http://scta.info/resoure/plaoulreportatio/erlang/transcription

Lectio 16, de Fide [Erlangen Transcription]
[Conclusio: cum fide, lumen naturale in infinitum plures veritates potest pertingere quam se solo posset scientifice]

In alia lectione In quadam lectione fuit tactum quod vigori luminis fidei intellectus potest in venire modos investigandi multo breviores quam sit communis modus Prima propositio quamvis fides sit cognitio aenigmatica vigore tamen sui luminis in infinitum plures virtutes potest lumen naturale pertingere quam se solo scientifice

prima pars patet ex dictis apostoli nam fides est non apparentium ergo de ratione fidei quod sit cognitio aenigmatica et hoc ex pro visione divina ut per causam meremur quia non haberet meritum vero esset evidentia secundum gregorius

Secunda pars patet nam se solo potest a pauca quia naturalis investigatio non iuta in paucissimas veritates potest ymmo immo in errores sed adiuta fide in veritates naturaliter deducibiles potest et etc in alias infintas non contentius sub latitudine veritatum naturaliter deducibilium sine adiutorio speciali unde possumus ymaginari imaginari duas latitudines veritatum unam naturalium et aliam extra illam et in illam potest theologus

[Corollaria]
[Primum: theologia est omnium scientiarum perfectiva]

Ex quo patet ipsam theologiam esse perfectissimam extensive quia multa plura potest etiam intensive qui perfectiori et nobiliori modo cognosctur quaecumque veritas quam per quamcumque aliam scientiam

Imaginandum est quod est ordo veritatum in cognoscendo et dependentia quantum ad nos consequenter ut quod ni conclusio non potest sciri nisi praesciantur io ut ab ?etc et una alia conclusio nisi praesciantur centum Sed iste ordo et processus non est nec ex defectu merei intellectus quia quantum est de se qualibet veritas relucet in suis principiis ergo si augeatur vigor intellectus et lumen eius per fidem potest in illam veritatem cum paucioribus mediis et sic patet quod non est ordo essentialis in tali latitudine processus

Pro intellectu dicendorum ponatur ista diffinitio theologiae Theologia est habitus scientificus cognoscendi diu in se et in habitudine ad suas creaturas specialiter rationales maxime ad hominem ut felicitabilem Scientificus autem in consequentia in lumine naturali cum adiutorio fidei Ista descriptio sumit originem ex nominis interpretatione unde dicitur a theos quod est deus et logos etc

Pro intellectu diffinitionis advertendum quod capio hic theologiam pro infimo gradu theologiae unde theologiae multiplex est gradus unus est simpliciter incomprehensibilis et est ipsa met divina scientia de qua exclamando dicit paulus O altitudo divitiarum etc Unde ille est supremus gradus latitudinis theologiae Secundus gradus est theologia animae christi unde ipse fuit doctor theologorum primus id est summus secundum humanitatem et ego loquar de scientia creata etc 2us gradus aequalis in multitudine cognoscibilium cum primo gradu Nam sicut dicit magister Anima christi novit omnia quae verum Ita quod notitia animae cristi est notitia omnium veritatum de deo etiam de creaturis et sic christus secundum suam humanitatem habet vel habuerit perfectissimam theologiam creatam dispar tamen inperfectione imperfectione nam huiusmodi actus vel habitus primo est creatus et dependens quodammodo accidens in infinitum defi??ns a com??dae divinae veritatis apparet mihi quod dicendum est divinae theologiae

[Secundum: circa theologiam Christi et diversos gradus theologiae]

Advertendum quod multum refert cognoscere recte 2m omnia praedicata de ipsa enunttiabilia enuntiabilia et ipsam comprehendere Ita quod non sequitur anima christi cognoscit deum secundum omnem praedicatum dicibile de deo ergo comprehendit deum quia ad conp?ndum[?] rem non solum requiritur ipsam cognoscere 2m omne praedicatum dora dicibile sed ultra re?niritur quod cognitio sit ita perfecta in esse cognitionis sicut res cognoscibilis est in se vel sicud sicut obiectum est in se et quia obiectum est absolute inmensum immensum intensive et ergo nulla creatura potest esse t sed sola divina notitia est de dei comprehensiva Alii gradus possunt poni in latitudine scientiarum ultimum scilicet beatorum unde infinitae sunt tales species cognitionum de eadem re subordinatae una perfectior alia

Ista consequentia non valet Anima christi cognoscit omnia in verbo ergo habet omnem notitiam creabilem quia data aliqua visione dei aliquantae perfectionis esset dare aliam maioris perfectioris et sic in infinitum Credo verum quod possent esse infinitae species cognitionis quarum quaelibet esset omnium veritatum praesentativam et tamen quaelibet perfectior alia esset Et per consequens ex hoc quod anima christi haberet theologiam repraesentatiam[?] omnium veritatum non sequitur quod haberet supremum gradum quia etc Et non intelligitur quantum ad multitudinem sed quantum ad modum praesentandi Sed propter auctoritatem doctorum dicendum quod in latitudine theologicarum communicalium anima christi habet supremam possibilem non solum quantum ad multitudinem sed etiam quantum ad perfectionem Unde magister deus contulit sibi quicquid potuit et per consequens quicquid contiut[?] statum beatitudinis et per consequens speciem in illa latitudine supremam

Sequitur corrolarie quod sub theologia animae christi sunt infinitae possibiles quarum quaelibet etc

Alii sunt gradus Theologiae qui non omnium veritatum sunt repraesentari nec secundum multitudinem obiectorum nec secundum perfectionis modum cognoscendi

posset ymaginari imaginari quod si angelus relinqueretur suae naturae vel alia creatura acte excedens nos ex sua naturali perfectione et lumine suo naturali posset in veritates altiores quam nos quia esset perfectorum speciei sua cognitio quam adae in statu innocentiae Etiam statu praesenti sunt multi gradus 2m intentionem fidei ut in homine consequenter disposito secundum quod fides magis intenditur tanto quantum ad effectum lumen naturale vigorative

[Tertium corollarium: ex diversos gradus theologiae ad diversos conceptus Dei]

Sequitur quod 2m diversitatem huiusmodi graduum diversi conceptus con correspondent isti termino deus scilicet nam secundum primum gradum correspondet conceptus simpliciter et absolute et inmensus immensus et ipsius dei adaequate repraesentativus et sic proportionaliter de aliis

Ulterius 2m alios gradus correspondent alii conceptus quidam communissimus alius specialis quidam connotativi veri et quidem falsi quidam habuerunt conceptum talem qui servbat deum esse corporalem Alii conceptum connotatem aliquid deo repugnans scilicet quod sit potentiae finitae et neccessario necessario movens Et sic patet quod omnis affirmativa formata ab illis sic deum cognoscentibus scilicet conceptu connotativo alicuius sibi repugnantis fuit simpliciter falsa

Credo quod articulos habuit conceptum utrum de deo licet male diffinivit Unde ista consequentia non valet sortes habet conceptum in cuius diffinitione ponit repugnans igitur habet conceptum falsum quia stat quod erraret diffiniendo et sic staret de articulo quod habuisset conceptum verum de deo scilicet deus est et tamen male diffinisset[?]

Dico quod conceptus dei prout est considerationis theologicae vel connotat vel est medium inmediate immediate inferendi quod deus est summum bonum universaliter perfectum vel quia connotat vel complexus est vel ex modo suo vel naturaliter potest esse causa inferendi quod deus est summum bonum Sic dico cn[?] quod iste terminus deus est subiectum in theologia nam sibi conpetivit competivit omnes conditiones subiecti secundum qucque[?] vel 2m communem modum dicendi de subiecto Quidquid enim consideratur hoc est in ordine ad ipsum

[Quartum corollarium: primum principium nostrae theologiae]

Sequitur quod deum esse est primum principium in? theologiae Advertendum quod de habendo huiusmodi conceptu fuit maxima difficultas apud antiquos intantum quod Rabi moises tenet qud deus non potest concipi nec conceptu negativo eom?odo[?] inperfectiones imperfectiones creaturarum scilicet quod deus non est mutabilis Et istius opinionis videtur esse santus thomas in summa in prima parte contra gentiles dicit ulterius Rabi moises quod fuit unicum nomen apud gentiles scilicet nomen Tetragramaton sed fuit paucis nomen non quod sit istud nomen sed non 4or l?arum[?]

Sequitur quod habere conceptum vere theologicum dei non potest quis sine fide vel sine adiutorio speciali et quia deum esse est simpliciter primum sequitur quod omnis veritas cuiuscumque scientiae et omne principium est theologicae considerationis Advertendum quod sic dicitur in naturali philosophia eadem res consideratur per metaphysicum et per naturalem Ad propositum dicitur quod primum principium dicitur esse p uno modo consideratum ut est quidam conformitas ad principium scientiae theologicae Alio modo ut est directum intellectus ad suam beatitudinem utroque modo est de se considerare theologiae et sic de qualibet alia veritate unde quaelibet potest considerari ut directiva creaturae in deum etiam quaelibet ut exemplata divina veritate in reducibilis tamqua in fine totius boni et cum quaelibet habeat ad diu huiusmodi habitudinem

sequitur quod est considerans theologicae Con sideramus theologica est de deo secundum sequitur suas proprietas et suas creaturas voluntas sicut dicit augustinus quolibet bono creato debet uti ad habitudinem ad bonum increatum Ita intellectus qualibet veritate debet uti in habitudine ad primam veritatem

[Minora corollaria]

directo theologia nullae scientiae sub ordinatur alternatur nec ipsa proprie alias subalternat et causa est ex suo modo considerandi quia nulla alia sic considerat

Sequitur quod plures sunt invenibiles scientiae non habentes ordinem inter se quam iam sint inventae patet quia solus modus considerandi variat scientiam

Sequitur licet omne verum sit theologicum non tamen omnem est fidei patet quia iuxta ymaginationem imaginationem auticiodorensis fides est praescire circa veritates concernentes speciale regimine generis humani quo ad sanitatem Sequitur quod minus bene dictum est fidem se extendere ad propositiones continggentes concernentes creaturas quae sunt inpertinentes inpertinentes veritatibus pertinentibus ad salutem

Sed contra Capiamus unam propositionem contingentem ut ponatur quod deus praecipiat sorti levare festucam etiam ex fide tenetur credere quod teneatur ad levandum festucam Tunc sic ista fides declinat nunc ad istam veritatem ergo prius patet quod non mutatur propter adveniens praeceptum Respondetur quod non est inconveniens aliquam veritatem de novo subiacere fidei quia incipit habere aliquam rationem quam christus non habebat

Sequitur quod quaelibet res perfectius cognoscitur per theologiam quam per quamcumque aliam scientiam patet quia philosophus naturalis non cognoscit rem perfecte nec modum suae productionis quia nescit quod ab agente libere producatur nescit quod continue conservatur in esse et dependet specialiter a deo nescit quod est variabilis modus suus nescit quod applicato agente potest non agere nescit quod activitantem eius potest suspendere

[Confirmatio conclusionis contra Averroes]

Patet ex isto error Averroys dicens quod instructio in lege est destructio philosophiae et quia fides et theologia illuminant intellectum

Circa textum

Circa textum scilicet 14tam distinctionem spiritus sanctus procedit a patre et a filio aeternaliter Ita etiam mittitur ad creaturam temporaliter Pater et filius mittunt spiritum santum ad iustificationem creaturae sed difficultas est utrum spiritus sanctus formaliter posset esse ista tractabitur in distinctione 17ma

Lectio 7, de Fide [Erlangen Transcription]
Recapitulatio argumenti circa periculum credulitatis

Alia lectio Nota quod in lectione immediate praecedente magister plaoul fuit indispositus et ergo in lectione sequenti quasi omnia repetivit et melius declaravit Ad argumentum prius factum de simente[?] sacramentum modus loquendi est quod sacerdos in tali casu facit simplicem ydolatrare Advertendum quod simplicitas qne[?] pro obiecto adoracionis habet aliud contentum sub illis speciebus et istud permittitur quia scilicet induceremur ad credendum yposthece ipsis possent induci ad hesitandum et remitteretur incis[?] devotio[?]

[Redeundo ad materiam de certitudinem fidei]

Cor[?] uretus[?] est circa difficilem ita quod unctus diffulter acquiritur et eciam quandoque veritas multi anglici concedunt quod deus realiter possit decipere et fidei potest subesse falsum Et consequenter[?] quod anima christi potuit decipi

Responsio ad tertiam rationem secundae instantiae: circa continuationem fidei post instans incarnationis

Erat praemium argumentum valde magi[?] apparentiae Quia sic assensus fidei respectu istius christus incarnabitur et continetur usque ad instans

Prima responsio possibilis: responsio Guillelmi Altissiodorensis

Anticiodorensi[?] dat istam solutionem quod ante adventum christi iudaei et praecipue praelati per scripturam satis proprie pecerant[?] scientiae adventum salvatoris et apprpinquante illo tempore tunc ille ?? christus incarnabitur desinebat esse articulus fidei nec fidem inclinavit ad illum sed ad disunctum sicut dictum est

Breviter solutionis ponuntur propositiones prima quanto homines erunt simpliciores tantae cicius desiit meis fides causare assensum quod christus incarnabitur patet quia tanto minus sciefat[?] scripturas Sequitur quod cicius inclinabantur ad illud disiunctum quam alii docti patet quia alii non obligabantur nisi quando patuit constare Alia propositio probabitur quod in sola virgine[?] glosa fuit huiusmodi assensus continuatus ex fide usque ad instans incarnationis exclud?ne[?] patet quia semper ante cognovit fide et non est dubitandum qui sibi fuit revelatum Et intelligitur propositio de viatoribus

Sequitur quod in instanti incarnationis assensus respectu illius de futuro desiit esse primo patet quia in illo instanti non fuit ille assensus scilicet respectu illius christus incarnatur

Et quod ille assensus in virgine gloriosa solum remansit per instans quia in solo illo instanti fuit veram Ita quod nec ante nec post ymmo semper fuisset falsus modo repugnat assensum fidei esse et non esse verum

Sequitur quod aliqua res solum direcit[?] per instans

et quod est dare primum instans et ultimum alicuius rei

Alia propositio in eodem instanti in quo incepit esse assensus in virgine gloriosa respectu illius de praesenti in eodem incepti esse respectu illius de praeterito et desiit esse respectu illius de futuro Sequitur quod in eodem instanti duae assensus desierunt esse et duo inceperunt esse patet de assensu respectu illius de futuro quia nunc non etc

Et assensus respectu de praesenti desiit esse quia verum erat dicere quod nunc est et immediate post hoc erit Et dua incipiunt esse supposito saltem quod modo regimine gloriosa remansit assensus respectu illius de praerito Sed ulterius quod assensus de praesenti similis quantum ad obiectum fuisset in alio quam in virgine gloriosa culpabilis et tamen impam[?] fuit meretorius patet quia fuisset in eo praesuppositio saltem nisi habuisset revelationem

Sequitur quod quanto fuerat magis elevati prophetae et aliquando tanto divicius duravit in eis assensus istud christus incarnabitur quia tanto melius potuerunt deducere et cognoscere tempus et forte non licuisset simplici Et sic sequitur quod aliquis incipit tunc articulus aliis nec respectu simplicis illa de disiuncto et respectu aliorum elevatorum non

Sequitur quod eo solo lapsu temporis aliqua propositio desinit esse articulus patet de ista Cristus incarnabitur et ita etiam ex lapsu temporis aliqua propositio incipit esse articulus fidei quia nec iudaei ned gentiles obligabantur statim ad istam christus est incarnatus nisi esset publicatus

Secunda responsio possibilis

Aliter dicitur in?ta[?] materia ymaginando imaginando quod fides sit iustem[?] spiritus sancti et sit nistem[?] potentiae libro quo stante probabiliter potest dici quod habitus fidei sufficiebat illud simplicibus Et haec potuit esse mlt?ce[?] vel sine aliqua quaecumque inquisitione sic quod toto tempus ante fides inclinabat ad hoc quod christus incarnabitur Et in instanti incarnationis ad istam christus incarnatur quia staret quod non posset haberi actus reflexendum[?] in simplici de?ne[?] suae operationis

Tertia responsio possibilis

Alia via ymaginandi imaginandi est quod fides sit talis naturae in habitud[?] assensus et e actus quod subordinantur essentialiter divino aseensit[?] sicut incompossibile esset ignem producere nisi deo principaliter concausante Item ymaginanda est una essencialis habitudo assensus fidei ad assensum divinum et nullo modo potest esse assensus nisi[?] deus concurrat[?] tamquam primo assenciens et sicut deus in quolibet instanti ante instans incarnationis assentiebat Ita quilibet fidelis quia causalitas fidei dependet in causando ab assensu divino Et sequitur quod si formalantur aliqui assensus falsi fuerunt humani et non ex fide

Obiectio ad tertiam responsionem

Contra[?] Capiamus assensum qui immediate erat ante instans incarnationis respectu istius christus incarnabitur et conservetur post de potentia dei absoluta

Responsio ad obiectionem

Responsio quod in isto casu quando ponitur quod conservetur

Dicitur uno modo vel quia hoc est inpossibile vel idem assensus qui erat respectu illius de futuro est respectu illius de praesenti Dico ergo quod non potest considerari saltem inesse assensus saltem respectu illius de futuro quia causalitas fidei et eius motivitas est super naturalis et supernaturaliter dirigens creaturam in suum finem et ita concursus die eest eciam spiritualis Unde deus specialiter concurrit respectu dilectionis caritative non deus non potest specialiter concurreret ad decipiendum creaturam ut consequenter tenetur Et sicut se solo non potest decipere ita non potest speciali modo concurrere cum fide ad decipiendum

Unde spiritualis dei motio non est nisi in bono igitur deus non pater concurrere nisi cum fide ad assenciendum

Objectio ad responsionem et responsio

Contra deus potest substantiam illius conservare igitur inesse potest conservare ?[?] positio et dico quod deus secundum suam influenciam conservativam quae sufficiebat ante non potuit postea conservare scilicet quae sufficiebat ad conservationem assensus respectu istius christus incarnabitur Causa est naturam ita est in naturalibus inter quae nam maxime adheret abhorret est ocium vel non posse exire in actum Et ista est causa quare forma desinit esse in materia Ita quod quando dispositiones qualific? sunt tales quod forma non potest exire in actum natura adhaerendum Et ergo si remaneret remaneret otiosus ex quo non posset ex ratione[?] in actum et talis est habitus fidei Et ideo dicitur quod non conservaretur nisi deus specialiori modo concurreret quam ante concurrebat si deberet inesse conservari

Aliter dicitur quod sicut idem assensus qui est respectu huiusmodi iudicium futurum erit post esse de contrario ita diceretur de fide ex quo est mirabilis conditionis et sic ante est assensus quod christus incarnabitur et post quod christus incarnatur et post quod christus est incarnatus Et sic licet ma??et[?] assensus tamen non manet assensus respectu istius christus incarnabitur Et sic concederetur quod remaneret huiusmodi assensus sed non remaneret assensus respectu istius christus incarnabitur Eodem modo diceretur de revelationibus et prophetiis et positionibus in verbo

Alia responsio ad obiectionem

Ulterius de abraham arguebatur ponamus quod post quam abraham fuit mortuus fuisset ita factum quod christus non fuisset incarnatus tunc fuisset deceptus dicit anciodorensis quod aliqui dicunt quod semper concursus fidei est contingens quamvis etc Sed dicit quod ista solutio est ficticia quia sicut res transivit sic causalitas Dicit ergo quod actus fidei quantum ad habitum et neccessariam necessariam habitudinem

sed tamen non quantum[?] ad illud quod significat Ita finaliter quod assensus illius christus incarnabitur potest esse assensus op?ti[?] quia non dependet a re quia fides est et eius actus immediate emanant a luce prima Et dicit sic divina lux fuit assensus respectu istius christus incarnabitur et tamen potuit non esse assensus

Secunda obiectio ad tertiam responsionem: utrum aliqui damnabitur qui, ante incarnationem, non credidit?

et sic dicitur de fide Ponatur quod quando abraham credidit quod christus incarnabitur Alius credit quod christus non incarnabitur et decedat in hoc utrum dampnabitur videtur quod sic quia decedit etc Et ponatur tunc quod christus non incarnabitur quare tunc condempnabitur qui credit veritatem per casum

Responsio ad secundam obiectionem

Respondit anticiodiensis quod in isto caus licet credidit veritatem nichilominus debet dampnari ymaginatio fundatur in hoc iudicio meo de hiis quae non sunt clare determinata vel per ecclesiam vel per scripturas Dato quod sic verum est peccatum praesumptioris[?] et inducit apostolum 2o ad Corinth Spiritualis homo omnia iudicat Carnalis autem iudicatur ad homine sed neminem iudicat unde ymaginatur quod spiritualis iudicat debite per caritatem et fidem sed carnalis male iudicat quia non fuit ex fide quod iudicavit sed ex seipso iudicavit et ex praesumptuose

In alio casu sit ita quod unus credat quod futurum iudicium non erit et ordinet latenter deus quod non erit apud se iste peccat Causa est quia licet non erit tamen ex consequenter apparentibus quilibet catholicus iudicaret quod ymo erit ex scripturis et fide et sic contempnit scripturam et fidem et sic male credit quia credit fidem esse ad oppositum et sic peccat sicut ille qui agit quae concientiam[?]

Item de tam arduis tam gen?bus etc praesumere est peccatum praesumptionis Sequitur si intlibus[?] esset iudicium humanum sit licitum maxime licitum esset iudicium falsum Quia stante casu quo iudicio humano crederet quod iudicium futurum erit crederet falsum et alius verum et iste peccaret et alter non et sic credulitas falsa quandoque non est periculosa

utrum pars contradictionis in materia fidei est illicita iudicio humano

sequitur quod respectu propositionis credibilis viator obligatur ad habendum assensum fidei et tamen non habet eidem propositioni humanitus assentire vel dissentire patet quia utrumque pars est illicita ad assentiendum vel dissentiendum quia stante quod non erit iudicium futurum et sortes crederet quod non erit peccaret et supposito quod simus[?] obligati per fidem credere veritatem peccaret credendo falsitati

Sequitur quod periculo sive est formare assensus probabiliter circa huiusmodi articulum ymo peccatum ubi obligamur ad alteram[?] partem contradictionis verbi gratia probatur quod non licet sorti assentire quod futurum iudicium erit nec[?] per assensum fidei

Sequitur quod in materia fidei debet esse magna sollicitudo scilicet terminor deum etc nullum est periculum in assensu fidei quia si non eveniat sicud sicut etc est assensus respectu oppositi

Responsio ad quartam rationem secundae instantiae: utrum Abraham credidit aliquid falsum?

Alia ratio de abraham credente etc dicitur quod habuit praeceptum quod vellet ymolare filium suum et ita praeceptum petivit obicem[?] Sed quantum ad credulitatem forte credidit quod deus eum multiplicaret in semine suo sed non ex fide credebat quod ymolaret filium et si haec fuit ex iudicio humano fuit vel forte potuit habere aliam fidem quod deus voluit experiri[?] suam obiam[?] et quod deus posset suspendere ymolationem filii sui illud recdere[?] fuit sibi meritorium ergo ex fide

Respondet negando hoc quod meritorium fuit sed processit a suo capite et sic nec habuit peccatum nec meritum Et forte ex caritate Sed d[?] quia ex caritate ergo ex fide Notandum quod caritas ad omniam concurrit videt ad omnes veritates sed fides est limitata respectu credibilium et sic caritas concurrit propter generalitatem respectu omnium operationum animae et sic negatur consequentia

Ponatur quod aliquis velit alterum habere bona temporalia qui videt eum non multum divitem ille actus esset sibi meritorius et tamen non esse propriis actibus caritatis quia motus caritatis semper debet esse respectu rerum spiritualium scilicet ad virtutes in via et ad gloriam in patria

Responsio ad quintam rationem secundae instantia: utrum Spiritus Sanctus potest concurrere ad causandum assensum falsum?

Quando dicitur de spiritu sancto quia concurrat active ad assensum propositionis fe[?] igitur fides quia fides non est maioris dignitatis et rectitudinis quam spiritus sanctus Respondetur quod fides concurrit specialiter ad dirigendum creaturam motione speciali et supranaturali et sic non potest spiritus sanctus movere etc et sic spiritus sanctus concurrit ad assensum propositionis false tamquam neccessaria causa requisita ita quod concurrit remissimio[?] modo concurrendum quia causalitas creat?r[?] non sufficiet respectu cuiuscumque effectus mom[?] Sed requiritur concursus primae causae et quia fides non potest illud hoc est respectu sumperstitionis ad spiritum sanctum quia non habet nisi unum modum concurrendi et spiritus sanctus habet corumque[?] Ulterius dicebatur quod fides potest in actum valde perfectum scilicet in assensum articuli trinitatis Ideo potest in assensum inferiorem dicitur quod consequentia non valet ut in simili non sequitur homo potest producere hominem ergo lapidem

Item fides est limitata Item fides est in potentia obiectiali etc dicitur quod non concurrit ut fides sed forte ut una qualitas Alia deus potest eam ponere ma? et producere mediate illa qualitate calorem sed non in esse fidei et ergo non potest deus mediate fide producere assensum propositinois false nec[?] mu?rem ordinem naturae fidei sicut prius dictum est Noto aliquae istarum rationum ultimarum ponuntur in principio quartae leccionis

Lectio 76, de Trinitate [Erlangen Transcription]

Alia lectio Quia in ultima lectione tactum de processione spiritus sancti et controversia inter graecos et latinos et ibi aliqualiter introductum est de materia concilii generalis Protestor quod non intendo aliquod tractare de materia scismatis sed praecise quantum ad materiam meam videtur spectare.

Ad videndum ergo quanta fides debeatur determinationibus consiliorum generalium ponam propositiones primo praemittam suppositionem videt quod deus et natura non deficiunt in necessariis licet ista suppositio sit multipliciter in sacra scriptura fundatur etiam in libris philosophorum nichilominus tamen ex divina providentia circa genus humanum providente potest dicta supposito apparere ymo propter hoc sunt collocata sacramenta verbum est incarnatum etc igitur concluditur quod deus non deficit in neccessaris

Sequitur primo quod sicut finis hominis excedit eis naturalem facultatem Ita dein?diis ipsum attingendi deus supernaturaliter providet prima pars est evidens quia est status super naturalis Et ex puris naturalibus non potest quis ipsum deum actingere Secunda sequetur ex suppositione praemissa non solum circa cultores veri[?] dei ymo etiam circa rectores politicarum ad vicia domanda sicut habemus ex sacra scriptura de angelo regente persona quia illa praesunt in hoc quia inpediunt vicia unde in luccione[?] In Inlius[?] cesar persequens pompeyim in parva naucula et videns t?c[?] nautam et dixit eidem Cesare vehis quasi diceret quod non posset quare[?] perire[?]

Sequitur quod sicut respectu privatae personae ad non ponere obicem obiecti interius sequitur directio salutaris sic non ponere obicem obiecti exterius sufficit ad sacri consilii celebrationem Istud corellarium corollarium fundatur in generali dei providentia

Advertendum quod ex culpa originali ymmo excellentia credendorum credenda transcendunt humanam facultatem ideo requirerent super naturalis concursus ad eorum revelationem et licet in scriptura contineantur non tamen evidenter et sufficienter pro quolibet Ideo provisum est decreto medio scilicet factae exterius quod in se est 2m regulas pacorum[?] traditas in celebrationibus consiliorum generalium

Item quibusdam videtur quod ex scriptura videtur quod ex scriptura non habetur non quod fides remaneat in aliquo aut aliquibus cuiuscumque gradus vel status fuerit vel fuerint unde dicit quod fides potest remanere in sola vetula vel in aliquo simplici singulis aliis errantibus

Sequitur quod in consilio sacra congregati non sunt proprie loqui loquuntur sed spiritus sanctus loquitur ex eis nam ex quo provisum sufficienter pe?ta[?] exteriori forma spiritus sanctus residuum operatur sicut ai?formam certam verborum circa[?] certa materiam et ad hoc ordinato verba consecrationis habet suam efficaciam Et licet sacerdos sic malus et haereticus ergo ex generali dei providencia videtur inferendum quod si forma adextra servetur spiritus sanctus similia habebit efficaciam veritatem revelandi

Infertur ulterius quod inplicat contradictionem sententiam consilii generalis in necessario credendis pro salute deficere nam de ratione terminum in propria accione acceptione accepti est quod realiter per sententiam consilii generalis denotatur spiritus sancti Sunt sicud sicut inplicat spiritum sanctum falsam sententiam revelare Ita de consilio generali saltem in credendis neccessariis necessariis ad salutem

Sequitur quod licet defectus praelatorum sic multipliciter laesivus membrorum ecclesiae dei non propter hoc tamen formanda est eorum determinantem in necessariis ad subiectum

Quantum est de prima parte in casu quod essent tales sed neminem accuso nam ipsi tenentur utrumque testamentum scire[?] bonam doctrinam tradere[?] et sictum restrant[?] aperiere suis subditis quod si illo careant vel habendo nam diffundant perdunt gregem quantum est in eis

Secunda pars apparet omnia christi non sunt qui loquuntur sed spiritus sanctus est qui loquitur in eis praecipue observatur ad?ita[?] forma a sanctis patribus tradita illud de sacerdote qui licet sit malus nihilominus consecrat Ita proportionaliter de consilio generali quantumcumque magna est ministri essent inepti tamen malicia non tolleret efficaciam quia sunt organum spiritus sancti Sic proportionaliter azina asina balam locuta est in proprie quia magis spiritus sanctus locutus est unde loqui non conpetit competit proprie bruto similiter balam numeri XXIIo et XXIIIo vocatus a balath ut malediceret populo dei benedixit licet coactus Ita in Concilio generali in malis et puris praelatis spiritus sanctus loquetur veritatem hoc habemus fundare in suppositee[?] in generali provisione de omnibus neccessariis necessariis pro meo[? ] sicut consequendo quia non esset vero concilio generali daretur infallibilis auctoritas non obstante ministrorum malicia sicut tactum est de balam Cum audierit balath quod balam benedicere populo dei ait quiddam quod agis quia ut maledices bonitate etc Respondit quod non possum aliud loqui nisi quod iusserit dicens Ita ubi ageretur de instructione populi quantumcumque invalesceret malitia praelatorum possunt dicere cum balam Non possum dicere nisi quod dicens iusserit Iterum respondit balam 2o benediccionem prohibere non valeo non est inquit deus homo ut mentiatur etc sed specialiori modo regit ecclesiam suam quam prius rexit populum promisit scilicet petro. Item dicit vobiscum exo usque ineo[?] firmationem[?] saeculi

Item vocat ecclesiam fremam petrum Item nec portae inferi praevalebunt duplici non posset contingere quod propter sanctas veritatem loquatur per organum mali hominis exemplum de balam aliud de Caipha qui sacramentum nostrae redemptionis et valorem et fruitum incarnationis verbi dei expressit dicens Expedit nobis etc Altum fuit verbum sed non intellexit Ita potest contingere quantumcumque esset congregatorum malitia vel eciam ignorancia quod utilitatem ecclesiae proferrent Similem est de prophetis qui multa protulerunt non intelligentes tamen augustinus exponit virgilium in bucolicis dicentem Iam nova progenies caelo mittitur alto unde augustinus exponit hoc de misterio incarnationis verbi dei Stat quod imperium eorum sacramenta nostrae fidei protulerunt sed non sapuerunt quia posuerunt obicem

Item aliunde fundatur illud quod dictum est ex speciali regimine sanctae modis ecclesiae cui deputatus est tamquam gubernator specialis michaehel archangelus sicut anti christi adventum de putabatur ad custodiam synagoge qui non permitteret pullularere haeresim Ideo non obstante malicia vel ignorantia non permitteret perversionem aliquam transire

Sequitur quod non videtur evidenter repungnare repugnare quemlibet viatorem in consilio generali deputatum deficere in fide et tamen non posset nisi katholicam catholicam veritatem vel fidei veritatem determinare primum patet quia ex sacra scriptura non habemus nisi quod usque ad consumationem consummationem saeculi erunt aliqui fideles vel aliquis non est evidens quod esset aliquis praelatorum vel aliqui praelatorum ergo staret totam multitudinem praelatorum errare Secunda pars apparet quod illo non obstante non faceret determinationem concilii esse falsam in hiis quae spectant ad subiectum et hoc ex speciali spiritus sancti assistentia qui in eis loquitur

Alia propositio verisimile concedendumest eciam beatum michahelem archangelum eciam ex speciali assistencia toti ecclesiae assistere patet ex deputatione officii et regiminis ad ecclesiam nam ecclesiae regiminem specialiter est sibi deputatum hoc deducit Wilhelmis parisiensis in libro suo de universo

Sequitur esse specialem assistenciam spiritus sancti et beati Michahelis Archangeli etiam regnum illorum quae sunt extra caritatem patet quod ad regimen ecclesiae sunt officia deputata ad quae illi concurrunt ergo sicut malicia sacredotis non tollit quando ipse sacerdos consecret Ista eciam malicia non tollit quando habeat officium illis concurrentibus quod non esset sine speciali assistencia spiritu sancti et sancti michahelis regimen illorum sicut aliorum igitur ymaginandum imaginandum est quod gradus ecclesiae[?] sunt quaedam assistenciae ut posset

communiter ymaginari quod 2m ordinem graduum officiorum in ecclesia dei essent gradus et proportiones assistentiarum dei Infertur quod non obstante malicia summi pontificis si quis sit talis nichilominus tamen summo gradu assistentiae assistit sibi spiritus sanctus quantum ad hoc genus assistenciae

Sequitur quod propter huiusmodi praesentiam praelatis ecclesiae debetur honor et reverencia non oabstante eorum malicia quia specuialiori modo spiritus sanctus eos inhabitat licet non per gratiam gratificantem

Infertur quod spiritus sanctus et sanctus michahel specialem habent assistentiam respectu liberorum in quibus continetur vita sanctorum et alia continentia fidem catholicam

Sequitur quod etiam libri sacri scilicet biblia etc debent singulari reverentia venerari nam quadam vivificationem speciali vivificantur et conservantur

Sequitur quod longa permanentia alicuius additi ad sacram scripturam est iudicium suae incorporationis et vivificationis patet actuum primo ex doctrina Gamalielis dicentis si ex deo est permanebit Ita a simili[?] ad dicio[?] facta scilicet quantum ad canones consiliorum generalium praecipue 4or principalium est signum incorporationis et vivificationis ex eorum permanentia

Infertur quod additio facta in symbolo scilicet filioque est pars vera incorporata nam spiritus sanctus a sanctus michaehel eius minister specialiter ad libros sacros per nostra[?] saltem non permicteret permitteret aliquod incorporeum quod non esset membrum sed providerent vel per miraculum nec per revelationem alias[?] ministraret populum sophisticum quod non spectat ad bonum patrem familias

Sequitur additio facta a latinis est oera[?] addicio et approbata a spiritu sancto et apparet latinos non defecisse ymo constat saltem theoog quod fuerit facta additio spiritu sancto revelare scilicet spiritum sanctum ab utroque procedere

Sequitur quod diversitas translationum scripturarum sacrarum nullum debet ponere offendiculum catholicis nam eodem spiritu esse sacrae librare vivificantur nec requirendus sensus litteralis sed spiritualis quem tradidit spiritus sanctus quia nos est sacrae scripturae et spiritu sancto eadem diversitatem pluribus vocibus exere?mere[?] ymo quasi vocaliter cocariis[?] unde longa orri?o[?] est signum esse servationis specialis per hoc solvuntire[?] quasi in numerales rationes quae con[?] semper fuerunt[?] fieri in translationibus bibliae quia translacio lxx septuaginta ponit sic alia vocaliter a?a[?] unde fideles se debent transferre ad sensum spiritualem et ad bonum sensum vocabula recipere

Sequitur quod salutaris doctrina primo ad ecclesiam et viventem scripturam est diffusa scilicet in subiecto vituli deinde in scriptis redacta et iterum in ecclesiam redumdans redundans quia determinatio salutarium veritatum est facta mentibus prophetarum apostolorum etc

Sequitur ulterius quod ecclesia in prima significatione quae non esset aliud nisi congregatio fidelium ab abel iusto usque ad consumationem mundi et sacra scripturam et ecclesia quae est congregatio praesentium eidem 2ae praecise veritatis adaequate innituntur nam huiusmodi doctrina pro salute requisita est immediate a spiritu sancto ita sicut deus non potuit decipere prophetas nec falsum revelare ita nec scriptura sacra potest esse falsa ad sensum ad quem credita est Ideo quantum ad hoc est simplex auctoritatis infallibilis

Alia propositio huius[?] non obstantibus ecclesia videtur aliquo modo maioris auctoritatis quam scriptura sacra capiendo ecclesiam primo modo patet quia immediate recepit a spiritu sancto vitali et viventi Eciam plures receperunt qui non scripserunt Etiam deus scilicet christus est inter eos qui realiter fuit verus apostolus et paulus vocat eum apostolum Ideo ratione circumstanciae personae ecclesiae est inmensae inmensae auctoritatis licet quantum adiuti sacra scriptura eidem reg?[?] innitatur

Ultima propositione capiendo ecclesiam pro aggregatione fidelium vel congregatione praelatorum pro concilio sacro celebrando scriptura videretur maioris auctoritatis quantum ad hoc saltem naturaliter et quantum ad multitudinem Quia per plures sacra scriptura est nobis derivata[?] scilicet per spiritum sanctum christum apostolos a prophetas

Sed arguitur contra hoc per augustinum dicentem Evangelio non crederem nisi auctoritas ecclesiae me conpelleret ad hoc ergo auctoritas ecclesiae est maior quam auctoritas sacrae scripturae

Respondetur quod cepit forte ecclesiam primo modo scilicet incluso christo prophetis apostolis et sic de aliis et tunc concederetur quod ecclesia esset maioris auctoritatis quam sacra scriptura quia includit christum qui est verus deus

Secundo dicitur quod licet in secunda significatione caperetur ecclesia tunc esset sensus quod nescivissem hoc esse evangelium et per consequens non adhibuissem fidem nisi ecclesia tradidisset mihi vel docuisset me

Ego nolo assere nisi et inquantum sic fidei consonum et si sit aliquid fidei dissonum paratus sum revetare unde totum resolvitur ad istud quod deus noluit sufficienter nobis providere verum est quod possunt occurrere casus et difficultates quas non possumus enucliare[?] ideo ordinatum est quod in tali casu fuit consilium et in illo tunc revelabitur Gregorius dicit quod illis 4or conciliis scilicet principalibus credendum est sicut evangelio et ideo contra hoc assereret est multum laedere regnum ecclesiae et turbare fideles in conscientia et in omnibus

Lectio 19, De Fide [Erlangen Transcription]
[Recapitulatio de primis tres principiis nostrae theologiae]

In alia lectione Prima principia et conclusiones exprimentes divinam nobilitatem et excellentiam reducuntur ad istam deus est ut habere omnipotentiam inmensam immensam contradictione liberam Ex illo infert quod deus posset facere quicquid fieri non implicat contradictionem et sic de multis aliis

Sequitur quod deus est summe providentiae unde posuerunt unum principium scilicet deum esse universaliter perfectum Secundum principium deum gubernare et providere humano generi[?] sub isto secundo principio continentur prima opera pietatis et ecclesia omnia alia reducuntur ad illud Et istud tangit apostolus

[Duo praecepta theologiae, licet non sint immediate sequentia ex primis principiis]

Advertendum ulterius quod volentibus procedere[?] theologice duo principia sunt observanda quae sunt directiva primum quod est boetii etiam aristotelis secundum m?ees[?] recipiendi sunt secundum materiam subiectam

Advertendum ulterius quod volentibus procedere ad aliud principium scilicet debilitas humani ingenii quae debet considerari Apostolus nichil nihil est nobis tamquam ex nobis Creatura requirit a deo continuam actuationem Sicut tenet wilhelmus parisiensis sicut dictum est prius

Quartum principium theologiae

Ad primum praemittendum pro nunc quod deus est prima r?a[?] et ultima prima i??piendo superius ultima incipiendo inferius et summa ad quam resolvitur omen iustum bonum et decens et ita magno utilitatis sicut tactum est prius et quodamodo omnis veritas est a deo exemplata et ita etiam omnis bonitas

[Corollaria ex quarto principio: quod humanum iudicum non est sufficiens regula iusti]

sic quod humanum iudicium non est sufficiens regula iusti vel rectitudinis

philosophus in toto libro sub ethicorum resolvit omnia ad dictamen rectae rationis sed tamen illa non est ultimam regulam

Sequitur quod deus non vult sic fore vel operari ad extra quia bonum est sic fieri vel fore sed viceversa scilicet quia vult sic fieri ideo bonum est ita quod non est ex parte subiecti oritur ordinatio primae causae quod sic vel sic regat

Sequitur quod absolute posset esse bonum quod omnes daemones et etiam dampnati alii salvarentur et omnes in paradiso existentes dampnarentur patet quia istud non est bonum nisi in relatione ad primam regulam quia sic esse vel non esse non est primarie bonum nisi in resolutione ad primum a quo tamquam a principali capit quod sit bonum

Sequitur quod non est standum humano iudicio in inquisitione materiae reprobatorum illorum qui nichil nihil male egerunt sicut scriptum est de esau et Iacob antequam aliquid boni vel mali egissent Iacob dilexi esau odio habui Deus non praedestinavit aliquem propter bona opera futura nec reprobavit propter futuram mala Item non est recurrendum ad humanum iudicium de crcuiatu perpetuo propter nimium peccatum mortale quia prima facie diceretur quod non esset misericorditer actum et tamen est misericorditer actum

Sicut est demflatione animae in primo instanti suae creationis unde ipsa est culpabilis et dampnabitur perpetuo si deded?at cum illa inflatione Certum est quod de hoc humanum iudicium non bene iudicaret sed tota radix est quia deus ita vult ergo bonum

Ex hoc origines cepit initium sui erroris quia stet in humano iudicio seu in iudicio propriae rationis Divina ista evitantur quia non est standum humano iudicia quia sumitur tota radix ex hoc quod deus ita vult 2o est sanctum pm[?] etc

Sequitur quod pro satisfactione murmurantium sufficit declarare humanam praesumptionem et falsam ymaginationem imaginationem nec aliter est eis solvendum sed solum ostendere eorum praesumptionem falsam ymaginationem imaginationem ista radix est quia resolverit se ad humaum iudicium et hoc male quia illud non est ultimum et etiam provenit ex debilitate ingenii non potentis capere qualiter hoc fit iuste

Sequitur ulterius quod quicumque perfecte caperet divinam providentiam utique iudicaret omnia fieri optime nam de factus humanii iudicii resolvendo etiam provenit ex ignorantia divini iudicii Quidquid divina providentia facit ordinat mmelius licet finis non lateat

[Quintum principium theologiae]

Aliud principium nisi quis ponat obiective gratiam dei consequitur dummodo sit in statu viae et usus ratione Istud principium theologicum propter istam regulam salvatur de multitudine dampnandorum quia non stat pereum quod multi dampnabuntur

[Sextum principium theologiae]

Aliud principium Credendum est doctoribus approbatis scilicet Gregorius Augustinus Ieromio Ambrosio in hiis quae tangunt expositionem sacrae scripturae et fidei nisi sibi invicem contradicant et etiam nisi materia sit parvae speculativa Probatur et istud proficiet pro postea dicendis[?] nam credendum est quod quemcumque sensum dant quod ex alio passu sacrae scripturae eliciunt ergo eis credendum Item propter vehementem laborem circa expositionem sacrae scripturae sunt quasi artifices modo in talibus oportet addiscentem credere ubi esset materia speculativa salvata reverentia non esset magis eis credendum quam rationes eorum convincerent Sic dicit augustinus in epistola ad Ieromium Solum illis litteris credendum ex se quae sacrae vocantur scilicet bibliae sed in eis non nisi in quantum consonae sacrae scripturae vel ratione possent probari Advertendum quod non oportet quod quidquid dicant quod hoc sit catholicum patet quia Ieromus contradicit augustino nec dicta eorum inquantum eorum sunt fidei sunt licet sunt fidei inquantum scripturae sacrae sunt consona

[Septimum principium theologiae]

Ad principium scribentibus aliqua non habentibus fidem non est credendum nec eorum auctoritas debet aliquem movere nisi quia consona scripturae sacrae vel fidei vel rationi vel quia doctores sacri nostri per usum approbaverunt inplicite implicite deo

in quadam epistola loquitur de muliere captiva quae debet primo abradi et tunc nubere unde per mulierem captivam intelligit scientiam traditam per gentiles quae non debet nude recipi sed debet abradi et tunc potest nubere et tunc potest allegari Sicut paulus utitur huiusmodi allegantibus Et versimile est quod illi qui non habuerunt fidem statuerunt malos fines Sicut tangit lactantius Ad apparendum tradiderunt errores Aliqui ad extollendum statum suum sicut de quodam presbytero in egypto qui scripsit epistolam allexandro in quam scripsit de multis annis quibus fuit regimen esset egipti et sic saepe fecerunt Atheniensis et sic aliqui fugiunt mendacia ad extollendum suum genus Solius narrat de allexandro quod nascebatur quando sol fuit in oppositis signis et vel scivit de astrologia

Auctor de proprietatibus rerum ponit quod caput et cauda dra?ionis sunt duae stellae et non sunt nisi intersectiones Augustinus in libro XII de trinitate Narrate de presbytero in egipto etc unde non abhorrent mendacia ad fines suos malos consequendes et sic non est credendum gentilibus sed debent repelli nec debent quaequam laedere nec in du?o[?] difficultatem

Sed obiectiones de aristotle dicitur quod in pluribus locutus est bene et abraduntur dicta sua de aeternitate mundi quia illa non consonat fidei Et etiam possit ponit differentia inter illos ex una parte qui laboraverunt quodammodo ex viribus propriis sicut fuerunt doctores sacri et alios qui inmediate immediate habuerunt a deo sicut fuerunt Apostoli post missionis spiritus sancti Fides non subicitur humano iudicio

Secundo humana investigatio est per modum servi una habitudo quod plene obediebat domino Secundam quod nichil nihil faciat ex se et sic theologia procedit ex fide et lumine naturali Et sic est finis istius materiae Et primo incipietur a 3a d?o post prima post secundam

Circa textum

Circa textum scilicet distinctione 17am prima conclusio spiritus sanctus non solum est caritas qua deus diligit nos sed qua res diligimus deum dixit magister petrus quod magister sententiarum in isto passu non communiter tenetur dixit tamen quod esset probabile unde dixit magister petrus quod opinio magistri sententiarum est quod bene fides realiter est una qualitas creata et etiam spes sed caritas est spiritus sanctus met habituans animam

Secundam conclusio Spiritus sanctus in se non augetur nec minuitur sed quo ad nos unde secundum beneplacitum suum potest nos magis et minus vinectare

Tertia conclusio spiritus sanctus non est caritas a se ipso absolute id est non est amor a se ipso quia non producit se et tamen nobis caritas a se ipso quia se ipsa gratificat nos unde si a seipso esset amore faceret se esse quod non est concedendum ymmo immo contra augustinum

ultima conclusio spiritus sanctus s non concurrit per modum habitus ad actum caritatis

Lectio 34, de Fruitione [Erlangen Transcription]
Quod in nulla creatura sit ponenda felicitas

Alia lectio est de materia fruitionis Consequenter declarari oportet primam esse bonitatem cuius adeptio perficit affectum quae semper simpliciter se est diligibilis

Circa hoc alias allegabatur Augustinus 11o de civitate dei capitulo primo qui narrat verronem posuisse centum et 88o sectas varias philosophorum de felicitate humana Ita quod humana investigatio Numquam suffecit ab initio inquirere in quo consistit felicitas humana et ideo indiget theologica sapientia ipsam dirigente Et istam materia tradit magister in prima distinctione primi Probatur ratione quia in nulla creatura sit ponenda huiusmodi felicitas

Primo ratio

et ex hoc habitudine creaturae ad deum secundum se nam nulla creatura sufficit sibi ad esse nec ad bene esse

primum patet nam creatura est in materia dependentia respectu dei quam ae accidens respectu substantiae unde quasi deus est sustentatio creaturae et ideo creatura indiget deo ad modum loquendi liquidi indigentis sigillo ad observationem figurae sigilli scilicet quod non 2m patet ex primo

Secundo proportionalis est habitudo causarum illarum efficientium ad suos effectus sicut finalium ad suos effectus sed constat evidenter theologo quod causa secunda non sufficit sola ad ponendum effectum inesse ergo nec finalis est sufficiens quod per se ordinetur ad ultimum bonum

Ita quod nulla causa secunda est eu essentialiter finis et per consequens nulla creatura potest quietari in creatura

Secunda ratio

Tertio in nulla creatura reperitur plenitudo bonitatis igitur consequentia nota antecedens notum est Etiam remotio omnium perfectionum debet esse in illo in quo debet esse terminus beatitudinis finalis

[omitted]

[omitted]

Item de ratione ultimi finis propter se diligibilis est quod plenitudo causalitatis effective et finalis per modum cuiusdam circularis habundantiae modo nulla creatura est huiusmodi scilicet plenitudo fontalis et primaria Boetius in 4o de consolatione Reputo teneri sive boni non aliter durare quae nunc etc igitur in solo deo qui est fontalis bonitas et primaria seu principium totius boni stat beatitudo finalis Ideo non sine causa scriptura vocat deum alpha et omega id est principium et finem

Conclusio: quod Deus est summa bonitas

Sequitur evidenter quod deus summa bonitas mentis quietativa tanquam finis ultimus in quo ponendus est finis laetitiae et hoc vocatur frui Et ideo magister sententiarum usus est istis terminis frui et uti Et cepit ab antiquis et specialiter aromanis Ista materia tractata est in scripturis sub aliis terminis unde dicitur diliges deum tuum ex toto etc Et istud mandatum dixit salvator maximum esse in lege et 2m proximum sicut te ipse unde dilectio dei ex toto corde etc propter se absolute absque hoc quod ordinet illam dilectionem ad aliquod esse fruitio Consequenter praecepit diligere proximum Breviter dilectio rei propter deum vocatur usus et sic ista materia est tradita in evangelio etiam in antiquo testamento

Quomodo Deus debemus diligi toto corde et proximus est diligendus

Nota restat aliud quam quod deus debet diligi propter se et proximus propter deum Breviter diligere deum super omnia in generali est ipsum diligere non referendo illam dilectionem ad aliquid aliud nec ad se ipsum sed praecise ad deum diligere creaturam eo modo quo praecipitur est ea debite uti etiam propter deum Advertendum quod sunt multae difficultates in ista materia propter aquivocationem terminorum et aliquando capiuntur uno modo quod aliquando aliter et quomodo capiuntur in processu doctorum sic diversimode capientium

Distinctio termini

Frui aliquando capitur generaliter pro actu potentiae appetitivae sive sensitivae sive intellectivae cum delectatione tamen et sic animalia dicuntur frui cibo et sic capitur saepe in scriptura sed non sic in proposito

Secundo modo capitur magis stricte pro omni actu voluntatis quo aliquid diligitur propter se sine relatione actuali ad aliud et sic aliquis posset frui creaturis sicut dicitur ab aliquibus de virtutibus scilicet sine relatione actuali

Tertio magis stricte pro actu dilectionis voluntatis respectu alicuius obiecti irreferibiliter actualiter habitualiter in aliud

Isto 3o modo capitur hic Similiter usus capitur aliquando communissime et sic capitur in topicis Cuius usus bonus est ipsum quoque bonum est

Alio modo magis stricte pro acceptare vel de acceptare aliquid ab ipso fruendum

Tertio modo adhuc magis stricte pro acceptione vel deacceptione propter aliud quo fruendum est et sic dicitur contra abuti utrum sit idem actus fruitio et usus quo scilicet diligitur deus et creatura non est ad theologum

Rationes principales contra conclusionem

Pro declaratione materiae tota lex potest hic introduci et declarari quia dixit salvator Ab isto dependet tota lex Arguitur sic ex parte rationis humanae

Prima ratio principalis

humana anima est finita ergo potest quietari in aliquo bono finito

Confirmatur divina essentia movet beatum praecise finite ergo aliqua creatura in eadem proportione vel maiori potest movere creaturam et delectare

Confirmatur Quia praecise per divinam essentiam creaturae finite unde est modo creatura rationalis potest aliam creaturam in aliqua gradu facere bene esse et per aliam in duplo melius et sic consequenter ergo per aliquam creaturam melius quam per deum

Item creatura rationalis est in potentia obedientiali ad hoc quod quietetur in illo in quo deus velit eam quietari ergo etc

Confirmatur nam inclinatio creaturae ad beatitudinem ex quodam motio adextra ergo deus potest suspendere actionem suam respectu huius motionis et per consequens creatura non inclinabitur et per consequens potest inclinari ad aliud quo adepto quiescet

Item creatura magis inclinatur ad se quam ad deum patet primo quia ad se inseperabiliter quia non potest se odire nec actu nec habitu sed bene dum ut patet de daemonibus et sic videtur quod deus non sit finis naturae et si appetat hoc est propter se scilicet ut per deum bene sit sibi unde quaelibet res maxime appetit se permanere et quicquid appetit hoc est propter se conservari

Confirmatur Nam si deus esset finis naturaliter intentus tunc naturaliter posset addipisci patet quia deus et natura nichil faciunt frustra igitur etc

Confirmatur quia omnibus inferioribus speciebus provisum est ad quos naturaliter inclinantur acquirunt ergo sic etiam erit de homine

Secunda ratio principalis

Secundo principaliter arguitur sic quia huiusmodi madam de dilectione dei non videtur esse rationale nec est in potestate creaturae adinplere Oppositum est error pelagii

Item non est in libertate voluntatis huiusmodi obiectum velle probatur generaliter nullus actus est in potestate libera voluntatis quia respectu cuiuscumque actus qui producitur aliqua est motio pruna a deo qua posita non stat voluntatem non agere sed illa motio non est in potestate voluntatis ergo nec effectus sequens quia si aliqua causa ponatur ad quam sequitur aliquis effectus et causa non sit in potestate voluntatis nec effectus modo sic est de prima causa quia nedum est causa effectuum ymmo etiam est causa movens 2m causam ad agendum Unde sequitur deus praemovet et vult quod voluntas incipiat agere in hoc instanti et antecedens non est in potestate voluntatis humanae ergo nec consequens Quod sequitur patet quia alias voluntas dei est frustrabilis quod non est dicendum

Item nulla persona divina est obiectum fruibile ergo nec deus consequentia tenet quia nullus est deus quin sit aliqua persona antecedens quia si pater est obiectum fruibile tunc filius fruetur alio a se et etiam essent tria obiecta et non unicum

Item deus est diligendus propter beneficia ergo beneficia magis antecedens patet beatum bernardum bene dicentem diligimus deum quia prior dilexit nos et sic propter beneficium

Item david propter retributionem dicit se servasse legem dei et per consequens retributio vel aliud bonum dicitur esse causa finalis quorum diligitur deus

Item si propter bonitatem deus esset diligendus sequeretur quod proportio bonitatis et diligibilitatis corresponderet sibi mutuo et sic homo deberet plus diligere angelum quam se etiam proximum quem staret se in caritate magis deberet diligere quam sit se existentem in peccato

Item beatitudo illa non est summum bonum quia eius privatio vel carentia non est summe mala alias esset nobis summe male quod est falsum ymmo in nullo gradu est nobis malum ut videtur et per consequens beatitudo non est summum bonum

Aliae rationes

Alias rationes facit climiton.

Et quaerit si deus sit super omnia diligendus utrum finite vel infinite Si finite solum stabit quod magis proximum quam deum si infinite tunc non possumus ad illum gradum attingere

Item si sic tunc inaequaliter diligentes aequaliter mererentur ex caritate probo vicem in isto casu

Sunt sortes et plato quorum quilibet diligat a gradu Et praeter hoc sortes velit diligendo deum adimplere praeceptum dilectionis dei vel igitur aequaliter merentur vel inaequaliter Non aequaliter quia circumstantia volendi inplere praeceptum dei addit aliquid meriti Ponatur etiam quod plato intendat actum suum dilectionis usque ad aequalitatem deinde sortes intendat actum suum quo vult adinplere praeceptum sic quod in aliquo gradu plus mereatur quam plato et deinde plato intendat actum suum dilectionis usque ad aequalitatem et sic consequenter usque plato diligat summe deum et sortes remisse scilicet uno gradu praecise sicut positum est Tunc isti duo merentur aequaliter et unus eorum diligit summe deum et alter remisse

Circa primum articulum Climitonis erunt multa puncta tractanda ex parte obiecti etiam potentiae scilicet definitatione unde utrum humana capacitas sit finita vel infinita sunt diversae opiniones et utraque tantum est probabilis unde potest ymaginari quod inesse capacitatis sit anima humana infinita formalior ratio incontrarium est ista quia esse perceptum est denominatio rationis simpliciter ergo non potest creaturae limitate nisi limitate competere quia nulla denominatio perfectionis simpliciter potest alicui finito infinite competere

Item alia denominatio est de pastoribus et nobilioribus modo semper posteriores communicantur in remissiori gradu alicui finito semper gradus posterior includit gradum denominationis priorum unde ymaginando ordinem perfectionum essentialium siv a parte rei sive a parte terminorum ut esse ens ista est communissima deinde est vivens deinde esse perceptivum deinde intellectivum ymaginantur quod quaelibet denominatio posterior praesupponit priorem secundum aliquem gradum ut si communicetur denominatio posterior secundum aliquem gradum ymaginantur de qualibet alia denominatione perfectionis simpliciter correspondent tot gradus vel tantus gradus in quanto gradu posterior est communicata Ista est quod quilibet gradus esse perceptivum habet annexum gradum entis et sic de aliis denominationibus prioribus et sic si esset infiniti capax esset infinite ens infinite vivens et sic de aliis

Ista opinio prima facie habet pro se philosophum in 3o de anima comparantem sensum ad intellectum quia intellectus quanto excellentius intelligentiae intelligit tanto aptior est ad intelligendum aliud et sic non de sensu Et sic quanto potentia perceptiva magis capit tanto est vicinior et potest magis et magis percipere et per consequens infinita potest

Breviter sustinendo quod infinite sit capax Respondetur ad rationes quod removenda est una distinctio alias posita vicem quod aliquae sunt denominationes mere essentiales prima est entis et capiuntur abstracte a convenientia rerum inter se et ad deum Deinde a convenientia etc Et iste habent primum ordinem inter se de istis concedendum quod nulla est infinite communicabilis creaturae

Aliae sunt quasi modales et accidentales et huiusmodi possunt intensius vel remissius communicari eidem rei ut esse activum et huiusmodi unde illa communicatur eidem rei intensius vel remissius 2m beneplacitum supremi imperatoris ut illa conpeteret accidenti et non mere primae quae tamen est superioris speciei et sic esse activum est denominatio extrinseca et modalis Aliquae se habent tamquam proprie passiones de illis forte loquendum est sicut de primus Et sic consequenter esse perceptivum est denominatio modalis extrinseca sicut non videtur repugnare quod deus communicaret angelo causalitatem respectu cuiuscumque effectum ad extra producibilis non tamen ut in propria virtute sufficienti quia hoc est inpossibile et sic illa denominatio non est essentialis nec modalis propria sed modalis accidentalis Restat difficultas Capiamus esse perceptivum ut sit denominatio essentialis pure vel tamquam passio utrum tunc etc Sine dubio sic est communicabilis creaturae solum finite licet infinite caperet vel potest capere et infinite intense Nam quantum ad gradum potest infinite capere et infinite et intense non tamen esset infinite perceptiva

Circum textum

Circa textum distinctionem 32am

Advertendum quod spiritus sanctus procedit per modum amoris et amore debet esse vinculum duorum et ideo quantum ad hoc habet rationem quasi distincti Non est autem de ratione sapientiae sic quod copulet inter diversa ideo de ratione amoris magis est reportare distinctionem sic conceditur quod diligant amore producto

Alia ratio est usus loquendi ecclesiae quem debemus tenere quia tempore doctorum forte potuit consurgere heresis ex uno modo loquendi licet esset verus et talem evitabant doctores resolvendum tamen ad conceptum et intellectum bonum etc

Lectio 129, de Libertate
Contra heri dictam

In alia lectione Circa heri dicta restabant rationes fiendae et solvendae

primo si positio esset vera sequeretur quod voluntas esset omnino indifferens ita quod sine actu staret obiecto alliciente vel movente et sic esset omnino indifferens et ultra igitur non remitteretur et per consequens nullo modo resisteret

Respondendum est dicendo de hoc quod est voluntatem esse indifferentem si intelligitur voluntas esse indifferens quia ex se non potest in unum vel in reliquum sic absolute est negandum quia sit indifferens obiecto alliciente et movente Si vero sic intelligitur quod sit indifferens id est ex sua intrinseca ratione possit prosequi vel non obiecto alliciente vel movente illo modo esse indifferentem non est aliud quam esse vel habere intrinsecam libertatem sicut de materia quia esset indifferens ad hanc vel hac dispositionem vel formaret illo modo negandum est voluntatem esse indifferentem iuxta primum modum sed si secundo modo conceditur

Et hoc si ita esset ut ponis sequeretur quod voluntas infinite modice resisteret quia resistendo positive per aliquem actum intensius resisteret per subduplum quam per purum non velle et iterum per subduplum actum intensius quam per purum non velle et sic in infinitum minuendo semper possibiliorem resistentiam igitur infinite modice resisteret per purum non velle quia semper minus per quemcumque actum positivum et per actum potentia infinite modice potest igitur per non velle vel non actum infinite modice resistit

Respondetur negando consequens illatum et conclusionem unde respondetur sicut heri de omissione concedo quod per actum positivum intensius resistit quam per purum non velle et in infinitum nego tamen quod si resistat actu positivo in aliquo gradu quod in duplo remissiori actu in duplo minus resistit quia non subduplatur tota resistentia sed solum partialis et minima quae est in actu

Difficultas

Contra nam resistentia voluntatis est intrinsece finita et activitas vel motivitas obiectalis potest esse aliquantae quantitatis scilicet potest habere subduplam proportionem respectu activitatis sic ergo b graduum et motivitas obiecti ut 4or ponatur quod ? motivitas obiecti dupletur et in duplo plus moveat tunc erit aequalitas tunc iterum augeatur tunc erit proportio maioris inaequalitatis obiecti ad voluntatem igitur necessitabit voluntatem cum sit agens naturale et habet resistentiam minorem quam sit eius activitas et per consequens dabitur passio illicita quae superabit eius resistentiam et necessitabit igitur non est intrinsece simpliciter libera Plures solutiones possunt dari in hac materia dimissis aliis quia alias dedi modum respondendi dicitur pro nunc quod obiectum licet moveat voluntatem scilicet per primos motus eas causando nihilominus ad actum liberum nec cognitio nec obiectum concurrunt active

ideo quantum ad hoc in voluntate minimus gradus resistentiae sufficeret quia nec obiectum nec notitia secundum aliquos agit in eam sed notitiam praecise concurrit in genere causae exemplaris ostendendo praecise in concurrendo obiective effective vel non causando actum liberum Ita quod productio actus liberi est in sola voluntatis libertate Et sic consequenter dicunt quod voluntas quantum ad actum suum liberum nullo modo potest difficultari sed difficultas et per potentias sensitivas quae non obediunt prompte voluntati in agregando ardua vel fugiendo delectabilia Et istam viam concedunt alii licet concedant actum cognitionis concurrere

Alia via respondendi dicendo de perceptiva potentia voluntatis et activa considerando voluntatem ut activam et ut perceptivam dicendum consequenter quod voluntas est magis activa quam perceptiva unde denominationes perfectionales habentes ordinem inter se sic se habent quod priores semper perfectiori modo id est maiori gradu correspondet quam posteriores ut esse actum est denominatio prior quam esse perceptivum

Secundo considerandum est consequenter quod voluntas per idem formaliter est activa sui actus libere et per idem mra intrinsece est eiusdem suspensiva et per idem formaliter est resistitiva ita quod eadem causalitas comparatur tripliciter et quia ut dictum est minus est perceptiva quam resistitiva non ergo potest tantum percipere quantum et quia non movetur ab obiecto nisi perceptive ideo non motio illa perceptiva non potest esse causata sicut est eius resistentia resistitiva Ita quod illa motio est perceptio et sic semper est maior voluntatis resistentia quam obiecti motivitas

Tertia solutio vel allectio obiectalis consurgit ex quadam proportione convenientiae obiecti ad potentiam et quia illa datur maxime possibilis inter hanc potentiam et hoc obiectum quae tamen est minor quam activitas vel resistentia voluntatis secundum quam maxime gradu motivitatis movetur potentia tamen minus movetur quod sic eius resistentia

et quando dicitur dupletur obiectum Respondet quod sic minus movebat hanc potentiam causa est quia mentem habet proportionem convenientiae ad potentiam igitur minus movebit igitur duplatio magis probat contrarium quam propositum ideo in esse motivitatis convenientiae minus voluntatem allicieret

Consequenter addebatur una ratio facilis tamen quia si voluntas se sola sufficeret resistere tunc virtutes morales superfluerent consequentia nulla est quia licet sufficeret ex sua intrinseca libertate tamen redditur promptior et ex eis habet modum et ipse multum conferunt voluntati et reddunt eam tutam quia cuius habitibus talibus semper resistit ideo fixatur in bonum

Consequenter dicendum est de 2o argumento principali scilicet utrum voluntas subito vel successive agat prima propositio voluntas subito potest producere suum actum id est totum simul vel in instanti Ista propositio supponit quod voluntas se habet active respectu sui actus ad hoc sunt innumerales auctoritates sanctorum Ad hoc etiam est ratio nam potentia passiva non habet actum suum in sua potestate ergo numquam respectu actus est libera antecedens probatur quia actus potentiae passive est in potestate agentis applicati ad passum et per consequens agens naturale applicatum ad voluntatem semper ageret naturaliter artum voluntatis igitur non libere et sic licet libere ageret tamen voluntas necessario reciperet

Tamen circa hoc potest esse cautelosa responsio dicendo quod ymmo salvaretur libertas pure passiva per talem modum quia dato agente et applicato ad actus liberi productionem in facultatem voluntatis est actum in se recipere vel non recte sicut causalitatem effectivam ymaginemur liberam in voluntate et non in agentibus inferioribus quia eius causalitas differet specie sub ab activitate elementorum Ita passiva potentia voluntatis est alicuius speciei alterius a potentia passiva naturali igitur salvatur quod applicato agente ad actus liberi productionem Et in facultate passivae voluntatis recipere actum vel non recipere Quamvis ista positio non potest inprobari tamen non videtur rationabiliter fundata ex eo quod tota latitudo causalitatis active videtur supra totam latitudinem causalitatis ergo activa causalitates caloris vel ignis vel alterius agentis naturalis perfectior est latitudine causalitatis passive igitur concederet voluntat em is libertatem quod est inconveniens

Item causalitas libera est nobilissima causalitatum nam deo competit cui nulla causalitas passiva potest conpetere Ideo de ratione sua scilicet voluntatis est causalitas activa et non passiva

Item arguitur fortius dato eodem agente ad actus liberi productionem applicata voluntas potest oppositos effectus elicere et producere quia dato movente ad persecutionem voluntas potest elicere velle vel nolle sed diversitas effectuum non potest ab eadem causa naturali inmediate procedere respectu eiusdem passi igitur est reducendum ad causalitatem activam liberam voluntatis et hoc quantum ad supremum propositionis

Quantum ad principalem propositionis

Sed quod voluntas subito potest etc probatur quia agens naturale materiale quantum est de se potest suum effectum subito producere igitur et voluntas consequentia probatur pro tanto quia velocitas actionis dicit perfectionem in causa agente quia secundum augmentum potentiae minuitur tempus si ergo agenti materiali et naturali convenit quod subito possit etc competit superiori a fortiori antecedens probatur de lucido quia si subito applicetur ad dyaphanum subito causant lumen patet per aristotelem 2o de anima et experientia ad hoc est

Secundo in actionibus naturalibus secundum proportionem potentiae agentis ad resistentiam passi augetur velocitas ergo stante eodem gradu agentis per conti ngentiam nuam diminutionem resistentiae augetur continue velocitas igitur si tollatur totalis resistentia igitur infinita f velocitas igitur subito producitur Si dicitur quod aliqua non infinita probatur quod primum suppositum non erat verum sed quia proportio velocitatum sequitur proportionem activitatis ad resistentiam quia potest in infinitum augeri

Item de facto ita fuit de actibus animae christi quia in primo instanti sui esse produxit actus meritorios quibus meruit nobis et sibi

Corollaria
Primum corollarium

Sequitur quod non repugnat angelo in primo in instanti suae productionis mereri vitam aeternam quia deus potest caecare angelum cum moti notitiis sufficientibus in intellectu et dictaminibus sufficientibus ad meritorie agendum et voluntas potest subito producere suum actum ex quo non habet resistentiam igitur

Secundum corollarium

Secundo sequitur quod res in primo instanti suae productionis non trahat necessitatem suae praeteritionis id est si ad potentiam rei non sequitur ipsum esse vel fuisse Gregorius concedit quod adhuc manet parva libertas Tenendo hanc viam dico quod prius angelus in primo instanti suae creationis potuit peccare mortaliter patet ex radice tradita quia potuit habere notitiam dei et praeceptoris quia deus potuit in eodem instanti ostendere sibi et sic in eodem instanti potuit negligere vel transgredi unde patet per praecedens corollarium quod potuit mereri igitur etiam demereri quod ita fuit de facto videtur augustinus assenstire credo 11o de civitate dei draco ille ab instanti suae creationis non stetit Tamen augustinus in eodem determinat sed ad contrarium scilicet quod non fuit causatus malus nec ex hoc quod primus angelus in primo instanti peccasset argueretur deus malus quia aeque libere potuit in eodem instanti exire in actum binum sicut in malum et est qualificato pro tunc in instanti pro quo peccavit Si teneatur quod omne quod est etc id est quod haec consequentia est bona a est igitur necesse est a esse vel fuisse non est salvabile quia potuit peccare in instanti suae productionis non curo de logica quia potuit ante illud creari non tamen concedendum quod potuit etc quia tunc non libere sed necessario peccasset licet adam videatur dicere quod haec copulativa est possibilis esse quod est etc et tamen voluntas in eodem instanti in quo producitur mere libere producit quia prius natura producitur Sed contra arguitur qui huiusmodi actum est necesse esse vel fuisse unde prioritas illa nulla est vel non sufficit tollit praeteritionem est illius effectus

Tertium corollarium

Tertium adiungo dato quod non potuit peccare in primo instanti suae creationis tenendi quod etiam in eodem instanti tantum potuit incipere peccare quia licet posito quod esse etc et quod non in instanti posset etc tamen in eodem instanti inciperet peccare quia licet posito quod omne etc et quod non in instanti posset etc tamen in eodem instanti inciperet vel successive producere in actum quia incipit producere actum prohibitum igitur et peccare Sequitur quod haec consequentia valet sortes tenetur non per incipere peccare in eodem instanti quia ipse incipit peccare in eodem instanti igitur peccat vel non est transgressor praecepti quia replicaretur de primo angelo quia positum est Ponamus quod habeat praeceptum tunc angelus iste tenetur non incipere in hoc instanti et incipit igitur in hoc instanti peccat Breviter consequentia non valet

Ex quo patet solutio rationis fieri consuete scilicet talis ponamus quod deus praecipiat sorti et quod non incipiat peccare per remotionem de praesenti tunc dicunt consequenter quod sortes non potest transgredi praeceptum quia si sic hoc esset quando inciperet peccare per remotionem si sic ergo in a instanti tunc incipit peccare per remotionem de praesenti Contra peccat in a igitur etc antecedens probatur quia in a tenetur modo incipere et incipiat igitur peccat

Respondetur patet ex dictis quia consequentia non valet et conceditur quod potest transgredi tunc si sic sit in a ergo incipit etc concedo et nego quod peccat in a Ad probationem quia est obligatus ad non ad incipiendum in a et incipit igitur dicitur quod solum sequitur quod incipit peccare in a quia ad concludendum transgressionem oportet arguere per propositiones non dependens a futuro unde consequentia non valet Ego sum obligatus quod non peccem die dominica tamen peccabo ergo transgredior sed bene sequitur quod peccabo quia licet ista sortes incipit peccare videatur de praesenti quantum tamen ad antecedens est de futuro et sic propositio deincipit non est ponitur de praesenti igitur non sequitur quod peccet sed etc

Quartum corollarium

Sequitur quod non inplicat vel inpossibile est rei permanentis dare ultimum instans quia voluntas existens in gratia potest incipere peccare per remotionem de praesenti quia inmediate post hoc peccabit igitur inmediate post hoc non erit in gratia

et hoc est ultimum instans esse in gratia quia tunc est in gratia et inmediate post hoc carebit gratia Nisi diceretur quod daretur ultimum instans in esse gratiae sed non in esse qualitatis

via tamen communior est quod non desinit esse gratiae quin qualitatis

Item quod possibile sit probatur in exemplo communi tenendo quod quantitas sit distincta a re quanta tunc in rarefactione vel condensatione datur ultimum instans qualitatis aqua incipit motus

Secundo deus conservat nunc modum vel creaturam aliquid mere libere contingenter et potest numquam post hoc creaturam conservare igitur datur ultimum instans rei permanentis in esse quia deus mere libere conservat res

Tertio deus nunc non producit a effectum producibilem successive et inmediate post hoc potest in minori tempore potest in duplo et in triplo igitur subito post hoc potest producere et sic datur ultimum instans non esse rei ante sui productionem rei producibilis tamen non successive ut a angelus nunc non est et inmediate post hoc erit

Item sic obstaculum occupans spatium aliquod ne lumen ibidem producatur Ponamus quod deus subito corrumpat illud sic quod hoc nunc sic et numquam post tunc in ultimo instanti non est lumen et inmediate post hoc erit totum illuminatum simul et hoc ab agente naturali

Solutio ad argumentum Altissidorensis

Iuxta hanc viam salveretur argumentum auticiodorensis Casus est quod si voluntas possit sic subito producere actum suum sit a et interveniat praeceptum quod sortes teneatur infra horam praesentem producere a actum taliter quod quandocumque potest producere sufficit quod producat scilicet quod in aliquo instanti quocumque Deinde arguitur quod sortes realiter non producat et in instanti terminante horam fit primo mortuus tunc sortes habuit praeceptum quod produceret actum et non produxit igitur transgressor quaeritur quando non in illa hora nec in instanti terminate quia iam est extra viam nec ante quia quocumque instanti dato ante illud inter ipsum et praesens instans scilicet terminans est tempus quod potuit ad inplere igitur semper ante est in gratia potest dici quod sortes inmediate ante hoc peccavit et tamen in nullo instanti huius fore fuit in peccato vel peccavit sicut si deus non crearet nunc angelum et inmediate post hoc crearet tunc nullum instans esset significabile post hoc quando angelus esset ante hoc productus Ita simile in ista materia dicitur quod sortes inmediate ante hoc peccavit et tamen nullum fuit instans ante hoc quin in illo fuit in gratia et quod in illo non peccavit sicut de angelo de quo daretur ultimum instans sui non esse ante sui productionem Adam dat aliam viam Auticiodorensis dicit quod non peccat in hora sed prius est in peccato in instanti suae mortis et contraxit peccatum in hora

Contra non est in via igitur dicitur quod si peccare capitur pro aliqualiter se habere in aliquo tempore ad quod sequitur post tempore vel natura se esse in peccato tunc non peccat in instanti illo sed prius scilicet in tempore praecedenti quia in toto illo tempore praecedenti aliqualiter se habent ad quod sequitur quod in hoc instanti peccat et sic peccat in primo instanti suae mortis nec est inconveniens quod contrahat peccatum in gratia Adam dicit aliter scilicet quod realiter peccat ante finem horae quae intellectus noster est limitatus ad discurrendum partem temporis igitur datur ita parva pars quae est insensibilis tunc ante finem horae peccat quia iam non sufficit discernere tam parvam partem temporis Sed istud non valet quia capiatur infinita potentia quae cognoscat infinitam partem temporis tunc cessat solutio Alia solutio dicitur quod peccat quia exponit se periculo quia tenetur cogitare de praecepto et non facit et sic non ex solo illo mandato peccat sed etiam quod non facit diligentiam suam

unde staret quod duorum contradictoriorum quaelibet inmediate haec erat vera ut ponatur quod una in qualibet parte proportionali denominata ami?tur pari sit vera et alia etc Signemus finem horae quaelibet inmediate ante hoc erat vera quia una ante hoc immediate erat vera inpari et alia inpari vel inmediate ante hoc erat pars denominata amo?tur pari et inmediate etiam ante erat pars denominata an?uo impari et quando fuit inpari fuit in gratia Istud ponit climiton in illo sophismate a tangit b quod est sophismata 15m

Lectio 59, de Trinitate
Propositiones contra divinam simplicitatem

Incipit materia de Formalitatibus In alia lectione Circa materiam trinitatis maxime attendi debet divina simplicitas et unitas ideo quantum ad materiam divinae simplicitatis aliqua videtur ab esse quae tamen consequenter a doctoribus conceduntur Quod probatur aliquibus rationibus

Prima Quod non est identitas rationum formalium

Primo arguitur sic nam in divina essentia non est ydemptitas seu multiplicitas rationum formalium inter se formaliter et realiter distinctorum circumscripta operatione vel consideratione intellectus ergo sequitur quod ibi non est summa simplicitas quoniam summa simplicitas excludit omnem multiplicitatem et pluralitatem

Secunda sQuod in divinis est distinctio essentiae ad personam

Secundo arguitur In divinis est distinctio essentiae ad personam ergo ibi est quaedam essentiae et personae compositio et per consequens ibi non est omnimoda simplicitas antecedens patet ex eo quia de essentia et de personis verificantur contradictoria verbi gratia Essentia est tres personae et quod sit filius ita et de aliis personis modo maximum medium ad probandum distinctionem inter res est quod aliquid convenit uni quod removetur ab alio

Tertia in Deo est pluralitas idearum

Tertio arguitur in deo est pluralitas ydearum et realis distinctio earum ergo in deo non est omnimoda simplicitas ymmo in deo est ydearum infinitas distinctarum unde augustinus 83 quaestionum quaestione 80a ponit quod alia ratione factus est homo alio ratione equus et alia asinus ergo sequitur quod in deo sunt variae ydeae variarum specierum formative et factive adextra

Ad idem concordant multi doctores dicentes apud deum esse pluralitatem ydearum Et hoc exprimunt sub aliis verbis a apud deum sunt rerum mensurae Rationes producibilium et regulae fulgores et origines et causae rerum

unde etiam Augustinus 3o de trinitate capitulo 66o dicit quod penes deum sunt mensurae numera et pondera Ex 41o capitulo de trinitate dicit apud deum esse regulas aeternas quae scriptae sunt in libro lucis quae est veritas Et 6to de trinitate dicit quod filius est ars omnipotentis plena rationum viventium Et dyonisius in de caelesti Ierarchia vocat ydeas fulgores capitulo 2o Et ambrosius in exameron vocat ideas origines et causas rerum

Rationes pro prima propositio: probatio antecedentis

Sed iterum redio ad primum antecedens probandum scilicet de pluralitate formalitatum

Prima ratio

et primo arguam probando hoc rationibus scoti unde scotus vult probare quod sit aliqua non ydemptitas inter divinam sapientiam et divinam bonitatem et ita de aliis deo attributis Et arguit sic Si infinita sapientia esset essentialiter infinita bonitas tunc sapientia in communi esset etiam simpliciter et bonitas in communi Ista ratio est aliqualiter obscura tamen exponetur insolvendo ipsam resolvendo ad sensum clariorem et ideo de ea nichil pro nunc amplius dicam Sed tamen arguitur probando assumptum vicem quod si infinita sapientia esset formaliter infinita bonitas etc quia infinitum alicui additum non variat rationem illius cui additur Sed consequens falsum quod probatur quia si sic tunc in diffinitione quidditiva sapientiae bonitas poneretur tamquam pars vel esset met eius diffinitio quidditiva

Secunda ratio

Secundo arguit scotus distinctio emanationum personarum divinarum ad intra neccessario praesupponit distinctionem principiorum elicitivorum et non distinctionem rationis tantum quia illa est inpertinens nec realem similiter quia una negetur de alia ergo formalem prima pars patet quia non videtur vide esse diversitas praedicatorum elicitivorum illius emanationum Etiam non videtur quomodo salvaretur quod filius procederet modo naturae et non spiritus sanctus nisi poneretur aliqua distinctio in deo

Terta ratio

Tertio arguit sic Quidquid est ex se formaliter idem existens principium producendi duo vel plura poni rationem posset esse principium producendi infinita patet quia si eadem modo se habendi adaequate potest in duo eadem ratione potest in tria et in 4or et sic in infinitum Ex quo cum ydemptitate et eodem modo se habendi adaequate stat quod producat duo sequitur quod potest in tria ut tactum est Et huius exemplum est satis in agentibus naturalibus unde si ignis eodem modo se habens producat duos ignes tunc etiam potest ducere tres et 4or et sic ulterius et ita etiam in agentibus aequivocis

Item spiritus sanctus producitur libere et filius naturaliter et ista varietas non oritur ex modo actuum Sicut patet exemplum de moralibus in actu voluntatis qui licet sit liber tamen hanc denominationem recipit a principio suo effectivo quia huiusmodi actus naturaliter et intrinsece non est liber igitur a simili sibi aliqua productio in divinis sit libera oportet quod sit ex parte principii producentis et sic oporteret ut videtur quod huiusmodi diversitas producendi vicem filium naturaliter et spiritus sanctus libere proveniat et oriatur ex hoc quod est diversitas in principiis productivas

Quinto arguit sic aliqua conpetunt divinae voluntati quae non competunt divinae intellectui et econtra nam voluntas determinat se respectu positionis effectus in esse mere libere et intellectus non quia intellectus divinus etiam neccessario respectu cuiuscumque intellectio

Et etiam aliqua attribuuntur intellectu dummodo quae non voluntati nam intellectus intelligit mala et voluntas non vult mala ergo ibi est aliqua distinctio inter eos

Ad idem propositum arguit magister Iohannes de ripa Et primo arguit sic divina essentia est ab aliquo participabilis in esse et ab eodem non participatur in esse vitae ergo in deo est aliqualis distinctio inter esse et esse vitae Nam si participatio dei in esse a parte obiecti esset idem et unicus gradus cum participatione in esse vitae tunc non esset distinctio in deo inter esse et esse vitae et per consequens quicquid participaret ipsum in esse etiam participaret ipsum inesse vitae et sic materia prima esset vita eo quod participat deum in esse Et cum idem sit per adversarium participare deum in esse et in esse vitae sequitur intentum

Secundo arguit sic sequeretur quod in rebus non esset diversas specifica sed res different secundum intensum et remissum praecise probatur consequentia quia ex quo res participant eandem rationem formalem in deo sequeretur quod inquantum ad hoc nulla erit distinctio inter res nisi quod una res intensus participat huiusmodi formalitatem et alia remissius Et consequens ex hoc incidendum esset in errorem hunc quod omnes res mundi essent eiusdem speciei Alias rationes facit magister iohannes de rippa de quibus pro praesenti super se deo Sed consequenter tractando materiam eas meliori modo quo potero introducam 2m quod materia requiret

Rationes ad oppositum trium propositionum

Ad oppositum omnium istorum trium simul arguitur auctoritate beati dionysii dicentis quod circa divina non est aliquid asserendum nisi quod divina docent eloquia et per consequens cum non habeamus ex sacra scriptura vel ex determinatione ecclesiae nec ex eo auctoritate ligante nec etiam ratione communicente quod sit huiusmodi distinctio rationum formalium vel etiam ydearum ponenda in divinis sequitur quod nullo modo est ponendo etc considerata etiam regula Anselmi dicentis quod in divinis omnia sunt idem inter se ubi non obviat relationis oppositio ergo praecise inter per scientias relative est ponenda distinctio

Item positio distinctionis formalitatum est difficilior quam distinctio divinarum personarum inter se igitur sequitur quod non est ponenda cum fides nos non astringat ad hoc antecedens patet nam mirabilitas positionis trinitatis est ex hoc quod ponit et asserit distinctionem minorem realem quam sit distinctio essentialis ponit enim quod aliquid distinguatur ab alio sic quod haec res non est haec et tamen haec et hoc res sunt haec essentia modo distinctio formalitatum 2m ipsas formalitates ponentes esset adhuc minor quam sit distinctio personarum realis inter se et per consequens esset adhuc magis mirabilis quam sit distinctio personarum quia huiusmodi distinctio formalitatum multo plus recedit a distinctione essentiae quam facit distinctio personarum inter se Si igitur distinctio personarum inter se habet sit nobis difficilis et mirabilis ad concipiendum sequitur quod multo plus erit difficile ad concipiendum huiusmodi distinctionem formalitatum inter se Attento igitur quod fides non astringat nos ad ponendum huiusmodi formalitatis in deo maxime cum aeque bene potest trinitas salvari non ponendo illas sicut ponendo ymmo per eas nichil salvatur in divinis quando aeque bene vel melius possit salvari ipsas non ponendo Ergo sequitur quod non debemus huiusmodi formalitates ponere in divinis

Divisio responsionis ad tres propositiones

Circa nunc tacta erunt tria puncta cum adiutorio divino per tractanda

Primum erat de formalitatibus et quid intellexerunt doctores de formalitatibus variae loquentes et varias vias ponentes viam meliorem probabiliorem iuxta posse eliciendo

Secundum erit de distinctione alia quam vocant doctores distinctionem ex natura rei utrum vicem inter personas et essentiam sit aliqualis distinctio

Et 3m punctum erit de ydeis quomodo et per quem modum sunt ponenda in deo et utrum habeant aliqualem distinctionem inter se

Lectio 71, de Trinitate
Duae aliae rationes quod Deum posse formaliter influere se fundant et responsiones

In Alia lecitone Restat solvere duas alias rationes quibus fundant se

Prima ratio

primo arguunt quia forma habet triplicem habitudinem ad materiam dicentem inperfectionem prima est quia educibilis est de potentia materiae 2a quia inhaeret Tertia quia dependet a materia Et quantum ad istas habitudines deus nullo modo potest gerere vicem formae quia quaelibet repugnat deo habet tamen aliam quae non dicit inperfectionem scilicet quod bonitatem suam alteri communicat et illa non repugnat deo ergo illam deus potest supplere vel deus potest gerere vicem formae quantum ad illam habitudinem Et illa habitudo exprimitur per informare prout informatio excludit omnes habitudines inperfectionales

Secunda ratio

Secunda ratio aliorum est quia deus vel divina essentia quae in se est formaliter notitia potest in eadem proportione movere potentiam perceptivam creatam in qua notitia movet creata

Responsio ad primam rationem

Respondendum est quod prima ratio praesupponit aliqua fundamenta quae facilime negantur

Quantum ad primum concedendum quod stat habitudinem informationis esse absque hoc forma educatur de potentia materiae et sic non est de integritate informationis educi etc utque de anima intellectiva

Etiam patet de accidentibus supernaturalibus quae creantur licet informant materiam dico tamen quod probabiliter potest dici quod inhaesio et dependentia aliqualis ad subiectum et ab ipso subiecto sunt de integritate influxus formalis Ideo in hoc quod supponit huiusmodi habitudines esse ad invicem separabiles et omnes ab habitudine informationis supponit quod deberet probare naturae sibi unde ymaginandum quod inhaerere sit omnino idem quod informare et non sunt habitudines distincte

Secundo ymaginandum dato quod inhaerere et informare essent habitudines distincte nihilominus sunt partes integrantes influxum formalem

Et si sequestrentur tunc capiamus secundam habitudinem scilicet informationis et ponamus quod deus suppleat dicitur quod ex illa habitudine sic supra non integraretur influxus formalis quia realiter nec communicarentur denominationes concretive Ideo licet deus posset habere huiusmodi habitudinem non tamen concederetur quia influeret formaliter

Responsio ad secundum rationem

Ad 2am deus potest in eadem proportione etc negetur illud intelligendo in eodem genere motionis influxus formalis quia realiter inducitur ad causalitatem formalem motio de genere causae formalis sicut forma movet et sic negatur quod in eadem proportione potest quia deus in nullo gradu potest concurrere in huiusmodi motione formali licet bene in superiori scilicet in genere causae efficientis unde quantumcumque deus concurreret non potest facere aliquod esse album sint albedine quicquid tamen efficit albedo deus posset etiam quaecumque ut habeatur ymaginatur positionis

Advertendum quod ponunt differentiam inter immutationem vitalem et influxum formalem

unde de istis negandum ad animam christi sed etiam ad carnem dicitur secundum eos realis unio Ita quod caro christi in triduo erat deus et recipiebat influxum formalem de istis quando tamen huiusmodi carni non fuit unica anima christi consequenter licet formaliter non tamen vitaliter informative Isti habent concedere aliqua corollaria

primum hoc consequentia non valet a deus igitur a intelligit vel cognoscit vel vult Aliquid posset de carne christi et materia prima quae propter communicationem deitatis est deus et tamen non intelligit nam habitudo vitalis inmutationis est totaliter inpertinens ad hoc ymmo haec consequentia non valet anima est deus ergo intelligit quia staret quod realiter esset unica et non cognosceret

Item haec consequentia non valet 2m illos a est intellectivum igitur a potest intelligere Credo quod istud sequatur ex eorum principiis nam licet concederetur de materia prima vel carne christi quod esset deus propter hoc non efficitur res vitalis et perceptiva intrinsece est tamen perceptiva intrinsece per formam extrinsice sibi communicationem Ita haec consequentia non valet a est animatum scilicet in prima ergo vivit vel potest vivere et sic materia prima 2m illam opinionem non potest intelligere licet si intellectiva extrinseca denominatione communicata tamen per intrinsecam actuationem

Differentia inter habitudinem vitalem immutationem et influxum formalem

Circa huiusmodi scilicet habitudines vitalis inmutationis et informationis ponunt differentias

prima differentia quod esse formale per informationem nullam penitus dicit perfectionem nec dicit aliquid propositum quia esse formabile dicit magis potentiam mere passivam quam activam ut dicit positum infinite formalitatis et esset infinita perfectio viceversa est deesse perceptivum quia dicit positivum

Secunda differentia conditio percipiendi vitaliter limitate conpetit creaturae quia quaelibet limitate percipit Sed esse formabile infinite competit creaturae

Tertia differentia est ex parte actuantium nam per informationem communicatur esse intrinsicum formabili non per esse actuatum vel vitaliter inmutatum

Quarta differentia illa quae communicatur formabili per informationem per prius conveniunt ipsi formae ut prius anima est in se vivens saltem in abstracto quod constituat ad unum et per prius anima humana est quoddam rationalem quam constituat compositum rationale non sic est de forma vitali nam posterius denominatur quia forma vitalis alia a deo non est intrinsece cognitio sed recipitur denominationem illam a potentia in comparatione ad obiectum

Quinta differentia forma quae communicatur per informationem communicatur per plenitudinem communicatur 2m plenitudinem suae essentiae vel secundum se totam nec potest intensius vel remissius sed forma vitalis potest intensius vel remissius

apparet aliqualiter in quibus consistit eorum ymaginatio et qualiter potest suam positionem probabiliter a contradictione defensare nichilominus probabilior est positio et magis concors cum divina simplicitate quae negat talia et distinctionem formalitatum unde nullam debemus ponere distinctionem in deo vel multiplicitatem nisi fides non astringit non habemus ponere nisi distinctionem personalem

et quantum ad unionem nisi ypostaticam quia nec fides nec ratio astringit ad aliam Anshelmus in divinis omnia sunt idem etc id est non est ponenda distinctio aliqua in divinis nec inter personas

Circa distinctio rationum idealium
Quod distinctio rationum idealium neganda est

Sequitur quod in deo neganda est distinctio rationum ydealium id est non sunt ponendae ydeae distincte realiter factive rerum et exemplaria etc

difficultas in ista materia consurgit ex duobus

primo ex auctoritatibus ut alia ratione factus est homo ut dicit augustinus

Alia difficultas ad solvendum diversitatem rerum producibilium quia quod unus res eodem modo se habens adaequate et idem exemplar producat res ita diversas videtur impossibile

Si considerentur duo principia alias praemissa satis faciliter solvitur

scilicet inmensitas divinae naturae ex qua consurgit quod omnes conceptus universales et singulares possunt ydemptice in deo concurrere ut capiamus totam latitudinem illorum quantum ad illud quod est perfectionis concurrant ydemptice per idem adaequate erit conceptus hominis asini etc et erit omnino distincte repraesentativu et univeraliter et singulariter aequivalenter

Et per illud salvabitur de ratione factiva quia per eundem conceptum adaequate et per eandem artem et hoc est ratione inmensitatis artis increatae Ideo per quam simplicissimam unitatem concurrit ad omnia Et eodem modo ratione suae inmensitatis posset diversa producere et sic non est ibi pluralitas ydearum vocatur tamen in respectu effectus causatur plures ydeae et hoc causali denominatione ut sol denominatur calidus quia est causalitatis effectivus Et sic deus est plures ydeae id est plurium ydeabilium effectivus per eandem tamen ydeam adaequate

Opiniones Doctorum circa distinctionem rationum idealium

de ista materia ydearum tangendae sunt opiniones aliquorum doctorum

Opinio Augustini

Advertendum quod augustinus dicit in libro 83m quaestionum quaestione 36ta ydea valet tantum sicut forma vel species et non sicud ratio quia ratio in graeco non valet ydea sed logos nichilominus congrue possumus uti hoc vocabulo ratio et vocare eam rationem factivam.

Consequenter ponuntur conditiones ydearum

prima conditio ydea est quid actuale Ex infertur quod omne quod habet forma in materia ante sui productionem non est eius ydea quia de ratione ydearum est esse quid actuale

ydeae est quod sit quid intellectuale per hoc excluditur quod ratio causalis in agentibus naturalibus naturaliter agentibus formas sibi similes vel alias res non est ydea producibilium quia non est quid intellectuale saltem ut sic

Tertio conditio ydeae quod debet esse quid factivum ydeatu per hoc excluditur creatura quae in suo esse non est sua ydea cuius contrarium videtur dicere ockam et durandus quia creatura non est factiva sui esse

4ta ydea debet esse quid incommunicabile per hoc excluditur esse quod creatura habet in intellectum meo unde res habent esse intellectu nostro scilicet quia species et conceptus rei est in intellectu nostro secundum quod dicitur 3o de anima

Quinta conditio ydea debet esse quod primum et principale per hoc excluditur omne quod habet creatura in intelligentiis et motoribus orbium Auctor De causis et boecius intelligentiae sunt plene formis rerum etiam factius quia motores orbium quidquid agunt per intellectum agunt 2m aristotelem

Sequuntur verba augustini de praedicationibus in forma hac Ipse namque sunt principales tangitur 5ta conditio quaedam formae quo ad primam conditionem Rationes rerum quo ad secundam stabiles atque incommutabiles quo ad quartam quae ipse formatae non sunt Et cum ipse neque oriantur neque inter erant secundum eas tamen formari dicitur esse quod oriri vel intelligere potest

Ex istis considerationibus et conditionibus ydearum positis ab augustino apparet quod ydeam non sit aliquod adextra sed est ratio posita a deo et ars sufficiens ad effectus productionem etc ipse deus Quandoque vocantur artes factivae humanae ut 7o metaphysicae domus materialis fit a domo quae est in mente

Opinio Okam et Durandi

Advertendum tamen quod okam et durandus ponunt ydeas esse ipsas met creaturas factibiles maxime moti propter auctoritates augustini et doctorum Quia alia ratione factus est homo etc et non potest poni in mente divina igitur etc ymaginatio eorum est quod essentia divina est concipiens rem ut conceptibilem et illa concepta a deo ut scilicet illa concepta 2m suam propriam rationem quidditativam est ydea Ita quod ly ydea supponit pro re connotando quod concipiatur Et secundum istam rationem est factibilis sic a deo adextra ponunt consequenter quod est pluralitas ydearum alia ratione etc id est aliud est obiectum relatum ad divinam mentem 2m quam factus est homo et sic de aliis

Salva eorum reverentia ipsi vadunt totaliter contra intentionem augustini utque per conditiones positas Etiam dicit augustinus quod sine ydeis nemo potest fieri sapiens et in ipsius videtur ponere beatitudinem

2o ista ymaginatio videtur praesupponere quod divina ars factiva dependet ab obiecto et sic quoddam modo posterior ad obiecta factibili et quasi dependeat unde per prius deus est ratio et ars factiva quam res sit factibilis etc

2o quod oporteret fingere propter glosam auctoritatum quia saepe doctores utuntur ad modum causalitatis effective ut quod sol est calidus quia effectivus causalitatis caliditatis

Opinio De Rippa

Et etiam creatura non est factiva sui et ydea est factiva Opinio magistri iohannis de ripa ponentis quod sicut sunt diversae creaturae ita sunt diversae rationes factivae rerum aliae a formalitatibus //

Opinio Scoti

Scotus satis numeraliter ymaginatur credo quod nititur ad modum platonis unde ipse scotus ymaginatur duo signa vel instantia

in primo signo divina essentia praesentatur divino intellectu ut species intelligibilis sui ipsius tamquam obiecti primarii Ita quod divina essentia est species primarium sui ipsius et est primarium obiectum ipsius ut species est Tunc ymaginatur quod paternus intellectus producit verbum sibi adaequatum et consequenter producitur amor ex utroque semper in principio primo signo

deinde ymaginatur quod secunda divina essentia obicitur ut secundaria species et respectu secundarii obiecti scilicet respectu creaturarum divina essentia considerata in suis 3bus suppositis Et in isto 2o signo ymaginatur scotus quod deus producit unum verbum expressivum creaturarum et non sui et diminutum ydemptiam tamen sibi essentialiter et istud est esse intelligibile creaturarum productivum a deo ab aeterno et ydeae creaturarum ita quod sunt in esse intelligibilis tot quot sunt producibiles

Ista ymaginatio est mirabilis tamen prima facie non videtur stare quia non oportet recurrere nisi ad inmensitatem divinae essentiae

Arguo contra istam positionem primo sic trinitas sufficit inmediate se sola ad cuiuslibet effectus productionem igitur non oporteret ponere medium consequentia nota antecedens similiter

Item sequeretur quod esset quaternitas in divinis nam illud verbum divinitum est productum igitur dicitur a producente si pater producat dicitur a patre et non est filius nec spiritus sanctus igitur est 4tum distinctum quia nichil producit se ut sit per regulam augustini primo de trinitate

Item sequitur infinitas rerum realiter distinctarum adextra ab aeterno productarum nam quaelibet ydea est aliqua res et ipsius ydeae est distinctio ad deum igitur etiam distinguuntur ab ins invicem igitur fuerit realiter distincte infinite et quaelibet cuius deus

Item ponere plures productiones ad intra quam generationem et spirationem videtur in fide vale periculosum

Item ista positio non salvat augustinum nam in ipsis ydeis 2m ipsum ponitur esse beatitudo ergo in illis pater beatificaretur et sunt quid distinctum a patre ergo pater beatificatur in aliquo distincto ab ipso

Ideo in deo nulla est ponenda distincta nisi personarum et anima salvari possunt per divinam inmensitatem non ponendae talia etc Sequitur.

Lectio 58, de Trinitate
Quomodo cum simplicitate divinae essentiae stat pluralitas personarum

In alia lectione Articulus qui tractatur est principalis et fundamentalis totius christianae religionis inter alias nam in multis aliis conveniunt sectae et aliae leges nobiscum sed non in isto Secunda principalitas quia multi alii derivantur ab isto unde tota difficultas resolvitur

ad istum punctum scilicet quomodo salvatur quod cum unitate et simplicitate essentiae stat pluralitas personarum Boecius qui librum de trinitate edidit non nititur nisi principaliter ostendere simplicitatem et unitatem essentiae

Augustinus in primo de trinitate recitat tres causas errandi in trinitate primo quia deo attribuimus illud quod experimur in re corporali Secunda causa quia etiam deo attribuimus illud quod reperimus in creatura spirituali Tertia causa quia aliqui praesumptuose attribuunt deo quod nulli conpetit scilicet quod deus posset se ipsum gignere

Quantum ad duos primos modos errandi removentur per primum principium positum scilicet quod deus est inmensus unde quamvis non sit omnia simile potest tamen applicari Aristoteles primo physicorum Inpugnans opinionem opinionem anaxagorae qui ponit infinitatem principiorum dicit quod infinitum secundum quod infinitum est ignotum et sic eo ipso quod divina essentia est infinita suae proprietates sunt ignotae Considerato 3o principio posito removetur 3a causa scilicet quod in singulis procedendum est 2m materiam subiectam in hiis quae sunt dei et tangunt eius essentiam loquendum est sobrie cum humilitate sine praesumptione Si esset aliqua causa infinite causalitatis et concederentur solum est infiniti effectus producibiles adhuc non esset negandum quin illa haberet mirabiles proprietates et sic philosophus non habet negare quod essentia dei consistit in tribus suppositis et per consequens articulus non esset est evidenter impossibilis Sed quia hoc non sufficit oportet eundem articulum fundare et suadere et maxime insistendum est circa divinae essentiae simplicitatem

tria de ratione aeternitatis

Continuando materiam de duratione divina et aliqualiter iugendo de locabilitate eiusdem Advertendum quod de ratione aeternitatis sunt tria

primum quod non est mensura alicuius potentialitatis id est quod non mensurat aliquod quod possit non esse

Secundo de ratione aeternitatis quod sit universalis mensura id est quod mensuret aliqualis intrinsece est vel potest esse et quidquid est in ea et potest esse in ea

Tertio de ratione eius est quod ipsa sit omnis alterius mensurae durative effectiva et originativa et quod sit simpliciter in genere mensurarum prima dionysius 5to capitulo de divinis nominibus vocat aeternitatem saeculum temporum et mensuram saeculorum Anselmus vocat aeternitatem in libro proslogion 20 capitulo saeculum saeculorum Concluditur quod omnes durationes aliae sunt effectus aeternitatis Augustinus in libro confessionum stans dicit omnia futura praeterita tempora et non aeternitas

Corollaria
Primum corollarium

Corollarium si instans temporis efficeretur fixum et inmobile et neccessario esset adhuc non esset aeternitas quia sibi non competerent omnes conditiones praedictae

Secundum corollarium

Secundum corollarium instans aeternitatis infinitum est simplicius et actualius quam instans temporis

Tertium corollarium

Tertium corollarium Repugnantia est in aeternitate contradictoria verificari patet quia repugnat quod contradictoria verificetur in instanti temporis modo instans aeternitatis est infinitum indivisibilius

Ex isto patet quod nostrae enuntiationes affirmationes et negationes referuntur ad mensuram temporalem

Quartum corollarium

Aliud corollarium nova aeternitatis ad instans temporis coexistentia non arguit aeternitas successionem vel mutabilitatem sed solum temporis successionem Si daretur aliquis punctus fixus motus lineae circa punctum non mutaret propter hoc punctum

Quintum corollarium

Quintum corollarium licet aeternitas vel instans aeternitatis sic quoddam modo ante tempus et etiam post et simul in tempore non tamen oportet quod cuilibet parti temporis coexistit nam ad coexistentiam requiritur nedum aeternitatis praesentia sed etiam instantis temporis coexistentia Salvator dicit ad denotandum prioritatem instantis aeternitatis respectu temporis antequam abraham fieret ego sum et sic ad modum nostrum admittitur de deo quod fuit vel erit sed tamen proprie solum attribuitur sibi quod est

Arguitur contra quia si aeternitas sit actualiter haberet prioritatem respectu temporis sequeretur quod posset vi illius aeternitatis facere quod mundus numquam fuisset factus quia praecedit et est eius causalitas scilicet mundi unde quia est causa totalis mundi ipsa potest facere quod mundus numquam fuit et hoc patet quia huiusmodi tempus praeteritum est quoddam modo posterius respectu aeternitatis et aeternitas causa eius ut notum est ergo aeternitas potest facere quod illud tempus numquam fuit quia causa est quae est prior suo effectu semper potest illum effectum non producere

Petrus Damyam concedit consequens ubi movet utrum deus posset reparare virginem unde quantum ad gratiam et quantum ad reparandum naturalia virginis non est difficultas Sed utrum sic posset facere quod numquam fuisset corrumpta fuisset quod s tenet quod sic Sed articulus parisiensis est ad contrarium dicitur quod ex parte dei non est repugnantia sed ex parte rei quia natura sua talis est quod labitur in praeteritum

Sextum corollarium

Alia propositio essentia divina et quaelibet personarum et omnes simul sicut sunt unicus gradus perfectionis ita sunt eadem aeternitas adaequate

Ex isto sequitur contra magistrum iohannem de rippa quod suppositum etiam in esse personali mensuratur aeternitate et sic dico quod persona in esse personali ut sic est aeternitas formaliter quia licet sit suppositorum distinctio est tamen eadem perfectio et eadem trinitas ymaginatur tamen de ripa quod aeternitas est formaliter mensura rei inmensae Consequenter ymaginatur quod suppositum vel etiam persona ut sic non ponit inmensitatem simpliciter tamen dico quod mediate mensuratur aeternitate et sic dico quod persona in esse personali est inmensa formaliter

Sequitur quod productio verbi dei mensuratur aeternitate etiam spiratio spiritus sancti Patet causa quaere verbum dei licet sit productum tamen semper producitur causa est inmensitas perfectionis et aeternitatis quia ibi non potest esse successio

Ex isto sequitur quod non consurgit ex inperfectione productionis quod dicitur quod continue producitur sicut esset in creatura quia ibi videretur esse ex imperfectione causae quia non posset dare sibi totam perfectionem et sic esset opposita conditio divinae immensitatis ad conditiones creaturarum

Advertendum quod licet sic loquamur quod dicimus aeternitatem esse mensuram tamen a parte rei nichil aliud est quam ipse deus inmensus et sicut videbitur post ista praedicata sunt imposita propter debilitatem nostri modi concipiendi Aeternitas nichil ponit nisi deum consideratum ut actum simplicissimum et purissimum includentem actualiter et neccessario omnem inmensam perfectionem et excludentem omnem potentialitatem ad aliquod acquirendum vel de perdendum et ubi est omnis plenitudo bonitatis inmensae ita proportionaliter dicendum est de locabilitate.

Propositiones

Pro cuius materiae declaratione pono propositiones quia Boecius discurrit per singula praedicata investigando istam materiam

Prima propositio

Prima propositio quanto creatura est perfectior tanto nata est maiorem locum occupare creaturae tamquam spiritualis quia de corporali non oportet quod perfectior occupet maiorem locum sed res corporales occupant secundum quantitatem speciei et secundum quod congruit universo unde res corporalis inperfectior bene occupat maiorem locum quam perfectior utque de terra respectu hominis proprie patet nam sicut creatura magis imitatur deum in essentiali perfectione ideo quantum ad loci occupationem

Sequitur corollarie quod si daretur suprema intelligentia creabilis infinitum spatium extra caelum occuparet patet nam si 2m proportionem perfectionis sit perfectio magnitudinis loci cum huiusmodi intelligentia in infinitum excederet omnem aliam intelligentiam quantum ad perfectionem sequitur quod etiam in infinitum excederet quantum ad loci occupationem

Sed quaeritur utrum creatura spiritualis de terminat sibi secundum quantitatem suae perfectionis quantitatem loci quem occupat potest tamen de potentia dei absoluta maiorem vel minorem occupare utrum detur terminus non distinctio pro praesenti Patet de anima humana et eius productione quae successive maiorem partem informat ita quod in infinitum parvam partem primo informat et post magnum corpus informet et occupat

Secunda propositio

Alio propositio deus non est proprie in loco sed locus est in ipso non dico circumscriptive quia de hoc nullus dubitat hic stat difficultas pro ista propositione sunt multae auctoritates primo auctoritates augustini ut patet per magistrum distinctione 2a Etiam augustinus in libro 83m quaestionum dicit quod deus non est alicubi sed in eo sunt res

Ex hoc sequitur quod ex hoc quod deus est in diversis sitibus eo modo quo comeditur esse in loco tamen simul tempore sive successive 2m quod res sibi invicem succedunt non arguitur mutatio in eo nec potentialitas sed solum in rebus

Tertia propositio

Alia propositio locus vel situs ymaginarius ut divisibilis et creaturae capax infinite recedit a divina capacitate Istud aliqualiter difficile est ad ymaginandum et tamen ibi est punctus huius difficultatis unde ymaginandum est quod deus ratione suae inmensitatis est spera intellectualis cuius centrum est ubique et circumferentia nusquam deinde ymaginandum quod ex inmensitate dei consurgit aptitudo recipiendi creaturas

et sic est quodam modo ymaginandum per modum spatii separati sicut ponebant aliqui antiqui philosophi in quo dicebant mundum esse receptum et productum ymaginandum est quod spatium ymaginarium est infinitum minimus perfectum in recipiendo res et locabilia quam deus quod spatium etiam recipit creaturas et etiam deus est capax nobilissimo modo dictum spatium quia spatium ymaginarium receptivum creaturarum recipi ab ipso deo ita quod deus recipit et creaturas et spatium ymaginarium qua propter videtur quod ipse sit multo magis et perfectus receptivus creaturarum quam huiusmodi spatium ymaginarium ita quod derivatur a divina inmensitate

Quarta propositio

Alia propositio inmensus locus intellectualis potest solum divinam essentiam locare ymaginandum quod licet sit idem a parte rei adaequate aeternitas et deus et dictum est supra Ita etiam locabilitas dei deus Et sicut consideramus quod aeternitas est mensura dei Ita ymaginandum est quod illa locabilitas solum locat illam divinitatem et natura divina sub illa ratione qua vocatur aeternitati mensuratur divinam essentiam Et ad hoc propositum satis conformiter descripserunt deum dicit quod deus est spera intellectualis cuius centrum est ubique circumferentiam autem nusquam et est optime et proprissime dictum

Quinta propositio

Alia propositio Quanto aliquis est perfectior tanto magis intimatur deo

Sexta propositio

Alia propositio licet creaturae variae intimentur deo et diversimode locetur in eo deus tamen inmense intimatur creaturae quantum est ex parte sui Nam sicut conceditur quod deus unico gradu adequate ad extra omnis effectus Ita etiam quantum ad locabilitatem concedi potest quod unico gradu inmense locat omnia

Septima propositio

Alia propositio quae est de intimatione dei ad creaturas ex gratificatione creaturarum deus non magis intimatur creaturae in gratificatione creaturae quam ante sed potius econtra magis intima deo et ratione illius maioris intimationis creaturae in deum potest creatura in aliquas operationes in quas non potuit ante gratificationem Prima pars huius propositionis patet quia deus semper inmense est intimus creaturae ergo uno tempore non magis intimatur creaturae quam alio tempore

et sic deberet dici quod creatura vidit in deum sed quia non propriis viribus ideo dicimus quod deus trahit creaturam

Conclusio

Et sic ex praedictis patet de proprietatibus dei quantum ad ea quae concurrunt duo puncta scilicet ubi et quando Sed dicit boetius et etiam est dictum superius quod deus non est in aliquo punctorum nec est subiecta proprie sed est quid perfectus substantia etiam ipsa est causa loci quia locat et est causa successionis quantum ad tempus et sic non est ibi Potest tamen dici quod inproprie est in praedicamento substantiae et relationis sed in aliis est omnino per supereminentiam quia ut dictum est iam ipse non est in loco sed potius aeque locus est in ipse et ita de aliis proportionaliter potest dici etc

Lectio 100, de Libertate
Circa corruptelam peccati

Alia lectione Antequam prosequar materiam de ludificationibus daemonum insitam circa corruptelam peccati quae est radix omnium haeresum et errorum praeter rationes tactas

Rationes quod errores mores ac malas cogitationes ex peccati corruptela
Prima ratio

Arguitur primo auctoritate scripturae ubi dicitur corpus quod corrumpitur aggravat animam et deprimit sensum multa cogitantem per corpus intelligit corpus infectum unde proportionaliter ad quantitates corporum qualitates animae movent et operamur Augustinus amor meus pondus meum ymaginandum sicut levitas movet mobile cui inhaeret et gravitas ita proportionaliter caritas movet sursum in deum cupiditas quae est correuptela aggravat quia deductio declinat ad genum finem ad quem caritas

Secunda ratio

Secundo ex ymaginatione doctorum quod anima rationalis creata est in orizante dividente regionem lucis a regione tenebrarum et virtutes tam morales quam gratuite movent eam ad emisperium superius ad regionem lucis in qua in statu innocentiae semper mansisset Sed cupiditas et corruptela movet ad regionem tenebrarum inferius inquantum ad luminem cognoscendi veritatem obtenebratur rationalis seu lumen intelligentiae ita de aliis viribus suo modo

Tertia ratio

Tertio arguitur auctoritate apostoli quia nichil est nobis tamquam ex nobis et loquitur de cogitare et sic intelligit de rationali quantum ad veritates perficientes intellectum et quod non sufficimus ex nobis propter corruptela igitur anima sibi derelicta per cupiditatem de primentem tendit in errores et non sufficit assensive in veritates suae felicitati pertinentes Augustinus contra Iulianum et Pelagium

de isto plures scripsit in pluribus locis quia secul saecula caritate seclusa caritate nec anima sufficit ad dictamina nec voluntas ad effectum et deficit semper quantum ad electionem finis ita quod omnis volitio et electio sine caritate est realiter peccatum

Quarta ratio

Quarto arguitur auctoritate aristotelis in primo ethicorum qui licet sub terminis nostris ponit tamen aequaliter quod in nobis est aliquid quod adversatur rationi ymaginatio eius ibidem quod est realiter quaedam infirmitas naturaliter in existens et in natura cuius cura est per virtutes et curatur per veritates in tanto quod sensitiva obedit rationi ideo quantum ad sententiam ipse ratione concidit nobiscum

Confirmatur ex dictis tulii et de tusquulanis quaestionibus ubi expresse ponitur quod licet a nativitate natura de se sit recta tamen continue pravis opinionibus et erroribus inbuitur anima et inevitabiliter Ideo circa hoc consequenter dicit evitandas fabulas poeticas et esse multum periculosas iuvenibus ymmo dicit eas esse pellendas a civitate et credo quod intelligit de illis quae sunt quasi ioculatores

Quinta ratio

Quinto arguitur auctoritate Platonis 2m quod recitat macrobius in expositione sompnii <sic>sipionis</sic> qui ponit quod anima dum coniungitur corpori moritur non quid quod desinat esse sed moritur per privationem vitalium operationum suarum sic quod laeditur et quia anima coniuncta corpori in disponitur ad veritatis cognitionem et contemplationem et inclinatur ad falsitatem vocaverunt eam mortuam et corpus vocaverunt corpus infimum animae et sic non solum sacra scriptura concedit corruptela in anima sed etiam philosophi secundum quod recitat macrobius anima ex coniunctione cum corpore inebriatur laetheo fluvio et infernali per cuius potationem obliviscitur et redditur inhabilis ad cognitionem sui finis et melior per quae deveniendum est in illum Et consequenter ponit fluvios infernales realiter laedentes animam secundum omnes eius potentias

Sexta ratio

ultimo arguitur experientia

nam quilibet experitur pravas inclinationes et depravatens intellectus intantum quod doctrina est difficilis puris a principio ideo verberibus et terroribus violente introducuntur

Item ex alia parte experimur de factus naturales et morales in humana specie plus quam in aliis proportionaliter nam alia animalia statim nata vitam sibi procurant et habent motum progressivum et homo non habet

et habent prudentiam sufficientem pro vita conservanda et homo non aequalem bestiis ymmo forte minorem et praecipue per consuetudinem ut si inter bestiales homines nutriretur Aristoteles in polliticis homo sine virtutibus est animal sceleratissimum et pessimum et sic patet quod natura humana sibi derelicta tendat in materia et figura

Opinio Rabbi Moyses

Ex istis radicibus sequitur probatas vel verisimilitudo illius quod dicit Rabbi moises in 3o libro de duce dubiorum de gente casedem quae est gens sabeorum credente deum esse puram creaturam Ita quod caelum vel ignem ponit esse deum et idem dicit aliqua quae viderentur esse incredibilia unde illa gens duxit adam esse prophetam lunae et colentem lunam deinde de terra promissionis veniens attulit fecum arborem dicit ibidem ydolatriam ymaginum divinationum et sacrilegii habere ortum

Ex hiis sequitur quod difficultas resistendi dyabulo non oritur ex magnanitudine potentiae dyaboli sed ex parvitate resistentiae nam tanta est parvitas humanae naturae ad malum quod minus inpulsus sufficit

Secundo sequitur contra inpugnantes Braguardin quod ydolare adorabant tamquam deum reum corporalem scilicet lapidem quia tanta potest esse mentis depressio quod rem inferiorem se adoret tamquam deum quia corruptela peccati movet in talia

Sequitur satis esse probabile avarum diligere denarii formam et eius habitudinem absque relatione in aliud unde secundum ordinationem politicam et institutus ad usum commutationem et procurationem necessariorum modo contingit delirare sic quod diligat etc ut aliqui sunt licet habundat denariis non tamen usu patet dictum apostoli quod avaritia est ydolorum servitus scilicet quod intanto etc quod prostituat sibi divitias etc

Sequitur ulterius possibilitas ad orationis ignis per caldeos unde de abraham legitur quod deus liberavit eum de vrbe caldeorum ubi notatur quod abraham natus est in caldea et ibi colebantur ignis tamquam deus sed quia reprobat et dixit differentiam esse inter agens principale et instrumentum positus fuit in ignem sed deus liberavit eum hesdras neomie IXo capitulo Tu domine qui liberasti abraham de vr caldeorum Confirmatur sapientiae 13o capitulo neque operibus attendentes cognoverunt quis esset artifex si ante ignem aut spiritum aut gyrum gellarum Et sic scriptura satis testatur quia etiam ultimate creaturam pro deo coluerunt

Obiecto caldaeis et responsio

Sed instaretur de caldeis nam gens cadesin est gens caldaica et dicit quod colunt solem pro deo principali et lunam pro deo minus principali ergo non ignem

Responsio est facilis et duplex prima nam opinio eorum fuit quod caelum est de natura ignis ymmo omnia corporalia caelestia ymmo ignis etc Tullius de sompno sipionis in 6a de re publica expresse ponit stellas esse ignes sempiternos Consequenter inter omnes effectus hic inferius ignis apud nos est nobilior ideo tamquam effectum non deum ultimatum coluerunt ignem hic infernis existentem

Et sic dicitur secundo quod coluerunt ignem inferiorem tamquam effectum dei scilicet quem ipsi posuerunt deum unde non posuerunt unum solum deum sed quamlibet stellam posuerunt esse deum

Ex hac peste remanserunt vestigia usque nunc inter christianos unde vetulae faciunt ignes certis noctibus et faciunt aliquas superstitiones laesionum ab igne evitandas ut in festo sancti Iohannis intendentes per hoc evitare quaedam diffortunia Ex hoc ars sacrilegia sumit originem quae vocatur praenomantia ubi de occultis huiusmodi superstitiones volunt indicare de sonis factis in igne praecipue ad hoc facto scilicet superstitiose in certis temporibus anni et sic sunt indivisa iudicia secundum sonos 2o 2m figuras flammae Tertio proportionando figuras et sonos et sunt ista introducta intantum quod inter christianos non possunt expelli ex eadem radice habuit originem Alia quae vocatur aerimantia et ydromantia et geomantia qua multi utuntur loco astrologiae et etiam loco medicine quae nullo colere veritatis firmantur sed puere gratis acceptantur ab anima Nam in geomantia proiectio punctorum resolvitur ad causas per se Stat duos proicere pro eodem tempore et 2m velocitatem brachii huius ab uno fiunt plura quam ab alio et secundum peritatem punctorum vel imparitatem et secundum hoc faciunt figuras et ad istud resolvitur ad dispositionem manus ideo nullo radice fundatursed ex corruptela praecise acceptatur

Alia obiectio et responsio

Contra dicta inquiritur de uno dubio quantum ad huiusmodi corruptelam quia huiusmodi corruptela vel est habitus intellectus vel voluntatis si primum ergo non immutat reliquas potentias scilicet concupiscibilem et irascibilem si voluntatis ergo non inmutat inmediate potentiam cognitivam igitur non erit laesiva omnium trium virium primo dicitur quod nec iustitia originalis erat qualitas positiva nec eius privatio scilicet cupiditas sibi contraria

Sed potest sic ymaginari quod iustitia originalis dicebatur esse pro tanto quod tanta erit habitudo virium sensitivarum ad rationem quod modo obediebant sibi et parate erant obedire sicut forte elementa vel membra obedivisset ubi nunc non et non oportet ponere qualitatem fa??ntem lapidem obedire michi

Alia obiectio et responsio

Et sic consequenter diceretur quod privatio iustitiae originalis non esset nisi talis habitudo vel dispositio quod vires sensitivae non obediunt rationi sed saepe devincunt et sic dicitur quod rationalis esset nunc laesa non quia amisit etc Sed quia ordo solutus est

Replicaretur quia nichil dicis quia ex hoc non sequitur caecitas in intellectu quia non sequitur nisi difficultas in consequendo quantum ad potentiam volitivam Ideo addendo quod nedum ablata est est huiusmodi obiectiva sed etiam spiritualis coassistentia quantum ad potestate elevationem et operationem suarum executionem

Secundo respondetur quod cupiditas est realiter qualitas inficiens totum animae regimen et caecans intellectum et turbans concupiscibilem et irascibilem

Advertendum quod anima est realiter unica potentia sed secundum quod habet diversos actus denominantur diversimode et sic stat quod sit unica qualitas tripliciter immutantia sicut est unica anima tripliciter operativa quod sit qualitas talis patet de fide utque per wilhelmum parysiensis Etiam wilhelmum anticiodorensem quod fides nedum est assensus sed etiam amor et omnis amor est cognitio ut tenet adam Ita quod concupiditas continet totum latitudinem omnium habituum pravorum et vitiosorum quae est inmutativa viciosa et erroneae intellectus

Lectio 38, De fruitione [Erlangen Transcription]
Additiones ad illud quod creatura rationalis non potest nisi in Deo finaliter quietari

In alia lectione Visum est quod creatura rationalis non potest nisi in deo finaliter quietari et hoc ex habitudine creaturae ad deum quia non reperitur in creatura ratio finalis Pono contra Eliphat istam propositionem

Prima propositio: quod ratio quietationis in Deo non est ex hoc quod intellectus non reperit maius bonum

Ratio quietationis in deo non est ex hoc quia intellectus non reperit maius bonum

Nam valde bene staret quod per errorem intellectus iudicaret a esse summum bonum et ultimate quietativum et quod appetitus rationalis nichil ultra peteret et tamen non esset illa creatura quieta quia adhuc esset motio naturalis Augustinus in primo confessionum domine fecisti nos ad te et inquietum est cor nostrum donec requiescat in te

unde quamvis non esset ibi inquietudo ex actu voluntatis tamen ex motionibus naturalibus et ideo talis creatura esset omnino inquieta licet iudicaret se esse quietam et haberet motus contrarios scilicet motum voluntatis et motum naturalem

Si Sortes velit non habere a et habere a consurgit quod a est obiectum tristabile ideo talis creatura possit experiri aliquod male esse vel experiretur licet non posset resolvere in causam et sic posset experiri quia esset inquietudo resultans ex motibus contrariis et sic resultaret quoddam male esse quod creatura quasi posset experiri licet nesciret resolvere in causam Salvatur ex hoc quod licet in bonis temporalibus esset tanta affluentia quod contentaretur tamen experiretur quoddam tedium propter inclinationes oppositas

Secundum

Dico 2o quod ex naturali habitudine dei ad creaturam licet non sub ratione absoluta competat ipsi deo quod sit obiectum quietativum ultimate et secundum istam habitudinem dicitur esse obiectum felicitatem scilicet sub ista ratione qua creatura est a deo causatur et deus dat sibi esse et terminat finaliter et sufficienter appetitum eius

Tertium

Tertio dico quod ex propria naturali conditione deus est huiusmodi Consequenter quod natura sua est Pono istam propositionem

Quartum

quod si daretur creatura omnino independens per impossibile nihilominus cuius in deo quietaretur patet quia ex natura sua talis est Sequeretur si essent duo dii unus unus frueretur alio et quod quilibet diligeret alium sicut se ipsum quia quilibet haberet rationem summe quietativam Sequitur quod multiplex est ratio in deo propter quam est obiectum felicitativum scilicet ex habitudine dicatur ex natura propria

Aegidius de Roma et tres causas quod Deus est obiectum felicitatis

Circa hoc aegidius de roma in quodlibetis suis ponit plures causas

Prima causa

Prima causa quia est causativus et conservativus omnis boni et quod talis naturae est quia nullum potest esse bonum nisi ab eo Et quod quodlibet bonum ab ipso est bonum et ab ipso est bonum effective et conservative Ipse dicit quod ymaginandum est quod deus se habet ad creaturam sicut figura sigilli non ad ceram sed ad aquam quae figura requirit continuam praesentiam sigilli Ita ymaginandum quod deus est magis intimus creaturae quam creatura sibi ipsi

Ideo consequenter creatura habet magis esse in deo quam in se ipso wilhelmus parisiensis ponit quod deus est realiter esse creaturae Consequenter dicendum est dicit ipse ut videtur dato quod de per se creatura magis diligeret se quam deum nichilominus magis diceret diligere deum quia visa ista habitudine magis debet etc quia debet magis diligere se non esse quam deum Causa est quia ad esse dei potest sequi esse creaturae et non ad esse dei sequitur destructio creaturae et creatura non potest esse et licet creatura non esset vel esset corrupta tamen adhuc remaneret in arte factiva esset destructa

Secunda causa

Secunda via vel secunda causa quia deus est totale bonum et creatura non est nisi bonum partiale bonum modo totum et pars habet talem habitudinem quod pars exponit se pro toto ut maius pro toto et quod magis diligit totum quam se modo deus est fons totius bonitatis ymmo totalitas et quaelibet creatura non est nisi quaedam participatio illius bonitatis

Ita creatura non diligitur nisi tamquam quaedam umbra bonitatis et ergo illa summa bonitas plus diligitur et creatura est tenuissima perceptio bonitatis

Item ex habitudine partis ad totum aliqua relinquit locum proprium ne sit vacuum quia vacuum esset malum toti universo ita quod pars semper magis diligit totum quam se

Tertia causa

Tertio quia est essentialiter talis naturae quod ipse est pure honestas pura pulchritudo et purum ablectum? et omne bonum quod potest explicari reperitur in eo inmense et ideo in ipso est summa ratio diligibilitatis

Difficultas sub qua ratione est proprie sic diligibilis

Tunc est difficultas sub qua ratione est proprie sic diligibilis et sub qua ratione beatus sic diligit fruitum

De ripa dicit quod deus sub unica ratione vel duabus vel solum finitis ostensus non est obiectum fruibile unde ipse ymaginatur in deo distinctionem formalitatum secundum distinctionem praedicatorum essentialium Ita quod si deus videretur in esse entis bene videretur ut infinitus et tamen ut sic non esset obiectum fruibile nec proprie usus sed esset actus medius Dicit de divina essentia quod ipsa apprehendens se secundum unicam rationem formalem vel solum secundum finitas non est ratio formalis fruendi et consequenter dicere habet quod ratio formalis fruendi resultat ex omnibus rationibus in deo existentibus

Sed arguitur contra Quia non oportet concedere quod quilibet beatus deum videat secundum omnem rationem etc quia stat quod sciret quodlibet praedicatum dicens perfectionem simpliciter evidenter dici de deo et sic unus non plus cognosceret quam alter et sic unus quasi non esset magis beatus quam alter quia formalis beatitudo principalis in illis consistit

dicitur ergo aliter quod quicumque videt deum intuitive videt eum sub ratione fruibilis et summi boni Unde dato quod ponantur rationes formalitatum ex visione unius potest statim elici quod omnis perfectio in eo et quod est summum bonum et potest elici quod non videtur secundum omnem rationem sed quod sunt infinitae aliae perfectiones secundum quas non videtur ab illo

Secundo tales rationes formales non oportet ponere Ideo ratio summi boni stat in hoc quod clare videatur quantumcumque pauca vidantur in eo ymmo licet nulla creatura videretur in eo ymmo quantumcumque remissive vel secundum quantumcumque pauca praedicata perfectionalia sibi convenientia

Contra durandum ponitur quod habere deum vel habitio dei non est obiectum quietativum Nam istud scilicet habitio dei refertur ad creaturam quia habitio dei est eius visio quia dicere quod visio dei etc est dicere quod utrum deo et fruimur visione et est realiter statuere creaturam pro fine ultimato Et sic non dicitur diligitur ipse deus nec propter visionem

Corollaria
Primum corollarium: quod in Deo sit plenitudo divini

Ex superioribus dictis ex habitudine dei ad creaturas sequitur quod in eo esset plenitudo deum super creaturas sic quod non potest se ipsum abdicare nec per corruptionem creaturae quia creatura non potest esse quin deus ducetur sibi

Secundum corollarium: quod Deus iuste potest quos vult ad praedestinationem vocare

Sequitur quod iuste potest quos vult ad aeternum regnum acceptare vel approbare et quos vult refutare vel reprobare quia habet plenitudinem dominii Et hoc tangit apostolus Romanos 9 in materia de reprobatione et praedestinatione dicit quod figulus qui duantur vasis suis ad nutum eis potest uti unum potest ponere ad honorem et ad contumeliam

Tertium corollarium: quod dominari non est ita essentiali Deo sicut subici est essentiale creaturae

Sequitur quod habitudo divini in deo in divinum dei non est ita essentiale sicut subici essentiale est creaturae quia nullo modo stat creaturam esse quin habeat talem habitudinem et sic non est de deo unde licet non potest abdicare dominum ipsis remanentibus potest tamen per corruptionem

Quartum corollarium: quod creatura est magis Deo subiecta quam sit in se ipsa quaedam essentia

Sequitur quod creatura est magis deo subiecta quam sit in se ipsa quaedam essentia Quia secundum totam suam essentiam est deo subiecta et secundum infinitas habitudines videt ut patiatur ut moveatur et sic de aliis et sic quoddam modo infinite est subiecta deo licet sit in se finita

Quintum corollarium: quod nullius creaturae ad aliam est essentialis habitudo subiectionis

Sequitur quod nullius creaturae mere accidentaliter competit divinum

Conlusiones

Circa distinctionem 36tam Prima conclusio licet omnia dicuntur deo praesentia quia sunt in cuius cognitione etc et sic nichilominus tamen in eius essentia secundum communem opinionem exponitur hoc ultimum sic quod deus ab aeterno est ars factiva omnium producibilium et ita relucent in eo

Secunda conclusio licet deus cognoscat omnia tam bona quam mala bona tamen per beneplacitum et approbationem et mala non sed tamquam apprehensa

3a omnia dicuntur esse per ipsum deum ex ipso et in ipso quia facit res et conservat eas

Advertendum quod peccata secundum quod dicuntur peccata vel dicunt positive unde nichil dicunt nisi non conformitatem ad legem

4ta ex ipso intelligitur pater per ipsum filius etc nihilominus cuiuslibet conpetit aeque primo respectu creaturarum

Quinta non omne quod est ex deo est de ipso unde ly de denotat habitudinem partis et ly ex habitudine causae efficientis

Sexta in dei cognitione vel praescientia sunt omnia bona et omnia mala bona sunt incognita bene placita et approbata unde quando dicitur deus malum non novit id est non approbat ut dicit magister in ista distinctione

Lectio 70, de Trinitate
Ad rationem qua probatur deum potentiam perceptivam vitaliter immutare

In alia lectione Solutis rationibus quibus probabatur deum posse formaliter influere Restat una qua probatur deum posse vitaliter perceptivam inmutare quia posset absolvi omnes habitudines dicentes inperfectionem scilicet inhaesiones informationis et dependentiae et quia habitudo vitalis immutationis non dicit imperfectionem sequitur quod deo potest conpetere

Conclusio

Pro responsione pono hanc propositionem Sola divina essentia sit intrinsece et essentialiter notitia non potest tamen perceptivam creatam inmediate vitaliter immutare

Probatio primae partis

prima pars patet nam quod divina essentia sit essentialiter notitia non revocatur in dubium nam sui ipsius est essentialiter notitia et omnium factibilium est essentialiter ars factiva Et quod nulla creatura sit essentialiter notitia patet nam quacumque notitia creata data ipsa potest esse sine subiecto et per consequens non esset

tunc notitia Item in subiecto non vitali potest esse et per consequens non intrinsece esset notitia

Item per prius producitur in subiecto quam immutet vitaliter ergo posterius potest absolvi a priori ergo staret quod esset in subiecto et non exiret in actum

Probatio secundae partis
Prima ratio

Secunda pars probatur quia divina essentia per idem adaequate formaliter est sibi notitia et alteri dato quod esset alteri ergo sicut immense notitia est sibi notitia etiam erit illi alteri inmensa notitia sed quod creatura inmense cognoscat inplicat contradictionem.

Secunda ratio

Secundo arguitur quod limitatio obiecti cogniti non tollit quin notitia eiusdem in verbo scilicet divina essentia quae est illius notitia sit absolute eius notitia inmensa Ideo ex hoc quod esset creaturae notitia non tolleretur quin esset inmensa notitia quia intrinsece est talis unde obiectum adextra non tollit immensitatem notitiae

Tertia ratio

Tertio arguitur iuxta unam radicem opinantium contrarium nam adversarius concedit quod divina essentia non potest esse intensius vel remissius forma informativa quia divina perfectione non est latitudo gradualis sed deus est simplex et unicus gradus immensus et sic non potest 2m se totum per eandem radicem arguo quod in esse notitiae est unicus gradus indivisibilis et inmensus igitur non potest esse notitia nisi 2m illum unicum gradum inmensum unde inesse notitiae est gradus similiter inmensus igitur non potest creaturae inesse perceptivo communicari subesse remisso

Quarta ratio

Quarto esse notitia est deo aequae essentiale vel magis quam esse aeternitatem nam istud praedicatum videtur esse essentialius sed creaturi non potest mensurari aeternitate igitur nec posset cognoscere tali notitia

Quinta ratio

Quinto pari ratione divina posset esse posse creaturae et causalitas creaturae Nam istud attribuitur sibi esse cognitionem ita videtur de attributo patris ita deus erit creaturae potentia et causalitas consequens falsum quia si sic tunc causalitas creaturae sufficeret aliquem effectum producere sine indigentia alterius esse prioris secum concurrentis consequentia tenetur quia causalitas infrustrabilis est sibi communicata ymmo eadem cum prima causa ergo non requirit aliam causalitatem

Confirmatur deus non est alia causalitas ab hac causalitate igitur nullam aliam requirit ad alicuius effectus productionem igitur est similiter creatura scilicet actione non dependente ab alia actione

Sexta ratio

6to Ista positio satis 2m anaquos sequentes fundatur in hoc quod divina essentia non posset movere perceptivam potentiam seu inmutare potentiam vitalem in eadem proportione in qua notitia creata movet igitur etc

Aliqua inconvenientia ex sexto argumento

Sed ista radix est falsa ymmo sequitur ex ea inconvenientia

primo sequitur quod divina essentia inperfectissime et remississime potest potentiam vitale immutare patet quia quantumcumque remissa qualitas creata et in quacumque productione proportione potest inmutare etiam divina essentia potest sed infinite remissa aliqua creata notitia potest igitur

Secundo sequitur quod divina essentia posset esse realiter fides et cognitio aenigmatica probatur consequentia quia in eadem proportione potest inmutare et movere potentiam adaequatam in qua fides movet Et sicut arguitur de habitu ita de actu fidei et sic divina essentia quae est notitia inmensa erit aenigmatica quod est absurdum

Item sequeretur quod posset esse error ymmo haeresis nam capiamus talem actum ymmo haec errorem vel haeresim inmutantem potentiam deus in eadem proportione potest movere potentiam errantem vel haereticantem ergo si immutatio vitalis reducitur ad causam effectivam vel exemplantem sequitur propositum

Item qua ratione concedetur de actibus intellectus eadem ratione concedendum est de actibus voluntas et sic dicunt adversarii quod posset esse de divina essentia quantum ad volitivam sed quantum ad intellectivam Ex isto sequitur quod potest esse volitio prava ymmo odium suum vel sui et peccatum Nam capiamus volitionem pravam quae realiter inmutat potentiam volitivam deus in eadem proportione potest movere potentiam volitivam et in eadem aversione ab ipso denominatur odium quia odium denominatur praecise a vitali inmutatione quam habet in movendo in oppositum

Septima ratio

Tandem potest argui quod ex illa radice videtur posse inferri quod posset inplere motionem sensationum seu notitiarum sensitivarum quia ille magis reducuntur ad causalitatem effectivam et sic habitudo huiusmodi vitalis inmutationis reducitur ad causam efficientem et sic consequenter posset esse notitia ab animalibus brutis

Octava ratio

ultimo videtur quod cognitio in creaturis reducatur ad intimitatem quadam scilicet informationis vel ad operationem potentiae nam omnem cognoscere est aliquid operari et etiam omne velle quia in istis consistit operatio quae est felicitas ergo cum cognitio et volitio sint realiter operationes quaedam et actualiter denominantes et emanantes sequitur quod haec repungnat divinae essentiae quia ipsa non posset sic creaturae intrinsecari formaliter

Nona ratio

Item pari ratione diceretur quod obiectum praesentatum sufficienter absque quacumque specie multiplicata et absque alia notitia esset notitia sui et tamen praesentia obiecti non sufficit ergo oportet ponere intrinsecam notitiam seu cognitionem et huiusmodi cognitio sit quaedam operatio potentiae et quidem eius effectus

Corollarium Quod Spiritus Sanctus in esse personali tantum non potest voluntatem creatam vitaliter immutare et gratuite

Sequitur quod spiritus sanctus in suo esse personali praecise non potest creatam voluntatem gratifice vitaliter immutare patet quia non potest 2m essentiam ergo minus 2m personalitatem antecedens est satis probatum probatur istud

idem corrollarium nam caritas est approbata spiritus sanctus sed caritatem est commune tribus personis quia quaelibet eorum est caritas sapientia et potentia et quamvis sit approbata sibi tamen non est sibi propria et sic de potentia respectu patris et sapientia respectu filii ergo caritas vel gratitudo non est propria spiritus sancti et per consequens inesse personali suo non potest communicare creaturae etiam gratitudo non est propria spiritus sancti igitur non potest sibi praecise conpetere consequentia tenet quia praedicata communica non sunt sic uni soli conpetere Et per consequens licet concederetur quod divina essentia posset etc et non tamen sequeretur quod aliqua persona inesse personali posset sic potentia creata vitaliter inmutare Implicat quod filius in divinis aliquam creaturam sapientem reddat quin etiam pater et spiritus sanctus et sic etiam patet quod male intelligunt magistrum in 11a distinctione primi Quia vocatur spiritum sanctum caritatem quod hoc est inesse personali sic quod ipse praecise gratificet nam dicitur cum dicitur quod spiritus sanctus gratificat tota trinitas operatur et operatur ut tota trinitas habet tamen effectum appropriatum spiritus sancti et tamen illa operatio non est sibi propria unde dicere quod potentia est propria patri est haereticum licet hoc nomen potentia sit sibi appropriatum

Tertio si spiritus sanctus etc sequeretur quod eodem modo filius in esse personali potest creaturarum illustrare et sic in esse suo personali se solo potest instruere intellectum et reddere ipsum scientificum Cum filio attribuitur sapientiam et sic reciperet intellectus suam beatitudinem formalem a concursu patris vel spiritus sancti quod est fidei dissonum et sapit haeresim

Contra opinio Thomae quod lumen gloriae vel species divinae essentiae est realiter essentia actuans memoriam eius

Ex prima radice infero Contra sanctam thomam in prima parte suae summae circa primum articulum ubi ponit quod lumen gloriae et species divinae essentiae praemia ad notitiae formationem est divina essentia vel sub aliis verbis lumen gloriae est realiter divina essentia Cuius ratio est deus inquit est incircumscriptibilis et incomprehensibilis ergo nulla species creata vel qualitas potest esse species ipsius scilicet dei sufficienter repraesentativa nam nulla qualitas potest sic rem intensam circumscribere et esse eius adaequata similitudo

Ratio illa defuit nam per idem probaretur quod actus videndi beatificus esset met deus nam actus videndi vel visio ex quo habet obiectum similiter inmensum non potest esse res finita ex quo repraesentat sibi species et per consequens nullus actus similiter finitus potest deum sufficienter repraesentare ergo ponendum est quod actus beatificus sit ipse met deus

Respondendum est pro utroque unde quantum ad rationem suam conceditur quod deus est simpliciter inmensus incomprehensibilis et incircumscriptibilis igitur nulla species creata nego consequentiam

Dico secundo quod nulla species creata comprehensive repraesentans et aeque perfecte in esse repraesentativa sicut est obiectum in se si hoc conceditur sine dubio nullus actus creatus potest esse qui sit ita perfectus in esse actus sicut est enssentia divina ymmo solum talis actus est ipse met essentia

Secunda ratio sua stat in hoc species sensibilis non potest repraesentare creaturam puta animam intellectivam quae est minime perfectionis inter omnes substans intellectuales sed quaelibet species creata magis distat ab essentia divina quam quaecumque ab anima nostra igitur si nulla species sensibilis potest repraesentare animam nostram et sic quaecumque species creata divinam essentiam vel arguitur sic species sensibilis minus distat ab anima nostra quam species intelligibilis creata ab essentia divina sed anima intellectiva non est repraesentabilis per quamcumque speciem sensibilem ergo nec divina essentia per quamcumque speciem intelligibilem

Ista ratio est sophistica nam probaretur per eam quod anima intellectiva nullo modo posset cognoscere deum arguitur in aliis terminis potentia sensitiva est propinquior ad animam intellectivam quam anima intellectiva ad deum sed anima intellectiva non potest percipere ab anima sensitiva ergo nec deus ab anima intellectiva Comparando ergo deum ad animam intellectivam deus plus excedit animam intellectivam quam anima intellectiva potentiam bruti

sed etiam Ista ratio deficit ex hac quod hic variatur genus et obiectorum et potentiarum et notitiarum

Advertendum quod non est eadem proportio obiectorum cognoscibilium sicut potentiarum inter se verbi gratia anima intellectiva modicum excedit supremam speciem brutorum scilicet speciem sibi inmediatam tamen ratione illius excessus latitudo obiectorum cognoscibilium est simpliciter infinita nam eo ipso quod aliqua potentia est in latitudine ipsa ponitur ex genus quantumcumque modicus excessus cadit extra totam latitudinem unde capiamus intellectivam quae est inmediate supra latitudinem sensitivarum et forte modice excedit intrinsece supremam sensitivam et tamen ratione illius excessus habet quodlibet cognoscibile sub suo obiecto unde anima intellectiva et suprema species creabilis si daretur haberent idem obiectum scilicet deum

Ad formam argumenti quando dicitur notitia vel species sensibilis non potest repraesentare rem spiritualem scilicet animam concedo ergo nulla creata species posset repraesentare divinam essentiam nego consequentiam Ad probationem quando dicitur quod divina essentia magis excedit etc nego consequentiam quia huiusmodi repraesentabilitas non oritur ex proportione potentiarum inter se nec notitiarum inter se quantum ad excessus quia species valde remissa est repraesentans divinam essentiam etiam species immensa

Sequeretur ulterius quod deus non sit vel posset esse creaturae formalis visio beatifica in patria nec dilectio Cuius contrarium tenent aliqui doctores fundantes se super illud ysa 60 non erit ci tibi inquit amplius sol ad lucendum per diem nec splendor lunae illuminabit te sed erit tibi dominus in luce sempiternam et sic videtur ysa innuere quod evacuabitur quod ex parte est Et deus erit lux inmediate illuminans Et splendor lunor non illuminabit te id est evacuabitur omnis notitia creata

Ad idem apoca 21o capitulo ubi loquitur de illa civitate sancta scilicet de patria caelesti et statu beatorum claritas dei illuminabit eam et lucerna eius est augnus scilicet christus deus igitur christus erit formalis lucerna beatorum et lux illuminans immediate ipsorum perceptivam

Item adhuc augustinus videtur esse locis innumerabilibus libro de civitate 4o capitulo libro Regulae illae iustitiae quibus sit iustum vel iniustum cognoscitur non sunt scriptae nisi in libro lucis quae veritas dicitur Et unde omnis lux iusta describitur Alia multae sunt auctoritates eius ad idem scilicet deus nedum in patria sed etiam in viam est lux realiter

Similiter venerbilis hugo in libello de sapientia animae christi dicit quod divina essentia est anima christi sua sapientia Item magister in 18 distinctione ponit multas auctoritates quod spiritus sanctus sit formaliter caritas verum est magister capit spiritus sanctus pro tota trinitate

Breviter ad istas auctoritates primo respondendum est primo unde licet ex arbitrio a veritate sacrae scripturae dicitur ergo quod verum est quod deus erit lux beatorum obiectiva haec tamen est mediante qualitate realiter distincta ab illa luce quae est deus est ut lux solis videtur a nobis et tamen species in oculo existens non est lux et sic de aliis Etiam posset dici quod debet intelligi effective quia deus vel divina essentia efficiet notitiam lucis quae deus est repraesentativam.

Quantum ad auctoritates Augustini et aliorum doctorum Respondendum est dupliciter

primo quod ipse glosando sunt de causalitate obiective vel effectiva vel exemplari Si deus sit nobis regulam iustitiae dicitur quod hoc est effective quia efficit in nobis iustitiam de agendum et etc quantum speculabilia Et notitia vocatur quaedam lux Et quia divina essentia efficit illam vocatur nobis lux Alii doctores ponunt quod habet se in ratione cognoscendi non solum obiective nec effective nec formaliter sed se habet quoddam modo sicut species quae non est cognitio nec obiectum secundum ratio id est quoddam medium ad cognoscendum non quod sit proprie species sed habent aliam habitudinem quam reducunt ad exemplarem quae non reducitur 2m eos ad aliquam causalitatem potest tamen reduci ad effectivam

Aliter dicitur quod fuerunt istius opinionis quod deus realiter posset esse notitia

Et dicendum consequenter quod in hac materia speculativa quo non est modis quia sive ponatur unum sive aliud nihil variatur quantum ad mores et vitam et ideo non eis credendum nisi inquantum rationabiliter loquimur saltem non obligamur unde augustinus in epistola ad ierominum Et hoc idem alle in prima parte decreti distinctione 11 Solis illis scripturis quae canonice appollantur scilicet soli bibliae et determinationibus consiliorum credendum est propter se etiam quantumcumque viderentur esse contra rationem

in eis autem scriptis credendum si et inquantum rationibus fulciuntur Et ego addo quod eis etiam credendum est ubi sunt concordes in exponendo scripturam

Sequitur una ratio magistri Iohannis de ripa ad probandum quod oportet divina essentia esse notitiam in patria praesupponit duo

prima suppositio est descriptio dei quae nedum datur a theologis scilicet etiam a philosophis scilicet deus est spera intellectualis infinita cuius centrum est ubique et circumferentia nusquam Ita quod per infinitum spatium ymaginarium etiam reperitur

Secunda suppositio quod circumferentia huius spere est locus spiritualis animarum et proprius ad quietandum animas probatur per illud apocalypsis 21 capitulo ubi dicitur dominus deus templum illius est et animae beatae et quasi locus quietus augustinus inquietum est cor nostrum donec etc

Tunc arguit sic ex quo cuiuslibet creaturae spiritualis ad huiusmodi circumferentia est infinita distantia sequitur quod huiusmodi distantia non posset pertransiri vel attingi nisi per formam infinitam exemplum est in naturalibus scilicet concavum orbis lunae infinitum distaret ab igne tunc ignis non potest attingere ipsum per levitatem finitam ergo a simili ex quo circumferentia divinae essentiae infinitae creaturae non potest attingere huiusmodi spiritualem locum nisi per infinitam potentiam

Quod ista ratio bene probat quod Deus non potest attingi comprehensive

Respondendum est quod ista ratio bene probat quod deus non potest attingi comprehensive a creatura sed nichil plus probat videlicet non potest sic attingi comprehensive a creatura quod nichil plus restet de ipso scilicet deo attingendum et sic nec anima christi divinam essentiam attingit comprehensive

Secundo dicitur licet naturalis distantia sit finita non tamen quantum ad gratuita id est creatura ex puris naturalibus etiam si in infinitum ascendere per latitudinem mere naturalium numquam posset attingere locum illius quietis Secundo dicitur quod non est infinita distantia in statu gratuito quia gratia est forma sufficiens ad movendum creaturam in huiusmodi locum

3o dicitur quod non est infinita huiusmodi distantia infinita et huiusmodi difficultas attingendi reducitur in causam effectivam scilicet deum unde quantumcumque quod esset infinita visio fruitio et caritas creata non esset beata nisi deus per amorem quasi ipsum transferetur quia dona gratuita non sufficiunt principaliori principaliter agente

Lectio 108, de Libertate
Quod esse in homine liberum arbitrium est nedum a catholico fideli et a quolibet philosopho concedendum

Alia lectione Sequitur Quia plures gentilium dixerunt quod fatum inponit neccessitatem et tollit librum arbitrium sic prima propositio Esse in homine librum arbitrium est negandum a catholico fideli sed etiam a quolibet philosopho confitendum vel concedendum Apparet primo experientia actuum nostrorum nam quilibet potest experiri de motu digiti ad quamcumque differentiam homo voluerit

Item nisi sic subverteretur tota moralis philosophica politia 3o ethicorum philosophus ponit quod ad virtuose operandum concurrit aliquod voluntarium propter quod tullius secundum augustinus in quinto de civitate dei considerans quod oportet alterum duorum concedere vel quod omnia de necessitate evenirent vel quod deus non cognosceret futura adextra vel quod praevideret et quia reputabat primum magis inconveniens tenuit secundum dixit deum non praevidere futurum contingentia probatur etiam ex sacra scripturam

unde Alkindus 5o hoc de quaestionibus armenorum ponit ad hoc innumerales auctoritates

in evvangelio quin putatis quod non possum rogare patrem meum exhibebit in plus quam etc ergo concedit se posse quod non facit

Item negare libertatem a nobis est negare a quolibet etiam a deo

Item salvator apostolis dicit non potuistis una hora vigilare mecum denotans esse in libertate eorum vigilare Et de sanctis legitur Qui potuit transgredi et non est transgressus

Error Iulii Firmici

Sequitur error illius iulii firmici Qui in principio suae as<lb ed="#E" break="no" n="36"/>trologiae expresse ponit quod constellatio et dispositio siderum est fatum simpliciter necessitans respectum cuiuscumque operationis apparet clare quia iste tollit libertatem arbitrii simpliciter respectu cuiuscumque operationis

Secundo quia actiones liberas a voluntate libera dependentes reducit indispositiones siderum

Error Alkindi

Similiter consimiliter error alkindi in libro suo de radiis stellicis qui ponit quod in celesti armonia relucent omnes effectus reluceret in quam necessitate eveniendi

Infert alkindus quod non est differentia inter possibili et necessarium sed ponimus differentiam propter ignorantiam causarum

Consequenter infert qui celestem armoniam perfecte cognosceret causa praesentia praeterita et futura praevideret et cognosceret apparet error quia tollit libertatem arbitrii et ponit celum influere respectu operationum voluntariarum Ptolomeus in centiloquo dicit quod iudicia astrorum sunt inter necessariam et possibile id est sunt contingentia et in illa propositione eiusdem centiloquii ponit quod bonus astrologus posset adiuvare opera humana sicut cultor agrum ut sit vertilis quia visa dispositione aeris si labatur ad nimiam caliditatem per bonum regimen ad applicationem frigidorum conservabitur quod influentia non nolebit ergo elicitur ex illa propositione Alia propositio quam neccessario ponit ea in forma quod sapiens dominabitur astris et iste incomparabiliter fuit excellentior quam alkindus

Error Ciceronis

Sequitur contra tullium et suos sequaces quod cum immutabilitate divinae providentiae stat executionis contingentia unde haec copulativa est concedenda a catholico deus res ab aeterno praevidit et contingenter evenient

Alia error

Ex quo patet error illorum qui ex hac radice neccessitatem fati assentiunt unde ymaginatio aliquorum fuit quod providentia divina ab aeterno praevidit et sapientissime et optime ordinavit ad addunt quod non stat aliter fieri primo quia tunc deus mutaretur in consilio Secundo quia eligeret minus unde uniri tamen optime ordinavit

Et dicunt quod ordo et executio dicitur providentiae est inmutabilis et hoc vocant fatum patet error nam quamvis divinam providentia sit absolute inmutabilis tamen stat libertas arbitrii Et illud quod praevidit potest non fore Et illa difficultas tractabitur suo loco

Alia error

Sequitur ulterius error dicentium ex infallibili deorum suam fati neccessitatem contingere vel esse a vetulis dictum est de neccessitate puerorum apparet fatales deae quarum dicta vocantur fata ad hoc dictum est prius Sed nulla sequitur neccessitas nam spiritus maligni sunt mendaces ideo eorum dictum non ponit neccessitatem

2o quia dictum dei non inponit neccessitatem ut patebit in materia de revelationibus

Error philosophorum

Sequitur error aliquorum philosophorum circa materiam fati dubium quod hymermanas habet se per modum seminis necessitas per modum germinis ordo texturae per modum fluxus id est positionis rei in esse Albertus tractat istam ymaginationem in libro de causis et dicit eam esse aristotelis talis est ymaginatio quod aliqua sunt inmaterialia sicut deus et intelligentiae secundum ipsum et alia quantum ad aliud in corpora celestia alia sunt materialia ut materia generabilium et corruptibilium

Tunc consequenter quamvis esset defectus ex parte materiae fluitantis et distinctis a principio de neccessitate evenirent Istud est erroneum quia tollit libertatem a primis causis Etiam ex parte agentium ponit neccessitatem in effectibus

Conclusio

Et sic apparet quod omnibus istis modis praedictis fatam nichil est ymmo fictum

Advertendum quod fatum aliter potest capi multipliciter sicut patebit in lectione sequenti

Lectio 123, de Libertate
Tertia modi visionis et tres modis revelationum

In alia lectione Antequam aggrediar materiam sciendum est secundum augustinum 12o super genesim ad litteram quod triplex est visio quaedam est corporalis quaedam spiritualis et quaedam intellectualis Corporalem vocat quae fit per sensum exteriorem corporalem et speciem sensibilem Spiritualem vocat quae fit per sensum interiorem scilicet ymaginativam vel aestimativam licet per speciem corporis alicuius et hanc vacat et hanc vocat spiritualem quia fit in virtute non ita corporali sicut est sensus exteriori intellectualis fit per vim intellectivam abstractam a materia etiam per speciem non sensibilem Iuxta hoc tres modi sunt revelationum

Primus modus

unus est sensibilis sensibiliter et per signum sensibilem iuxta primum modum visionis Isto modo fuit de visione et revelatione realiter facta regi Balthazar danielis 5o capitulo qui oculo corporali vidit manum scribentem in pariete licet non intellexerit misterium sed daniel exposuit ut apparet in loco praeallegato

Secundus modus

Correspondenter ad secundum in actibus apostolorum qui vidit in spiritu vas quattuor lincheis alligatum de caelo missum et multis animalibus repletum hoc fuit per spiritum licet cum ymaginatione rerum sensibilium et ad hoc genus reducuntur revelationes in sompniis ut de sompno pharaonis quantum ad ista duo genera revelationum sunt infiniti gradus ymaginabiles secundum varias proportiones similitudinis signorum ad signata nam illud quod intelligitur per talia signa a deo aliquando est valde difficile et aliquando posset esse magis simile ita potest dici proportionaliter de secundo genere

Advertendum circa hoc quod circa utramque visionem infiniti possunt contingere visiones nam iudicium quod ex puris naturalibus communiter elicitur circa tales spirituales revelationes est fallax et deceptorium cuius culpa non est deo inputanda sed praesumptione elicientis leviter hoc ex hoc nam circa hoc non sufficit humanum ingenium sed requiritur habitus propheticus qui enim utriusque extremorum secundum hoc Balthazar non sufficit elicere nec praesumpsit Sed daniel spiritu prophetico explicavit

Tertius modus

Tertius est modus revelationum intellectualium et iste subdividitur tres partiales In primo gradu reperiuntur visiones revelationes in verbo factae quibus scilicet videndo verbum videtur secreta quae deus vult revelare videnti Infimus gradus est revelatio et visio fidei sive sit actualis sive actualis habitualis et inter ista duo extrema scilicet revelationem visorum in verbo et visorum in aenigmatice per fidem sive actualiter sive habitualiter quae est necessaria ad salutem ponuntur plures gradus scilicet in medio et ibidem continentur omnes revelationes propheticae et aliae quae non sunt immediate in verbo ut sunt fides et omnes quae non sunt fides nec clara dei visio reducuntur ad medium genus et possunt ibi poni diversae species et gradus

Advertendum quod iste tertius modus quantum ad omnes suos tres gradus potest dividi quidem est modus revelationis absolute sive sic in verbo sive prophetice sive per fidem Alius est modus revelationis conditionatae Alius est conminatoriae revelationis ita quod aliquid praedicitur conditionaliter aliquando comminando praecise

Conclusio contradictoriam[?] de revelatio tertii generis in primo gradu

Sed quia primus modus maiorem habet difficultatem quantum ad materiam praesentem scilicet modus absolute revelationis Etiam de corporali vel spirituali non est ad propositum quia non est revelatio assensiva

Sed de revelatione absolute assensiva difficultas est quomodo stat cum ea futurorum contingentia Ideo intendo de ea dicere et concer?a ipsius cum futurorum contingentia Pono conclusionem unam contradictoriam cuidam errori in hac materia et est ista absoluta revelatio futuri eventus nullatenus tollit eius necessitatem ad utramlibet contingentiam Quidam dixerunt quod revelatio facta absoluta non conditionaliter nec conminatorie infert necessitatem futurorum contingentiam absolute quia deus non potest dicere solum explicite vel inplicite nec decipere creaturam quibus concessis si deus revelavit et non potest decipere necesse est evenire quia revelatio transit in praeteritum et contraxit necessitatem

Rationes pro conclusio contradictoriam[?]

Probatur conclusio in probando simul errorem dictum

Prima ratio

quia talis notitia creata quae est revelatio de futuro contingenti est omnino inpertinens ad habitudine causalitatis effective vel finalis ad effectum revelatum ergo eius positio non variat habitudinem causarum ordinatarum respectu effectus producendi nec naturam effectus in se Ex quo ergo si causae fuissent positae contingenter iterum contingenter poneretur

Confirmatur nam nomina divina ut prius probatum est nullam inponit necessitatem evenientibus futurorum ergo nec notitia creata quae est revelatio patet consequentia quia creatura minorem habet efficaciam respectu effectus futuri quam divina scientia sed divina non inponit necessitatem effectum producendo

Secunda ratio

Secundo principaliter si esset una intelligentia pure speculativa et nullo modo practica cuius intrinseca conditio esset distincte cognosceret omnem veritatem etc nullam inponeret rebus necessitatem ergo nec notitia quae minoris est efficaciae antecedens patet quia in illo casu nullam haberet habitudinem ad causas efficientes respectu effectus producendi ex quo praecise intelligeret Etiam patet de oculo vidente sorte currente qui non necessitat sortes ergo notitia revelata quae nullam habet causalitatem non infert necessitatem

Tertia ratio

Item tertio arguitur et fortius apparenter dato isto errare sequeretur quod christus ymmo tota trinitas cum toto exercitu angelorum non potuisset liberasse christum a sua passione morte consequens est absurdum et offendit christianum consequentia probatur quia animae christi in incarnatione verbi fuerit revelata futura passio absolute ergo si inferat necessitatem oportebat christum pati

Item falsum esset dictum christi dicentis Pylato Nescis quia possum rogare patrem ut mittat plus quam 12 legiones angelorum quia revelatum erit quod non invocaret auxilium

Quarta ratio

Item sequeretur quod deus posset suam potentiam diminuere consequens est erroneum consequentia probatur ponendo quod deus revelet se non facturum a actum possibilem fieri cras absolute et et cathegorematice tunc arguitur diminutio potentiae dei quia ante poterat facere a actum et post non patet quia revelavit quod non faciet ergo non potest antecedens est necessarium igitur consequens et sic poterat se reddere per revelationem in potentem respectu b et sic consequenter respectu aliorum actuum et erit inpotens

Quinta ratio

Quinto posito quod anima christi ab instanti suae conceptionis cognovit omnia quae verbum patet per magistrum tunc sequeretur quod verbum dei in sua incarnatione inpossibilitavit se ad omnes effectus qui ante erant possibiles et qui nunc non erunt patet quia in illo instanti anima christi recepit revelationem de omnibus effectibus possibilibus prius qui non fieret igitur ad infinite se impossibilitavit ad quae poterit prius igitur fuisset diminutio infinita per incarnationem

Item sequitur quod verbum dei non potuisset aliter redemisse genus humanum de potentia absoluta nisi per mortem patet quia revelatum fuit ista igitur necessariam fuit consequens est contra augustinum et omnes doctores communiter.

Item sequeretur quod petrus necessario peccavit post revelationem factam a christo quia revelatum fuit sibi absolute quod negaret christum et primo caret ergo necessitabatur ad peccandum ymmo videri necessitabantur ad concifigendum et sic inferretur quod omnes peccantes de necessitate peccarent ymmo ex revelatione facta animae christi sequitur quod omnia futura de necessitate eveniunt patet clare quia data ypothesi quod animae christi omnis veritas est revelata sequitur necessitas et sic nullus praescitus potest salvari nec electus potest dampnari

Sexta ratio

ultimo arguitur et investigando quaeritur unde provenit ista necessitas ex revelatione facta non ex divina scientia quia illa esset licet non esset facta revelatio illa etiam non inponit necessitatem ut probatum est prius ymmo est compossibilis continue futurorum nec a notitia creata quia non se habet causaliter respectu effectus

Corollarium

Item inconveniens est quod notitia creata necessitet domini et trahat divinam potentiam ad executionem effectus et sic subicitur divina qualitate creatae quod inplicat et sic sequitur quod ista positio habet concedere quod potentiam pure liberam et libere activam facit esse pure naturalem et pure naturaliter concurrere quia per revelationem deus inmittit libertatem et ageret per modum naturae etc

Lectio 131, de Incarnatione
Propositio

In Alia lectione Primo ponam conclusionem fidei in hac materia ex qua inferam contra errores deinde particularius declarabo

propositio sit haec sicut christus ihesus verus dei filius a patre per generationem procedit aeternaliter sic idem filius homines ex matre virgine processit temporaliter etiam per generationem

Haec est satis evangelii sciens Ioannes primo capitulo nam postquam filii dei generatio descripta est in principio erat verbum et consequenter descriptum est quod omnia per ipsum facta sunt quae sibi competunt per aeternam generationem sequitur temporalis generatio scilicet verbum carum factum est quam generationem ad utrumque modum ysae 53o reputat inenarrabilem dicitur enim generationem eius quis enarrabit quam quid non vita humana sed spiritu sancto revelante confessus est petrus apostolus dicens Tu es christus filius dei vini quantum ad primum Quantum ad utrumque apostolus ad philippenses 2o inter cetram dicit formam servi accipiens factus de muliere hoc idem ipse met ostendit quantum ad 2am generationem dicens Pater maior me est Item tristis est anima mea usque ad mortem quae quidem conpetunt ipsi christo secundum naturam assumptam quantum ad aequalitatem divinae perfectionis ostendit se esse deum dicens Ego et pater unum sumus Item per quam phillippo factam qui me videt et patrem igitur clare innuit se esse falsum utrum haec est contra haereticos dicentes ipsum esse praecise filium ad optimum

Item dicit omnia quae habet pater mea sunt Item per operationem miraculorum virtute propria Ex remissione peccatorum et missione spiritus sancti quae non possunt esse a creatura pura patet etiam ex resurrectione ipsius et ad caelos ascensione

Corollaria: contra errores
Primum: contra errorem assentium christum esse hominem purum

Patet primo error seu haeresis hebeonis et pauli sarrositani et fotim haereticorum asserentium ipsum hominem purum sed participatione divinae maiestatis gloriae denominabitur esse deus more antiquorum etiam philosophorum unde scriptura dixit dii estis Etiam homerus gentilis dicit hectorem filium priami esse quasi dei filium propter veritatis excellentiam ymmo et heroycam virtutem habentes gentiles vocabant deos vel divinos patet 7mo ethicorum ubi ponitur exemplum de hectore et homero narrante patet igitur quia haec est haeresis pescifera Item inducitur testimonium christi dicens exivi a patre et veni in mundum scilicet aeternaliter a patre unde dicit antequam abraham fiunt ego sum ubi asserit se esse ante eius generationem temporalem

unde Ioannes 6to capitulo vado ad eum qui me misit quod intelligitur de aeterna missione vel generatione a patre

Item nemo ascendit in caelum nisi qui de caelo descendit filius hominis igitur descendit de caelo non per motum localem sed inferiorum naturae assumptionem igitur ex sacra scriptura repellitur dicta haeresis

Secundum: contra Manichaeos

Secundo infert contra haeresim manicorum dicentes quod non assumpsit sibi corpus verum sed praecise fantasticum et apparens solum et non habebat corpus patet quod est contra scripturam iam inductam nisi forte dicerent quod loquitur secundum multitudinem more scripturae quia aliquando vocatur leo aliquo agnuus et sic etiam homo similitudinarie Sed repellitur quod sacra scriptura numquam consequenter et conformiter utitur similibus quando 2m regulam sint nulla recipienda utque de rebus in se virorum apparentibus habrae statim sequitur et adoravit verum ubi denotatur quod vel angeli vel trinitas personarum sub similitudine describatur tamen subiungitur et innuitur quod non erant veri

Item contra hanc haeresim christi testimonium luce ultimo capitulo qui apparens suis discipulis expresse iussit ut cum palparent dicens quod spiritus nec carnem nec ossa habet ostendens se non habere fantasticum corpus sed reale verum et palpabile

Tertium: contra errorem quod christus corpus caeleste sibi assumpsit

Tertio patet error valentia indicentis quod corpus caeleste sibi assumpsit et nichil de virgine sed materiam caeleste sibi vivit Et hoc error est praecedens ex eadem radice per pullulantrunt scilicet tenuerunt quod sunt duo principia rerum scilicet bonum et aeternorum et aliud malum et corruptibilium infra concavum orbis lunae contentarum quorum scilicet corruptibilium principium est princeps tenebrarum scilicet dyabolus ideo tenuerunt quod omnia corruptibilia sint realiter et intrinsece mala et sic contraria secundum quod sunt mala habent effectus malos ideo non decuit quod christus expugnaret infernum reciperet materiam sibi obiectivam Contra istum errorem est scriptura sacra quae contra eos probat exemplo consedebant se esse christianos unde ad romanos 1o factus est ex semine david secundum carnem Item vocat eum esse factum ex muliere ergo de virgine sumpsit corpus suum Item ad hebraeos 2o Angelos nusquam apprehendit sed semen abrahae id est non assumpsit angelum

Quartum: contra errorem antiquorum dicentium deitatem supplere vicem animae

Sequitur quintus error scilicet arrianorum dicentium divinitatem supplere vicem animae ymaginantur christum realiter componi ex corpore et deitate falsum est quia non esset homo quia divinitas non esset communicabilis secundum gradum praecise figuratae Et non constitutive et sic non tamen limitate

Quintum: contra errorem Theodori[?] et Nestorii

patet sexto error theoderii monesteni et nestorii sectatorum eius dicentium quod christus est realiter homo sed conceditur esse deus quia est templum dei in quo singularissime habitat tota divinitas Ideo dicunt communiter quod virgo gloriosa non dicitur proprie mater dei sed hominis quia licet praedicata deo competentia attribuantur hominem christo non tamen dicunt econtra quod secundum eos conceditur christus esse filius dei dominus gloriae sanctus sanctorum non tamen econtra conceditur quod deus sit passus vel mortuus vel de virgine natus Contra quem nestorium processit syrillus allexandrorum episcopus et fecit generale consilium congregari ubi determinatum est quod virgo gloriosa deum genuit et quod realiter est mater dei et quod persona hominis et dei sunt adaequate unica persona et quod homo vere est deus et deus homo unitus et sic nedum convincitur nestorius ex auctoritate sed ex consilio generali ecclesia sollempniter congregata

Sextum: contra errorem quod christus non in duabus naturis consistit

Ymaginatio euticis unde ex caracteribus non potest haberi utrum sit euticis vel euticis unde ponit quod licet christus ex duabus naturis in una persona consistit non tamen in duabus naturis Contra quem boecius edidit librum de duabus naturis in una persona christi ymaginatur ad salvandum unitatem per se humanae et divinae quod duae naturae concurrant pure ydemptice et sic licet christus ex duabus naturis subsistat non tamen in duabus eo quod ydemptitate concurrunt Contrarium est verum alias non esset verus homo nisi habeat humanitatem Nec humanitatem haberet nisi materiam et formam ex quibus constituitur

Septimum: contra errorem quod filius dei assumpsit sibi hominem identitatum sibi

Octavo patet falsitas opinionis dicentium quod filius dei assumpsit hominem ydempticum sibi haec opinio modernorum non ponitur inter haereses quod sit falsa est enim modernorum ymaginatio istorum

et hanc viam recitat auticiodorensis Et dicit causa esse episcopi senonensis in 3o de ista materia et videtur sentire cum eo unde ymaginatio scat in hoc quod ihesus christus natus de virgine et conceptus realiter est homo et persona et deinde quod secunda persona in divinis taliter vivit sibi illum hominem quod realiter sunt eadem persona scilicet viniuit pure ydemptitate quod una sit alia et econtra et sic sunt una persona

Contra arguitur primo data ista sequeretur quod quaelibet creatura potest fieri deus et et incipere esse deus quia qua ratione deus ydemptificat sibi aliquam creaturam eadem ratione aliam posset et sic quaelibet et sic quaelibet creatura potest realiter esse deus Et tunc sequeretur quod quaelibet creatura posset esse beata independens et inmensa consequenter quod materia prima potest beatificari et esse independens actus et immensus et purus et sic sequitur quod omnia praedicamenta perfectionalia cuiuslibet speciei quantumcumque in fine esset communicabilia

Item sequeretur quod deus esset realiter anichilabilis patet in casu nam homo christus est realiter annichilabilis quia posset dimitti et annichilari et tamen est deus igitur deus est annichilabilis

Item sequeretur quod deus posset peccare quia homo christus posset adimitti et suae humanitati reliquae igitur peccare et esse miserrimus et per consequens deus et communiter dampnari

Item si sic nulla est differentia essentialis nec aliqua diffinitio est essentialis quia quaelibet cuilibet posset conpetere quia qua ratione potest creaturam ydemptificare sibi ita creaturam creaturae et sic diffinitio hominis competeretur materiae primae et cuilibet ydemptificabili et sic ars demonstrativa et diffinitiva periret quae sunt contra theologiam et logicam unde haec positio concedit consequenter sicut dicit auticiodorensis has propositiones quod sicut deus incipit esse homo ita econtra homo incipit esse deus et sic concedunt quod aliquas posset realiter incipere esse deus et esse noviter deus posset patet de homini assumpto

Item dato quod praeexisteret non repungnat quin deus assumpsisset in hum u nitatem personae et sic inciperet esse deus absque sui inceptione Consequenter concedit quod deus assumpsit hominem et assumpsit naturam humanam Consequenter concedit quod idem assumens et assumptus Consequenter quod homo assumpsit hominem Consequenter concedit quod deus est assumptus quia homo est assumptus qui est idem cum deo Ex ista positione sequuntur inconvenientia dicta salvat tamen haec positio multas auctoritates Primo dicente quod homo factus est deus id est factum est ita quod homo est deus Similiter homo incipit esse deus id est ita incipit esse quod homo est deus unde de vi vocabuli sunt false quia numquam aliquid incipit vel potest incipere sse deus quia christus semper est deus deus et inseparabiliter est deus quia semper emanat et emanavit

Si arguitur quod homo ymmo aliquid potest incipere vel desinere esse deus Sit a instans dimissionis humanae naturae christus tunc homo non est deus et inmediate ante hoc homo erat deus igitur in hoc instanti homo desinit esse deus Ita de incipit per remotionem de praesenti scilicet hoc sit instans incarnationis Responsio est facilis nam in terminis connotativis talibus dupliciter providendum est uno modo quod in propositione de praesenti demonstretur absolute sine connotatione illud pro quo supponit subiectum et tunc patet faciliter quia demonstrando personam verbi illa de praesenti est falsa scilicet hoc non est deus ratione connotationis conceditur ista homo non est deus Simile est de ista album desunt esse unde licet sortes desinat esse albus tamen non sequitur quod album desinat Secundo potest dici quod propositio de praeterito ubi agitur de desinit debet praecedere et de praesenti debet sequi cum pro nomine relativo ut christus desinit esse deus exponitur sic christus inmediate ante hoc fuit deus et ille nunc non est deus et tunc secunda est falsa quia ly ille non refert nisi significatum materiale et sic patet quod instantia non concludit

Octavum: contra errorem quod natura divina et natura humana identice concurrunt in unam personam

Sequitur conclusio falsitas opinionis dicentium quod licet humana natura et divina sint inter se realiter distincte concurrunt tamen ydemptitate in unitatem personae ymaginatur concedo quidque scriptura sacra dicit quod realiter sunt ibi duae naturae realiter distincte divina et humana et iterum humana composita est ex duabus naturis scilicet materia et forma et licet inter se istae 3s sunt distinctae concurrunt tamen in unam naturam ita quod sunt christus et unicum suppositum et est opinio multorum modernorum ymaginatur sicut anima et materia prima sunt realiter persona humana et illa simul iuncta sunt christus et cum anima est etiam eadem persona Ista expresse fuit opinio hugonis de sancto victore quod anima sit vere homo et persona humana et cum hoc anima et corpus simul sunt etiam persona humana hanc viam tenuit wilhelmus parisiensis etiam wicliff in tractatu quoddam Item proportionabiliter ymaginantur quod istae tres naturae simul iunctae sunt verbum dei et secunda persona et christus et vera per se et cum hoc natura divina in eidem persona

Aliter ymaginati fuerunt alii scilicet dato asinus et quod humana informaret totum compositum asini tunc resultans ex omnibus ut dicunt esset asinus et homo et idem homo esset asinus et tamen praeexistens esset asinus et esset homo et sic plures naturae concurrunt ydemptice in aliquod unum suppositum et inter illas aliquae sunt idem suppositum proportionaliter divina natura et duae quae humanam constituunt concurrunt ydemptice in unitatem personae sic quod sunt una persona et divinitatem personae est illa eadem Contra viam quam videtur tenuisse sanctus bernhardus in floribus suis dicens quod sicut unica natura divina est 3s personae distinctae quarum una non est alia Ita christus est unica persona universa et 3s naturae realiter distinctae

Contra arguitur quia sequeretur primo quod persona divina sit multitudo rerum essentialiter et intrinsece distinctarum quia christus sic est tres naturae quarum una non est alia ymmo essentialiter distinguuntur quia videtur divinae simplicitati repugnare Sequitur ymmo quod est compositus ex multis essentialiter distinctis

Item nulla pars multitudinis essentialiter distinctorum est aggregatum ex omnibus simul ergo sequitur quod christus vel verbum dei quod est pars huius multitudinis quia constituitur ex tribus et divina natura habet unitatem in hoc trinario ymmo nulla pars multitudinis est tota multitudo ideo christus habens rationem partis non potest habere rationem totius

Item maior pars huius multitudinis est creata et dependens ergo cum a maiori debet fieri denominatio sequitur quod deus esset realiter dependens et creatus et haberet esse per novam inceptionem

Quarto sequitur quod creatura fuit ab aeterno quia christus fuit ab aeterno ymmo haec multitudo quia christus patet expositorie et ultra haec multitudo igitur quaelibet pars huius ergo corpus christi et etiam anima quod est haereticum Ideo haec positio tamquam minus probabilis relinquatur

Nonum: contra errorem quod natura assumpta est realiter deus et sic deus factus est homo

Sequitur 18 contra tenentes quod nacatur natura assumpta realiter est deus et sic deus factus est homo et homo deus haec positio deficit primo quia supponit quod deus possit per intrinsecam actuationem et informationem creaturae communicari cuius contrarium fuit alias deductum Secundo deficit quia dato quod humanitas christi esset deus etc non salvat tamen difficultatem materiae scilicet qualiter persona divina et humana sunt una persona ideo relinquatur

Decimum: contra errorem quod in christo sunt duae sumpta et unita persona

Ultima opinio ponit quod in christo realiter sunt duo supposita et unica persona ymaginatur quod humanitas assumpta realiter sit suppositum distinctum a divino supposito

Secundo quod de ratione personae es habere supremam dignitatem saltem negative inter aliqua unita et ideo quia divinum est principalius quam humanum agregatum Consistit una subsistentia personali et licet sicut plures subsistentiae non tamen personales

Haec positio deficit quia coincidit cum nestorio quia habet concedere quod homo christus realitor non sit deus quia ibi est unus homo alius a deo et secundum veritatem idem est suppositum humanae naturae et deus modo secundum istam positionem suppositum divinum non est suppositum humanum

Item idem est formaliter in homine persona ypostasis et suppositum quia nihil est persona humana nisi eius subsistentia quia creatura rationalis est persona unde suppositum generale est ad subsistentiam omnem Etiam subsistentia humana vocatur subsistentia ideo in divinis ponuntur tria supposita ideo quia subsistentiae creaturarum vocantur subsistentia et sic apparet quantum ad modos dicendi quod nullus eorum dictorum posset cum veritate stare

Lectio 42, De fruitione [Erlangen Transcription]
Recapitulatio conclusionis: quod dilectio Dei propter se est fruitio ordinata

In alia lectione Dictum est quod dilectio dei propter se est fruitio

Rationes contra conclusionem quod dilectio Dei propter se est fruitio ordinata
Prima ratio

Contra hoc arguitur multipliciter primo si sic aliqua est dilectio dei propter se quae non est realiter fruitio igitur illa diffinitio mala probatur antecedens nam dilectio quae terminatur ad personam secundum rationem personalitatis illa est propter se et tamen illa non est fruitio igitur etc Quod illa non sit fruitio patet nam suppositum in esse suae personali non dicit aliquam perfectionem vel ut sic non est alicuius perfectionis igitur non est obiectum fruitionis tenet consequentia quia de ratione fruibilis est quod sit inmensum bonum

Secunda ratio

Secundo probatur quia suppositum in esse suppositi scilicet pater in esse patrem non est obiectum fruibile quia ut sic non continet aliquem gradum bonitatis saltem ut sic tenet consequentia quia de ratione bonitatis est quod sit sui diffusiva et per consequens quod sit communicabilis adintra in non adextra consequentia tenet / quia est ordo talis quod quicquid ad extra communicatur per participationem oportet quod adintra communicedetur per plenitudinem

unde christus in euvangelio non possum a me ipso facere quicquid id est secundum nullam meam rationem personalitatis quia illa non est communicativa sed magis distinctiva

Tertia ratio

Tertio si verbum in esse suo personali esset obiectum fruibile sequeretur quod pater realiter beatificaretur in alio et quod haberet obiectum fruibile distinctum a se Patet quia filius dicitur realiter a patre

et sic pater beatificaretur in alio et hoc esset inconveniens quia diceret imperfectionem in se quia non haberet plenitudinem in se et sic quilibet persona beatificaretur in triplici obiecto et quaelibet haberet duo distincta a se et se ipsam etiam pro obiecto Ita etiam arguitur respectu voluntatis creatae quia quaeritur sub qua ratione se habeat persona respectu beati et videtur quod non possit diligi quia qua ratione alia et sic essent plura obiecta fruibilia

Item ratio obiectiva fruitionis dicit perfectionem simpliciter sed ratio personalis non est denominatio perfectionis simpliciter quia esse patrem non est huiusmodi denominatio quia si sic competeret patri quae non filio et sic filius non esset simpliciter perfectus quia aliqua esset denominatio essentialis quae sibi non competeret Si igitur diligitur pater vel filius non erit fruitio nec usus saltem ordinati et liciti

Contra arguitur ex alia radice et sit gratia christi aliquis cui divina essentia obiciatur beatifice tunc circa divinam essentiam potest voluntas habere plures actus dilectionis propter se et solum prius erit fruitio qui est actus incomplexus unde posset formare plures alios actus complexos scilicet quod voluit ipsum esse simul summum bonum et sic de aliis et illi complexi fruitivi quia resolvuntur in simplicem et sic habent aliud cur quam deum ut si quaeratur quarum vis quod habeat summum bonum vel infinitam perfectionem quia est summum bonum et illa dilectio simplex non habeat cur nisi obiectum igitur praecise propter se deum ultimate est illa dilectio incomplexa

Argumentum contra fundamentum istarum rationum

Antequam veniam ad solutiones rationum volo contra arguere rationibus factis et volo probare quod ista positio est male fundata et quod rationes sunt in valide

Primo sequeretur quod pater in suo esse personali non esset tantae perfectionis sed esset minimum accidens dabile probatur consequentia quia pater in suo esse personali non dicit aliquam perfectionem nec ponit sed quaelibet creatura ponit aliquam perfectionem licet limitatam

Item sumamus personalitatem ut sic quaedam proprietates etiam ymaginando distinctionem inter essentiam et illam proprietatem constitutivam illa sumpta secundum suam formalitatem est ens independens ergo est bonum quia ens et bonum convertuntur ymmo est ens neccesse esse et ultra est bonum ergo habet rationem diligibilitatis et non finite ergo infinite

Item omnis modus qui est deo intrinsecus est simpliciter inmensus et infinitus igitur omnis tunc modus infinite se habendi igitur quaecumque proprietas ponatur illa est modus in mensae perfectionis quia nichil potest deo in mense vel finite conpetere

Item huiusmodi proprietas est alicuius cognoscibilitatis ergo alicuius entitatis consequentiam quia doctrina philosophi 2o metaphysicae quia proportionaliter se habent res ad esse et cognosci et quantae sunt entitatis tantae sunt cognoscibilitatis tunc ultra est aliquantae entitatis

Item testimonio scripturae arguitur quia filius diligatur a patre quia dicit scriptura hic est filius meus dilectus ergo pater diligit filium ut filius est

Item quaelibet persona divina in suo esse personali diligit se igitur habet rationem diligibilitatis in esse personali non finite ergo infinite et in mense

Item spiritus sanctus in suo esse personali realiter est amor ymmo conceditur esse amor quo pater et filius diligunt ergo diligunt se et per consequens in esse personalitatis habet rationem diligibilitatis alias non diligeret se

Ex istis rationibus videtur evidenter quod fundamentum oppositarum rationem nullum est quia omnis quasi fundantur in hoc quod ratio personalitatis nullam dicit diligibilitatis rationem vel bonitatis

Clarificatio: quod ratio diligibilitatis in Deo est realiter essentialis

Pro materia et solutione rationum advertendum quod ratio diligibilitatis vel fruibilitatis in deo est realiter essentialis Ex hoc sequitur quod est in qualibet persona Advertendum iuxta hoc quia sicut persona ut teneo et tenebo postea in esse suo personali est realiter inmensa et infinita Ita etiam in esse personali est in mensae diligibilitatis nam dicere quod persona in esse personali non sic inmensae perfectionis et inmensae diligibilitatis videtur esse blasphemia

ymaginandum quod sicut essentia divina est communis cuilibet trium personarum et omnino ydemptica Ita ratio fruibilitatis est cuilibet communis et est realiter cuilibet ydemptica et eadem adaequate sive distinctione ideo consequenter sicut loquitur de divina essentia respectu personarum ita de obiecto fruibili respectu earum

Consequenter dicendum quod sicut conceditur quod pater et filius realiter distinguuntur Ita quod pater non est filius et tamen sunt eadem essentia ita realiter distinguuntur et sunt idem obiectum fruibile Et sicut pater est eadem essentia cum filio ita et eadem fruibilitas Et sic concedendum est quod pater realiter fruitur filio et quaelibet persona alia et se ipsa quia fruitio essentiae est fete formaliter fruiti personae unde pater et filius sunt idem obiectum fruibile et pater fruitur se ipso et filio et spiritu sancto et fruitur tota trinitas etc semper fruitio huiusmodi adaequate respectu eiusdem obiecti nec distinctio personarum plus ponit distinctionem fruibilitatum quam entitatum Ita quod proportionaliter dicendum de fruitionis obiecto sicut de essentia

Si dicatur quod in esse personali personae sunt distinctae et plures ergo si in esse personali quaelibet sit ratio fruibilis videtur quod sicut sunt tres personae ita essent tria obiecta distincta fruibilia dicitur quod similiter fieret argumentum de essentia ideo consequentia non valet

Responsiones ad rationes
Ad primam

Sequuntur solutiones rationum iam factarum Ad rationes igitur factas in principio istius lectionis Ad primum quando dicitur deus vel verum vel pater in esse personali non dicit bonitatem inmensam nego ymmo dicit a parte obiecti utrum istud vocabulum pater exprimat inmensam bonitatem non pono Aliqua sunt vocabula quae supponunt pro infinita perfectione licet non exprimunt Et sic concedendo quod istud vocabulum esse distinctum non est praedicatum dicens perfectionem simpliciter et sic concedo quod res infinitae perfectionis simpliciter licet vocabulum non dicat Aeternitas in esse trinitatis est obiectum fruibile ut dicit Augustinus unde allegat eum magister in prima distinctione dicit res quibus fruendum sunt tamen idem obiectum fruibile

Ad secundam

Secundo arguebatur sic quia persona in suo esse personali non continet aliquam bonitatem nego ymmo omnem adextra producibilem Ad probationem non est communicabilis ad intra concedo igitur etc nego consequentiam Ad probationem non potest communicari adextra nego quia licet non sit communicabilis adintra tamen bene ad extra unde actio fit ad extra in esse termen

utrum productio creaturarum adextra praesupponat emanationem adintra teneo quod sit sicut tenet gandevensis et sic inesse personali agit persona adextra Et si diceretur quaelibet sufficeret agere sicut de facto est de verbo quod suppositat humanam naturam Responsum est ad hoc quod est propter ydemptitate essentialem quia agere adextra magis respicit virtutem intrinsecam quam suppositare Secunda causa principalis est quae agit ut trina

Ad tertiam

Item sequetur quod pater beatificaretur in alio etc Responsum est quod pater et filius et spiritus sanctus sunt idem obiectum beatificum ideo non in alio beatificatur unde aliquis est alius a patre qui non est aliud obiectum beatificum nec alia essentia

Item arguebatur ratio fruibilis vel ratio obiectiva fruitionis dicit perfectionem simpliciter etc Per intelligo rationes obiecta concedo quod ratio fruibilis est perfectio inmensa et res inmensa et sic de alia ratione Si per rationes intelligat praedicata concedo quod hoc complexum obiectum fruibile est praedicatum personale simpliciter ymmo non potest competere perfectissimo Consequenter de isto praedicato generare in divinis vel ratio distinctiva non dicit perfectionem simpliciter quia si sit aliquod praedicatum dicens perfectionem simpliciter negaretur de filio quod est absurdum

Aliter respondetur quod illud praedicatum realiter dicit perfectionem simpliciter Contra ergo aliquod praedicatum dicens perfectionem simpliciter non dicitur de filio Conceditur nihilominus tamen illa perfectio quod ideo dicit illud praedicatum est filius et est in filio et ideo si nichil sibi detrahitur sed ex modo significandi terminorum consurgit quod negatur de filio

Quando dicit salvator non possum avie facere quicquid Ista auctoritas modicum ligat unde per istud similiter haberent probare quod filius non agit adextra et tamen concederetur esse suppositatur auctoritas potest intelligi primo quia christus saepe denotat emanationem aeternam a patre secundum quod est filius hoc habet ab alio nichilominus tamen habet totam perfectionem quam habet pater et sic semper innuit quia procedit a patre qui dat sibi suum esse

Secundo modo potest intelligi secundum humanitatem unde illa nichil habet a se operationis attribuuntur supposito et non naturae et talem modum habet aristoteles unde dicit aristoteles 3o de anima qui dicit animam intelligere dicit eam texere vel aedificare et vult aristoteles in numero quod proprie operatio attribuitur supposito scilicet homini et non soli animae

Per eandem radicem potest satis solvi alia ratio aristotelis quod propter ordinem amoris complexi essent nec usus nec fruitiones unde satis ponebatur de amore incomplexo Sed de complexo quia illi complexi sunt dei et fruitivum quia resolvuntur in aliud cur videtur quarum vis quod habeat bonum etc quia est summum bonum dicitur quod licet sit talis ordo inter se non tamen est ordo causalitatis quia sive sit dilectio complexa sive incomplexa terminantur ad idem obiectum immediate et 2a non propter primam Et iste ordo huiusmodi dilectionum respectu dei non ponit ordinem obiectalem ymmo est eadem ratio obiectalis omnium et sic dicitur quod quaelibet res est fruitiva et sic adhuc stat quod deus est obiectum fruibile propter se Et sic ista est descriptio fruitionis ordinate scilicet dilectio dei propter se Ista oratio dilectio alicuius rei propter se est descriptio fruitionis in communi sive sit ordinata sive non

Advertendum quod ly propter se in proposito tollit relationem obiecti in aliud tam actualem quam habitualem Ita quod non invenitur alia causa nisi bonitas huius usus ordinatus est dilectio alicuius creaturae propter deum usus in ordinatus est dilectio alicuius creaturae propter creaturam ultimate usus in communi est dilectio alicuius propter aliquod Fruitio in ordinata est dilectio creaturae propter se Aliquando fuit aequivocationes istorum terminorum scilicet aliquando capiuntur quantum ad potentias sensitivas et de illis acceptationibus non ad propositum et ergo si sic alias accipiat et proponat distinguendum est

Conclusiones

Circa distinctionem 40am quae incipit praedestinatorum nullus videtur posse dampnari Prima conclusio Quod praedestinatio est praeparatio gratiae ad aeternam salutem consequendam Et est duplex eius effectus temporalis in via als collatio gloriae in patria

Secunda conclusio Cum dicitur praedestinatus non potest dampnari debet potest intelligi in sensu composito tamen concedendum est quod praestitus potest salvari et praedestinatus potest dampnari Tota difficultas illius state in hoc quomodo deus scit aliquem et potest non scire illud sive sui mutatione

Secunda conclusio Iste non potest esse praedestinatus demonstrando praescitum Ista debet distingui prout est composita vel divisa

Quarta praescientia est respectu iniquitatis unde communiter praescientia dicitur respectu malorum sed praedestinatio dicitur solum respectu bonorum

Quinta praescitus potest mereri unde quicumque agit ex gratia sive dubio meretur dixit magister petrus ideo bene state quod praescitus mereatur vitam aeternam et tamen non habebit quia non perseverabit usque in finem hughelinus dixit oppositum

Lectio 130, de Incarnatione
Utrum secunda persona in divinis naturam humana hypostatice sibi univerit

Sequitur materia de misterio incarnationis domini nostri ihesu christi Circa etc Circa incarnationis misterium Quaero utrum secunda persona in divinis naturam humanam ypostatice sibi univerit

Rationes principales

Arguitur quod non nam haec unio repugnat principiis philosophiae et cuilibet aliter sectae igitur non est rationabiliter ponenda antecedens pro prima parte nam ex ista unione sequitur quod deus sit temporalis mutabilis passibilis mortalis et sic de aliis qui divinae immensitati et aeternitati absolute repungnant ut videtur

Item sequitur quod homo ab aeterno fuit ymmo sequitur quod homo possit esse asinus vel lapis nam qua ratione divina natura univit sibi unam creaturam eadem potest et aliam et asimiam et sic consequens deus esset asinus ymmo sequeretur quod pater per aeternam generationem asinum produxisset et sic de aliis inquirentibus quae rationi et principiis philosophiae videntur repugnare

Confirmatur nam eadem ratione qua conceditur quod aeternitas est temporalis vel mutabilis eadem ratione concedendum esset quod summa bonitas esset peccabilis active capiendo probatur consequentia nam tanta est repugnantia divinae aeternitatis ad immutabilitatem quanta divinae bonitatis ad malitiam ergo si unum conceditur et reliquum igitur deus potuit esse possumus et sic de aliis Secunda pars antecedentis patet defecta iudaeorum quae negat aeternitatem trinitatem et per consequens christum esse deum Ad idem est doctrina vel potius fallacia machamete in traditione alchoran vel alchorana ubi expresse negat christum esse deum et sic videtur quod haec positio tam rationi quam omni alteri legi repugnat

Confirmatur de iudaeis qui messiam expectant tamquam ducem et regem temporalem temporale regnum israel restituitur hoc negandum de iudaeis sed de iurem filiorum zebedey quae a suis filiis inducta periit a salvatore ut verum filium a dextris sui regni temporalis et alium asini sinistris sui regni temporalis et alium a sinistris constitueret Respondit eis christus et non matri vescitis quid petatis

Item patet de discipulis quibus apparuit eundo in emans qui dixerant Sperabamus quod restitueret regnum israel Et sic nedum ydaei ymmo christiani et eius discipuli non perfecte in lege nostra instructi credebant ipsum temporaliter regnaturum

Secundo opera trinitatis ad extra sunt indistincta sed pater non est incarnatus ergo nec filius consequentia patet ex suppositione quia opera trinitatis ad extra sunt indistincta antecedens concedit fides katholica

Confirmatur haec unio si daretur terminaretur ad essentiam inmediate eo quod ratio personalis ut sic nec inquam ydemptica essentiae non est intrinsece alicui unibilis ergo unio principaliter habet essentiam pro termino ergo quaelibet personarum est vi huius unionis unita

Sed contra

Ad oppositum est evvangelicum testimonium Iohannis primo capitulo Verbum caro factum est Et symbolum patrum ubi de filio dicitur quod homo factus est

Divisio quaestionis

In ista materia primo videbitur de prima ratione prius facta Secundo sic explicabitur materia iuxta posse et clariori modo quo possum Tertio videbitur de hac materia maxime in habitudine ad virginem glossam in cuius utero hoc misterium celebratum est spiritu sancto cooperante specialiter

Propositiones

Quantum ad primum sit haec propositio prima Ad hanc unionem nulla sequitur repugnantia

Secunda propositio sufficienter sua detur ex misterii decentia

Tertia propositio insolubiliter apud bene dispositum concluditur ex iudaeorum et sarracenorum legis continentia vocando legem scripturam generaliter apud eas receptum quia proprie loquendo non est lex directiva sed submersiva

Probatio primae propositionis

prima propositio probatur nam non repungnat ex parte divinae omnipotentiae quia respectu nullius ex parte divinae omnipotentiae est repugnantia sed bene ex inconpossibilitate effectuum quia quod deus non possit facere asineitatem esse humanitatem non est repugnantia ex parte divinae omnipotentiae sed ex incompossibilitate sic factibilium nec ex parte effectus in se

Patet primo solvendo rationes et satisfaciendo cuilibet philosopho hanc positionem repugnanti istam unionem

Secundo philosophi in lumine naturali posuerunt aequae difficilia ad subsistendum ut est positio ydearum quae bene resoluta ponit realiter res mutabiles quidditative deo inmutabili ydemptificari et sic habent concedere quod deus est intrinsece inmutabilis et cum hoc est aliqua res quae est mutabilis sicut de christo concedimus quod est res aeterna et est immutabilis ita concedimus quod res mutabilis et mortalis vel fuit etiam adhuc est de potentia absoluta

Tertio si clauderet igitur repugnantiam hoc maxime videtur propter infinitam distantiam extremorum Quia persona assumens et natura assumpta in infinitum distant nec habent aliquem proportionem quae videtur inter unibilia requiri sed hoc non arguit repugnantiam sicut datur de habitudine dei ut causa finalis est ad omnem creaturam cuius ut finis ad quamlibet creaturam est quaedam unio et tamen extrema in infinitum distant ymmo secundum rationes distantae et potius diversitatis est huiusmodi unio magis nam per hoc primum habet rationem finis quia habet rationem inmobilis et inmobiliter terminantis Aliud scilicet creatura habet rationem fluxibilis et de directus contrariam Simile est de unione beatifica nam non absolute infinita distantia est quaedam creatura rationalis inmensae deitati unibilis beatificae quod concedunt philosophi qui concesserunt felicitatem obiectiva principaliter in deo consistere

Quarto ex hac positione non sequitur mutato in deo patet nam aeque salvatur sicut denoviter influere sine sui mutatione tam effective quam obiective quam etiam finaliter Ita quod ex novo dei influxu non arguitur dei mutatio sive effectivus sive obiectivus sive finalis ita in proposito

Probatio secundae propositionis

Tertia propositio suadetur ostendendo decentiam huius unionis primo sicut de regimine naturali deus propter suam bonitatem assumit causas 2as quibus communicavit se cum coefficere licet se solo potest absolute Ita in regimine gratuito decet quod summa libertas assumit creaturam ut gratuitate influat infidelem consequentia patet pro tanto quia divina libertas quae magis exercetur in regimine gratuito quam naturali magis debet etiam relucere in eodem Ad completam universi dispositionem congruit haec unio quod patet ex ea quia per hanc quaelibet creatura in se vel in suo simili deo specialiter coniugitur et specialiter per hanc reformatur Iuxta Omeliam gregorii homo participat cum omni creatura Ratione animae cum omnium spirituali ratione corporis cum corporali Ideo solet vocari omnis creatura unde dicitur praedicatae evangelium omni creaturae id est homini et sic non fuisset congruum angelum assumere quia non participat de corporali creatura

Tertio decuit ut divina potentia magis manifestaretur nam opera naturae sunt divinae potentiae et creatae communia unde incarnatio verbi et etiam opera inde sequentia quae exercuit christus fuerunt leges naturae tamquam deifici proprie Ideo iudaeis interrogantibus Tu es qui venturus es an alium expectamus Pro responsione deitatis respondet caeci vident claudi ambulant et sic de aliis ad ostensionem divinae deitatis unde licet alii prophetae et sancti fecerunt mirabilia non tamen virtute propria sed orationibus impetravit christus autem nedum fecit mirabilia virtute propria sed etiam aliis dedict potestatem faciendi miracula ut apostoli in nomine ipsius et auctoritate miracula fecerunt et nedum miracula fecit christus circa materiam corporalem sed adhuc fortius spiritus sanctus in corda fidelium in mittendo Ex qua missione ydeotae factae sunt doctissimi ad praedicandum verbum dei coram philosophis vel quibuscumque aliis sive studio vel doctrina humana principiis

Probatio tertiae propositionis

Tertia propositio probatur scilicet quod ex dictis vel contentis etc Circa hoc venerabilis beda libro de temporibus capitulo 8vo deducit ex prophetia danielis ixo praecisum tempus incarnationis et passionis christi saltem sine notabili differentia unde danielis ixo scribitur sic septem ebdomades abbreviatae sunt super populum tuum et super urbem sanctam tuam Sanctus Sanctorum id est christus unde Beda nulli dubium quin haec verba incarnationem christi designent unctionem et passionem cuius probatio restat deducenda notat sibi quod narrante hesdra neemias erat pincerna regis personarum regis scilicet artarsarsis Qui 2o anno sui regni impetravit restaurari miros iherusalem quia ante diu templum erat reparatum permittente siro sed non muri Tunc incipiendo a 2o anno regni artarsaresis reperiemus 7 ebdomades usque ad christi passionem scilicet ab illo quo capitur philosophya danielis

Advertendum quod aliquantulum est diversitas propter diversum usum anni lunaris vel solaris sed quantum ad hoc non ponam differentiam quia non sint anni solares sive lunares quidquid sit concluditur quod ante mille annos oportuit hanc prophetiam impletam esse nec restat iudaeis responsio

Advertendum quod ebdomades capiuntur pro ebdomandibus annorum et ita frequenter capiuntur alibi in scriptura et allegat nicolaus de lyra ut pro una ebdomada p capiamus septem annos et tunc facile est videre nisi difficultas proveniret ex parte annorum dictorum multipliciter septem ebdomades per septem et habebitis quot anni sunt reservata confusione de differentia inter annos lunares et solares et beda distantissime resolvit Tunc videmus tempus quod fluxit a 2o anno regni atarsarsi usque ad decimum septum annum tyberii imperatoris sub cuius imperio passus est christus Advertendum quod ab illo 12o anno secundum historias et cronitas verificatas per eusebium et usque ad mortem darii ultimi regis persarum fluxerunt 100 sedecim anni deinde mercedones id est graeci habuerunt divinum super per sas usque ad mortem cleopate quando octavianus fuit institutus imperator et habuit bellum et hoc ulterius duravit critentis annis et sunt 400 et sedecim deinde Romani a morte cleopate inceperunt habere generalem monarchiam destructo athomo et usque ad 17m annum tiberii fluxerunt quinquaginta anni quae addendi sunt super quingentes sedecim et habentur etc Et sic apparet quod historia romanorum et cronice gentilium correspondent defectu prophetia de septem ebdomadibus in prophetia danielis expressus quod non est differentia

Sed de lira inpugnabat beda quantum ad annos et credo male

Item a fortiori et posteriori arguitur fortius Nam tempore dationis legis iudaei in legis confirmationem habuerunt semper miracula et post christi adventum omnia miracula apud eos cessaverunt et promulgantes christi legem translata sunt ergo non essent pertinacissimi lex nostra apparet eis vera

Item aliunde secundum historias veteras testamenti numquam passi sunt persecutionem gravem et ultimum nisi propter veniale peccatum quod tota gens illa commisit nunc autem passi sunt a tempore salvatoris vel liberantur ergo videtur quod habeant assignari causam vel culpam quare sic affliguntur et non possunt nisi quia interfecerunt regem ipsorum ideo redduntur incurabiles propter ignorantiam causae morbi quae est interfectio christi Et quia negant causam ideo non quaerunt remedium Contra quas arguit almakanus 19no libro capitulis multis ex scripturis receptis habuerunt prophetam in lege eis promissum

Consequenter quantum ad legem machomaeti probatur quia ipse expresse approbat moisen approbat moses christum et prophetas et dicit ut recitat almakanus quod christus habuit spiritum dei a quo habuit auxilium ut recitat almakanus libro 18o capitulo 11o et sequenti capitulo inducit qualiter machametus expresse approbavit Iohannem baptistam et magnificavit unde dixit eum esse prophetam veritatis et constat quod fuit salvatoris unde iohannes baptista cuius non sinus dignus solvere etc solvere id est unione evedare Et sic patet quomodo per eos concluditur propositum machamatus non allegatur non ut golias proprio gladio interficatur et sic patet quod hoc misterium est in derisum apud illos primo ponam conclusionem fidei in hac materia

Lectio 87, de Caritate
De habitudine Spiritus Sancti ad mentem quam gratificat

In alia lectione Antequam veniam ad particularem modum influendi caritatem respectu aliorum virtutum videndum est de habitudine spiritus sancti ad mentem

Prima propositio: quod habitudo Spiritus Sancti non est per intrinsecam informationem ipsius Spiritus Sancti ad mentem

Quantum ad hac suprema propositio negativa habitudo spiritus sancti ad mentem creatam quam gratificat non est per intrinsecam informationem Ista propositio fuit prius probata ubi inquirebatur ante staret deum actuare in genere causae formalis

Secunda propositio: quod habitus Spiritus Sancit non est vitalis immutatio actualis

Secunda propositio habitudo spiritus sancti ad mentem spiritus sancti quam gratificat non est vitalis inmutatio actualis patet sicut alias deductum est quia divina essentia non potest esse actus cognoscendi ipsi creaturae et eadem ratione nec actus volendi cum quia in se est inmensus actus igitur non potest esse remisse actus alicui creaturae Cum quia omnis volitio etiam cognitio est quaedam operatio potentiae quod repugnat divinae essentiae

Tertia propositio: Spiritus Sanctus nullum habet operationem respectu creaturae quam gratificat

Tertia propositio spiritus sanctus nullum habet effectum respectu creaturae quod gratificat quin sit communis cuilibet trium personarum seu toti trinitati nam omnis effectus adextra qui non reducitur ad subsistentiam personalem praecise est communis cuilibet personarum Et cum gratificatio creaturae non sit eius ypostatica subtentificio sequitur quod est communis Etiam incarnatio est communis quantum ad efficere sed sola persona filii est incarnata

Quarta propositio: spiritus sanctus non causatur personaliter

Quarta propositio hoc complexum spiritus sanctus non capitur personaliter et ut est proprium 3ae personae in divinis sed magis tamquam ad primam propter effectum benivolentiae et benignitatis quae licet sit communis cuilibet personarum tamen quia procedit per modum amoris ideo sibi appropriatur secundum hanc acceptationem

Quinta propositio: quod probabilius influxus spiritus sancti reducitur ad causalitatem effectivam

Quinta propositio licet concedi posset spiritum sanctum esse creaturae habituale dei dilectionem probabilius tamen reducitur ad causalitatem effectivam

Prima pars quintae propositionis

Circa primam partem advertendum quod licet anima humana sit essentialiter indivisibilis et inpartibilius simpliciter nichilominus quia habet diversas operationes ipsa vocatur diversae potentiae scilicet ut vegetativa intellectiva etc Et hoc tripliciter nam consideratur ut actuata vel ut actuabilis se intelligibilis mediante quae ipsa est productiva notitia actualis et sic vocatur memoria et inquantum est productiva cognitionis vocatur intelligentia et inquantum amoris vocatur volitiva

Sicut potentia intellectiva dividitur in memoriam et intelligentiam unde memoria est cognitiva habitualiter non prout distinguitur contra actualiter particulare nam informata specie intelligibili praecise est cognitiva et percipit per illam scilicet speciem et est alterius modi quam sit cognitio producta mediante specie intelligibili unde illa habitualis notitia non dicitur quando realiter sit notitia

Consequenter volitiva est dupliciter perceptiva uno modo habitualiter proportionabiliter sicut memorativum

et sic considerando volitiva secundum duas potentias suas quarum una est habitualis et alia atualis potest dici quod spiritus sanctus immutat potentiam volitivam habitualiter et ita caritas creata et est realiter perceptio Etiam dato quod non exeat in actum alium ita etiam species intelligibilis actuaret memoriam dato quod non exiret in alium actum

Opinio Iohannes de Rippa

Circa istam materiam de declaratione maiori advertendum quod magister Iohannes de Rippa ponit propositiones quas declarabo Sed antequam veniam ad ipsum advertendum quod multorum doctorum est opinio quod in patria divina essentia inmutat inmediate potentiam memorativam ad productionem actus cognoscendi absque se et tamen non inmutat secundum actum cognoscendi Et sic ponunt quod ibi non est species distincta ab obiecto tamen ponunt cognitionem mediam inter creaturam et divinam essentiam Et sic dico quod probabile est quod spiritus sanctus inmutat ut species et tamen non posset esse actualis volitio

Sanctus Thomas de aquino ponit quod est met species non tamen cognitio in prima parte summae suae

Prima propositio

Quibus praemissis est haec conclusio magistri iohannis de ripa in forma in portione appetitiva duae vitales potentiae neccessario sunt ponendae patet quia omnis ratio probans duas potentias in parte rationali unam memorativam actualem aliam habitualem omnis talis in proposito probat duas potentias in appetitiva intellectiva scilicet actualem et habitualem

Secunda propositio

Alia conclusio spiritus sanctus in vita praesenti non potest esse formalis actus potentiae fruitive nec actualis sive actualiter inmutabilis nam fruitio quae esset spiritus sanctus illa solum est beatitudo sed de communi lege non communicatur fruitio beatifice in via secundum augustinum ergo

Tertia propositio

Alia conclusio solius potentiae volitive habitualiter spiritus sanctus spe potest esse formalis actus in vita praesenti quia potest esse actus vitalis et non h actualis erg

Quarta propositio

Alia conclusio per huiusmodi habitualem immutationem potentia in suo genere est beatifice actuata patet nam ista actuatio spiritus sancti respectu habitualis appetitive est volitiva actuatio ad quam ipsa ordinantur quia nec in patria erit alia eius habituatio licet forte intentius ergo ergo

quantum ad hoc est beatus apostolus quod ex parte est evacuabitur sicut fides et spes sed caritas remanebit unde beatitudo connotat singularis aliarum potentiarum superiorum ultimatam actuationem ergo

quantum ad hoc est in optima suae dispositione unde augustinus in libro 19o de civitate dei capitulo 21o ponit comparationem animae ad carnem et spiritus sancti ad hominis vitam sicud anima est vita carnis hominis ita deus est vita hominis in beata vita scilicet virtuosa ergo illa habitualis per spiritum sanctum actuatio est quaedam beatitudo

Obiectio: quod ista positio ponit quattuor potentias

dubitatur nam sic ponendo tu ponis 4or potentias animae et sic est ymaginatio quaternitatis et non trinitatis quae est contra doctores ymmo contra scriptura dicens quod anima humana est ad ymaginationem dei et trinitas facta

Respondetur negando consequentia Advertendum quod si vellemus secundum operationes animae distinguere eius actus potentias ipsa esset multarum potentiarum quia multi sunt gradus operationum suarum sub operatione rationali primo quod est apprehensiva simplicium et secundum hoc aliter se habet quam ut est compositiva Alius gradus ut est assensura et est alius gradus quam apprehendere alius quia esset discursiva et sic in effectivam sunt variae operationes

Sed quia doctores possunt animam actuari speciei intelligibili deinde formare cognitionem deinde amorem

Ita quod fit divisio principalis in trinarium numerum et divisio in quaternitatem et non confert ad trinitatis similitudinem

Primum Dubium: utrum habitualis immutatio sit semper actu

dubitatur ulterius utrum habitualis immutatio sit semper actu id est utrum caritas semper inmutat actualiter Et ita de spiritu sancto ita quod semper dirigit

Potest responderi quod non nam sicut in sompno ligatur vis rationalis quantum ad actus suos ita etiam quantum ad vim memorativam quantum ad actus suos et sic etiam affectiva habitualis et sic non oportet quod sit in actu semper

Secundum dubium: utrum stat immutatio [?]

Queritur ulterius utrum staret esse immutationem huiusmodi habitualem absque hoc quod esset actualis ut de voluntate absque hoc quod sit in actu volendi dicitur quod sic sicut de memoria intellectiva non repugnat quod sit actuata speciei intelligibili absque hoc quod exiret in actum ut in bonis motibus experimur quandoque vehementem motum antequam elegamus actum et possumus huiusmodi habitualem immutationem percipere antequam exeamus in actum

Secunda pars quintae propositionis

¶ Nunc venio ad secundam partem quam teneo scilicet quod habitudo spiritus sancti ad mentem quam gratificat et vivificat reducitur ad causalitatem effectivam quia forma habet unam habitudinem sic quod est tamquam motrix respectu mobilis sibi applicati et ideo quantum ad hoc concurrit effective etiam informat mobile cum unitur Quantum ad secundum seu secundam habitudinem spiritus sancti non potest Sed quantum ad primum potest concedi de spiritu sancto praecise resolvendo in causalitatem effectivam

Sequitur quod ad vivificandum caritatem non requiritur mentis vivificatio nec econtra sicut ad vivificandum mentem non requiritur caritas vivificans sic ad vivificandum caritatem non requiritur mentis vivificatio per spiritum sanctum unde sicut alias dictum est caritas nisi per spiritum sanctum specialiter vivificetur et assummatur a spiritu sancto non posset exire in actus suos Nunc dico quod staret spiritum sanctum habere huiusmodi habitudinem respectu caritatis et non respectu mentis et essentiam et illae habitudines sunt ad invicem inpertinentes quia illa habitudo scilicet spiritus sanctus ad caritatem non dependet ab habitudine spiritus sancti ad mentem

Sequitur quod staret voluntate non vivificata specialiter per spiritum sanctum spiritus sanctus concurrere ad actum nobilissimi productionem quia habitudo spiritus sancti ad caritatem non dependet ex habitudine spiritus sancti ad mentem ergo illa habitudine sublata remanet adhuc habitudo sufficiens respectu actus nobilis

Dubitatur dato quod voluntas non actuetur sed caritas utrum voluntas merebitur Breviter hic non esset difficultas considerata acceptatione divina ergo illa circumscribo sed loquor de dignitate actus in se et acceptabilitate nolo pro praesenti discurrere quia non est materia praesens de potentia ordinata quia de illa non quod sit caritas in mente quando spiritus sanctus mentem vivificat Sed loquendo absolute dicet quod non esset forte vitae aeternae meritorius

huiusmodi actus et potest effectus nobilius produci ratione supplementi spiritus sancti cum caritate non requiritur quod procedat a potentia vivificata vivificationem spiritus sancti cum caritate ex sua speciali assistentia scilicet ad hoc quod huiusmodi actus sit meritorius

Obiectio ad tertiam propositionem et responsio

Contra tertiam propositionem

arguitur primo quia spiritus sanctus mittitur in creaturam et tamen pater non mittitur ergo missio in creaturam est effectus proprius spiritus sancti ad creaturam vivificandum

Item nec trinitas mittitur

Item spiritus sanctus producit sortem a patre et tamen pater non producit igitur saltem trinitas non producit a patre igitur alicui personarum attribuenda est aliqua operatio adextra quae non toti trinitati attribuitur

Notandum quod spiritus sanctus mitti ad creaturam intelligitur primo modo in aliqua specie visibili illo modo filius missus est in carnem et spiritus sanctus in specie columbae et de ista missione non est ad propositum dicitur tamen quod omnem effectum adextra operatur tota trinitas cum hoc stat quod solus filius dicatur homo et incarnatus

et si capitur mitti vel missio pro incarnari est proprium filio et si pro taliter apparere est proprium spiritui sancto sed non est ad propositum Alia est missio quae est creaturae gratificatio scilicet missio invisibilis

primo isto modo intelligitur missio in mente invisibilis id est donorum spiritualium et carissimatum collatio vel donatio Certum est quod effectivus totius trinitatis et illo modo tota trinitas efficitur et mittitur ad creaturae gratificationem licet huiusmodi dona sunt approbata appropriata spiritui sancto quia procedit per modum doni

Secundo modo mitti id est specialiter assistere et creatae menti esse illapsum sive detur bona creata sive non Isto modo ponitur quibusdam quod spiritus sanctus posset mitti se solo in esse suo personali et videtur esse opinio magistri ita quod illabitur creaturae et est quaedam unio

Alias fuit improbata scilicet quod sit amor creaturae quia est realiter operatio adextra

Tertio modo quia spiritus sanctus non est amor essentialis quando sit pater si sic ille et filius sicut filius non habet sapientiam essentialiter quam non habet pater ymmo pater et filius et spiritus sanctus sunt eadem sapientia potentia et amor unde tota potentia patris est filius et etiam spiritus sanctus et ita de amore ut amor non sit terminus notialis et sic dicitur quod tota trinitas mitti posset quia potest specialiter illabi creaturae et reducitur ad genus causae efficientis id est quod quantum ad operationes habet se sicut forma se habet quantum ad operari et ideo iungitur ut motor et non ut informis

Tertio modo mitti specialiter assistere et illabi et dona causae conferre connotando mittentis distinctionem originationem ab alio et sub auctoritatem Et isto modo capiunt doctores qui dicunt quod pater non potest mitti nec tota trinitas et sic stat solum in terminis unde pater non emanat ab aliquo nec originatur quia potest non posset mitti nullus dubitat et sic divina essentia non mittitur in iustificatione creaturae quia non dicitur nec originatur

Et hoc patet licet trinitas operetur missionem passive 3o modo nihilominus non mittitur patet quia non est ab alio primum patet quia missio passiva est operatio adextra tota trinitatis operabatur incarnationem non tamen est incarnata

patet ulterius quod omnes auctoritates sonantes quod spiritus sanctus vel filius mittatur a tota trinitate

quomodo debet intelligi Aliquando dicitur quod filius mittit se aliquando quod nulla persona potest se mittere

unde primo vel 2o modo intelliguntur omnes tales affirmative vel negativo intelliguntur 3o modo hoc de illa

Lectio 126, de Libertate
Responsiones ad rationes alias (lectio 120) inductas

Alia lectione Restat respondere ad rationes inductas alias in hac materia.

Ad primam

prima erat si staret contingentia cum revelatione facta sequeretur quod in potestate nostra esset decipere christum consequens est absonum probatur consequentia Sit a actus quem sum facturus christus scit me facturum et possum non facere a actum igitur possum decipere christum et falsificari assensum christi

Respondetur ex radice heri tacta negando consequentiam quod stat aliquem decipere animam christi unitam verbo Articulus parisiensis hoc sonat nam per communicationem ydeomatum hoc sequeretur quod deus deciperetur unde non potest anima christi unita verbo decipi vel in sensu composito nec possibile est eam unitam etc peccare ratione repugnantiae istorum ad verbum dei Ad rationem anima christi scit per revelationem et assentit quod tu facies a actum da ad mitto et potest non facere ponatur quod non facies admitto tunc sequitur quod sit decepta quod nego consequentiam nam anima christi numquam assensit quod tu facies a sed assenserit quod faceres eius contradictionem per revelationem

Si ponas casum totum sic quod nullum quod ultimum positionem non deponat praemium Casus est impossibilis utque in arte obligatoria Breviter pro regula generali dicendum quod in materia revelationum eodem modo adaequate respondendum est sicut in materia praescientiae dei nam praescientiae et adaequate sicut deus praescivit quod sortes est facturus a et potest non facere Ita deus potest non scire sed eius contradictoriam ita etc quia revelationes sequuntur modos scientiae dei vel sunt conformes essentialiter et intrinsece divinae scientiae et sic oportet dicere in hac materia propter articulos condempnatos

Secundum alias vias respondetur aliter quia via quae concedit quod praeteritum potest non fuisse diceret dato quod sit perfecta revelatio et assensus respectu futuri contingentis tamen illam qualitatem fuisse et assensum fuit contingens Ideo sicut potest non fore effectus futurus ita praeteritum potest destrui Ideo nisi ista via esset condempnata parisius ipsa esset satis probabilis apud theologum patet per inmensitatem divinae potentiae sed abicienda est propter articulum

Etiam viae anglicorum abiciendae sunt scilicet quod anima christi unica posset decipi de potentia dei absoluta sed dampnatum est etiam parisius Ideo oportet conformiter loqui ad articulos quos profitemur et sic dicendum est quod revelatio sequitur assensum divinum quod est et fuit alicuius assensus et potest numquam fuisse assensus illius sed necesse est illam qualitatem fuisse si fuit non tamen oportet quod fuerit assensus illius sed potest esse oppositi

Ad secundum

Secundo arguebatur sic nam si ita esset sequeretur quod aliquis ex assensu falso posset salvari et vitam aeternam mereri probatur consequentia posito etc quidquid sit consequente concederent aliqui quod ex falsa credulitate contingit mereri sed hac non teneo dico aliter negando quod circa huiusmodi revelationes contingit formari assensus probabiles respectu revelatorum distinctas a revelationibus vel assensus vel coniecturas probabiles contingit formari a se ipso modo pure naturali a quibus possunt procedere effectus qui forte creduntur procedere a revelatione et non procedunt sicut de Iona qui revelatione facta elicuit iudicium cathegori quod nineve subverteretur et fecit effectum illicitum Ita in proposito accidere potest quod sortes habita revelatione de platone potest elicere iudicium ex se ipso aliud a revelatione scilicet quod iste peccabit de inde odium de testamentum platonis deinde 3o executionem operis tunc posito quod plato non peccet dicitur quod per revelationem sibi factam numquam assensit quod sortes erat peccaturus sed elicuit probabiliter praedicta et stat quod meritorie Et sic solverentur infinitae rationes quae consueverunt fieri de passionibus et operationibus quas dicimus sequi ad assensus revelationis sed facta revelatione potentia intellectiva elicit iudicia et consurgunt operationes et passiones gaudii vel tristitiae probabiliter iuxta revelationem factam licet non sint conforma revelationi ymmo quandoque contraria

Ad tertiam

Ad 3am rationem tangentem difficultatem utrum existenti in peccato possit sua futura dampnatio revelari videtur difficultas esse pro tanto quia illa facta creatura cogitur ad peccandum scilicet ad desperandum aut firmiter credendum quod dampnabitur quae credulitas est actus oppositus spei Istam materiam Adam et Eutha diffuse tractant aliter

tamen dico primo dicendum quod in casu in quo revelaretur divina d futura dampnatio et sic firmiter crederet non per hoc proprie desperaret Causa est nam spes est habitus magis proprie potentiae volitive quam congrue cognitive Ideo assensus purus est qui potentiae cognitivae intellectivae non tollit formaliter nec contrariatur actui potentiae volitivae Spes magis proprie est amor futuri boni promissi quam eius credulitas et informat potentiam appetitivam rationalem Ideo non repugnat actui intellectus ideo non sequitur sortes credit quod non habebit vitam aeternus igitur desperat quia cum illo staret amore aeternae vitae

Secundo dico licet revelaretur sibi sua dampnatio haberet nichilominus credere nisi ordinatio dei sit circa hoc mutata quia aequaliter potest salvari quia non tollit contingentiam nec ponit necessitatem igitur nichilominus habet credere quod salvabitur et non repugnat legi quod salvetur quia habet credere quod si faciat quod in se est salvabitur illa facta revelatione non debet desperare ymmo debet niti credere ad merendum et bene agendum ex quo huiusmodi revelatio nullam inponit necessitatem et hoc si non mutaretur ordinatio facta in divina lege scilicet quicumque fuit quod in se est salvabitur unde posset taliter fieri revelatio quod deus vellet subtrahere ea quae requiruntur ad consequendum vel non vellet concurrere hoc dupliciter uno modo quod dampnatio praescientiae diceret ponam absque culpa Secundo ut intelligeretur aliqua prima culpa

dico quod secundo modo casus est impossibilis quia divinae bonitati repugnat creaturam necessitatem ad peccandum peccato actuali Si primo modo intelligitur creatura non habet sperare quod debet salvari sed debet elicere volitionem conformando se divinae ordinationi et obedire quae obedientia erit sibi maximus gradus perfectionis dicunt aliqui quod casus possibilis esset quod daretur tantus gradus iustitiae cum maximo gradu poenalitatis et cruciatus aeterni quod esset maior quod de gradus beatitudinis dabilis Istud pro nunc teneo sed reputo probabile

Ad quartam

Ad quartam rationem si sic sequeretur quod aliquis necessitaretur vel obligaretur ad peccandum consequens videtur esse contra divinam bonitatem et aequitatem consequentia probatur in casu quod revelaretur sorti quod solum ille qui cras peccabit salvabitur tunc sortes obligatur ad peccandum et sic semper sequitur quia peccat quod obligatur etc probatur nam sortes obligatur ad volendum ultimum finem igitur ad volendum modum sive quo non contingit finem consequi ita est in casu nostro qui solus ille qui peccabit salvabitur et hoc firmiter credit et verum est et possibile igitur peccare est antecedens ad consecutionem finis sine quo scilicet peccare non contingit finem consequi Respondetur quod als aliquis obligatur ad peccandum ad casum admittitur et negetur quod obligatur ad peccandum quando dicitur obligatur ad finem conceditur etiam ad modum quando dicitur tale medium est peccare negetur quia ordinatio non est necessaria igitur potest non esse medium quia stat scit quod quicumque perseveraverit usque in finem et fecit quod in se est salvabitur

Ad quintam

Ad quintam rationem proprium est divinae inmensitati cognoscere futura igitur antecedens probatur quia cognoscere futura est ex aeternitate et inmensitati

Respondetur quod dubium est utrum soli deo competat naturaliter sic quod nulli alteri sit communicabile Sed probabile est quod suprema intelligentia si daretur cognosceret futura contingentia per suam essentiam Secundo dato quod licet sic esset proprium per essentiam tamen est particibile actualiter ab aliis creaturis rationalibus unde non plus probat quam quod nulla creatura potest per essentiam suam esse futurorum notitia

Ad sextam

Ad sextam rationem quod nulla revelatio est certa quia nescitur quo spiritu fiat

Responsum fuit circa prologum iuxta wilhelmum parisiensis auticiodorensis et alios qui tenent quod deus non permitteret creaturam temptare ultra sine facultatem unde apostolum fidelis deus Antiqui doctores tenent quod creatura numquam deciperetur si faceret quod in se est

Secunda dicitur quod ars est tradita in scriptura sacra destruendi unde a fructibus eorum cognoscetis eos Advertendum primo quod si illud quod dicitur sit contra scripturam vel determinationem ecclesiae contra dictamen rectae rationis contra bonos modos Ex quibus posset coniecturari

Ad septimam

Ad septimam rationem necesse est sortem assensisse quod a erit posito quod assensisset negatur antecedens quia eius assensus est et fuit contingenter assensus respectu huius antichristus erit Causa huius est habitudo assensus talis creati et necessaria et essentialis conformitas ad sensum divinum igitur potest numquam fuisse huius quia assensus super naturalis non habuit necessariam connexionem ad res adextra sed ad lucem supremum cuius effectus in esse tali

Ad aliam

Ad octavam rationem dicitur quod per idem negatur consequentia ista deus revelat quod a erit igitur a a erit et instantia datur quia non sequitur deus revelavit Petrum peccaturum igitur petrus peccavit unde ista consequentia non valet sed oportet addere deus revelavit quod ita erit ergo ita erit vel ita fuit vel ita est Tamen eundo ad intellectum admissa consequentia ad secundum dictum negetur quod antecedens est necessarium ymmo pure contingens est quod deus revelavit antichristum fore sicut hoc est pure contingens deus assentit quod antichristus erit Ita ista sortes assensit quod antichristus erit et sicut deus potest numquam assensisse quod etc ita sortes potest unde licet ista sit de praeterito sortes assensit tamen advertendum eam ad verificandum eam requiritur veritas propositionis de futuro contingenti quae est contingens igitur etc unde huiusmodi revelationes non labuntur secundum causas omnes sed semper manet causa verificationis quae dependet a futuro contingenti igitur

Ad octavam

Ad nonam rationem sequeretur quod illud quod est praeteritum posset iam non fuisse negetur consequentia ad probationem capiamus motum christi eundo ad passionem iste processit ab assensu quia credebat se passurum et assensus ille processit obiective a morte ponamus quod ordinaverit in illo medio se non passurum quo posito nec assensus nec volitio nec motus ille fuisset quia non causabuntur nisi ab illo assensu et morte ideo si tollatur causa oportet tollere effectum

hic est difficultas quod non oportet dicere quod habuerit alium assensum dico ergo quod ab assensu de morte futura non dependebat effective huiusmodi motus localis quia fortificaretur argumentum Capiamus tristitiam in anima christi creatam illa videtur causari ab assensu de morte ponatur tunc quod non moriatur sequitur quod numquam vel fuerit illa notitia vel quod assensus fuerit falsus

Advertendo quod huiusmodi operationes sive sint passiones gaudii sive tristitiae non causantur ab assensu huius quod erat mariturus nec etiam motus localis sed illa tristitia causabatur ex imperio rationis Causa est quia christus fuit tantae fortitudinis secundum humanitatem quod assensus de morte numquam causasset in eo tristitiam vel timorem unde multi matres habuerunt habitus fortitudinis tantum quod sponte aggrediebantur mortem igitur in christo non fuit tristitia causata ab assensu mortis sed ratio iussit et voluntas imperavit potentiae tristabili ut ita loquar ut tristaretur tanta fuit in ea habundantia virtutum quod non fuisset in eo dolor vel tristitia sed ex imperio voluntatis ut ostenderet se esse hominem

Aliter posset dici quod in revelatione aliud posset considerari apprehensio aliquod tamquam iudicium tunc dicitur quod in revelatione illud quod est per modum apprehensionis non iudicii potest causare tristitiam et sic revelatio in esse apprehensionis est naturaliter significativa et in esse assensus est oppositorum et sic concurrit ad passiones ut apprehensio non ut assensus

Ad nonam

Ad decimam rationem aliqua est veritas quae non est revelabilis relucens in verbo antecedens conceditur saltis possibile est scilicet quod deus nichil revelat quia falsificat se et hoc est propter reflexionem quam habet supra se et nullus intellectus creatus est quae est veritas possibilis et non est revelabilis ubi propositio infert se ipsam esse falsam Item supposito quod anima christi praecise infinitas veritates cognosceret et non potest plures Concedendum esset quod creatura multas veritates potest cognoscere quas christus non ut sunt 5 et non plures tunc ista esse aliud ab istis veritatibus et qualibet ipsarum est ignotum christo non revelabilis animae christi et esset nota petro et sic negatur consequentia

Ad decimam

Ad undecimam rationem de prophetiis quae fuerunt falsae negandum est illud quod assumitur quia spiritus sanctus est qui locutus est per prophetas igitur non cadit ibi deceptio vel mendacium Ad probationem de revelatione Ionae Responsum est quod numquam fuit sibi revelatum quod ninive subverteretur sed fuit communatoria vel conditionalis vel alia alterius significationis Sed quia actus reflexi sunt valde difficiles super tales ideo intellectus facilime elicit falsum iudicium quia credit elicere iudicium conforme suae revelationi et non est sic et sic dicitur de Iona quia elicuit iudicium humanum solum a se ipso

Ad aliam

Ad ultimam ista consequentia est bona sortes assensu vel naturaliter creato assensit quod antichristus erit igitur necesse est quod assenserit concedo consequentiam esse necessariam igitur a simili ista est bona sortes assensit per revelationem quod antichristus erit igitur necesse est sortes sic assensisse nego consequentiam causa est quia assensus per revelati haberet aliam habitudinem ab obiecta quorum sunt quam assensus naturaliter creati quia assensus naturaliter creati sunt quasi effectus talium obiectorum unde aristoteles Ex eo quod res est vel non est est oratio vera vel falsa sed assensus revelatus scilicet qui est revelatio non habet talem connexionem ad suum secundum quia non dependet ab illo sed a prima luce et eius conformitate Ideo debet requiri conformitas ad sensum divinum et non ab obiectum revelationis veritas quaeritur in lu luce illa prima et est quaedam radius emanans ab illa luce unde non causatur ab obiecto sed ab assensu in creato cuius habitudine sequitur unde boetius in fine de consolatione vii intemerata mortalibus libertas neque iniquae leges etc Et finis adest de materia revelationum Sequi Sequitur alia materia scilicet de libero arbitrio

Lectio 97, de Libertate
De connexio inter fatum et divina providentia

In alia lectione de fato etc Ad discutiendum difficultatem de concorda liberi arbitrii cum fato introducta est materia de praescientia dei

quod secundum boetium Ordo fatalis ex prudentiae simplicitate procedit ideo habent intra se quandam connectionem

Prima Opinio: Quod fatum est nihil

Iuxta opiniones recitatas Secundum Raby moysen fatum nichil esset secundum primam opinionem nam antiquam opinio resolvit neccessitatem effectuum 2m materiam vel dispositionem materiae ideo ponit omnia fieri a casu secundum quod contingit materiam esse talem vel talem tamen vocant materiam corpora athomalia secundum quorum combinationes contingunt effectus varii et quod nichil fit nisi pure a casu et quod nulla est divina providentia respectu regiminis universi nec aliqua cura dei et iuxta hanc opinionem fatum nichil penitus esset quia haec opinio non concedit ordinem causarum nec seriem fatalem

Secunda opinio: quod divina providentia extendit se ad incorruptibilia

/ Sexta opinio est ipsius met Raby moysi qui ponit quod providentia divina praecise extendit se ad incorrumptibilia et quia immediate est et terminatur ad incorruptibilia ideo ex hoc ipsa sunt incorruptibilia et maneret aeterna

Consequenter respectu omnium corporum caelestium operationum et motuum eorum ponunt esse divinam providentiam ex hoc sortiuntur aeternitatem respectu specierum etiam in spera generabilium et corrumptibilium ponit esse divinam providentiam et respectu hominis etiam individuorum speciei humanae ratione intellectuum

Opinionem veram inprobando arguit rabbi moises sic quia divina providentia se extenderet ad individua sequitur quod omnia de necessitate evenirent propter stabilitatem et immutabilitatem divinae providentiae et per consequens periret leges et regulae morales

videtur mihi quod ista ratio inevitabiliter militat contra ipsam quia concedit quod divina providentia se extendit ad individua humanae speciei et operationes eiusdem praecipue pertinentes ad intellectum Ideo si se extendit ad electiones secundum causa etiam ponit neccessitatem scilicet divina providentia et quod humanae electiones necessario eveniant quod est inconveniens quod intulit contra aliam opinionem et sic omnia concurrentia ad voluntatem evenirent necessario

Consequenter habet dicere quod fatum non stat cum libero arbitrio quia causatur fatum pro divina providentia ad intra vel ordine causarum sive sit sive non

habet ponere neccessitatem et sic illa ordinatio carum provisa est in mente divina ergo est neccessaria Ideo in ista materia videtur mihi ipse incidit ancillam cupiens vitare caribdiam Tenendum ergo cum fide catholica doctoribus sacris in boecio in 4to de consolatione philosophiae circa finem quod divina providentia se extendit ad omnia unde boetius in 4to prosa sexta providentia est summa ratio divina etc ubi qui ponit qua cuncta con disponit

Origo acceptationis fati a vulgari

/ Ad habendum tamen varios modos acceptionis huius vocabuli

notandum quod sicut tactum est in alia lectione fatuitas vulgi habet originem ex laesione potentiarum scilicet rationalis concupiscibilis et irascibilis Nam rationalis habet primam veritatem pro principali obiecto concupiscibilis primam bonitatem Irascibilis primam excellentiam vel potentiam summam quae sunt in deo et illud correspondet tribus attributis vel personis Sed ex laesione primae potentiae scilicet rationalis prima veritas est occultata sicut saepe prius dictum est Concupiscibilis inclinatur non ad summam sed ad malum non dico sub ratione mali irrascibilis inclinatur nam ad summam excellentiam sed ad vilem neccessitatem voluptatem unde ex prima radice ignorando causas effectuum resolvit se vulgus ad latentem necessitatem et hanc vocat fatum

ex corruptione huiusmodi virium praecise irascibilis et concupiscibilis convertitur creatura ad colendum vicia Et ex consequenti ad excusandas excusationes in peccatis finxit scienter homines neccessitari ad vicia ut per hoc liberius prorumperet in voluptates et alia obiecta illicita et ut etiam excusaretur ab infama ratione expellentis necessitatis Ita quod ex nequitia quoddam modo deliberata potuit habere originem istud vocabulum fatum

Tertius modus quod exigentibus demeritis creaturae deus promisit dyabolum in forma sensibili apparere Et colloqui et parecise in necessitatibus hominum praedicendo prosperitates et adversitates futuras ipsi nascenti noviter Istud tangit wilhelmus parisiensis in libro de universo daemones in forma mulierum vel virorum possunt apparere et mentiri devoviter nascentibus

Tres modos deceptionis

Nota quod apud tale vulgus triplicia sunt dicta daemonum Quaedam comminatoria et illa non necessario sunt futura Quaedam consulatoria et illa etiam non sunt neccessario futura ventura et alia nunciata tamquam ventura / simpliciter tangentia statum nascentis et illa vocantur proprie fata 2m istam acceptationem id est deorum vel dearum decreta dicta et statuta et sina?ca irrationaliter secundum wilhelm parisiensis ita quod daemones aparuerunt in forma mulierum et praenunctiaverunt etc illae praenuntiones vocantur fata Et dicunt ista necessario futura fore et ista est introducta a vulgo dyabolo seducente vel dicitur fatum a for faris quia fata sunt dicta deorum vel dearum significantia quidam futurum sit nascenti prosperitatis vel adversitatis

Radix idolatriae

In hoc fundatur una radix ydolatrandi Nam per hoc credit vulgus daemones habere potestatem dandi prosperitatem nascentibus vel adversitatem et per consequens resolvunt se in eos tamquam in summos rectores totius orbis Et per consequens decepta rationali concupiscibilis amat et irascibilis exhibet cultum

Et fundatur prima species nephandae ydolatriae quae habet decem species quas wilhelmus parisiensis tractat in fine libri sui de fide et legibus prima est cultus daemonum / 2a cultus stellarum tertia cultus elementorum Quarta cultus ydolorum Quinta cultus ymaginum fabricatarum in certis constellationibus et cum certis commerationibus Sexta est de adoratione figurarum 7ma consistit in verbis Octava in temporibus Nona in principiis seu nutiis rerum Decima in inventionibus rerum ut reperire ferrum melius quam auram Et per ista veniunt omnes quasi fatuitates et superstitionis et crufae et sortilegia vetularum de quibus formae post reprobando fiet declaratio hoc sit dictum de fato 2m modum vulgarium

De causa fati

primo ergo capitur pro quadam neccessitate fit eveniendi et non habet aliquid pro obiecto nec resolvunt se ad aliquid Secundo est ad excusationem vitiorum in 3a vulgari significative est dictum dyaboli in necessitate primi de futuro prosperitate vel adversitate nascentis

opinio errans iulii firmici

¶ Alia opinio philosophorum etiam errantium in ista materia prima opinio iulii firmia in prologo astrologiae suae ubi expresse tenet quod fatum sit concathenatio causarum superiorum vel corporum caelestium omnino nccessitans et neccessario faciens evenire quicquid futurum est inevitabiliter Ad probandum suum errorem inducit plurima exempla et radix statim hoc quod innocentes puniuntur et male moriuntur pessimi prosperantur ideo resolvendum est ad fatum neccessitans quod nihil aliud est nisi dispositio corporum caelestium quae est causa respectu omnium talium effectuum

Exemplum de socrate qui licet innocens esset mala morte fato periit plato fato captus est a tyranno pytageros exilium passus est Pompeius iustus perdidit imperium romanum et occisus est Et tyrannus cesar Iulius obtinit Ad hoc allegat boethium in quarto de consolatione introducendo lucanum quod causa caesaris placuit diis dicit lactantius quod pompeius pro libertate certavit et tamen alius fato obtinuit Concludit finaliter credamus ita quod fide veritatis oppressi et confiteamur vel in nostro sed totum in fatarum positum potestate et quicquid facilius totum fortunae

Ista positio nedum est contra fidem et sacram scripturam sed contra moralem philosophiam et bonos mores et sive radice gratis dicta ymmo contra astrologiam ut postea magis dicetur Ad rationem quam tangit istam quod agens naturale nunc de rogans fato et stellarum vim obstinata animositate contempnis cum videas malorum bonos exitus et bonorum malos

Omnia eveniunt a casu vel ex necessitate et responsio Boethius

Ratio ista non valet Boetius Respondit multipliciter Antiqui dixerunt omnia de necessitate et a casu evenerunt primum est probabilius quia experimur libertatem ista ratio turbat antiquos

Boetius in loco allegato.

primum responsio infirmitas nostrae cognitionis est creata quod non cognoscimus interiore hominis et sic credimus esse bonos qui sunt mali et econtra et ideo apud nos difficile est iudicare utrum bonum patiantur

Secunda responsio quod deus qui est sapientissimus et optimus medicus animarum qui sanat omnes iniquitates tuas Et alibi ego sum qui sano infirmitates tuas propter me Ideo etiam sanus applicat diversa pro regimine sanitatis Etiam infirmus diversa procurat ut bonus medicus quia cum sanitate stat dei veritas complexionum ideo etiam veritas regiminis vel curae

Ita in proposito deus cognoscens dispositionesens creaturarum videt quibusdam bonis expedire temporalem prosperitatem aliis adversitatem temporalem pro conservatione virtutis Ita de malis Ita de malis proportionaliter ideo resolvendum est ad nostram ignorantiam et ad divinam providentiam Et ista solutio est satis grata quia ex defectu humani iudicii quia istum bonum hominem ditat et forte alium meliorem deicit et privat eum bonis temporalibus sicut de medico quod adhiberet varias medicinas ubi tamen appareret vulgo quod esset omnino eadem infirmitas

Tertia responsio virtuosis quandoque dat prosperitatem quia habent quemdam pusillanimitatem innatam eis nam dico vitiosam ergo adveniente adversitate corruerent a veritate ideo dat eis ne ex privatione corruant sic fecit et concessit dyabolo de Iob quod sublatis bonis etc Apostolus fidelis deus qui non patietur nos temptari super illud quod potestis

Quarta causa quid possunt esse in contemplatione tamen elevati et ita virtuosi quod deus vult inferre inpedimenta contemplationis sicut paupertatem et aegritudines ideo sanitatem corporum et divitias competentes tribuit

Quinta causa bonis dat potestatem temporalem ad hoc quod possunt donare domare malos et subiugare et punire et sic exaltavit david et fecit eum regem ut resisteret saul et regeret populum et sic rationaliter bonis dat deus bona temporalia

De mala
Quare bonis mala contingant secundum Boethium

Sed quare bonis mala contingunt Boetius respondet.

primo ne semper propter suam excellentiam cadant in superbiam Exemplum de paulo qui habuit angelum sathanae temptationem carnis unde dicit ne magnitudo revelationum me extolleret datus est mihi stimulus carnis

Secundo deus aufert bona temporalia virtuosis ne ex divitiis exeant in luxuriam vel in excessus

3o ut firmetur virtus vel augeatur Exemplum de iob qui virtuosus erat et tamen sublata sunt omnia bona sua et eius virtus roboraretur vel intenderetur Exemplum de thobia qui habuit logam miseriam temporalem in qua tamen profecit in virtute in paciam

Quarto ad reprimendum praesumptionem contingit quod nedum mala poenalia dantur permittit deus corruere in peccatum Exemplum de petro qui de se ipso praesumens dixit quod nullo modo christum relinqueret etc ut fragilitatem humanam magis cognosceret permissus est cadere in peccatum quia ad vocem ancillae negatur christum

Item permittit bonos pati ut virtus magnificetur et ostendatur inexpugnabilis quod factum est in martiribus qui nullo modo a vera constantia virtute et fide potuerunt exterminari quia mors tribilissima et hoc patet in populo gentilium de marco regulo primo de civitate dei

Quod bonum contingat malis pertinent ad summam sapientiam

Restat quare est quod malis male contingat nullus miratur quia de dictamen rectae rationis est

Sed quod bene hoc pertinet ad summam providentiam ex multiplici utilitate quia quod malis bene accidit quo ad effluentiam temporalium est evidens argumentum quod sunt contempnanda et quod mens non est felicitas

Secundo permittur malis ex divina providentia quod habeat bona ne efficiantur deteriores vel peyores nam per privationem bonorum prorumpent in homicidia furta vel multa deteriora

Tertio nam si habundantia bonorum potest eis esse occasio virtuose vivendi primo ex gratificatione divinae beneficientiae non considerans suam malitiam et dei bonitatem provocantur ad divinum amorem wilhelmus parisiensis ponit exemplum de homine pessime vitae pro motu in epistolam ipse audiens hoc reliqui omnia et factus est totus contemplatus istud ponitur in libro de universo Item ex timore privationis bonorum praeservat se a peccato et sic per accidens contingit bonum

Quarto datur influentia bonorum impiorum poenam nam possunt ese tantae malitiae quod digni sunt reliqui a deo quantum ad spiritualia et per bona temporalia corruat de peccato in peccatum ut priora peccata cum divitiis sunt occasiones aliorum peccatorum

ultimo propter exercitium bonorum datur malis potentia nam si non fuisset imperatorum sententia non fuissent tot martires ideo profuit eorum potentia sed non eis

Cur boni patiuntur

quantum ad passiones et adversitates quas virtuosi patiuntur dicit wilhelmus parisiensis quasi discurrendo per singula mala poenalia quod dolor est optima medicina rationis contra sensum Nnon existens in dolore modicum prosequitur voluptates et sic sunt valde bona licet sunt poenalia quia illa poenalia sunt in natura inmediate ad bona spiritualia et sunt remedia contra vitia et sic dicit quod sunt medicinae purgativae

Responsio magis speculative

Aliter responsio et resolutio stat ad duo

primum est quod iudicium nostrum est infirmum in cognoscendo altitudinem divinae providentiae et ideo standum est fide quae est data in medicina in illis quae non per rationem habemus e sic habemus concludere quod singula deus optime regit licet nesciremus ostendere modum bonitatis regiminis

Alia solutio quod bonitas ordinis rerum non est prior obiective divina providentia sed magis contra unde deus per suam providentiam non habet ad intra repraesentatione bonitatis ordinis rerum sed per prius deus vult et disposuit res sic ordinari Etiam hoc sequitur quod bene ad nullam aliam radicem debet resolvi bonitas ordinis rerum unde quod electa sic se habeant licet habeamus bonitatem congruitatis ordines tamen sortitur suam bonitatem taliter a divina providentia Si terra esset in concavo etc orbis lumine optime esset quia bonitas ordinis non est ex habitudine rerum sed etc

Et sic si deus aeternaliter cruciaret animam innocentem in inferno dico quod iustissime faceret quia bonitas ordinis rerum debet resolvi per providentiam divinam scilicet quia sit vult et ita iudicat et ibi est tota radix ordinis praeter pure essentialem Et licet ista appareat vulgaris est tamen multo subtilior si bene inspiciatur etc

Lectio 43, De fruitione [Erlangen Transcription]
Quod quamvis omnis fruitio sit amore et etiam omnis usus sit amore, aliquis tamen usus est odium

In alia lectione Pro clariori intellectu istorum terminorum usus et fruitio Sciendum quod quamvis omnis fruitio sit amor et omnis amor usus sit amor aliquis tamen usus est odium nam mala propter deum odiuntur etiam ordinate Ex istoo patet quod fruitio debet describi per amorem per velle diligere et prosequi per acceptare vel assumere propter se Secundo patet quia usus sub distinctione debet describi scilicet per velle vel nolle diligere prosequi et sic de aliis propter aliud Ideo in descriptione usus debet poni dilectio vel odium vel aliqui termini aequivalentes scilicet aliqui terminorum enumeratorum

Quod idem actus est usus et fruitio

Sequitur iuxta viam Adae et ockam quod est odium est dilectio patet quia omne odium est propter aliud ex eo quod nulla res potest se ipsa immediate odiri non enim oditur nisi propter aliud et cum non sit processus in infinitum oportet quod denominatur ad finem qui maxime diligitur

Quod primus actus voluntatis sit nolitio

Sequitur 2o quod omnis nolitio est volitio nam nolitio alicuius mali est volitio boni propter quod creatura vult ut ita loquar vel respuit illud malum et sic nolitio est volitio eiusdem rei propter quam malum refutatur

dicitur consequenter quod cum isto stat quod primus actus voluntatis sit volitio sic quod non procedit aliqua volitio prior ad illam volitionem Nam licet nulla sit volitio nisi propter bonum volitum stat quod deus sit idem actus adaequate quo respuitur malum propter bonum et sit volitio illius boni verbi gratia poneretur sorti aliquod malum qui sortes non habet de facto aliquem actum voluntatis et deus operetur cum eo ipse potest elicere actum volendi propter deum ergo illa volitio vel ille actus erit fuga mali et prosecutio boni et per consequens nolitio non requirit aliquam volitionem de bono propter quod respuitur malum saltem primam ad illum actum vel illam volitionem quae simul est volitio

Sequitur quod omnis usus mundi sive licitus sive illicitus sive ordinatus sive inordinatus est fruitio patet primo de usu ordinato ex dictis nam dilectio creaturae propter deum est fruitio dei usus inordinatus est dilectio creatura propter aliam vel igitur in illa statuit finem vel datur alia et non est processus in infinitum si stetur ibi tunc erit fruitio respectu illius

Quod amor est superius ad odium

Sequitur quod amor est superius ad odium ita quod omne odium est amor sed non econtra Primum patet quia omne odium alicuius mali est amor boni propter quod illud malum oditur Secundum patet de fruitione ordinata aliqua quae non est odium ut esset fruitio beati quae haberet solum deum pro obiecto

Contra quemdam doctorem qui ponit quod idem actus est fruitio illius quod contingit ordinate frui, et tamen est usus inordinatus

Sequitur ulterius contra quoddam doctorem qui ponit istam propositionem informa idem actus est fruitio illius quo contingit ordinate frui et tamen est usus inordinatus Contrarium teneo unde sensus illius corollarii est quod sit aliquis usus qui habeat realiter obiectum fruibile debitum et tamen huiusmodi usus inordinatus probat corollarium per istum modum stat quod aliquis velit propter deum formari quo stante casu iste habet unum actum usus qui habet debitum obiectum fruibile scilicet debitum et tamen est usus inordinatus

Respondeo quod nullus est talis usus quo habet obiectum etc quin sit licitus et ordinatus ad motivum ipsius Ipse ponit casum quod aliquis velit fornicari propter deum dicitur quod casus est simpliciter impossibilis nisi ly propter dicit contemptum dei et sic deus non est obiectum fruibile sed obiectum usus et obiectum illius fruitionis esset creatura Sed si ly propter dicat finem ultimum tunc casus est possibilis ut videtur saltem nisi fornicari caderet sub praecepto vel dispensatione ut in osseae vade et fac filios fornicationem unde deus est dominus super talia et ergo potest dispensare et in illo casu fornicari etc esset usus valde ordinatus et licitus Sed patet quod ratio et fundamentum istius doctoris non valet Arguo contra positionem quia repugnat quod eodem actu contempnatur deus et voneretur et ita esset in proposito quia talis creatura veneraretur deum quia dilectio dei est maxime dei honorativa unde non potest plus creatura venerari deum quam per diligere deum Etiam eodem actu contempneret deum quia transgrederetur

Item conversio et aversio respectu eiusdem obiecti non sunt compossibiles eodem actu et in eadem potentia unde quod idem actus moveat ad contraria simul et semel videtur inpossibile Actus fruitionis movet sursum et actus fornicationis ad oppositum

Item fruitio in esse fruitionis quae est dei per se propter se ultimate et propter suam bonitatem scilicet secundum illum modum est quaedam rectitudo et sic ille actus in quantum esset fruitio esset licitus quia ex illa habitudine afficeret deitatem et non esset inordinatus in esse fruitionis

Confirmatur nam si istae habitudines essent ad imaginationem ad invicem separatae quarum una esset velle fornicari propter deum quae est esset fruitio etc et haberetur una alia quae praecise esset fruitio in eadem potentia tunc secunda non erit inordinata propter primam et sic una habitudo illarum non erit inordinata propter aliam

Item iudaei propter zelum legis volentes christum prosequi credebant frui deo et tamen non fruebantur quia non erat zelus debite ordinatus In istis casibus nisi alias per actus viciosus credit frui deo decipitur quia habet aliquem alium finem latentem respectu christi unde propter difficultatem resolutionis voluntatis ad causas suas et reflexiones super actus suos et cognitionis earum creatura quandoque utitur deo et credit eo frui

Ideo dicendum Quod in isto casu iudaei licet credebant obsequium praestare deo nichilominus tamen propter cupiditatem suam vel manem gloriam vel aliam causam peccabant Omnis fruitio est dilectio dei super omnia ergo in casu nostro iste frueretur deo ergo diligeret deum super omnia et ultra ergo non est in peccato quia intendo tenere istam viam quod non stat quod aliquis sit in peccato et diligit deum super omnia

Quod omnis usus ordinatus est vitae aeternae meritorius

Consequenter infero quod omnis usus ordinatus est vitae aeternae meritorius multi doctores modum tenent contrarium nego offendam recito probabiliter patet quod omnis talis est fruitio dei ergo est dilectio dei super omnia semper loquor de actibus de liberatis unde vel est odium creaturae propter deum vel dilectio ergo fruitio patet ex istis dictis

Quod omnis actio meritoria est fruitio

Sequitur quod omnis actio meritoria proprie dicta scilicet quae est elicita a voluntate est fruitio patet quia omnis talis vel est dilectio vel odium creaturae in relatione ad deum propter se et sic sive sit dilectio dei sive odium creaturae propter deum est fruitio quia sic est usus licitus quia omnis talis habet deum pro obiecto dilecto et non odito sed malum oditur et eodum actu deus diligitur

Quod cuiuslibet meritoriae actionis Deus est obiectum

Sequitur quod cuiuslibet meritoriae actionis deus est obiectum patet quia omnis talis actio est fruitio ergo habet deum pro obiecto Ex istis patet quod debet esse magna sollicitudo ad referendum actus omnes in deum quia si quis non referat in deum fruitur creatura Et secundum augustinum est maxima diversitas non referre in deum Apostolus scribit ad corintheos 10 sive manducatis sive bibitis vel quid aliud facitis omnia in dei gloriam facite unde praecipit omnis actus interiores referri in deum hoc enim est deum ex toto corde diligere scilicet habere respectu cuiuscumque operationis intentionem ultimi finis sit quod cor nihil statuat sibi qui finaliter referat ad deum

Secundo ad corintheos 10 in captivitatem redigentes omnem intellectum in obsequium christi etc ibi dicitur ex toto corde id est referat etc sicut dictum est Secundo dicitur ibi ex toto mente id est ad fidem scilicet quod credat credenda iuxta ordinationes ecclesiae Et licet evidentia maxima esset ad contrarium debet captivare suum intellectum et assentire

Etiam 3o generaliter omnem suam affectionem in deum dirigat 2o Ad Corinthios 5o capitulo Caritas christi urget nos Postillae glosant quod caritas christi debet nos sic artare quod nullam habemus affectionem nisi ex caritate et sic operationes exteriores debent fieri ex caritate et hoc tunc ex fortitudine unde actus fortitudinis stant in executione operum adextra

Recapitulatio

Resumendo ergo diligimus deum super omnia quando ex toto corde id est dum tota intentio fertur in deum ex tota mente propter continuam considerationem et spontaneam absque etiam quacumque apparentia propter deum ex tota anima sic quod tota affectio in deum dirigatur

Conclusiones

Circa distinctionem 41 Prima conclusio infima quod nullus meretur suam praedestinationem patet quia antequam sumus nati vel sumus praedestinati vel praestiti

Secunda conclusio creatura non potest mereri suam reparationem patet quia aeterna est tamen eius effectus bene meretur quia creatura meretur deferri et obdurari

Tertia conclusio deus elegit ab aeterno quos voluit non elegit quia fideles sed quia elegit fideles ita quod a gratia praedestinationis procedunt bona opera Dixit magister petrus de pleu quod tenendum est quod indifferenter quilibet potest salvari ita quod nulla necessitatem ista praedestinatio ponit unde dicit apostolus deus vult omnes salvos fieri

Quarta conclusio quod fuit antiquorum opinio quod animae fuerunt creatae in caelo et quia peccaverunt superius ponuntur hic incorporibus ut hic patiantur miserias dicit magister quod istud non est verum quia simul creantur et vivuntur corpori Ultimo dicit magister quod deus semel scivit semper scit sic non est verum quia aliquando scivit nullam creaturam esse et mundum fore producendum sed debet intelligi quod nichil desinit cognoscere quia eandem notitiam habet de futuritione mundi sed non assensum

Lectio 103, de Libertate
Responsio de aliis duabus positionibus

In alia lectione Restat de duabus propositionibus aliquid dicere

Quod mirabiles effectus contingentes reducit in dispositionem siderium

ubi vera omnes mirabiles effectus hic inferius contingentes reducit in dispositionem syderum et corporum caelestium tamquam in causam totalem et sufficientem Ita quod in certis constellationibus terrae fiunt operationes quae reputantur mirabiles naturaue facultatem excedentes Dicit quod ymago in certa constellatione fabricata recipit a syderibus vim praedicendi futura et oculta revelandi sicut dicunt de capite saturni quod si debite scilicet observata hora et constellatione certa fabricetur habebit etc

Contra opinio quod mirabiles effectus contingentes reducit in dispositionem siderium

Contra istam propositionem arguitur primo non est dubium quin sit contra fidei veritatem arguitur rationibus primo ratione simili ratione averroys contra avicennam de generatione animalium post diliuvium Tenet tamen avicenna quod post generale diluvium ubi omnia animalia perfecta quae non posset vivere in aliqua quin esset destructa virtute stellarum possunt de nono omnia produci Sicut videtur opinari plato quod deus creavit se mentem deorum id est virtutem seminalem productivam cuiuscumque speciei individui et tradidit stellis ad incorporandum et exequendam unde avicenna et plato videntur reducere in corpora caelestia sufficientem causalitatem ad cuiuscumque animalium in spera generalium et corruptibilium generationem productionem Averroys tenet contrarium et credo bene naturaliter loquendo primo de animalibus perfectis in quibus est tanta organisatio partium et diversitas quod non videtur naturaliter possibile quod generarentur nisi ex semine naturaliter virtualiter totam huiusmodi organizationem continente et cum hoc in loco ipsius conservatio scilicet mat?te igitur non stat hominem vel aequum virtute stellarum produci et non nisi secundum institutum naturae concursum et ita de aliis animalibus perfectis igitur non stat virtute stellarum quod in aliquo metallo sit tota vis nobilitas et perfectio quod sit in eo vis prophetandi et secreta revelandi quia hoc est maior perfectio et tamen stellarum virtus non sufficit ad generationem animalium igitur nec hic

Secundo si virtute stellarum posset alias generari tunc saepe vel perfectum generaretur a solis stellis absque ordine naturae patet quia contingit similes constellationes saepe fieri sicut post diluvium factae fuerunt si arguitur de inpressioone virtutis prophetiae quia si in metallum quare non in lapidem vel in aliud corpus magis dispositum etiam non procurante humana arte

Tertio corpora caelestia vel stellae non possunt producere intellectum secundum omnes rectae philosophantes ut docet avicenna in metaphysica ubi docet emanationem omnium rerum prima causa igitur corpora caelestia non possunt inprimere metallo vim prophetandi quae est de supremis virtutibus intellectus

Quarto metallum non est organizatum nec flexibile igitur non est organum locutionis

Quinto huiusmodi ymago vel metallum sit causa figurativa figura non vivit ergo non loquitur antecedens quia si sic vel esset homo vel brutum quia omne substantiale compositum vivens vel est homo vel brutum vel vegetabile sed nullum potest dici igitur etc

Sexto in tali casu forma substantialis metalli non corrumpitur nec concedunt utque se superstitiose opinantes igitur non introducitur alia forma sic vivificans igitur nec vivit nec stat nec cognoscit ergo positio falsa quia adhuc requiritur alta cognitio et perfectio unde apostolus ydolum nichil est et nulla ita quod nulla corporalis creatura quae habeat efficaciam quam ydolatrae attribuunt

ydolis David in psalmo simulachra gentium argentum et aurum etc os habent id est figuram oris et sic non habent sensum et per consequens nichil producunt nisi aliquid sciunt vel cognoscunt Et sic quod ista superstitiosa positio sacrae scripturae et fidei contradicit nullum penitus habens fundamentum sed leviter recepta vel credita ab aliis sine rationis fundamento

Opinio Alkindi

Sequitur positio alkindi et introduco ista pro tanto quia aliqui voluerunt ista omnia resolvere ad causas naturales quae positio inter omnes forte est magis execrabilis et ab hominabilis eo quod prima facie videtur forte magis colerata ex principiis astrologiae false et male applicantis

Ipse plura dicit in libro qui dicitur de radiis stellarum

primum dictum Quaelibet stella radiat sperice suam influentiam undique orbiculariter diffudendo secundum partes quae variantur secundum propinquitatem ad agens et secundum angelos supra passum et istud est satis transibilem

Secundum dictum quaelibet stella habet radiationem alterius speciei ab alia

Tertium tales radiationes omnes commiscentur simul ex quibus resultet caelestis armonia quae continue variatur propter motus et applicationes varias istud enim est etiam satis transitive

Quartum aliqua varietas est vulgo nota quantum ad effectus et aliqua sapientioribus et aliqua non reperta vel ex parte communitatis ymaginatur ex variatione huiusmodi alterationis influentiarum corporum caelestium quaedam sunt valde notae in vulgo ut de sole appropinquante ad cenit capitis nostri apparet magis mutatio

Alia est nota sapientioribus scilicet philosophis et astrologis quae particularius considerant habitudines et effectus particulares Alia potest esse variatio se habens ad secundam sicut secunda ad primam sicut communes philosophi cognoscunt conbinationes influentiarum ubi vulgus Ita sunt aliquae non notae communibus philosophiis

5m dictum quasi declarans ultimum sub ultima latitudine 3o continuentur omnes effectus mirabiles contingentes hic inferius quos nedum vulgus etiam consequenter philosophantes numerantur ideo sub ista latitudine omnia mirabilia quorum causae non possunt a vulgo inveniri nec communiter philosophantibus reducit ad istud genus combinationum corporum caelestium quae non sunt notae nisi quibusdam quae secreta naturae magis investigaverunt

Particularior declaratio opinionis Alkindi

Pro cuius particulari declaratione dicit ultra aliqua primum quod omnis res mundi inferioris est quoddam speculum totius ordinis sperarum caelestium et multiplicat suos radios per totum mundum inferiorem orbiculariter totum speram generalium et corruptibilium immutando conveniens caelesti armoniae quantum ad aliqua et quantum ad aliqua disconveniens scilicet minans quantum ad aliqua et quantum ad aliqua impediens unde vult quod quaelibet res mundi ut est repraesentativa caelestis armoniae sicut effectus causae et cum hoc ad modum corporum caelestium est multiplicativa per totum mundum inferiorem licet forte lateat nos et quod vi multiplicationis inmutet elementa et omnia alia Et consequenter sicut quaelibet res est causaliter magis ab una virtute caelesti quam ab alia Ita radius ab ea multiplicibus magis habet effectum in ordine ad stellam q cuius habet virtutem

Secundum dictum quod homo est tamquam minor mundus nam sicut immundo reperitur certa diversitas et eutrogeneitas ita proportionaliter in homine patet per alanum in de contemplatu naturae Addit tamen alternas et movens totam speram generabilium et corruptibilium et maxime inter omnia generabilia et corruptibilia propter eius maiorem perfectionem et continentiam omnium reductorum in ipso ad meliorem proportionem

Tertium dictum radiatio cuiuslibet rei iuvatur proportionali radiatione Ita quod res saturni iuvant radiationem eius quantum ad effectus suos et sic de aliis Et sic quaedam radiationes promovent quosdam effectus proportionales suae armoniae et alias impediunt

ulterius dicit quod radiationes huiusmodi inferius factae habent motum ad illam armoniam caelestem consequentiam sed inter se et dependentiam et concathenationem et una iuvat aliam

Consequenter quod radiatio hominis maxime iuvatur istis radiationibus scilicet intentione ymaginatione desiderio fide spe vocat fidem assensum firmum non habitam infusam sed acquisitum Et sic dicit quod radiatio hominis iuvatur radiationibus convenientibus quare prima est ordinatio radiatio intentionis animae quae influit deinde ymaginatio fortis respectu effectus intenti deinde vehemens desiderium Consequenter isti subordinatur vocalis expressio vel sermo prolatus habens conformem efficaciam ad praedicans radiationes et tandem manuum operatio et caractorum fabricatio et istae radiationes sunt proportionales et adiuvantes radiationem animae vel hominis et quando simul combinantur cum prima quae est fortitudo dispositionis vel a ratione respectu effectus intenti tunc istis concurrentibus fit effectus mirabilis ulterius ultimo superaddit quod completo dispositionis sperae generabilium et corruptibilium expedit sacrificium aliquod facere sed scilicet interficere aliquod manu nam violentia eius interfectio est omnium elementorum inmutatio quibus sic combinatis posset fieri effectus mirabilis in fine a libelli dicit quod in inceptione vel productione cuiuscumque effectus datur sibi certa constellatio scilicet vel fortuna vel fortunatum regens effectum usque ad finem vitae unde inquit desiderium additum ymaginationi est velud schamdiam addita medicine vel sicut lux additur etc ita quod sic illa se ad iuvare mutuo

Contra opinionem Alkindi

Ista positio est valde periculosa et nepharia propter subtilem et cautum ab usum verae artis astrologiae et gratum modum ymaginandi non est tantum fundata nec roborata ratione sed vere filius instigatione dyabulo inducta primo in hoc quod reducit omnia in corpora caelestia tamquam in causam necessariam quia dicit quod timor spes et desiderium procedunt ex ignorantia Istud est contra tpholomeum et alios quia vocat omnes effectus omnino inevitabiles et liberos et diffamat astrologiam

Secundo quia magus fuit et dyabuli discipulus sed ad colorandum malitiam suam ista scientia ab usus est et sub eius praetextu dyaboli invocationibus usus est ideo magis gladio quam ratione exterminandus est unde provocat hominem ad sacrificia exhibenda quae realiter implicite vel aequivalenter dyabulo exhybentur quia adhoc inducit dyabulus hominem quia eum odit et libenter pervertit et libenter divinum honorem usurpat unde in psalmo Confitemini domino quoniam bonus postquam narravit beneficia in pensa egiptiis sequitur quid egerunt commixti sunt inter gentes et didicerunt opera eorum et serverunt sculptilibus eorum etc ymolaverunt filios suos daemonis

¶ Advertendum quod iste alkindus non fuit ausus ponere de homine tamen expresse ponit quod animal nobiliorum complexionis utilius est ad ymolandum Sed quid sequitur in psalmo iratus est furore dominus et sic ponitur extrema passo sed secundum quantitatem praemodis expressimus non quod in deo sit furor

sed dicitur sic detestando hoc genus et tunc pena tradit eas in manus gentium in signum suae detestationis huius ymolationis et sic apparet contra alkindum tamen quia contra sacram scripturam fidem philosophandum et astrologiam tenuit hanc viam

Item secundum eum concursus causalitatum sunt inpertinentes quia neccessario omnia eveniunt et caelum omnia continet igitur opera potest producere sine hiis additis et sunt inpertinentes nam istis sublatis caelum est sufficiens ad ista omnia igitur inplicat dictis et sic omnes rationes quae sunt contra illos dicentes omnia de necessitate evenire fierent contra eum

Item quare iubet vel docet huiusmodi agentia applicare ad effectum videtur quia inutiliter quia omnia de necessitate eveniunt igitur non oportet applicare ideo repellendus est et eius doctrina

Lectio 94, de Caritate
Utrum secundum proportionem debeat esse proportio gratiae?

In alia lectione difficultas tractanda est utrum secundum proportionem statuum debent esse gradus gratiae

Advertendum quod in tota latitudine perfectionis gratiarum primus et infimus gradus est gratia baptismalis ad quam quilibet obligatur id est ad tantam vel maiorem et illa sufficit ad salutem utque de pueris noviter baptizatis decedentibus deinde ponerentur gradus secundum dispositiones hominum naturales etiam gratuitas verbi gratia quae capacior esset ingenio magis obligaretur unde daretur creatura rationalis quae tam remisse haberet usum rationis ratione dispositionis ingenii quod confusissima cognitio et dilectio dei sufficerent et forte in quibusdam simplicibus personis habet locum et sic latitudo esset praeceptorum quia staret quod sortes obligaretur ad maiorem gratiam quam plato et sic esset ymaginanda tota latitudo perfectionis cadentis sub praecepto et sic non omnes obligantur aequaliter nec omnes obligantur ad dilectionem inimicorum

Advertenda est distinctio quia praeceptum videtur esse generale de quolibet proximo

et nomine proximi intelligitur quilibet viator sub quo comprehenditur inimicus Respondetur quod nomine christi potest esse dilectio generalis qua generali dilectione et volitione optatur cuilibet vita aeterna et sic tenemur quemlibet diligere Sed si occurrat inimicus ut sortes non teneor in particulari ipsum diligere sicut alium sed sufficit ad inplendum praeceptum quod non odiam vel quod non habeam aliquem alium actum repugnantem dilectioni proximi generali Et sic partim concedendum quod diligendus est inimicus ex praecepto scilicet quod debemus cuilibet optare suum finem quia in hoc est similitudo omnium creaturarum scilicet in finem ultimum et sub illa generali dilectione impletur praeceptum vel dilectio cadens sub praecepto Sed si quis diligat inimicum speciali dilectione et opus super erogans et est supra praecepta et est consilii Ad istud tamen opus tenentur pastores ecclesiae unde pastoribus ecclesiae generaliter debet esse conceptus sui proportionaliter proximum et deum iohannes 10 ego sum pastor bonus et pastor bonus est qui ponit animam suam pro te ovibus suis Ideo episcopus pro grege tenetur exponere animam suam id est vitam corporalem Et si vitam etiam debet abicere corporales voluptates et decimas subveniendo pauperibus considerato quod pauperum sunt

Ex isto apparet de gravitate peccati summi pastoris ubi videret oves perire tueretur ex officio patet quod quantum gradum caritatis obligatur ultra alios Et multi gradus sunt praecepti in superioribus praelatis Quantum ad hoc summus pontifex teneretur habere supremum gradum caritatis et maxime animam pro ovibus ponere et tamquam servus ecclesiae extremam omnem diligentiam pro conservatione ecclesiae omnium adhibere

Consequenter episcopi unde mitto vos sicut oves inter lupos id est inter inimicus blasphematores vestros quos debetis ad viam veritatis reducere Sequitur quaestio in eadem lectione etc

Lectio 83, de Caritate
Ad secundum corollarium: quod stat aliquem in caritate existentem esse perplexum inter duo mala

In alia lectione Circa materiam de caritate prius tactum factam rationes alias Primo probo quod constat aliquem in caritate existentem esse perplexum inter duo mala

primo arguitur de iudaeis simplicibus sic non litteratis in caritate existentibus tempore praedicationis christi nam tunc praelati eorum praedicabant eis quod interficerent christum tamquam adversorium legis et prophetarum igitur simplices habuerunt credere suis superioribus nam istud videtur enim scripturae consonum maxime consideratis duobus tenebantur credere suis et praelatis

primum est maledictio in deutro in omnis qui non servabant omnia verba legis huius scilicet veteris testamenti ergo videbatur quod ex textu poterant contra christum arguere qui videbat ceremonias

Item est ibi alia lex Si surrexerit propheta aliquis et aliquid praedicaverit contra legem vel deminuere vel addere voluerit interficiatur

rationabiliter debebat suis praelatis adhaerere Quod etiam christo debebant adhaerere patet ex fide nostra quia ad christi legem era omnes fuerunt obligati post eius promulgationem igitur propositum et quod na?o illi simplices potuerunt evitare quin peccarent forte diceretur quod miraculorum operatio sufficienter solvebat miraculum perplexitatis Ista responsio non sufficit

primo quia ita antichristus nostrae legis subversorem attestationem suae nequitiae facit miracula

Secundo magi pharonis etiam faciebat miracula similia miraculis moysi sicut de conversione virgae in serpentem fluvii in sanguinem de generatione ravarum

Etiam in attestationem cultus ydolatrie fiebant miracula quia secundum volentium dabantur responsa ab ydolis igitur ex parte miraculorum non sufficienter determinabantur iudaei simplices seu non litterati ad christi legem

Item videtur quod ignorantia invincibilis excusat peccatum totaliter ergo est caritati conpassibilis

Ad 10

deinde arguitur contra aliud dictum scilicet istud quod caritas nullo modo sit qualitas intensibilis ymmo quod sit sic simplex tam intensive quam extensive

Contra quia omnis forma absoluta vel denominans suum subiectum denominatione absoluta intensius vel remissius est divisibilis vel intensibilis sed caritas est huiusmodi igitur est intensibilis scilicet per additionem gradus ad gradum

Ad octavum corollarium: quod caritas non repugnat essentialiter culpae

Item arguitur contra verum scilicet quod caritas non repungnat essentialiter culpae quia caritas est intrinsece rectitudo igitur repungnat omnium obliquitati morali antecedens patet quia sicut odium dei est intrinsece obliquitas ita caritas est intrinsece recta quia intrinsece dirigit de directo in fidem in finem in quam ordinatur et ille motus est rectitudo igitur non stat cum culpa

Item dictum est quod caritas requiritur tamquam causa praeordinata aliis virtutibus Contra sit ita quod aliquis existens in caritate fecerit multa opera meritoria circa omnium virtutum materias scilicet temperantiae iustitiae et sic de aliis tunc ex huiusmodi operibus generabuntur habitus Sit ergo quod postquam per viginti annos sic operatus fuerit peccet paruuo peccato mortali tunc caritas vel tollitur vel mortificatur et illi habitus acquisiti non tolluntur vel corrumpuntur alias non plus esset de ipso quam de puero unius anni igitur illi habitus habebant efficaciam exeundi in similes actus igitur operatio virtutum non dependet ab influxu caritatis essentialiter igitur ficticium est dicere quod est essentialis ordinatio virtutum aliarum ad caritatem sic quod aliae non possint transire in actum sine caritate dirigente vel sine influxu caritatis

Item dictum est quod huiusmodi qualitas remaneat cum culpa licet non habet in esse caritatis

contra ut probatum est habitus generati per actus sufficienter exire in actus similes

vel sic virtutes informes sufficiunt exire in actum igitur caritas quae est nobilior Confirmatur de fidei nam existens in culpa potest exire in actum fide ergo operatio fidei non dependet essentialiter ab influxu caritatis et sic pari ratione caritas poterit quia fides est donum supernaturale sicut etiam caritas

Responsio ad rationes Aureoli

respondetur quod rationes aureoli

ymaginatio eius stat in hoc quod caritas causa essentialiter est caritas et tam necessario denominat suum subiectum carum sicut albedo essentialiter est albedo et denominat suum subiectum necessario denominat subiectum si ad inhaerat ultra hoc addit unum fortius et difficilius quia non solum huiusmodi qualitas denominat suum subiectum sed etiam denominat deum esse diligente illum qui habet huiusmodi formam sic quod ista consequentia est bona caritas informat hanc animam igitur deus diligit eam Tertio dicit quod non stat subiectum sic denominari nisi per temporalem formam sicut nec esse album quin inhaereat albedo ita de caritate ultimo dicit quod dilectio quam deus habet ad creaturam est quoddam modo posterior ad caritatem ita quod creatura per prius obicitur ut informata tali forma quam a deo diligatur

Responsio ad probationem secundae conclusionis Aureoli

Arguitur primo contra istam ymaginationem antequam respondeatur ad rationem primo contra ultimum scilicet de ratione prioritatis informationis caritatis et respectu divinae acceptationis

contra nam generaliter sicut conceditur habitudo dei ad res ita viceversa est de habitudine nostri ad res etc omnia alia ad alia quia scientia dei est causa rerum et econtra quantum ad nos res sunt causae scientiae nostrae in hoc concordant omnis philosophi commentator et alii etiam theologi sic est de actibus aliis scilicet volitio et complacentia dei sunt causae et rerum bonitatis rerum quia ponere quod caritas creata sit causa divinae dilectionis est contra philosophiam et contra theologiam nec videtur bene sonare sed potius econtra quod deus est causa rerum ymmo scientia dei est causa scibilium et volitio dei est causa omnium bonorum

Ex ista radice sequitur contra alia dicta quia ex quo divina complacentia nullo modo sic dependet a creatura sequitur quod posset acceptare absque quocumque dono creato vel quacumque alia causa extrinseca quia potest praecise propter suam bonitatem scilicet dei et non propter obiectum unde quia deus diligit rem ideo bona est et bona est et tota sua bonitas est in ordine ad originale bonitatem dei

Circa hoc beatus Iohannes in canonica prior dilexit nos ita quod dilectio dei est omnino prior in ordine ad dilectionem nostram caritativam

Item de Iacob et esau antequam aliquid boni vel mali egisset dicitur Iacob dilexi et Esau odio habui

Item in ysaia dicitur iustitiae nostrae sunt in conspectu dei tamquam pannus menstruate innuitur quod a parte creaturae non est dignitas vel ratio sufficiens ad hoc quod deus diligat eam

Item in evangelio dicamus quod servi inutiles sumus apostolus alibi non ex operibus iustitiae quae fecimus nos sed propter suam misericordiam salvos nos fecit

Etiam non sunt condignae passiones huius temporis nec habitus etc

Ad rationes primo Item pure gratuite et propter suam bonitatem ordinavit nobis beatam vitam igitur pure gratuite et propter suam bonitatem ordinavit nobis media ad illa consequenda igitur propter suam bonitatem ordinavit nobis caritatem

Item queritur in quo genere causae esset huiusmodi dependentia dilectionis dei ad caritatem creatam

Item istud videtur contra divinam liberalitatem et inmensitatem

Item radix sua de odio dei retorquetur contra ipsum quia arguit sit deus non potest odire aliquem nisi in ea sit aliqua malitia positiva ideo non potest aliquid diligi etc nisi in eo sit aliqua qualitas positiva modo stat quod deus aliquem odiat absque hoc quod in eo sit aliqua malitia positiva scilicet post peccatum cessantu actu peccandi quia tunc non habet aliquam qualitatem positivam et tamen si sic perseneret deampnabitur

Item de anima in sua infusione ubi non est nisi carentia iustitiae originalis

Advertendum quod similitudo non est bona de odio ad dilectionem quia dato quod deus non posset odire aliquem nisi sua malitia exigente non tamen sequitur quod non posset diligere sine positione caritatis creatae quia malitia esset odire non malum sed libertas est diligere non bene faciente ut virtuosus non odiret nisi male facientem sed bene diligeret indifferentem

Ideo advertendum quod deus aliter concurrit respectu bonorum liberaliter se communicando quam respectu malorum quia non nisi inquantum rigor iustitiae requirit

Responsio ad probationem primae conclusionis Aureoli

Ad primam ergo rationem aureoli quando dicitur actus aeternus non potest transire super rem mutabilem etc Caritas obicitur ut aeternaliter dilecta habuiter

iste doctor in materia de praescientia etiam in materia de delectabilitate adextra tenuit opinionem quae non est iudicio meo solida quia tenuit quod voluntas dei nullo modo est determinata respectu effectus adextra et quod ergo non ageret adextra volendo patet igitur quod fundamentum primae rationis stat in hoc quod actus aeternus non transit supra rem nisi pertinet rationem obiecti aeterni

Pro responsione dico distinguendo complacentia quantum ad propositum posset complacentia uno modo accipi pro aeterna praedestinatione quia numquam potest noviter transire sive aliquod obiectum quia quidquid est praedestinatum ab aeterno fuit praedestinatum cum illo tamen stat quod quodlibet praedestinatum potest non esse praedestinatum

vel capit pro acceptatione secundum praesentem qui iustitiam et sic bene transit sic noviter super aliquod obiectum quod ab aeterno deus voluit producere sortem hoc potest intelligi dupliciter Si intelligitur sic quod ab aeterno habuit volitionem quod in aliquo instanti voluit producere sortem verum est ibi sed sic intelligitur quod ab aeterno sic se habent quod voluit ita esse sicut per istam significantur sortes producitur propositio est falsa deus sic noviter acceptat non quod in eo sit mutatio unde tota difficultas est in modo respondendi tunc Sequitur

Lectio 81, de Caritate [Erlangen Transcription]
Propositio circa generatio caritatis

In alia lectione Pro aliquali declaratione materiae trinitatis quae tangit totum negotium theologicum primo a generalibus incipiendo ponam istam propositionem Quamvis creatae caritatis donum non sit absolute neccessariam viatori pro salute consequenda tamen 2m legem nunc statutam requiritur aliquod donum creatum concurrere in triplici genere causae in regno animae principaliter influxiva et cum hoc essentialiter requisita ad virtuose operandum

Rationes pro prima parte

prima pars probatur supponendo quod quaelibet forma unica suo subiecto unitur ut motor vel motrix etiam ut actus inhaerens quantum ad habitudinem formae ad subiectum ut est motrix constat quod deus vel spiritus sanctus potest supple nam omnem operationem quam posset habere forma spiritus sanctus potest habere ex eo quod hoc reducitur ad genus causae efficientis unde spiritus sanctus se solo sufficit inclinare animam et producere actum se solo quem producit mediante animam

Item divina acceptatio quae est actus interior dei est causa sufficiens ad hoc quod creatura consequatur saltem nam eo ipso quod creatura deus vult esse dignam vel habetur vitam aeternam digna est sed voluntas divina non dependet ab alio creato nec est alicui creato allegata quando sufficiat dare creaturae vitam aeternam absque hoc quod creatura habeat aliquem habitum puta caritatis vel alterius doni creati ymmo sola voluntate potest acceptare creaturam quae est sufficiens se sola

Item ante determinationem ecclesiae quod infunduntur fides spes et caritas non concludebatur sufficienter ex scriptura quod esset alia caritas quam spiritus sanctus ymmo plures videbantur auctoritates ad hoc quod nullum donum creatum esset caritas utque per magister 17 distinctione primi Ex istis clare patet de potentia dei absoluta possibile est creaturam esse in statu salutis absque dono creato quocumque

Rationes pro secunda parte

Probatur secunda pars vicem

Prima pars pro secunda parte: quod secundum legem nunc statutum requiritur aliquod donum creatum concurrere in triplici genere causae

quod secundum legem nunc statutam requiritur aliquod bonum aliquod creatum concurrere in triplici genere causae in regno animae et cum hoc praeordinatum essentialiter respectu omnium actuum et habituum virtuosorum producibilium in anima

primo quod requiratur aliquis habitus creatus vel donum creatum adhoc est expresse decretalis dicens quod in baptismo infunditur donum creatum et gratuitum

Item qua ratione fides et spes ponuntur dona distincta eadem ratione de caritas

Item accidentia ponuntur et ordinantur in operationes substantiarum generaliter licet forte apud proternietem posset accidentia negari doctrinaliter procedendo concedenda sunt accidentia conferentia adextra operum sub? Et simile est deformis substantialibus quae indiget accidentibus adexecutionem suarum operationum ita in proposito requiritur accidens nobile puta caritas creata

Item iustitia originalis ponebatur quaedam qualitas distincta in statu innocentiae subiciens vires inferiores superioribus et eas concordans Cum ergo caritas ponitur supplementum illius ipsa debet poni distincta

Secunda pars pro secunda parte Quod caritas reperiatur in triplici genere causae

Sed quod concurrat in triplici genere causae probatur primo de causa formali quia habet modum formae actuantis et vivificantis Augustinus vocat eam vitam virtutum Ideo scriptura concordans cum proposito dicit fidem esse mortuam quae est sine caritate igitur est veluti forma et vita omnino alias formas vivificans

Quod caritas se habeat in genere causae materialis

Unde gregorius nihil nec habet viriditatis ramus boni operis nisi remaneat in radice caritatis Ita quod singulae aliae virtutes fit sunt sicut rami et carentes vita nisi sint in radice caritatis

Aliae sunt auctoritates innumerabiles ad hoc quod caritas est forma aliarum virtutum eas vivificans ideo fides sine caritate vacatur informis et per consequens est forma aliarum

Quod caritas se habeat in genere causae finalis

deinde quod concurrat in genere causae finalis patet ex prioritate regiminis animae Nam sicut dux exercitus est finis omnium partium exercitus Ita caritas est finis et omnis aliae virtutes subordinatur sibi ad modum militum subordinatorum duci

Item apostolus finis praeceptorum est dilectio ergo caritativa dilectio est finis omnium mandatorum legis

Quod caritas se habeat in genere causae efficientis

deinde quod concurrat effective patet quia generaliter sicut actus generant habitus ita viceversa habitus generatur actus similes ergo caritas non minus potest producere actus quam habitus morales possunt producere actum

Item actus meritorii excedunt voluntatem naturalem facultatem igitur requiritur concursus supernaturalis scilicet ipsius caritatis alias caritas solum poneretur ad animae decorem Et sequitur quod ex puris naturalibus posset quid mereri vitam aeternam quod favet errori pelagii unde pelagius non negavit quando caritas facilitatem animam ad executionem operum meritoriorum licet 2m ipsum non requiritur caritas et sic concederetur quod negatio active concurreret esset error peyor quam sit error pelagii

Advertendum quod augustinus in libro de natura et gratia comparat animam sanitati unde notat ibidem quod status innocentiae habuit sanitatem virium omnium respectu animae constituentium nam portior superior animae habuit in animae superius imperium et simile vires inferiores plene obediebant et in optima tali proportione consistit sanitas et pax Sed ratione culpae originalis sublata est iustitia originalis quae servabat concordiam et introducta est cupiditas cuius officium est trahere portionem superiorem ad obiectivam inferiorum et trahere animam ad terrena contemplanda

Caritas est sanitas animae intellectiva sursum et inclinativa virium inferiorum ad obediendum superiori

Advertendum quod in statu innocentiae anima vi suae sanitatis licet potest exire in actum diligendi deum super omnia non tamen in actum eiusdem speciei cum actu qui nunc elicitur caritate manente loquor de specifica conditione actus unde non esset difficultas quod non fuit tunc actus meritorius sed loquor de perfectione de specifica

Corollaria
Primum Corollarium quod caritas evidenter potest denominari omnes species virtutis

Sequitur quod caritas potest evidenter denominari omnis speciei virtutis scilicet ut sic evidenter prudentia fortitudo iustitia et temperantia Etiam causaliter sufficienter et exeat in actum et sic intelligendo dictum alias potest dici quod materia prima contineret omnes virtutes evidenter quia continet animam quae est subiectum virtutum Roboratur istud per augustinum in libro de moribus ecclesiae ubi ponit caritatem vel maiorem pro genere omnium virtutum et ponit quod nobiliori modo potest in actum quam alia virtus

Secundum Corollarium quod caritas sit realiter cognitio

Sequitur quod ut caritas sit realiter cognitio probatur quia caritas potest inmediate in actum prudentiae et hoc non esset nisi habitus cognitionis igitur caritas est huiusmodi ymmo sequitur quod caritas potest vocari prudentia scientia sapientia unde scriptura in Canonica Iohannis Caritas est unctio docens de omnibus ita quod caritas dirigit intellectum practicum etiam speculativum ideo est unctio docens

Tertium corollarium Quod in habitu caritatis relucet veritas credendorum

Sequitur quod in habitu caritatis relucent veritates credendorum nam ipse potest in actum cuiuscumque virtutis igitur in actum credendi et licet ex ordinatione divina non exeat se sola scilicet sine spe et fide quia impossibile est sine fide placere deo ut patet per apostolum tamen quantum est ex parte sui potest exire in actum fidei sine fide Istud non est mirandum plus quam quod fides est amor

Quartum Corollarium Quod credendorum facilitas ex intensione caritatis habet originem

Sequitur quod credendi facilitas ex intentione caritatis maxime habet originem patet nam caritas sic credendorum relucentia sequitur quod anima facilitetur ad credendum ex intentione caritatis

Quintum Corollarium Quod caritas est medicina infirmorum circa fidei difficiles articulos

Sequitur quod caritas sit medicina inferiorum circa fidei articulos sic quod caritas recurrat ad deum sicut ad hoc sunt positae regulae nam est suprema medicina

Sextum corollarium Quod simplex persona caritate informata est magis virtuosa quam aliquis philosophus

Sequitur quod duplex simplex persona caritate informata est magis virtuosa quam sint socrates vel seneca posito quod nullus eorum habuit caritatem quia est eminentiori modo quaelibet virtus quam quaecumque data

Etiam est extensior virtus quia res cuiuscumque mere potest habere actum sed sic non est de aliqua alia virtute igitur etc ymmo potest inferri quod parvulus noviter Baptizatus et non habens usum rationis sit magis virtuosus quam unquam fuerat aliquis philosophorum non habentium caritatem licet sint in parvulo inpedimentum quantum ad executionem operum scilicet propter impedimenta naturalia ut etiam patet de adulto noviter baptizato converso qui difficiliter exit in bona opera propter repugnantias habitus virtuti infusae

Septimum corollarium Quod pro quocumque regimine caritas est aptissima dispositio

Sequitur ulterius quod pro quocumque regimine caritas est aptissima dispositio patet primo quia pro regimine animae ipsa est sufficientissima dogma et reductiva Etiam ad regimen politiae quia qui potest primo regem regnum animae est aptior ad regimen politiae Et quia caritas non quaerit quae sua sunt sed quae christi et proximi ideo est aptissima ad regendum Et maxime excludit tyrannidem quia tyrannus non regit propter bonum politiae sed proprium et sic non est de habente caritatem Et si ita est in regimine politio maxime debet ita esse in regimine sip speciali quia ibi debet quaerere illa quae sunt ecclesiae et christi

Octavum corollarium Quod in regimine politico et spirituali debet attendi ad caritatem tam ad consilia quam ad quoscumque alios actus

Sequitur quod in regimine pollitico et spirituali maxime debet ita esse attendi ad caritatem acceptandarum pro huiusmodi regimine

unde caritas praesentat res secundum debitum ordinem scilicet deum tamquam summum et semper digniores res praeponit nisi sit specialis obligatio ad contraria et per consequens per caritatem faciliter faciunt consilia Cuius scilicet caritatis oppositum est cupiditas et habet oppositas conditiones

Nonum corollarium Quod maxima dispositio cessandi schisma praesens esset habere caritatem et recurrere ad eam

Sequitur quantum ad materiam scismatis quod maxima dispositio sedandi scisma esset recurrere ad caritatem nam illa quae non quaerit quae sua sunt non est ambitiosa non quaerit in inimicorum suspitationem

Et sic posset inferri quod ad sedandum universale scisma primo sedandum esset scisma regiminis animae

Decimum corollarium Quod omnis deliberata actio non producta a caritate sortitur difformitatis aliqualem rationem

Sequitur quod omnis deliberata actio non producta a caritate sortitur difformatis aliqualem rationum quia in toto regimine debito ipsa essentialiter praeordinatur igitur quidquid fit praeter caritatem sit praeter ordinem patet ex hoc quia omnis talis actio est peccatum saltim veniale

Undecimum corollarium Quod operationes ex caritate procedentes vel nullum generat habitum vel generat habitum per illum voluntatis non existentis in actum sublata caritate

Sequitur quod operationes ex caritate procedentes vel nullum generant habitum vel talis habitus non exiret in actum sublata caritate ut si sortes frequenter ex caritate eliciat actum diligendi deum dico quod huiusmodi actus non sunt sicut alii actus virtuosi quia non sunt similes essentialiter et non intelligo quantum ad m??m quia de hoc non est dubium et si habitus aliqui generarentur nam possunt in actus similes unde voluntas non posset sublata caritate in actibus eiusdem speciei sicut cum caritate

Duodecimum corollarium Quod difficultas cognoscendi se esse in caritate non consurgit ex eo quod habitus acquisiti per actus caritativos producunt actus similes primis sublata caritate

Sequitur quod difficultas cognoscendi se esse in caritate non consurgit ex hoc quia habitus acquisiti per actus caritativos producunt similes actus sublata caritate Sed consurgit ex parte caritatis cupiditatis et malorum habituum caritati inpossibilium partim ex ignorantia relationum actuum quia stat quod aliquis credat actum esse vere fruitivum et tamen non est sed refert ad se et non potest habere actum reflexum super illum actum ad sciendum quantus sit

Decimumtertium corollarium Quod caritas non solum est animae sanatio, sed ultra gradum naturalis causalitatis augmentatio vel elevatio

Sequitur quod caritas non solum est anima sanitas sed ultra gradum naturalis causalitatis animae est argumentatio vel elevatio quia voluntas in statu innocentiae non poterat in actum in quem non potest cum caritate

Proportionaliter sicut in materia fidei fuerunt illata correlativa de fide ita possent hic fieri de caritate ymaginandum est quod sicut fides est instrumentum liberi agentis scilicet spiritus sancti et conformae illi primo agenti ita caritas Ita sequitur quod caritas non potest exire in actum contra legem

Obiectio Quod caritas non erit essentialiter subordinata primae veritati vel Spiritu Sancto

Sed contra subtrahatur spiritus sanctus subsistentia manente qualitatem et ponamus quod tunc ex caritate producat voluntas aliquem actum ille actus erit peccatum et obliquitas quaedam et per consequens caritas non est essentialiter subordinata primae rectitudini ista ratio fuit facta de fide et soluta

Ad rationem tamen admitto casum scilicet quod posset manere Sed dico quod non esset tales caritas

Secundo dico quod non staret quod tunc exiret in actum quia activitas caritatis est activitas super naturales requirens spiritualem influxum Spiritus sancti Ita quod non posset causari quando habeat causam superiorem concausantem speciali modo igitur non stat quod agat ad mali actus productionem et sine tali influentia non potest exire in actum sed spiritui sancto repugnat oblique agere per concursum specialem etc

Lectio 40, De fruitione [Erlangen Transcription]
Quod ea quae tacta fuerunt quantum ad materiam nobilitatis non sunt intelligenda de nobilitate politica

In alia lectione Advertendum circa dicta in alia lectione quod ea quae tacta fuerunt quantum ad materiam nobilitatis non sunt intelligenda de materia pollittica secundum communem usum quia illa subiectio de qua dictum est non sufficit ad talem nobilitatem de qua agitur in materia pollittica quia ista dilectio non est nisi amor dei et voluntas obediendi ei offerendo se totum deo et non reflectendo ad se dicit augustinus 2o de civitate dei capitulo 14o duas civitates fecerunt duo amores de hoc dictum fuit circa principium Et huiusmodi obiectio non sufficit ad nobilitatem polliticam

De secundo quod ab umbra eius nobilitas pollitica sumpsit originem Nam gentiles virtuosos constituerunt principes suos

Item ad nobilitatem polliticam ultra virtutem apparentem vel existentem requiritur applicatio ad conferentiam pollitiae Requiritur ulterius longa continuatio nam propter unum factum non repraesentaretur quis nobilis sed ex pluribus circa pollitiae regimen

dico consequenter quod servitus peccati non tollit nobilitatem polliticam dummodo non nimis diu continuetur

dico ulterius quod non tollitur per peccatum habitudo dominii Dicit scriptura obediendum dominis licet discolis

Materia principalis: diffinitio fruitionis ordinatae

veniendo ad materiam satis apparet quod deus est solum obiectum licite fruitionis seu obiectum beatificum quia in nulla creatura reperitur ratio fruibilis vel terminantis vel satiantis fruitio dei ordinata est dilectio dei ad dilectionem dei licet minus principaliter propter se

Obiectiones

Contra arguitur ex dictis in praecedente quaestione in una ratione tacta Nam deus est diligendus propter beneficia igitur beneficia magis sunt diligenda

Item contra illud propter se quia vel capitur negative vel positive Si negative tunc etiam creatura est fruendum etiam fruendi est virtutibus quia sic frui est diligere sine relatione in aliud modo licet non sequeretur melius ad virtutes deberemus eas diligere et per consequens eis frui 1o modo capiendo ly propter se Si positive vel hoc est quia huiusmodi dilectio per se teneat se tamquam pars obiecti vel quia huiusmodi dilectionem praecedit alius amor dei per quem huiusmodi amor causatur et elicitur neutrum potest dici Si dicitur primum sequitur quod realiter deus erit bis obiectum eiusdem dilectionis Si 2m sequeretur quod numquam staret habere unum actum diligendi deum sed semper requirerentur duo

Aliae difficultates possent adduci quia videtur quod persona in causa personali non habet rationem obiecti fruibilis quia si sic tunc essent plures tales quia tunc opporterent quaerere qua ratione pater diligeret filium

Item de ratione totius trinitatis in esse pluralitatis personarum qua ratione diligibilitatis deberet diligi

Item de formalitatibus

Item idem actus est visus et fruitio ordinata sit ille actus A tunc A habet creaturam pro obiecto et sic aliud a deo est obiectum actus fruitionis

Responsiones ad obiectiones
Ad primum

Ad primum respondendum est scilicet de dilectione dei propter beneficia quod beneficia multipliciter possunt concurrere ad dilectionem dei fruitivam primo ut ostensivo rationis diligibilitatis scilicet ex diffinitione bonitatis ad extra arguitur interior bonitas ideo beneficia sunt indicativa bonitatis divinae Isto modo beneficia divina arguunt ad intra in mensam largitatem bonitatem et fecunditatem modo ex hoc quod inducunt vel indicant huiusmodi non arguitur quod conclusio habeant rationem obiecti formalis fruibilis

Secundo concurrunt ut causa rememorativa quia faciunt occurrere materiam obiecti fruibilis

Tertio concurrent allective scilicet alliciendo et movendo potentiam Nam ex receptione beneficiorum creatura redditur promptior et voluntas abilior unde beneficia abilitatis potentiam volitivam et reddunt eam promptiorem

Quarto in genere causae quaedam modae efficientis possunt concurrere

5to in genere causa funla finalis sed non essentialiter ordinatae ut iste intellectus est magis ad propositum in ista materia ad istum intellectum quod realiter per modum finis beneficia aliquo modo moveat ad productionem dilectionis dei super omnia non habitudine essentiali quia non est essentialis habitudo huiusmodi finis ad illum sed si revolvatur erit habitudine essentialis nec etiam amores huiusmodi obiectorum habent ordinem essentialem sed mere accidentalem Ideo non sequeretur quod magis diligantur quia non est ordo essentialis obiecti ad obiectum sed beneficii ad deum vel quod amore beneficii sit prior essentialiter ad amorem dei Realiter exprimitur quod non diligo principaliter propter beneficia vel beneficium et sic apparet quod ly propter diversimode capitur Et potest dicere habitudinem diversam

Ad secundum

Quantum ad secundum de dilectione propter se dicitur quod positive capitur et non negative quia si negative tunc oportet dicere quod non referretur positive in aliud Et tunc est difficultas in modo exprimendi Ockam dicit in ista materia quod deus diligitur propter se quia diligitur et propter nullum aliud nec diligitur nec actum nec habitum secundum rectam rationem et quodlibet aliud propter ipsam diligitur loquendo semper de dilectione ordinata

Advertendum quod in dilectione fruitiva dei concurrunt duae causae una est praeceptum legis Alia est ratio particularis sub sumpta verbi gratia Solus deus est super omnia diligendus A est deus ergo a est etc super omnia diligendus hic assumitur maior quae est legis et accepto illa per fidem minor assumitur Et est ratio particularis et deus sumitur vel aliud supponens pro deo concluditur quod a est super omnia diligendus Advertendum quod ly propter refertur ad maiorem vel ad medium quod subicitur in minore minor dicitur quid ad medium Et resolvendo clarius non est aliud nisi quia consideratio de istis est medium concludendi in syllogismo practico quod deus est super omnia diligendus

Istam propositionem ponit Schaton dicit ulterius quod non dicit ly propter se teneat se aperte obiecti quia hoc non est verum vel quia praecedit alius amor sed quia praecedit una maior cui assentitur propter fidem et praecedit una minor cuius subiectum supponit pro deitate ideo propter se id est principaliter ex consideratione sui // Sed obicitur contra se quaestio assentimus conclusioni quia oportet habere volitionem respectu maioris dicitur quod non quia ex lege quilibet apprehensa illa quod deus est super omnia diligendus statim assentit ei sed sic non est in aliis quia in aliis oportet habere desiderium respectu maioris animalis non formaret actum conformem illi dictamen et per consequens nec respectu conclusionis formaret electionem conformem verbi gratia Ponamus alias qui non sit infirmus tunc assumatur sibi ista maior Omne remedium pro sanitate est acquirendum ipse non assentit illi et sic sola consideratio deitatis est illud propter quod deus diligitur etc

Conclusiones

Circa distinctionem 38vam prima conclusio Res futurae sunt futurae quia praescitae sunt a deo

Secunda conclusio si res non essent futuro deus non staret eas

Tertia praescientia dei non potest falli etc

Lectio 109, de Libertate [Palatine Transcription]
Recapitulatio: quattuor errores circa fatum

Alia lectione Ex praecedenti lectione apparuit circa fatum quadruplex error Primus dubium causarum superiorem ordinem et seriem esse fatum Secundus dicentium ex immobilitate divinae providentiae immutabiliter et inevitabiliter omnes effectus evenire Tertius dicentium ex deorum fatalium sua immutabili et necessaria executione nos effectus esse contingentes Quartus error est philosophorum resolventium ad inperfectionem materiae quae non potest sufficienter inmutari primum et spernam si sic semper esset in actu

Et ideo triplicem posuerunt rerum seriem etiam sub primo Primo posuerunt intelligentias quasi inmutabiles scilicet hymermanem in quibus sunt semina deinde in causis subordinatis eis inmutabiliter moventibus secundum casum et vocaverunt necessitatem in quibus sunt tamquam in germine Tertium posuerunt in generationibus et corruptionibus quae non possunt primum sufficienter inmutari et vocaverunt texturam et sic posuerunt tres deas vel tria fata scilicet Cloto latensis, atropos

Quintus error

Addo quinto errorem negantium fatum maxime propter radicem negationis nam anaxagoras et alii philosophi negaverunt connexationem causarum ideo dixerunt omnia a casu contingere et sic nichil esse fatum ideo negaverunt fatum

ex illa radice et positio illa ad mentem ponentium est erronea dixi in reprobatione huius erroris quod ex radice erroris et non pono in se reprobatur nam dicit gregorius in omelia Ephiphaniae Absit in mentibus fidelium quod aliud esse fatum dicam et sic videtur negare fatum intelligit tamen secundum praedictus modos Augustinus 5o de civitate dei si quis virtutem vel potestatem dei nomine fati appellet sententiam teneat et linguam corrigat Et si dicatur de boetio qui usus 4o de <lb ed="#E" n="2"/>consolatione prosa 6a illo termino Respondetur quod usus est more poetico

Secundo licet apud vulgus vel simplices usus illius vocabuli sit periculosus ne vulgus coincidat cum sententia gentilium Apud tamen doctores nullum est periculum

Quod fatum multipliciter potest accipi in bona significatione

Advertendum quod fatum potest multipliciter capi in bona acceptione vel significatione

Prima acceptatio fati

ut patet per wilhelmum parisiensis unde dicit quod fatum potest dici a for faris id est loqui vel dicere Nec inter omnia summe conpetit deo esse verbum omnium expressivum verbum scilicet essentiale quod conpetit cuilibet persone et totae trinitati Etiam verbum notionale quod conpetit filio et nulli alteri et ergo tota trinitas personarum potest dici fatum quasi fons vel producens omnia et maxime filius per quem omnia facta sunt

Secunda acceptatio fidei

Tertio pro divina providentia quae specialiter est rerum in suum finem directiva hoc tangit augustinus 5to de civitate dei

Tertia acceptatio fati

Secundo principaliter dicitur fatum vel capitur in bona significatione pro effectu divinae providentiae vel executione ymaginandum est quod divina providentia est tamquam speculum intelligibile et mundus architopus omnis effectus praesentes praeteritos et futuros limpidissime repraesentans et omnes habitudines rerum et totum ordinem universi

Consequenter ymaginandum est quod huiusmodi ars explicatur successive ad extra secundum varia tempora et loca et secundum quod est quasi effectus artificiarum unde res producuntur eodem ordine quo conceptae sunt et huius executio et explicatio ad extra divinae providentiae potest vocari fatum Boetius describit fatum quod est inhaerens rebus mobilibus dispositio per quam providentia suis quaeque nectit ordinibus utrum sit dispositio super addita non est ponendum sed res sit dispositae ita quod debitae ordinant licet relatio multarum operationum in finem debitum non sit nobis nota deus tamen non promovet vel incitat ad peccatum

et sic tota latitudo omnium operationum quae fiunt etiam a deo et habitudo et connectio diceretur fatum ita quod temporalis explicatio esset fatum et non esset nisi res sic ordinata inter se

pono propositionem iuxta hoc quod non stat aliud fieri et non fata isto modo quia si fiat a divina providentia tunc sit fato isto modo sicut quaelibet res mundi quae sit dicitur fieri a fato quia secundum debitum ordinem Et sic est inpossibile quod aliquid evadat ordinem divinae providentiae quantum ad hoc igitur etc

Secunda propositio licet non stat aliquod fieri contra fatum potest fieri aliquod recipiendo isto 2o modo patet nam alias erit effectus divinae providentiae qui non potest non fore igitur aliquod erit fatum quod non potest esse fatum igitur sortes illud quod fatatum est fieri non potest fore ut ordinatum est quod sortes levabit festucam tamen potest non levare

Quarta acceptatio fati

Tertia acceptio est ut fatum dicatur explicatio divinae providentiae circa res tempori subiectas et ista est strictior quam praecedens inmediate nam isto modo illa quae subiacent evo et illa quae sunt eviterna non subiacent fato Et sic accipit boecius in 4o dicit si superne mentis ezir?rat firmitati motu carens fato quoque super egredietur necessitatem Explicando ymaginationem Boecius ymaginatur quod proprie deus debet compari centro orbis quod est simpliciter inmobile quantumcumque velociter moveatur orbis circa centrum nichilominus remanet centrum ymaginabile inmobile deinde ymaginatur quia orbes scripti circa centrum magis distantes velocius moventur ymaginatio ergo eius quod datur aliqua latitudo distantiae a centro ultra quam quidquid est temporale et est tantae mutationi subiectum quod vocatur temporale et sic magis et magis tendunt ad inmobilitatem ideo dabitur rotulis orbis qui dividat temporalia et eviterna non subiacent fato

Secundum hoc posset poni duae propositiones prima stat quod liberum arbitrium non subiacent fato isto modo summendo patet nam boetius si superne mentis etc unde stat quod aliquod per contemplationem in deum elevetur absolvatur a temporalibus quod nullum motum illorum experitur sed solum motum ad deum propter propinquitatem ad centrum Iuxta potest haberi intellectus unus dicit ipsius virgilii in libro georgicorum felix qui potuit rerum cognoscere causas Ita quod quasi tetigit vitam contemplativam vel speculativam ad quam venerunt philosophi et sic apparet adhuc quod secundum gentiles bene sapientes fatum non ponit necessitate licet sit in exorabile et semper habeat effectum quantum ad causas naturaliter agentes et sic salvarentur poete scilicet quantum ad executiones operum naturalium Ita quod sic non inpeditur Cum hoc stat quod intellectus elevetur et appropinquet ad divinam contemplationem et non subiciatur fato

Quinta acceptatio fati

4to capitur pro naturali influxu causarum et carum neccessaria inter se et ad effectus connexione et intelligitur de necessitate naturae quantum est ex parte huiusmodi agentium in quarum causarum cognitione est maxima intellectus perfectio Ideo circa hoc post insistam aliqualiter

Sexta acceptatio fati

Quinta acceptio iuxta peripotheticorum acceptionem opinione ut dicit quidem vocatus Allexander effriseus dicens se explicare opinionem peripethecorum et aristotelis Iste vocat vatum naturalem rei dispositionem et innatum et effectus qui de per se consequuntur vel innati sunt consequi illam dispositionem naturalem fatales appellantur Exemplum in naturali dispositione et connexione peryodus vitae esset tanta quod duraret usque ad instans A et quia est colericus incitabitur ad iram consequenter inclinatur ad malitia et ad arma Et sic breviter discurrendo de ea quae inclinatur vocat fatum et effectus sequens vacat fatales Et sit quod sortes tantum duret et sic miles fato contingit

Advertendum quod sicut me ille alexander explicat fatum non est causa neccessaria effectus fatalis ymmo contingenter val?o effectus fatalis procedit a fato declarantur ex parte corporis quia ex naturali dispositione sortes viveret per decem annos sed poterit malum regimen eligere et sic fatum non habebit effectum vel potest meliorare regimen et sic prolongabit Et licet a natura sit colericus et inclinatus ad exercitari in malitia potest per doctrinam ad alia se divertere et fieri religiosus et sic causa tam ex parte corporis quam ex parte electionum animae potest fatum non habere effectum Exemplum ponit de socrate quia quidam dixit eum male esse inclinatum Respondet socrates quod fato vivere erat quia fuit inclinatus ad mala quae dominat per virtutem et rationem Allegat ad istud aristotelem in 2o metheororum sed non reperitur in illa forma dicentem hyemps debet esse frigida secundum futura tempora et forte est secundum aliam translationem Item allegat aristotelem in libro de auditu id est philosophorum quem antiquus vocant de auditu et librum Avicennae vocant librum sufficientiae

Addo sequendo ymaginationem quod inclinatio quae esset secundum instinctum naturae communis posset dici fatum Et secundum hanc ymaginationem salvarentur multa dicta poetarum et vulgarum nam spirituales cura est naturae consequens ad praeservandum principes dominans vitia et reducens ad debitum temperamentum totum macrocosivum

Et sic de iulio cesare quia pauper auctoritas formidavit Iulius inquit Cesarem vehis quasi solicitudo est toti naturae universali ad mei praeservationem et sic salvarentur effectus mirabiles sicut de equo alexanderi et iulii cesaris et isti vocaretur effectus fatales naturae universalis Et iste modus non offendit catholicum ymmo magnificat divinam providentiam respectu regiminis naturalis

Septima acceptatio fati

Sexto capitur pro naturali conditione rerum praedictarum nam rerum productarum naturalis conditio est quod habeant terminum a quo scilicet generationem et ad quem scilicet corruptionem etiam medium scilicet existere et istud relatum ad tria tempora optatur tribus fatis quae dicuntur cloto latesis et atropos

Octava acceptatio fati

Septimo fata possunt dici dispositiones rerum videlicet secundum scripturae testimonium creatura sic producta in numero pondere et mensura In numero quantum ad naturam specificam et correspondet cloto Quantum ad mensuram tam suae durationis quam activitatis et correspondet lachesi deinde quantum ad pondus scilicet respectu finis et correspondet atropos Et sic etiam res habent crementum statum et declinationem correspondenter ad tria fata Item ad 3s dimensiones posset reduci prima est longitudo et sic Et sic dixerunt antiqui omnia reduci ad dimensiones vel ad numerus cubitos Radix quae ducta in se producit quadratum deinde radix producit cubicum et non ultra

Aliae rerum habitudines concernentes philosophiam possent ad hoc applicari et ad istam resolvi Et vulgus inperitum non capiens ista cecidit in scandalum et incidit in errores Circa quartam acceptationem fati intendo introducere de modo coordinationis causarum inter se Et tandem des?re ad dicendum de habitudine primae causae ad voluntatem

Lectio 111, de Libertate [Erlangen Transcription]
Executio divinae providentiae est triplex

alia lectione Quantum spectat ad propositum pro maiori declaratione materiae tactae Sciendum quod triplex est divinae providentiae executio

quantum spectat ad propositum una per influentiam summi boni concreta providentis et ista est volitio divina quae est semper uniformis respectu omnium quae fiunt ad extra nam ipsa est pura et summa libertas simpliciter inmensam et concurrit respectu effectus infirmi et arduissimi et non est activa ad extra nisi pure libere quod non conpetit causae creatae

Secunda est respectu 2arum causarum quae non est naturalis et est respectu creaturae quam executionem divinae providentiae faciunt angeli non appropriati naturaliter ad agendo aliquibus corporibus vel orbibus seu materiis corporalibus et sic seraphim contemplatur divinam bonitatem secundum habitudinem quam habet ad ipsum deum quantum ad finem ex qua consideratione rerum in finem ultimum concluditur inmensa bonitas propter quam omnia bona sunt facta et in ipsum ordinata ex qua bonitate respectu creaturarum in deum sit considerata consurgit maximus amor ideo officium seraphin est circa obiectum amoris occupari ideo interpretatur ardentes et negandum illud est eorum officium sed etiam eorum est eandem veritatem et angelis et hominibus revelare

Consequenter considerando dispositionem rerum optime factam et habitudinem inter se ad suum finem per hoc explicatur divina sapientia quae ita bene scivit ordinare quod officium pertinet ad cherubin et interpretatur plenitudo scientiae et docet etiam angelos et homines

Officia circa regimen humanum

Consequenter descendendo ad ultimam ierarchiam sunt alia angelorum officia scilicet circa regimen humanum et hoc tripliciter

Primum officium

Nam aliquod officium angelorum est circa bonum humanum commune politicum et ad hoc deputati sunt angeli quorum officium est conservare politiam principes instruere de modo iuste regendi vel gubernandi politiam unde macrobius sompnia principum sunt vera nam etiam ipsis dormientibus immittunt angeli revelationes politiae necessarias ut est ficticium unde sacra scriptura idem testatur daniel 10 capitulo ubi dicitur quod michahel erit princeps iudaeorum regens populum iudaicum Alius angelus erat graecorum et alius personarum

et sic apparet quod angelorum officium est circa humanas pollitias et principes Et addunt doctores quod translatio regnorum spectat ad deorum officium unde si principes noluerunt inclinationibus angelorum obedire a suis principalibus corruant

Secundum officium

Aliud officium habebant negandum circa communem polliciam et rectorem eius sed circa illam et quamlibet personam simul et ad hoc officium deputantur angeli ad revelandum et enunciandum illa quae tangunt religionem debitam et divinum cultum et sic Gabriel annuntiavit inclinationem verbi quae sint fons totius nostrae salutis et religionis

Et sic divinam fanente gratia angeli prompti sunt ad instruendum circa dei verum cultum nisi quis ponit obicere

Tertium officium

Aliud est circa particularem personam et actus eius Et sic dicitur angelis suis mandavit de te quod exponunt doctores respectu cuiuscumque rationalis creaturae et sic officium angelorum non est naturale sed ex divina gratuita institutione scilicet sic homines dirigere nisi ipsi met ponant obicem et istae acceptiones sunt extra propositum

Difficultas: Utrum angeli non naturaliter inclinati ad orbes vel ad alia?

difficultas est utrum angeli non naturaliter inclinati ad orbes vel alia corpora movenda respectu naturalium actionum concurrant effective

et utrum omnes angeli non uniti breviter quia materia est positiva potest dici quod secundum quod est ordo essentialis perfectionis ita quantum ad hoc potest esse influxus et sic superior angelus influeret per modum voluntatis respectu accidentium naturalium nolo tamen asserere propter articulum parisiensis dicit quod error est quod intelligentia movet se solo voluntatis imperio

Tamen potest dici quod articulus intelligitur de intelligentia appropriata orbi

Secundo diceretur quod angelus superior agens per voluntatem non sufficeret effectus naturales producere naturaliter sive miraculo nisi concurrentibus aliis causis naturaliter requisitis Et sic bene cum concursu angeli naturaliter moventes influeret

Et dicitur quod resolvendum est ad divinum decretum quia ordo causalitatis non sequitur ordine intrinsecum rerum

Alia difficultas: qualiter motores orbium ordinantur

Sequitur de 3o genere magis ad propositum scilicet de influentia naturali scilicet qualiter motores orbium vel causae superiores naturaliter agentes inter se habent ordinem et qualem inter se habent dependentiam utrum quaelibet sufficiat quamlibet speciem producere vel una sola unam et alia aliam speciem Circa hoc sunt modi dicendi

Prima via

primus quod prima intelligentia coniuncta orbi dato quod deus non moveat se solo orbem ipsa scilicet prima intelligentia creata movens primum orbem scilicet decimam speram habet naturalem causalitatem universalem respectu omnium producibilium naturaliter materia respectu omnium hic inferius educibilium de potentia materiae habet tamen confuse et taliter quod non sufficeret exire in actum Ideo ymaginandum est quod secunda intelligentia scilicet novi orbis vel agregatum ex ipsis non curo habet causalitatem naturalem super omnes quidditates rerum et species producibilium naturaliter et per eductionem formae de potentia materiae ymaginandum est quod nova addit super decimam causalitatem productivam quiditatum et specierum universi ita quod est ydeatam omnium specierum et quidditatum producibilium naturaliter ut excludatur anima humana deinde haec causalitas non sufficit quia est praecise quidditatum 10 octavo habet vim productivam dispositionem de quarta specie qualitatis scilicet figurarum et linia mentorum corporum secundum deductam quantitatem et debitam figuram Ideo omnes antiqui astrologi et moderni ponunt figuras in octava spera ex dispositione stellarum ut omnes figurae hic reperibiles in octava spera reperiantur Et in nona ponuntur ymagines non quidam figurabiles sed virtuales quae sunt causae quiditatum rerum

Consequenter ponunt ulterius quod planetae et orbes planetarum non habent in se ymagines rerum sunt tamen susceptivi influentiarum trium superiorum orbium et a prima capiunt vim producendi confuse sicut dictum est

A 2o vim producendi secundum calem figuram et tunc a natura propria habet vim constituendi effectus individuales in esse secundum accidentia individualia scilicet ex hoc materia et secundum talem dispositionem hoc enim fit a plentis ideo planetae moventur tot diversi motibus ut consequantur a superioribus virtutem inferius influendi quam non possunt exequi nisi recepta influentia superiori et secundum hoc est mirabilis concathenatio Et omnes varii modi ponuntur propter necessitatem susceptionis influentiae quia non sufficiunt exequi virtualem suam causalitatem nisi etc Ideo indigent diversis aspectibus Item ut istud intelligatur facilius comparamus maiorem mundum ad minorem videbimus quoddam similem nam cor habet universalem influentiam respectu totius mundi minoris sed per illam non posset omnes particulares effectus consequi nisi habent diversa membra sibi subordinata recipientia eius influentiam mente illa usque ad ultimos effectus unde contingit quod stat vita in corde et tamen non potest exerceri operatio in membro Ita de ultima spera respectu aliarum eius tamen influentia non sufficit nisi me?ntibus aliis membris habentibus influentiam propriam conferunt ultimos effectus Et ideo est maxima similitudo minores mundi ad maiorem

Secunda via

Alia ymaginatio quae videtur apud aliquos esse contraria primae sed videtur mihi quod quantum ad aliquod satis coincidit ymaginatio est quod planete sunt effectuum hic inferius primo et principaliter effectui et ydeatum Ita quod continent rationis causales universales rerum etiam quiditates rerum nichilominus possunt exire in effectum nisi superioris orbes influant cum eis influentia satis in generali et modice perfectionis Exemplum sicut poneremus quod color est naturaliter suae speciei visibilis et contentivus et productivus ita planetae omnium suorum effectium deinde sicut color non potest nisi radiante lumine ideo nec planetae nisi radiantibus superioribus et ideo orbes superiores concurrunt cum planetis non proprie agendo sed actuando orbes sicut lumen non producit speciem coloris sed tamen color non potest sine lumine Et sic de planetis dicitur quod non possunt suos effectus producere nisi assit influentia superiorum

Tertia via

Tria via quod planetae habent proportionales stellas fixas et stellae fixae proportionalies influentias non nona spera ideo effectus fiunt nec a planetis nec a speris superioribus sed quasi aeque primo planetae et stellae fixae continent effectus inferiores ideo planetae moventur ad hoc quod sint correspondentia planetae ad stellas sibi proportionales et secundum quod est correspondentia vel non correspondentia effectus eveniunt

Advertendum quod rationes seminales et causalitates inferiorum non semper requirunt causalitatem superiorum eius correspondentem adaequate sed sufficit quod est communis propter varietatem et pluralitatem influentiarum quod patet quia quacumque dispositione caeli data ignis produceret ignem applicabiliter sibi materia disposita ideo sufficit quod correspondeat in communi et non oportet adaequate

Advertendum quod ratio seminales vel causalitas hic inferius quantum ad mixta perfecta ymmo generaliter ad omnia mixta vel promovetur vel inpeditur a causalitate proportionaliter vel contraria in dispositione caelestium Avicenna tenuit quod sine concursu inferiorum causarum superiores possent producere animalia et mixta perfecta Albertus magnus notat quod monstra consuerunt contingere non solum ex parte materiae

sed etiam influentiae ut quod asinus videtur assimilari equo et etiam in specie humana contingit monstrum habens similitudinem equi et in aliis habet similitudine hominis non ratione materiae sed ratione influentiae vigentis tempore emissionis semines et sic salvat mala mirabilia et monstra

Sequitur quod multum recipienda est radix inferior in generalibus inferioribus quia rarissime superior habet effectum nisi infertur secum concordaret

Sequitur quod praesumptuosissimum est intromittere de astrologia indicativa nisi quis sit maxime naturalis

Sequitur quod etiam licet monstra pestilentiae et varie imitationes reducantur in causam caelestem et superiorem radicem ut plurimum tamen debent reduci in inferiorem quia super habudante materia potest fieri monstrum vel ratione male dispositionis materiae ubi materia habundat fiunt plura membra Et pestilentiae possunt fieri ex resolutione cadaverum et fiunt exalta?nes et sit ex aliqua materia pluvia vel alia inpressio metaphorica et alia materia met et putrefit et sic iterum causatur pestilentia

nihilominus tamen aliqua resolvi possunt in causas superiores nam sicut aliqua animalia sunt nobis venenosa et aliqui planetae Ita influentia productiva illorum posset notabiliter aliquo tempore vigere et inprimere in aere dispositionem venenosam nobis et sic possunt oriri mortalitates et pestilentia Et sic talia non debent praenosticari vel iudicari per astrologiam sed per utramque

Alius modus ponendi quod ordo naturalis non requirit aliquam connexionem causarum mediarum necessariam inter se sed quilibet orbis connectitur soli primae causae et agit suam influentiam hic inferius

Corollaria

Ex istis quacumque istarum viarum data

Primum corollarium

sequitur primo quod tota naturalis influentia corporum caelestium non se extendit ad aliquam electionem liberam causaliter effective productive patet nam secundum omnes influentia corporum celestium et intelligentiarum non est nisi ad imitationem elementorum et ipsorum mixtorum et productionem specierum secundum mixtionem scilicet elementorum vel suarum qualitatum dico ipsorum quod plures et valentes philosophi tenuerunt quod electivam materiam realiter in mixto Ideo actio naturalis orbis vel cuiuscumque angeli moventis orbem appropriate non se extendit ad productionem actus liberi quia non agit nisi naturaliter quia non se extendit ad animam nec eius actus quantum ad superiorem potentiam Sequitur quod tota causarum concathenatio aurea nulllam potest inferius necessitatem primo non quantum ad actus liberos nec respectu supernaturalium corporalium quia stat quod influentia spiritualis equi productiva tamen non producitur equus nisi sit applicatio causae particularis

Secundum corollarium

Sequitur quod fiant perditiones seditiones et talia non debent attribui vel inputari saturno nec homicidia mara nam homines met sunt causa suae malitiae Sequitur quod nec Iovi attribuendus divinus cultus nam Iupiter praecise influit naturaliter alterando elementa et complexionando mixta Et sic patet ex hoc quod regia dignitas non attribuitur soli

Tertium corollarium

Sequitur quod nec illa quae pertinent ad sectas sacrilegas vel ad sacram religionem Et sic secta machameti non fuit introducta per venerem Et ita de caldeis et aliis nec a mercario lex christiana sed a deo summo qui misericorditer voluit nobiscum agere Sequitur quod ymaginationes fabricatae in certis constellationibus nullam habent efficaciam Et respectu traditae ad faciendum et habendum amorem id est ut ametur ad habendum honorem id est ut honoretur est ficticium quia corpora celestia non se extendunt ad illum ideo inpressio ab eis facta in materia quae non est capax non habet efficaciam nisi forte quantum ad naturalem influentiam bene fiat inpressio qui remanet variata influentia et sic si influentia et sic si influentia erat calefactiva forte remanet inpressio quae forte faciliter excideret Et hoc est maius quod potest eius attribui Et si forte variant aliquod haec est diabolo seducente ut homines recurrant ad astra et non ad deum vel forte per accidens quia talia homines animantur et sollicitantur ad fines quos intendunt Et quia radix est mala et ideo peccat horribiliter Ideo animus qui non vult frangi non debet talibus subici

Quartum corollarium

Sequitur quod electiones quae fiunt in certis constellationibus ad incipiendum opera non habent efficaciam nisi per istum modum quod stat ratione dispositionis temporis quod homo sit magis gratus ad loquendum quia non est turbatio electivorum

Et concedendae sunt electiones per corporis vel medicine laxative quia tales electiones sunt corporales

Quintum corollarium

Sequitur quod magnae coniunctiones quae sunt cum mutatione triplicis tripliciter non sunt causa mutationis sectarum et regnorum et quod sunt per saturnum et iovem quia graves in novo domo sic quod tria signa faciunt triplicem non habent efficaciam

Consequenter potest inferri de materia nativitatum sed est superstitiosum unde de gemellis natis in eadem hora astrologi non possent capere experientiam quia sunt quandoque variate diversorum morum vel nascentur duo eodem tempore unius erit filius regis et aliter pauperis non erit rex et provenit quandoque ab extrinseco Etiam staret filium pauperis esse melius complexionatum et licet unius esset inclinatus ad malos mores ratione consuetudinis et exercitationis cum bonis possent fieri bonorum morum

Sextum corollarium

dico finaliter quod fatalis ordo rerum non ponit necessitatem in libero arbitrio Concathenatio superiorum causarum est omnino inpertinens ad actus liberos

Articulus sequens erit de praeventione divina respectu liberi arbitrii utrum necessitat ipsum etc

Lectio 96, de Libertate
De necessitate fidei defendere contra errores de fato, fortuna, et divina providentia

Alia lectione Ad declarationem materiae heri motae sciendum primo quod scutum fidei katholicae sufficit liberare animam contra errores gentilium et a vexatione quam patiuntur propter huiusmodi errores circa fata et divinam providentiam mens humana est depressa et sicut actus affectus sine caritate magis efficitur contrariae suae finis quam proprio fini ma

ita intellectus non intus lumine naturali fideli magis erroribus inclinatur et sophisticis quam veris In prima fa via quietandi intellectum est firma fides

Sciendum quod ex carentia fidei perniciosissimi errores habuerunt originem apud vulgus gentilium nam generaliter simplices videntes mirabiles effectus nec finxerunt sibi infinitos errores pro causis huiusmodi et phylosophi propter huiusmodi mirabilitatem effectuum inceperunt philosophari ydolatria habent originem ut homines celerent creaturam pro creatore et ut effectus mirabiles attribuerent lumine vel fato

unde secundum quod legitur in intinerario elementis ibi introducitur disputatio petri contra symonem magum narratur quosdam venerari strepitum ventris

tamquam deum Romani colebant febrem tamquam deum

wilhelmus parisiensis de fide et legibus narrit quosdam barberos aquilonatrios colere supremum deum tonitrum propter numerabiles effectus ymmo omnes species ydolatriae et superstitionum a vulgo inducto videntur sumpsisse originem de quibus in psalmo mutaverunt gloriam dei in similitudinem vituli comedentis venum et ad romanos primo

¶ Advertendum quod negandum vulgus indoctus etiam philosophi ratione depressionis ingenii naturalis non fuerunt concordes in ponendo deum Quid absolute negaverunt esse aliqu e a m rem nisi praecise sensibile

Alii posuerunt deum sed iterum variae radix huius erroris tacta est alias propter laesionem intellectus in poenam peccati originalis ¶ Advertendum quod omnes conpetenter et subtilius philosophantes posuerunt unum primum principium et unum deum esse licet non convenirent in eius proprietatibus

ubi advertendum ulterius quod iuxta fictiones vulgarium et inventiones philosophorum poetae delectabilibus carminibus humanas ad inventiones descripserunt scilicet tam vulgi quam physicorum / Advertendum quod ex hoc magnus error surrexit apud multos tam vulgares quam litteratos nam illa scripta poetica plures receperunt ad litteram et sic de pluralitate deorum et varietate eorum varii poetae variam scripserunt Aliqui posuerunt unum deum esse principium scilicet parmenides et sui sequaces aquam Aristoteles et sui causam primam abstractam

Advertendum quod secundum opinionem vocatii probabiliores poetae denominaverunt deum demogogon Consequenter dixerunt quod habet cahos sibi coaeternum et secundum veritatem philosophiae non est aliud dicere quam quod deus est simpliciter aeternus et praeter hoc est positio rerum potentia producibilium obiectiva sibi coeterna ita quod per chaos confusum nichil aliud intelligunt poetae nisi potentiam obiectivam rerum producibilium

Deinde ponunt quod demogogon primo genuit litigium id est posuit ordinem et distinctionem rerum quia per litigium non intelligitur nisi rerum distinctio et ordo et imparitas Consequenter ponunt quod primus deus generat alium filium fratrem litigii scilicet pari id est naturalis rerum instinctus ad suas operationes exercendas

Tertio quod demogogon inmediate genuit tres filias per quas vocant et tullius vocat eas fatum per quas intelligitur naturae creatae proprietas vel conditio naturalis

nam conditio rei creatae est quod producatur de non esse ad esse et sic prima parta / significat rei initium quae vocatur cloton deinde natura rei creatae est quod non potest permanere nisi conservatur quantum ad hoc 2a parta lathesis Consequenter omnia quae generantur corrumpuntur tandem ideo corruptionis rerum assignatur alia quae vocatur atropos

et sic per fatum secundum veram philosophiam non intelligeretur aliquid nisi proprietas rei creatae relatae in suas causas vel magis proprie causae requisitae ad rei creatae productionem conservationem et periodationem et in hoc sensu resolvendo fatum nullum esset inconveniens concedere fatum saltem inter litteratos ubi simplicibus non praeberetur occasio errandi cum gentilibus Sic ergo resolvitur fatum ad genus causae efficientis et cuius concathenationem sed quia de modo concathenationis sunt variae opiniones secundum quas fatum variae acciperetur Nam aliqui philosophantes resolvunt se ad divinam providentiam tamquam ad causam principalem quae etiam fatum vocari potest

Alii ad causas secundas divinae providentiae subordinatas

Alii mixti capiunt pro agregato ex illis Et circa hoc secundum varios modos intendo aliquid dicere iuxta opinionem aristotelis et avicennae

Sex opiniones de divina providentiae secundum Rabi Moyses

Et primo circa materiam divinae providentiae Advertendum quod circa divinam providentiam sex fuerunt opiniones quas recitat Rabi moises in 3o libro de duce dubiorum capitulo 7mo

Prima opinio antiquorum

prima fuit antiquorum a tempore philosopharum dicentium quod a summo caelo etc usque ad terram etc et quidquid contingat in universo mundo contingit similiter a casu ita quod ymaginati fuerunt quod deus se ipso et in se ipso sufficienter delectatur nec habet curam de rebus extrinsecis sed omnes motus generationes et corrumptiones fuit a casu secundum causales applicationes causarum et maxime resolvebant se ad corproa athomoalia quae secundum diversam applicationem etc Et istam opinionem secuti sunt quidem de filiis israel deum blasphemantes

et ista opinio est contra philosophiam et non solum contra fidem orthodoxam Et quod non sit unus solus princeps est philosophiae dissolutum utque in fine duodecimi methaphysicae Ista opinio perturbat ordinem universi et istam secutus est Epicurus et sui sequaces qui posuit felcitatem in voluptatibus locum daret dixit deum non terminare de rebus exterioribus quam opinionem eggregiae reprobat lactantius in libro de ira dei super hoc edito

Secunda opinio Aristotelis

Secundam opinionem ponit esse aristotelis sed non credo sibi quia secundum ipsum opinio aristotelis fuit quod deus habet providentiam et curam singularem de tota caelesti essentia vel quinta essentia scilicet a summo caelo usque ad orbem lumine inclusive et de intelligentiis tam ad species quam ad individua etiam quantum ad omnes eius operationes et motus sed de mundo inferiori non habet curam nisi praecise de speciebus et quod conserventur propter primam curam quam habet deus respectu corporalium caelestium nedum quantum ad species sed etiam quantum ad individua sunt aeterna propter singularem materiam dei Consequenter quia habet curam de speciebus in spera activorum et passivorum constitutus ideo sunt aeternae Sed quia non habet curam de individuis ibi constitutis igitur corruptibilia sunt dicit hic fuit ramus radicis de antiquitate mundi et aeternitate apud aristotelem

Sed ex processu aristoteles satis patet quod dictum suum scilicet rabi moysi non est verum probatur ratione nam sicut allegatum est x 12o metaphysicae aristotelis generatur ponit quod entia volunt male disponi vel regi unus ergo princeps ergo ille est princeps omnium igitur habet singularem curam de omnibus

Confirmatur ymaginando quod maior mundus sit tamquam animal tunc sic deus habet curam totius igitur membrorum et partium constituentium

Item deus principaliter agit respectu cuiuscumque individui productionis et conservationis ergo cognoscit ipsum et vult producere et conservare antecedens patet quia respectu cuiuscumque effectus plus influit et quia aristoteles ponit deum concurrere non solum in genere causae finalis sed etiam efficientis igitur Etiam non agit a casu sed ut artifex summus igitur cognoscit et ordinat principalissime

Confirmatur nam secuncum philosophum instrumentales causae rei regunt istum mundum inferiorem ergo cum instrumentum non agat nisi nisi dirigente principali sequitur quod deus dirigat caelum etiam respectum individualium et per consequens tollere providentiam divinam est magis contra opinionem aristotelis quam in favorem quia magis videtur quantum ad hoc fidei nostrae conservare licet forte per modum naturae quantum ad hoc errant

Tertio opinio

3a Opinio mauroris quos vocat scientes erat quod nichil contingit a casu in toto universo nec quantum ad universalia nec quantum ad individua Et ista concedit cum positione fidei quia nichil facit a casu vel fortuna respectu primae causae

Contra arguitur sic quia sequeretur quod non esset divina inter casum foliorum de arbore et actum nobilem effectum sicut esset de necessitate hominis etc unde quantumcumque effectus sit magnus vel parvus deus principaliter concurrit et casus foliorum ab aeterno fuit praevisus et ergo positio illa est valde consona fidei et forte fuit divina a fide

Secundo arguitur sic quia si sic sequeretur quod omnia de necessitate evenirent probatur consequentia quia si deus ab aeterno ordinaverit casum huius folii essent etc

Respondent ipsi ut narrat distinctio quod omnes effectus in deum relati neccessario eveniunt relati autem quantum ad causas particulares non Breviter ista est boecii quinto de consolatione et sancti thomae si bene intelligatur est catholica ita scilicet quod haec consequentia sit neccessaria deus praescivit hoc ergo erit

Item facit unam consequentiam quae procedit ex ignorantia sciendi concordare scientiam dei vel providentiam cum contingentia futurorum

Item ista ratio fieret contra eum in sexta opinione quam ipse tenet

Quarta opinio

Quarta opinio et vacat eum separatorum ponentium quod omnia quae fiunt sunt per sapientiam creatoris sive in caelestibus sive in concavo orbis lunae et intelligitur de positivis Dicunt consequenter quod quidquid sit melius fit quam non fieret loquendo de actibus positivis non de peccato patet quia a summa sapientia et introducitur propter gentiles quia multa bona accidunt nocentibus et mala innocentibus

Consequenter ponunt quod iustus puniatur vel laedatur melius est quod fiat quam non Alias notebatur quod respectu boni debet resolvi ad dictamen nostrae rationis quia nostra ratio infirma est sed debet resolvi ad inmensam rationem quae est regula infallibilissima si ergo non apparet bonum secundum nostram rationem non sequitur ergo non est bonum vel non sequitur non apparet bonum quod iste innocens puniatur ibi etc Et hoc est ex defectu nostrae rationis quod nobis apparet ut si de consilio regis intromitteret se vilior de domo eiusdem

periculosum est istud scilicet resolvere bonam rerum dispositionem propter habitudinem quam habent inter se et non ad divinam ordinationem unde ymaginandum quod bonum est sic fieri quia deus ordinat et vult sic sine causa est quia si ordo rerum haberet praevenientem scilicet si poneretur econtra tunc deus necessitaretur patet quia ordo bonus est et est unus de radicibus ponentium fatum Aliqui dixerunt et audivi quod deus saepissime ordinat ab aeterno igitur non potest mutare alias insipienter ordinasset illud male sonat Et sic salvaretur quod innocens perpetuo cruciaretur et optime faceret et non esset contra divinam misericordiam et mereamur quia non videmus rationem et ergo quantum ad regulam nostrae rationis ipsa de se resoluta numeraretur quia non vi

ideo ista via scilicet 4a bona est et consona nostrae fide

unde dicunt quod melius est innocenti pati quam si non pateretur Etiam aliunde melius est quia si patiatur non est nisi ad maius praemium recipiendum

Quinta opinio Iudaeorum

Quinta opinio est iudaeorum qui resolvunt se ad naturalia cuiuslibet speciei Ita quod sicut homo exercet suos operationes ita aliae species et econtra Videretur dicere quod generalis est providentia omnium et reddit unicuique iuxta sua opera dicunt circa hoc allegando scripturam universo viae domini iudicia dicunt quod reddet unicuique etc et de innocentibus dicunt quod deus nullum puniret nisi realiter demeruisset sed merita latent nos etiam de merita Sine dubio istud non consonat experientiae utque de innocentibus heredis

Item experientia sufficiens est visa de virtuosissimis qui passi sunt ut socrates morte interiit plato captus a piratis pompeius ut dicit lactantius qui creavit pro libertate rei publice succubuit et cesar augustinus tyrannice procedens opti?it

Sexta opinio Rabi Moyse

Quarta opinio est ipsius met et concordat cum aristotele in hoc quod deus habet specialem curam de caelestibus Secundo de homine quantum ad speciem et individua deus habet curam sed non quantum ad individua aliarum specierum et dicit se fundari in sacra scriptura quia deus habet curam singularem de hominibus quid est homo quod memores eius etc Contra ipsa sunt multae auctoritates quantum ad homines verum dicit sed de hominibus habet singulare curam

Restat positio fidei quod deus ex summa sua libertate regit mundum et nullam necessitas quantum ad hac ponenda est etc Et sic est finis lectionis illius

Lectio 68, de Trinitate
Responsiones ad rationes contra divina simplicitas

In alia lectione Dictum est prius quod divinae simplicitati repugnat influxus formalis vel etiam materialis Restat solvere rationes

Ad rationes philosophorum

primo occurrunt rationes philosophorum volentium quod deus respectu omnium quae fiunt concurrit in triplici genere causae vel quadruplici Etiam videt esse opinio magis ponentis quod omnia mutabilia formantur ab immutabili forma etiam Linconiensis et maioris auctoritatis videntur sonare quod deus sit forma rerum et sic concurrit in genere causae formalis

primo dico quod in hac materia auctoritas philosophorum non est multum ponderanda quia sicut alias dictum est primi philosophantes non posuerunt aliquod ultra sensibilia et sic quidem aliquam quaedem aerem quidem caelum etc deum vocaverunt

Secundo dicitur quod illi qui vel relatione quod adiutorio divino deum cognoverunt non tamen sicut deum coluerunt ideo lapsi sunt in errorem intantum ydola coluerunt

Propositiones generales pro maiori declaratione

Tamen pro declaratione materiae sit haec

Prima Propositio

prima propositio licet deus sit simpliciter et absolute primum rerum principium non tamen est principium in genere causae materialis vel formalis

Istam ponit Avicenna 8vo me<lb ed="#E" break="no" n="32"/>thaphysicae suae Nam licet absolute concedetur de deo quod est absolute prima causa non tamen in origine causae causa est quia non sequitur in genere causae materialis est aliquod principium scilicet in 2o genere ergo est aliquod primum absolute

Secunda Propositio

Secunda propositio licet deus labilem creaturam sustinet et in se contineat tamen non in ordine ad aliud nec per hoc est sibi aliqua creatura perfectio

prima pars patet ad hebraeos primo ubi dicitur quod est portans omnia verbo virtutis suae ergo est quasi suppositio creaturae et quasi subsistentia quaedam Etiam apostolum ad Romanos Ex ipso per ipsum et in ipso sunt omnia ergo videtur habere habitudinem quaedam continue similem ad habitudinem materiae quantum ad aliquid Boecius 3o de consolatione vocat deum quasi talium fugientes creaturas aristoteles primo metaphysicae ab ipso dependet caelum et natura

Si deus subtraheret respectu caeli suam influentiam caelum desineret esse etc necessitas caeli non oritur ex intrinseco sed ratione dei

Secunda pars patet quia tendere et per aliud perfici sunt duae conditiones omnino deo repugnans quia deus est omnino inmensa perfectio sibi similis possiblis actualiter et semper Item non potest ordinari sed omnia in ipsum

Corollarium

Primum corollarium est contra epicurum qui expresse ponit quod deus est principium materiale omnium Testimonia Alberti magni in libro de causis ubi ponit quod opinio epicuri fuit quod deus est realiter materia Causa apparentiae huius fallaciae fuit semper subsistentiam rerum mutabilium et illam conditionem dicit esse ipsius materiae et sicut concedimus de materia quae contineat formas in se Ita quoddam modo deus continentia et sic est subsistentia rerum et cum hoc continet eas Causa defectus huius fallaciae est quia non considerat alias conditiones materiae quarum una est perfici per formam alia tendere in formam et illae conditiones non possunt esse dei unde dicit albertus deus igitur qui omnibus praebet vim subsistendi per omnia diffusus in esse videtur Et est suam opinionis epicuri unde 2m epicurum deus consideratus ut primum principium similiter est natura Et consideratus ut diffundit se in diversos effectus vocatur noys id est mens vivificans

Tertia propositio

Tertia propositio quamvis deus sit fons summae bonitatis et effluat in varias rerum species a qualibet tamen earum inmense dicitur

prima pars clara est ex communi theologia

2a pars et nota est Sequitur falsitas aliquorum philosophorum Apolinis trimegesti et hermetis dicentium quod deus est omne quod est Causae apparentiae est prima pars conclusionis et deus suam bonitatem effluit ydemptice Ideo dicunt deum dupliciter considerari primo in se et sic vocatur deus Alio modo in suo opere et sic est mundus et emanata inmediate unde virgilius 6to eneydos monas id est unitas dei in se considerata gignit monadem id est mundum et in se reflectit ardorem id est propter se gignit mundum Causa defectus est mala consideratio quia non fluit ydemptice sicut rivulus a fonte Cuius sequatos dixerunt rationem esse omnia id est deum

Alii materiam primam Alii dixerunt palladem esse quicquid est fuit erit ut recitat albertus in libro allegato scilicet de causis In istis duobus radicibus habuit ortum ydolatria quae fuit inter philosophos

et inter loycos licet heremes fuerit inter antiquos philosophos valde ingeniosus adoravit tamen mundum tamquam dei filium Advertendum istum errorem procesisse ex malo intellectu sacrarum scripturarum et revelationum factarum antiquis patribus nam articuli fidei aliqui trahuntur ex scriptura patrum et doctrina tractata est ad sensum perversum et quia quantum ad articulum trinitatis nesciverunt capere productionem ad intra traxerunt ad alium sensum ut facti sunt ydolatriae

Quarta propositio

Quarta propositio licet deus sit omnium specierum omnipotens artifex non tamen agit per exemplaria ab eo distincta ydemptificata speciebus productis Ista propositio tangit opinionem platonis de ydeis quae concurrunt ydemptice cum speciebus productis et 2m alios cum deo Cuius ymaginationem alii secuti primo posuerunt deum patrem post moym et est talis ymaginatio in generali quod deus ratione suae bonitatis et fecunditatis producit exemplaria factiva omnium rerum et etiam repraesentativa et vocantur noys id est dei filius ab antiquis philosophis deinde ex patre noym generantur anima mundi dispersa et vivificans omnia et secundum hoc concurrit deus in genere causae formalis sed anima mundi et non noys Et ista ymaginatio oritur ex articulo trinitatis male intellecto versimile est quod haeresis arriana ex hoc sumpsit originem nam arrius sumpsit intellectum philosophorum et ponit realem distinctionem inter patrem et spiritum sanctum et posuit distinctionem essentialem et sic errores philosophorum sumpserunt originem a dictis sanctorum patrum male intellectis

Quinta propositio

Alia propositio licet deus omnia in pondere et in numero in mensuratur formaverit numquam tamen in genere causae formalis vel materialis concurrere potuit

Advertendum quod scriptura sacra et doctores concedunt saepe deus deum esse formam incommunicabilem sed evocatio est in vocabulo nam format dei quandoque formativa Etiam forma est quoddam modo terminativa et sic attribuitur causae finali forma habet certas operationes et inmmanentes et extra euntes et etiam transeuntes quae reducuntur ad genus causae efficientis etiam aliquas quae reducuntur ad genus causae formalis sed eminenter finalis reperiuntur in genere causae finalis

et sic deus dicitur forma

linconiensis ponit exemplum ad declarandum non inquit ponimus quod deus sit forma realiter constitutiva materiae vel informativa sed ad modum sigilli applicat materiae fluidae cuius voluntas sit efficax respectu materiae fluidae eo ipso quod vult materiam fluidam applicari applicatur a materia taliter vel taliter disponitur Eodem modo deus ymaginatur forma rerum quia est figura per artificium ad intra et habet voluntatem omnipotente et materiam fluidam scilicet creaturam sibi plene obedientem ideo quando vult materiam formari formatur in eo quo vult

Secundo advertendum quod wilhelmus parisiensis videtur expresse dicere quod deus est esse rerum non quod concurrat ydemptice cum rebus ad intellectum Boetii quia si per quamdam similitudinem sicut accidens non potest per se subsistere et quod subiectum est quodam modo suum esse

ita de deo respectu creaturarum quod est esse creaturarum et hoc debet intelligi quasi causaliter et illo modo habet ratione formae Secundo potest intelligi quod deus sit forma rerum quia deus vivificat res 2m suas species proportionaliter 2m ordinem specierum universi est ordo assistentiarum dei

et ita quod concurrit quantum ad effectum unde deus aliquo modo concurrit respectu in fine speciei et operationum suarum et perfectiori modo concurrit respectu superioris speciei ideo ratione proportionalis assistentiae ad operationes formae deus dicitur esse forma vel quia operatio iudicat formam et quia in operationibus magis relucet quam formae Ideo dicitur esse forma unde plures negaverunt esse aliquas formas sed posuerunt deum producere et exercere operationes et

Lectio 13, de Fide [Erlangen Transcription]
[Qualiter fides est curativa potentiarum et infirmitatum animae]

Venio ad haec quomodo fides est languorum animae sanativa unde partes ymaginis imaginis sunt deformatae patet quia potentia conversa est indebilitatem et pro tanto subiecta[?] sensualitati

[Circa primum partem: deformitas imaginis Dei]
[prima pars imaginis]

Sed contra primum fides auget realiter causalitatem intellectionis et reddit ipsum vigorosum et dominativum

[Secunda pars imaginis]

Contra 2m confert lumen

[Tertia pars]

Contra tertium tollit affectionem temporalem et inducit affectionem spiritualium quia iudicat illa esse nociva ad proprie perfectionis consecutionem et sic ista tria sunt reformativa intellectus

Defensio primi

de primo patet primo quia ipsa est suprema dispositio potentiae intellectivae hic in via ergo etc

Confirmatur quia fides facit intellectum exire in assensu idu[?] non apparentis et hoc est maxime virtutis et vigoris quia non est ex apparentia obiecti Confirmatur quia sicut caritas se habet ad voluntatem ita fides proportionaliter ad intellectum Sed caritas reddit voluntatem potentiorem ergo etc posset addi quod fides est potentiae quod sibi annectetur quantum esset ex primaria sui institutione virtus[?] faciendi miracula ymmo immo ipsa posset dici virtus faciendi mirabilia unde christi videtur hoc confirmare dicens Si habueritis fidem etc dicetis uni monti etc Item apostolus ad <sic>chorintios</sic> si habuero fidem transfero montes etiam habenti fidem obedierit corporalis creatura[?] Advertendum quod sane intelligatur nam non dico aliquam creaturam quamcumque habere vim faciendi mirabilia ex se utrum vis miraculorum sit communicabilis creaturae est alia quaestio

Dico tamen 2m greg[?] indyalo[?] quod vis miracullorum est aliquid causatum vel aliquod donum causatum Et si probabiliter potest dici quod virtus faciendi mirabilia communicata creaturae pater vocari fides Tria ymaginandum imaginandum quod illa virtus remansit sibi quantum oportuit scilicet quantum ad fidei sfr?tem[?] de inlgatem[?] et ideo non oportuit fidem postea habere huiusmodi efficaciam

Et sic potest ymaginari imaginari quod fides effective concurrat ad mirabilia et credo quod habet certam habitudinem et hoc incerte gradu secundum si se haberet esset virtus faciendi mirabilia slatem aptitudinaliter nescio si actualiter Istud videtur mirabiliter sonare in sacra scriptura et tamen est retinendum a modo loquendi doctorum et ista vis debet merito attribui fidei quia mirabilia erant fidei manifestativa Et ergo quod fides fuerit respectu illorum aliqualiter causa effectiva probabiliter tenere non videtur erroneum Sequitur quod intellectus efficitur victor carnis dyaboli diaboli et mundi per fidem Unde Iohannis nescio quoto capitulo Hoc vincit Ad hebre 7o Sancti per fidem vicerunt regna scilicet potentiarum animae Quantum ad primam partem intelligentiae confert fides intellectui lumen postea sequitur quod tollit affectiones mala Sequliter quaiter confert contra temptationes contra sortilegia qualiter non subicitur operationibus ymaginum imaginum Et de isto postea dicetur

[Aliqua corollaria]

Sequitur qualiter lex christi et adventus christi non potuerunt praenoscicari[?] ex constellationibus Intendo ostendere quod de talibus intromittere se est contra astrologiam

Sequitur veniendo ad propositum quod ratio probabilis Vigore fidei dicitur si efficitur sanctifica Et hoc dupliciter primo quia intellectus vigorosior et formosior efficitur per fidem Unde proposita ratione[?] quae esset m[?] probabil[?] solum propter intellectus debilitatem et alti de modo habendi fidem infusam ut stat unum esse cui una ratio solum esset probabilis quia non esset capax et alteri esset de?o[?] Capiamus ergo intellectum sub gradu quem habet ex se 2us[?] gradu quem habet ex fide et sic pateret etc quia fides illuminat et ideo magis facit cognoscere

Sequitur quod fides intantum posset augeri quod vigorabit intellectum proprie elevationem status innocentiae quantum ad vivacitatem[?] et vigorem non cum volo dicere quando maneant aliquae penalitates patet quia addit certum gradum ergo si in duplo augetur et sic de aliis

Sequitur quod per adiutorium fidei deducuntur articuli fidei in lumine naturali nam in lumine naturali posset fieri rationes probabiles aliquae ad probandum quod deus est ymo immo lumen naturale continet neccessitari articulos fidei principales scilicet deum esse et deum esse trinum et unum Sed deductio[?] latet ex minima distantia a principiis et quia fides potest roborare intellectum et intellectus mediante ex lumine naturali potest venire

[Instantia et responsio]

Contra fides non intenditur Quia vetula firmiter credit sicut theologus ibi non intenditur

Concedo antecedens et nego consequentiam quia firmitas fidei in intenditur in esse firmitas quia firmitas fidei omnem rationem et apparantiam abnegat et quilibet gradus facit hoc et sic quantum ad firmitatem non capit latitudinem tamen bene intenditur in esse luminositatis et etiam in esse vigorositatis

[Definitio theologiae]

Voco theologiam deductionem conclusionem fidei ex lumine naturali cum adiutorio fidei postea tamen magis videbitur diffinitio theologiae in speciali

[Utrum theologia sit superior fide?]

Sequitur contra de utha magister henricum quod theologia non est firmior fide quia licet sit clarior tamen non est perfectior unde lumen fidei est superioris speciei et nobilioris non obstante quod sit enigmatica notitia Sequitur quod ad perfectionem theologice[?] expedit proficere maxime in fide patet quia est creatura neccessario requisita ad bene theologitandum

Sequitur quod 2m proportionem augmenta?ris[?] fidei etc augmentatur theologia

[Prima objectio et responsio: quomodo habitus fidei infusus potest intendi]

Sed quaeritur quomodo intendi potest huiusmodi yma?or[?] de fide sicut de caritate quia quando occurit materia de deo ad regratiandum et etiam de ca?catur[?] intenditur caritas Item etiam per frequentem exitum habitus in actum intenditur habitus et sic st sibi meritorium si sic frequenter exeat sine ratione

[Secunda objectio et responsio: quomodo contingentes propositiones ex principiis naturalibus possunt deduci duo genera deductionis]

Quiritur[?] de articulis fidei contingentibus quomodo possunt deduci ex lumine naturali quia articulus incarnationis non habet aliquam habitudinem ad coram latitudinem luminis naturalis

Aliqui sunt articuli qui habent neccessariam habitudinem ad creaturam sicut deus est et deus est trinus et unus et talia possunt deduci per media intrinseca Alio modo per media extrinseca

Unde duplex est deductio quae per media intrinseca Alio modo per media extrinseca scilicet sivadendo[?] vel quasi rethorice ut triangulo Ego recordor me alias scivisse d?urvee[?] quod habet tres angulos etc et nunc non scio dem?re[?] et tamen quod?uo[?] scio que[?] habet tres etc quia alias recordor me scivisse dem?re[?]

et sic articuli contingenter ut articulus incarnationis non potest deduci ex lumine naturali quia non dependet ex eo nec habet habitudinem annexionis neccessariae ad lumen naturale fides per theologiam non debet probari ut credantur articuli sed ut credatur credulitas eorum esse rationalis contra haereticos

Circa textum

Circa textum conclusio Catholoice tenendum est quod spiritus sanctus procedat a patre et a filio Advertendum est consilio nyceo fuit congregatio parum[?] sollempuissimorum[?] et fuit in factum symbalum missae et ibi nichil fuit dictum de filio Ita quod ibi fuit Consilium quod procedat a patre et postea in fine consilii fertur sententia anathematis si quis aliquid addiderit Et propter hoc istud graeci inputat imputat nos scismaticos quia nos addidimus filioque Doctores dicunt quod istae additiones intelligendum de falsitatibus vel contradicentibus in illis contentis scilicet quod aliquid adderetur quod falsificaret incontenta et sic quando fuit consilium ecc?rit materia et fecerunt de patre et non fuit totum conpletum completum et sic non debemus reputari infideles vel scismatici ymmo immo maiores eorum tenuerunt nobiscum ut recitat magister in littera unde graeci non fuerunt vocati quia ab eis fuit ablata sapientia et fuerunt sancti eketes[?] Credo in libris moysi in fine habetur etiam si quis addiderit etc Sed dixit magister petrus quod non crederet quod moises intendebat quod non fierent alii libri biblye sed intendebat quod si quis adderet flisis falsifitas[?] dicta in illis libris Et sic stat in proposito quod etiam dixit pro tunc quod spiritus sanctus praecedit a patre expectando ulterius quosque aliud esset magis determinatum et discussum per doctores

Lectio 84, de Caritate
Quod ad creaturam esse carum non requiritur aliqua caritas seu donum creatum sed sufficit divina acceptatio

Alia lectione Tactum est circa materiam caritatis quod ad creaturam esse caram non requiritur caritas creata ad hoc quod contra Aureolum sed sufficienter divina acceptatio

Obiectio

Contra hoc arguitur Nam divina acceptatio est actus aeternus in deo ergo omnes praedestinati sicut deo cari consequentia tenet parte quia denominatio concretiva quae est esse carum communicatur ex sola divina acceptatione sine concursu cuiuscumque qualitatis creatae Et sequitur quod parvuli ante baptisimum sunt deo cari

Et etiam quantumcumque vilis peccator est deo carus et est in caritate

Sequitur tertio quod parvuli praesciti in baptismo non recipiunt gratiam nec sunt deo cari patet quia ibi de est istud quod est formale scilicet divina acceptatio et hoc videtur esse haereticum et contra ecclesiae determinationem scilicet quod non recipiunt gratiam et sic videtur opinio aureoli esse tenenda

Sensus acceptationis

Pro emuliatione materiae coneu dicendum est de acceptatione unde deum acceptare creaturam multipliciter intelligitur primo modo id est velle aliquando sibi dare vitam aeternam vel simpliciter vel cum dignitate habendi Et utrumque dubiorum vel scilicet determinato tempore vel taliter ad qualiter velle sequitur creaturam recipere huiusmodi donum unde ista propositio deus vult sorti dare vitam aeternam unus sensus est quod habet praefixum tempus in quo vult dare Alius sensus est id est taliter vult sibi dare quod ex sic velle sequitur quod habet ut deus vult creare ante christum unus sensus est quod deus vult creare ante christum hoc tempore praefixo

Alius sensus est quod deus vult taliter creare ante christum scilicet quod ex sic velle sequitur ante christum esse Ita quod commodus est efficax ad ponendum rem in esse Et utrumque scilicet primo modo sive secunda potest intelligi dupliciter uno modo cum dignitate habendi unde isti effectus sunt distincti vel ut distincti conceptibiles scilicet creaturam frui deo et esse tutam de sic permanendo perpetuo Et habere dignitatem ad sic esse ita quod istae habitudines ab invicem separabiles

Etiam sic de praesenti iustitia potest dici quod deus posset acceptare creaturam ad statum gratitudinis et velle eam esse gratam 2m primum modum exponendi ly velle vel secundum secundum modum

prima propositio quod primum acceptare sive ad gloriam sive ad gratiam nullam ponit perfectionis gradum in creatura accepta

patet quia est mere sibi extrinsecum et stat cum quacumque culpa et quantacumque malitia ymmo absolute loquendo q cum tota luciferi nequitia quia lucifer posset salvari ymmo possibile est quod haec persona scilicet lucifer salvetur si forte ly lucifer connotaret malum sicut non connotat ut videtur

Et sic etiam acceptandum dicendum est respectu acceptionis gratiae quod nullum ponit gradum perfectionis Secundo modo acceptare id eset velle taliter dare quod ad sic velle sequitur habere vel sequitur gratum esse Isto modo dico quod sola divina acceptatio sufficit ad gratifactionem creaturae nam eo ipso quod deus vult creaturam esse digna est digna Et etiam alias explicatur scilicet quia ut patet quod deus vult creaturam ideo est dingna esse dingnam absque infusione cuiuscumque doni Istud potest collocari nam omnes concedunt in communi scola quod ad merendum et ad hoc quod creatura sit in bono statu concurrit acceptatio divina et reliqua non sufficiunt scilicet liberum arbitrium gratia virtus et actus eorum unde creaturam esse dignam vita aeterna est quoddam modo supernatural facultatem et sic est ex summa dei clementia et bonitate quod aliquid sit dignus vita aeterna

Corollaria
Primum corollarium Stat praedestinatum esse perfectissimum viatorem omnium

Sequitur primo quod stat praescitum esse perfectissimum viatorum omnium nam sicut dictum est quod praedestinatio aeterna nullum ponit perfectionis gradum in creatura ita nec praescientia vel reprobatio igitur staret quod creatura esset praescita et tamen esset acceptata Secundo modo qui potuit perfectionem quia staret quod alias esset praescitus et tamen esset in summa caritate et in statu et in quo si decederet haberet vitam aeternam

Secundum corollarium Quod male dicunt quid quod praescitis confertur gratia seu acceptatio creata, sed non acceptatio divina

Sequitur ultra quod male dicunt quidam quod praescitis confirmatur gratia creata sed non acceptatio divina patet primo quia gratia creata non sufficeret reddere creaturam gratam nec dignam / secundo quia non sufficit ad merendum et tamen non est dubium quin opus illius esset meritorium vitae aeternae ergo oportet quod concurrat divina acceptatio

Tertium corollarium Contra alios dicentes Spiritum Sanctum non assistere praescitis

Sequitur contra alias dicentes spiritus sanctus non assistere praescitis unde ymaginantur aliqui quod spiritus sanctus assistit gratiae et voluntati in praedestinatis vivificando utrumque sed in praescitis non Contra dico quia deus quantum ad hoc non est acceptor personarum

Quartum corollarium Contra ponentes gratiam minus praescientiam alterius speciei infundi in praescitis

Sequitur contra ponentes gratiam alterius speciei infundi praescitis a gratia quae infunditur praedestinatis ita quod gratia unius perfecta infunditur praescitis vel reprobatis quam praedestinatis Cuius contrarium apparet nam in sacramento baptismi sint duo parvuli non habentes rationem usum rationis unus praescitus alter praedestinatus Isti quantum est ex parte sui sunt aeque bene dispositi et sacramentum est aeque efficax igitur infunditur aequalis gratia

Item non consonaret bene ecclesiae quod ibi esset omnino dispositio similis personarum reciperet aequaliter sacramentum et gratiam

Item meritum passionis christi quantum ad efficacia sacramentorum et gratiae collationem fuit generale et eius redemptio quantum in se fuit generalis Ita quod pro quolibet est nisi quis ponat met obicem unde paulus deus vult omnes salvos fieri unde praescientiam nullam ponit necessitatem quia quilibet eam potest salvari quantum est ex institutione sacramentorum passione christi sed aliqui ponunt obicem

Quintum corollarium Quod licet ex hoc quod aliquis est praescitus, ipse non sit determinor Christo

Sequitur quod licet ex hoc quod aliquis sit praescitus non sit deterior ex christo cum secundum communicationem ydeomatum repugnat esse praescitum

prima pars est satis probata quia illud quod est totaliter extrinsecum ergo nec dignificat nec indignificat creaturam

2a pars patet quia sequitur iste est praescitus ergo dampnabitur nam licet antecedens sit contingens et etiam consequens tamen illa est neccessaria

unde ista sortes est praescitus includit unam de futuro scilicet quod ita erit quod sortes dampnabitur Sequitur hanc consequentiam non valeret deus unit sibi naturam praescitam igitur deus est praescitus unde dato sicut concedo esse possibile quod deus assumeret naturam alicuius quam postea dimitteret et illa peccaret et dampnaretur ex hoc tamen non dampnaretur christus praescitus quia licet praescitum esse non infert esse malum tamen infert fore malum quia summam miseriam non solum poenae sed etiam culpae

Sextum corollarium

Sequitur quod propter unionem ypostaticam haec consequentia non est infringenda A est praescitum ergo a dampnabitur Ista consequentia concessa a doctoribus et communi scola non est infringenda quia instantia inducta est frivola quia licet deus assumeret talem naturam ex hoc non esset praescitus unde non sequitur deus assumit naturam peccabilem ergo est peccabilis Advertendum quod praedicabilia et suppositalia quae includunt difformitatem nullo modo possunt communicationem ydeomatum verbo competere quia natura assumpta peccativa et tamen christus nullo modo Sed alia praedicata quae poenam inportat bene attribuuntur verbo Et ideo ex assumptione naturae praescitus peccabilis non arguitur assumens peccabilis ita ex assumptione naturae praescitae non arguitur praescitus assumus quia ex esse praescitum arguitur miseria non solum poenae sed etiam culpae

Septimum corollarium:

Sequitur quod magis essentiale esset volitioni dei de qua vult creaturam esse gratam etiam creaturam denominare gratum concretive quam sit cuicumque qualitati informanti vel inhaerenti comparatio tamen est abusiva Causa corollarii est quia essentiale est voluntati divinae quod eo ipso quod vult creaturam esse gratam consequentia non est necessaria quod sit grata Ex quo patet quod volitio divina quia vult se esse sicut significatur per istam propositionem sortes est gratus habet quamdam similitudinem quo ad denominare respectum causae formalis licet non informet

Octavum corollarium

Sequitur quod huiusmodi volitio denominat creaturam bonam in summo gradu caritatis bonitatis creaturae communicabilis quia pure honestatis nam inter omnes latitudines bonitatis creaturae communicabiles

istud genus est supremum scilicet primo ad latitudinem bonitatis per conformitatem ad iudicium rationis etc ad habitus morales et habitus theologos per ista creatura dicitur esse bona et sunt gradus etiam ad gradum quia habetur per formalem cognitionem dei etiam intuitivam unde primo quod huiusmodi volitio est supremus gradus patet quia cum omnibus aliis gradibus staret inperfectio quia staret cum primo quod esset deacceptio

et etiam staret quod aliquis conformiter operaretur ad caritatem et tamen deacceptaret

nec videtur absolute implicare quod creatura clare videret deum et tamen non esset acceptata ergo vel absoluta rectificat creaturam essentialiter nisi acceptatio divina sed volitio quia deus vult creaturam esse rectam est essentialis rectitudo creaturae et illo modo exprimitur nec stat cum obliquitate quia et quaelibet alia absolute loquendo bene staret vel non implicat et sic nulla alia est essentialiter recta

Nonum corollarium

Sequitur quod stat duos habere aequalem caritatem et tamen quod unus sit magis gratus carior dignior rectior et melior patet cum aequalitate duorum stat quod deus velit unam creaturam esse magis dignam Etiam staret quod unus haberet infinitam caritatem et alius nullam et tamen nullam habens est magis scilicet per acceptationem divinam

Decimum corollarium

Consequenter inferri potest quod cum aequalitate formalis latitudinis stat inaequalitas statuum beatorum posset probari aliunde Nam datis duabus visionibus eiusdem intensionis potentia perfectior est magis beata sed istud non est ad meum propositum nam intelligo quod datis potentiis aequalibus et naturalibus et beatitudinibus formalibus existentibus aequalibus secundum intentionem stat quod habeat inaequales gradus status quia deus magis acceptat unam quam aliam et vult unam esse magis dignam quae volitio est maxima pars beatitudinis

Undecimum corollarium

Sequitur quod dignitas est omnino inpertinens ad primum patet quia stat quod deus velit creaturam esse dignissimam et optimam et quod velit dare praemium et istud est de potentia dei absoluta possibile Sed de potentia dei ordinata dicendum est quod sunt gradus proportionales dignitatis in ordine ad gradus praemii

Obicem contra dictum quia si acceptatio divina redderet creaturam iustam tunc deacceptio redderet creaturam malam

Respondetur negando consequentiam causa est quia est deacceptio divina est quasi totum iustificans vel principale et deacceptio non sed actus prohabitus commissus vel obmissus contra praeceptum unde deacceptio est parva pars eorum quia integrunt difformitatem peccati

2a radix est quia in hiis quae rectificant creaturam acceptatio divina habet rationem priorum et est principalis causaliter et prima et sic non est de deacceptione nam actus prohibitus prius natura fit contra legem quam deacceptur creatura et sic non deacceptat nisi prius natura male agat quia oppositum repugnat eius bonitati

Tertio quia omnibus aliis concurrentibus cessantibus deus potest acceptare creaturam et non potest deacceptare nisi concurrente actu malo sicut non potest fallere decipere immediate et mentiri quia esset deordinatio

Quarto dico quod deacceptatio dato quod daretur per se non tamen est tota ratio mali sed acceptatio est tota ratio boni vel iusti id est ratio sufficiens ad integrandum rationem iustitiae vel bonitatis Sed forte deacceptatio reduceretur ad penalitatem et non ad culpam Concedo tamen secundo quod deacceptio nichilominus est aeque mala creaturae sicut aliqua partium integrantium culpam unde ad integritatem culpae requiritur liberum arbitrium lex obligatoria etiam requiritur actus positio in commissione saltem et nullum illorum quantum est de se est malum sed deacceptio in se et de se habet rationem fugibilis ideo in se considerata est peyor quam etc

Contra ponamus casum quod cessat deacceptatio in lucifero et cessat acceptatio in sancto petro et cum hoc sit deacceptatio it quod deus deacceptet omnia opera sancti petri nec ipsum acceptet et per oppositum de lucifero videtur sequi quod status luciferi esset minus fugibilis quam status sancti petri

Respondetur primo quod casus est inpossibilis scilicet quod deus deacceptet petrum cum actibus quos habet circa deum sine peccato et si ponatur concurrere peccatum status sancti petri esse deterior quia esset status culpae et licet lucifer faceret opera contra legem non tamen esset demeritoria quia non deacceptarentur et deacceptatio est de integritate demeriti

Sed ponat quod sanctus petrus non peccet de et deus deacceptet petrum sine peccato et tollat deacceptationem respectu actus luciferi et reatum scilicet quod non deacceptet luciferum tunc diceretur probabiliter quod deacceptatio sancti petri esset peyor quam quodcumque opus luciferi non deacceptatum unde non videtur implicare quod deus de potentia sua absoluta circa aliquam creaturam nullum eius actum deacceptet vel deacceptaret vel imputaret et sic quodam modo licite operaretur eo quod non deacceptaretur nec imputaretur sibi actus suus ad malum Sicut non videtur repugnantia quod deus odium suum acceptaret ad aliquod praemium et pro illo vellet dare aliquod praemium Concludo ex dictis quod sola acceptatio divina est sufficiens ad ratificandum creaturam et nulla alia est sufficiens etc

Lectio 99, de Libertate
Propositiones circa prima principales radix pro inventione fati

Alia lectione Dictum est prius quod nomen fati sumpsit a vulgo originem et ibi fuerunt tacti tres modi unus fuit ex libine mentiendi circa illud primum punctum pro maiori declaratione ponam propositiones

Prima Propositio Creatura rationalis magis inclinant ad malum

prima propositio quamvis cuiuslibet creaturae rationalis primaeva naturales tendentia sit semper recta ex corruptela tamen peccati magis ad contrarium inclinatur

Ista propositio habet duas partes quam in sententia pluries posui sed facit ad fundamentum praesentis materiae

prima pars patet ita quia rationalis creatura etc fertur in primam veritatem per se propter se et nata est ferri in quamlibet aliam propter primam Sic concupiscibilis ex primaevo instinctu fertur in summum bonum propter se et nichil diligit primaevo instinctu nisi propter primum et ita de aliis scilicet rationalis et irascibili Et ista propositio fundatur ex dicto philosophi declarato per albertum et antiquos commentatores dicentes quod omnia bonum appetunt ita quod primaevus naturae instinctus est rectus Boetius 3o de consolatione semper recta est naturalis intentio etc Et idem declarat tullius in tusqulanis quaestionibus Ista prima pars fuit lata deducta circa primam distinctionem

Secunda pars patet quia maior est inclinatio ad oppositum primae veritatis et summae bonitatis quam sit primaeva naturalis inclinatio probatur ex scriptura nam natura humana ab adolescentia sua prona est ad malum et hoc non est intelligendum de primaria intentione sed de 2aria quae successit in poenam originalis peccati patet de paulo quae confessus est se sentire legem in membris legi naturae repugnantem et multo maiorem ex parte inclinationis cupiditatis quam naturalis

Primum corollarium Voluntas magis inclinatur ad malum quam ad bonum

Sequitur quod proportionaliter sicut ex cupiditate ex corruptela peccati voluntas magis inclinatur ad malum quam ad bonum Ita vis rationalis ad falsum licet non sub ratione falsi et voluntas non sub ratione mali quia secunda magis movet et recto movet ad oppositum obiecti debiti igitur natura corrupta sibi derelicta plus tenderet in obiectum contrarium quam in verum

Secundum corollarium Radix inclinationum ad multas fallibilitates

Sequitur primo realiter inclinationis intellectus ad multas falsitates non curo de appellatione quia non sub ratione falsi nec voluntas sub ratione mali Sequitur quod creatura rationalis magis inclinatur ad assentiendum falsitati sacrilege quod certa neccessitatio constellatio neccessitabit natum descriptum ad stuprum vel ad furtum etc sicut consueverunt dicere aliqui delirantes astrologi quam quod sit tunc proportio corporum caelestium inter se scilicet quod sol est maior tota terra etc verbitur de corporibus caelestibus sunti demonstratae certae veritates apud doctos astrologos de quantitate solis ad terram de distantia et proportione ad alios planetas et alias habitudines Et si huiusmodi veritates proponantur vulgo dissentiunt et si falsitates sacrilegae faciliter assentiunt ut quod mars neccessitat ad sacrilegia Apparet causa ex eadem radice quare vulgus magis credit ymagini fabricatae sub certa constellatione ad curas morborum ad fortunandum vel infortunandum ad procurandum deitas vel honores quantum ad primum magis quam mediante quam etiam humanae prudentiae quantum ad concilia

Tertium corollarium Radix facilitatis ad credendum contra christi legem

Sequitur ulterius radix facilitatis ad credendum contra christi legem nam creatura rationalis ex corruptela peccati inclinatur ad credendum si proportionaliter absque ratione quod lex christiana salutarum introducta est interiorem Et quod acerbitas poenarum in servi propositio ut peccata vitentur nec deus praevenit et fides elevet quae omnia ex corruptela peccati procedunt in creatura rationali Et hac corruptela consurgit falsa credulitas circa animae inmortalitatem circa corporum resurrectionem etc

Quartum corollarium: quod idolatria sit quodammodo naturalis

Sequitur ulterius quod ydolatria et malus dei cultus sit quodammodo naturalis vocando naturale secundum statum naturae nunc currentis ex corruptela peccati hanc ponit wilhelmus parisiensis in libro de fide et legibus vocando quod competit secundum statumtum talem ut diceremus malum cibum esse naturalem malum ex consuetudine nutrito per malum cibum ut per venenum ut legitur de quidam puella et sic secundum quid scilicet stante tali dispositione et complexione illo modo inducta venenum fuisset sibi naturale et bonus cibus innaturalis et sic concedit wilhelmus parisiensis de ydolatria respectu naturae corruptae ipse concedit primam partem propositionis et quod illa inclinatio remanet cum 2a sed secunda tollit talia mala Inducit wilhelmus quod ydolatria secunda probat primo ex eius universitate nam fere apud omnes viget malus dei cultus Ita quod ydolatria extenditur ad omnem cultum non debitum modo constat quod fere apud omnis viget huiusmodi cultus nisi gratia dei specialiter elevet ad virtutes theologicas

/ Secundo probatur eius naturalitas ex perpetuitate vel continuitate nam ab initio mundi viguit et semper duravit ergo cum in sit semper videtur quoddam modo naturalis non simpliciter sed secundum quid scilicet secundum conditionem naturae corruptae quod semper patet per hystorias gentilium et aliorum

Tertio probatur ex remotioris difficultate nam superstitio ydolatriae tam difficulter a circa rationali removetur quod vix potuit populus dei constare quin corrueret in ydolatriam unde licet ex morbo procedat tamen patet quoddam modo eius naturalitas et per assuefactionem filii israel fecerunt fieri viculum conflatilem et gratias retulerunt vitulo noviter fabricato Iuxta istam radicem constitutiones ceremoniales quantum ad formam exteriorem habuerunt quandam similitudinem ad rytus ydolatrarum ut de ymolatione animalium nam populus nisi habuisset ceremonias aliqualiter similes ydolatriae non suscepisset legem et ex hoc apparet vehemens inclinatio ad falsum dei cultum

Infertur quod multa tractanda est corruptela peccati originalis etiam inperfectis viris etiam quantumcumque gratia habundantibus et magna est eius activitatis et primi motus non sunt peccata si per fidem et caritatem et refrenarentur

Quarta ratio est ex curiositatis prostitutione experimur enim per hoc promptitudinem ad hoc quod vires fornicentur a vera sponsa nam prima veritas est vera sponsa rationalis potentiae prima bonitas ipsius concupiscibilis prima magnificentia ipsius est irascibilis experimur quod rationalis occupatur circa bona Ita concupiscibilis circa temporalia versatur maxime et ad amorem eorum ex ista prostitutione et corruptela si sit in tanto gradu quod magis adhaereat et caritas non est compossibilis stante lege

Quintum corollarium: causa introductionis sacrilegarum artium

Sequitur causa introductionis et receptionis sacrilegarum artium sine ratione sine fundamento sine experientia sine veritate receptae sunt a vulgo nam hoc est ex corruptela istarum virium ut rationalis magis falsa fertur Sub istis artibus continentur artes ingromantiae geomantiae et aliae multae fatuitates recepit ex ista corruptela

Sextum corollarium: Quare plures student in sanctis super[?]

Patet ex hoc quarum plures student in scientiis supervacuis quam in vera patet sapientia quia communis est illa corruptela quam omnis sequentur Virgilius de hoc loquitur

Septimum corollarium Quare maior est multitudo non tenentium fidem quam tentium

Patet consequenter quare maior est multitudo non tenentium fidem salutarem quam tenentium fidem

Octavum corollarium Quare est facilitas introductionis antichristi

Et hoc patet quanta erit facilitas introductionis sectae antichristi nam minima ratio movet vulgus ad ea quae sunt contra fidem ratione corruptelae Sequitur ex hoc maxima legis christi probatio nam eius introductio fuit contra naturalem inclinationem co corrumptam omnium et cum hoc praedicabat sobrietatem et virtutes et illa quorum executio est contra corruptelam tam concupiscibilis quam irrascibilis nichilominus per homines simplicissimos igitur factum fuit divinum et deo specialiter cooperante

Nonum corollarium Radix facilitatis introductionis de facto mendacii

Patet una radix caritatis introductionis de fato etiam mendaciter et receptionis sine ratione et sine fundamento prout fatacio aupd vetulas dicitur esse praeordinatio necessaria fortunii vel infortunii

Decimum corollarium Quare facilius credit vulgus fortunam esse deam

patet quare facilius credit vulgo fortunam esse deam quandam cuius una facies est pulchre prosperitatis et bonae fortunae et alia obscura quam sciat capere conbinationes causarum accidentalium respectu alicuius effectus ut sortes ex proposito posuit thezaurum in agro et plato de proposito vadit ad colendum terram et ex concursu illarum causarum accidit in ventio thezauri et sic quasi una domus vocatur fortunata potest reduci ad causas per se

nec oportet tales superstitiones fingere

Secunda radix principalis pro inventione fati

Radix principalis quae procedit non ex ignorantia sed malitia ut potuit esse causa superstitionum quae dividebatur in plures nam primo vetulae causa quaestus potuerunt fingere ut aparentibus praemiarentur sicut forte accidit

Radix Inquit apostolus omnium malorum cupiditas et avaritia ydolorum cultus et aliquos fecit apostotare unde avaritia fuit causa homicidii Alia causa reducta ad eandem ex appetitu inanis gloriae quo nulla persona minima etiam vilissima caret ut dicit Valerius ad conversari cum diis Alexander dixit se generatum a Iove in specie serpentis accedente matrem suam

Et de illis qui libros vendunt qui non moverunt litteram dicentes quod multa acquiruntur partes et sic vetulae ut magnificarentur dixerunt se habere responsa deorum

Tertia radix principalis pro inventione fati

Alius modus tactus fuit per demerita ut quod creatura relinquatur tunc potuit esse quod daemones culpis creaturarum exigentibus conversari sunt creaturis dicendo mala etiam quandoque mentiendo et ex hoc coluerunt daemonem et secundum varias indigentias et varia officia dederunt eis nomina quae officia exercebant circa homines qui praesidebant domini vocabantur lares Pona?es vocabantur qui secretioribus partibus domus praesidebant famios vocabant a fatuitatibus quas exercebant etc fatos vocabant deas quod dicebant in nativitatibus apparere et praedicere futuros eventus puero noviter nascenti etc negandum dicere sed etiam tribuere etc Et sic secundum diversa officia nomina dederunt et adorabant Etiam posuerunt deam cloativam scilicet quae praesidebant cloavis et dixerunt illam esse infimam et fatam principalem tribuentem statum prosperitatis

Postea accesserunt poetae quae facta vulgi et philosophorum simul voluerunt describere et descripserunt simul hystorias et philosophiam unde et minor nam vocabat vulgus etc etiam ut patet in libro de genealogia deorum

Quantum ad istam materiam duo sunt tractanda primum deceptionibus daemonum et potestate eorum et modo et modo praenuntiandi futura et de modo apparendi et vivendi sibi corpora etc

Lectio 23, de Notitia [Erlagen Transcription]
Tres genera notitiae

In alia lectione Dictum fuit in praecedenti lectione quod notitia non dicitur sui obiecit notitia ratione suae similitudinis nec convenientiae essentialis nec ratione specificae conditionis 4o dicebatur quod homo est ex modo habitudinum causarum notitiarum proximarum et obiective motivitatis earum

Pro declaratione ampliori advertendum quod non loquor hic de notitia increata

De prima notitia

unde quantum sufficit ad propositum triplex potest ymaginari imaginari notitia prima increata quae est deus Secunda est notitia immediate causata ab obiecto sensibilibus Et ex huiusmodi notitiis intuitivis intuitive 3a est causa ab obiectis sensibilibus et ex huiusmodi notitiis intuitivis et vocatur abstractiva Quantum de prima notitia si quaeratur unde est notitia dicitur quod ipsa est cuiuslibet veri notitia necessaria Ita quod hoc est necessaria ipsa est cuiuslibet veri notitia et hoc in ex immensitate suae perfectionis licet sit bene notitia respectu contingentis Istud consurgit ex duobus

primo non stat quod potentia intellectiva simpliciter perfecta et sive actuata sit purus actus summe perfectus qui cognoscat omne cognoscibile nam si aliquid esset quod ipsa non posset cognoscere vel quod posset posset noviter cognoscere non esset talis quia hoc repugnat actui pure et universaliter perfecto 2o fundatur et hoc in particulari et universali et super eminenti omni virtuali continentia nam deus est fons architipus Ex isto sequitur vel habetur quod inpossibile est aliquid veraciter quando deus illud cognoscat nam qualitercumque est vel potest esse taliter in eo relucet et taliter illud cognoscat deus Quantum ad primum dicit apostolus omnia nuda sunt et aperta oculis eius Quantum ad secundum dicit iohannes omnia in ipso vita erunt

De secunda notitia

Alia est notitia inmediate derivata ab ipsa divina essentia ipsius inmediate repraesentativa Sed petitur unde consurgit quod huiusmodi notitia est notitia Advertendum quod huiusmodi notitia sive complexa sive incomplexa a potest dici ad placitum significativa non in quam ad humanum sed divinum Et hoc dupliciter intelligi potest uno modo quod deus habens se simpliciter uniformiter et adaequate etiam obiective concurrendo sive etiam effective producit notitias diversas diversarum specierum cum uniformi concursu utrobique producit notitias diversarum specierum et Et ita producuntur huiusmodi notitiae ad placitum sic influentis Simile est in productione effectuum ad extra unde deus non immenso agit respectu cuiuslibet effectus ita quod eodem modo influit quantum est ex parte sui producendo vermen sicut producendo animam intellectivam vel aliam rem perfectiorem sed ex voluntate sua proveniunt diversitates

Ideo quod haec notitia sit tantae repraesentativa non provenit ex diversitate obiectivi concursus in deo sed ex voluntate dei et sic dici potest ad placitum significativa 2o modo potest intelligi significativa ad placitum in quam dei ad istum intellectum Quod eadem notitia adaequate vel duae similes essentialiter in patria sic se habeant quod una significet plus quam alia ita quod una divinam essentiam et una solum obiectum creatum Alia eiusdem speciei divinam essentiam et duo obiecta creata vel 2m quemcumque numerum voluntatis Ex isto salvaretur cum unitate specifica essentiali omnium visionum beatorum quod servaretur diversitas mansionum Iuxta illud in domo patris mei mansiones multae sunt videlicet quod servaretur quod secundum pluralitatem repraesentatorum esset mansio excellentior et sublimior Et sic staret quod anima christi cognosceret omnia quae verbum Et tamen notitia animae christi non differt species ab alia notitia quae non est tot obiectorum repraesentativa saltis illud potest ymaginari imaginari

De tertia notitia

Advertendum de 3o gradu scilicet de notitia creata ab obiectis vel elicitis ex sensitivis vel intellectivis causatis inmediate a sensitivis ubi advertendum quod notitia specialiter intuitiva creata inmediate ab obiecto magis consequitur motivitatem obiectalem in repraesentando Ita quod secundum rationem particularem et individualem secundum quam obiectum movet potentiam secundum hoc huiusmodi notitia repraesentat verbi gratia Capiamus sortem tunc secundum quod sortes est sic dispositus in tali substantia distantia et sic de aliis circumstantiis capit notitia quod sit huius repraesentativa et sic sortes causat notitiam sui secundum rationem obiectalem mere individualem et sic consimiliter de platone et tales notitiae scilicet sortis et platonis sunt eiusdem speciei et non repraesentant idem et hoc secundum obiectalem rationem individualem secundum quam una repraesentat et non alia Advertendum quod repraesentare sortem non competit conceptu ex natura propria quia si sic conpeteret totae speciei Et generaliter nulli notitiae tali conpetit ex natura propria quod sit huius notitia unde dico quod conceptus sortis potest esse conceptus platonis de potentia dei absoluta Ponamus quod unus producat conceptum quem alter et alter econtra tunc haberetur quod conceptus sortis potest esse conceptus platonis unde est sibi accidentale quod etc unde non solum est istud possibile de concursu obiectuali sed etiam de concursu causative nam bene stat quod conservatio faceret ad productionem huius ymaginatio magistri petri ut mihi videtur stat in hoc quod conceptus non repraesentat a sua naturali proprietate et sibi omnia accidentale quod est conceptus istius vel illius

Obiectio ad propositum

a Quod odium dei non est intuitive malum et arguitur quod deus est causa mali Dico quod odium dei non est intrinsece malum Arguitur quod deus est causa mali quia producit odium et illd est intrinsece malum quia illud est huiusmodi quia eius operatio est movere creaturarum rationalem a suo fine debito quia est natura sua habet movere in contrarium naturaliter de ordinare et per consequens est res intrinsece mala Dicitur quod illa qualitas de natura sua intrinseca non est odium dei quia non est inprobabile quando illa qualis posset esse inmutatio vitalis potentiae volitive et tamen non esset odium dei et est sibi extrinsecum scilicet ex apparentia quod fit odium dei

Alia notitia quae elicitur ex notitia immediate causata ab obiecti materiali

Advertendum ulterius quod huiusmodi notitia de tertio genere quae est mediate causa ab obiecto sensibili et illa sequitur inmediate notitiam obiectalem cum omnibus circumstantiis etc Alia est quae elicitur ex huiusmodi notitia causata inmediate ab obiecto b - Ad notitiam abstractivam potentia potentissime concurrit Restat videre per quod dicitur notitia ymaginandum imaginandum quod sicut notitia primo modo dicta sequitur motivitatem etiam etc et causas individuales etc Ita ymaginandum imaginandum est de notitia abstractiva quae sequitur in repraesentando motivitatem omnium causalitatum concurrentium ad sui productionem Ita quod sui productionem concurrit notitia sensitiva Differentia tamen est de intuitiva et abstractiva Ad talem notitiam abstractive causatam potentia cognitiva principaliter concurrit et respectu eius ipsa notitia abstractiva habet mensurari verbi gratia Ponamus quod sint duae potentiae cognitivae quarum una sit in millecuplo perfectior quam alia ut si angelus unireretur materiae et verteretur organis corporeis tunc notitia intuitiva causata ab angelo et alia causata a sorte semper sequuntur dispositionem motivitatis obiectalis Sed in abstractivis ymaginandum imaginandum quod potentia cognitiva est principalissima causa Cum eiusdem notitiis intuitivis inmediate causatis ab obiectis potentia perfectior potest elicere notitias abstractivas omnino alterius speciei et perfectioris unde cum eiusdem notitiis inmediate causatis ab obiectis scilicet intuitivis potentia perfectior potest elicere notitias abstractivas omnino alterius speciei et perfectior et sit illa audacter una propositio nam habeat angelus duas notitias abstractivas omnino alterius speciei et perfectioris intuitivas respectu alicuius obiecti et sortes etiam duas aequae perfectas respectu eiusdem obiecti et eodem modo repraesentativas ex quibus debet elici una notitia abstractiva in angelo et alia in sorte tunc ex quo angentibus est perfectior etiam effectus erit alterius speciei et sic quia causa est superioris speciei videtur quod producit effectum superioris speciei Et sic stat esse duos conceptus respectu eiusdem quorum quilibet est hominis et erunt diversarum specierum

et experientia est in mathematicis inter homines quod unus producit conceptum perfectiorem et alius minus perfectum unde generaliter ad augmentationem causae sequitur augmentum effectus et ad variationem causae sequitur variatio effectus Et sic consequenter potest dici quod conceptus supponens pro homine convertibilis cum ly homo potest esse alicuius speciei et alius potest esse superioris speciei vicem secundum diversitatem specierum producentium semper ascendendo Confirmatur quia semper inter conceptum ydealem in deo de homine et conceptum sortis est infinita latitudo possibilis et potest semper elici conceptus magis perfecti Et sic stat esse conceptum seu tantum simpliciter univocum et sibi correspondere conceptus diversarum specierum sed verum est quod illi supponunt pro eodem Sequitur quod secundum proportionem perfectionis potentiarum pauciores notitiae requiruntur ad causandum notitias abstractivas quia semper superior indiget paucioribus iuvamentis posset consequenter dici quod posset dari potentia abstractiva quae ex qualibet notitia intuitiva posset eliciere conceptum dei sibi proprium unde sicut creaturae habent ordinem ad deum ita notitiae creaturarum habent quandam causalitatem primam respectu notitiae dei et quia potentia ita excellenter perfecta posset percipere huiusmodi habitudinem possent etiam etc Et quia potentia nostra est debilis requirit plures notitias Et sic consequenter secundum quod potentiae sunt magis debiles secundum hoc plures notitias intuitivas requirunt ad causandum notitias abstractivas

Tres modi notitiae abstractivae

una notitia elicitur ex alia ideo supponens pro aliis Advertendum quod multipliciter potest elici notitia uno modo quod ex una alia convertibilis tamen cum prima verbi gratia ex notitia sortis apparentis secundum omnes circumstantias accidentales intellectus abstrahere conceptum absolutum convertibilem in praedicamento quia ambo praecise pro sorte supponunt Aliquando abstractiva licet non suscipit convertibiliter pro illis pro quibus notitiae a quibus causatur tamen pro eiusdem licet etiam pro aliis et sic fiunt notitiae universales Tertio potest fieri notitia abstractiva omnis supponens pro aliis et nullo modo pro eisdem pro quibus supponunt notitiae primae a quibus causatur unde datis certis notitiis requisitis potest causari notitia quae nullo modo sit notitia illorum quorum illae notitiae sunt a quibus est huiusmodi notitia abstractiva causata vel aliqua illarum Isto modo causatur notitia dei nam ex notitia creaturarum vel notitiis creaturarum notitia de elicitur causatur tamen vigore intellectus abstrahentis et non supponit etc verum est quod potest concurrere aliqua notitia communis quae supponeret pro deo ut notitia entis sed non est necessarium et sic modus est magis diffinibilis

a - de ordine notitiarum abstractivarum Circa secundum modum est dubium utrum sit aequalis ordo notitiarum sic abstractarum quod una dependeat ab alia et utrum notitia singularis determinata dependeat Istud posset probari supponendo dicta ubi ponitur ly corrolarlium usque ad notabile sequens etc Dico primo probabiliter quod notitia sortis individualis et et determinata non praesupponit aliquam aliam notitiam universalem nec praesupponit singulare vagum nam in sensu potest causari inmediate notitia sortis quae causabit speciem suam determinate in potentia intellectiva et producetur notitia singularis determinata quia exemplo agens est sufficiens et unde applicatum non videtur quin posset inmediate causare notitiam singularem determinatam Cum hoc stat quod facilius est rem in universali cognoscere quam in particulari unde duae potentiae quarum una esset alia perfectior haberent diversas notitias de eodem obiecto sicut male videns et quasi caecus et unde videns et aeque perfecte perciperent Quantum est de ordine notitiarum universalium inter se dato primae universali sicut ens descendendo utrum sit processus in infinitum de hoc postea dicetur

Circum textum

Circa textum scilicet distinctionem 21am Quae incipit hic oritur quaestio advertendum quod utendum est modo loquendi ecclesiae sanctorum doctorum prima conclusio Solus pater est tantus quanta est tota trinitas unde Schaton distinguueret si sic intelligeretur quod pater et nullus alius esset falsa ideo aliter intelligatur Solus pater etc id est pater in se captus ex sua perfectione intrinseca excludendo omnem aliam perfectionem est tantus quanta est tota trinitas Et sic debet dari talibus propositionibus intellectus et debet removeri intellectus vocalis Qui posset capi a male intelligentibus

Et sic potest dici iudicio meo quod illa debent capi prout ex de excluso subiecto et non prout est exclusiva

Secunda conclusio licet dicatur etc tamen non solus pater est deus

Tertia conclusio pater et filius et spiritus sanctus sunt unus deus et econtra patet quia non est pluralitas deorum

Quarta conclusio Cum dicimus trinitas est unus solus deus id est nulla alia res est deus quam illa quae est trinitas etc

Lectio 98, De libertate [Erlangen Transcription] Circa divinam providentiam

In alia lectione Ex hiis quae dicta sunt circa divinam providentiam infero propositiones mere aliqualiter declarativas

Corollaria
Primum corollarium

Prima Ex hiis propter quae magis ammiramur divinam sapientiam vel prudentiam apud intellectum bene dispositum clarius apparet eius inmensae bonitatis et spu sapientiae profunditas Sunt enim aliqua contra quae intellectus male dispositus numerat scilicet contra divinam sapientiam providentiam proptionem bonorum etiam praedestinaret etc Ad nullam regulam finitam resolvendo salvaretur ordo iustitiae ergo praeter omnem regulam limitatam istud reducitur in aliam omnino inmensam

Secundum corollarium

Secundum corollarium sicut male dispositis divina providentia est per accidens occasio nam data sed acceptata desperationes et odii Ita viceversa bene dispositis est causa spei et amoris prima pars patet ex historiis nam plures philosophi vel non negabant deum esse vel rebus providere Secunda pars probatur nam quicquid operatur divina providentia circa regimen universi totum est in bonum totius universi et cuiuslibet partis quia divina providentia est directiva rei in suum finem debitum seu bonum et perfectionem ergo ex huiusmodi regimine debet consurgere maior respectu sic dirigentis et specialiter curantis

Tertium corollarium

Tertium correllarium divinae providentiae cognitio est maximum contra fortunae adversitatem remedium patet Nam cognita divina providentia adversitates fortunae quae contingunt sunt realiter eligibiles et directive creaturae in suum finem et perfectionem et secundum dictamen rectae rationis eligendae realiter ideo illa cognita fortuna aspera non erit durior scilicet privatio sanitatis vel membrorum Tullius in libro de <sic>transquilanis</sic> quaestionibus quae praedicta ymmo fama privatio non sunt mala et sic sine virtutis sapientiae patientiae inductiva Exemplum nam aeger aegrotans sciens evidenter medicum infallibiliter posse curare gratanter recipit medicina purgativam et sufficienter ergo proportionaliter causa huiusmodi adversitas fortunae sunt realiter tamquam medicinae et sanitatis spiritualis inductive sequitur quod sunt amplexandae et diligente

Sequitur quod etiam in inferno poena sustinentis est dampnato melior quam eius carentia patet quia licet non sit ad felicitate directiva quia dampnati sunt obstinati in malitia est tamen creaturae praeordinativa quantum cum reatu sit compossibile

Quartum corollarium

Sequitur quod deus non posset circa suam creaturam positive sic ordinari quia ex hoc rationaliter creaturae deberet turbari vel male contentari patet nam omnis executio divinae ordinationis circa creaturam est effectus divinae providentiae quae de necessitate est rei in suum finem directivam et ipsius ordinativa

Quintum corollarium

Sequitur quod ceteris remanentibus dampnati deberent rationaliter eligere tanto gradu poenae cruciari et non minori data optione verbi gratiam si daretur optio mediate reatu et aliis secundum dictamen rectae rationis deberent optare quod poena remaneret quia poena tanta est ipsius dampnati ordinativa et directiva et ergo ex hoc creatura sortitur quemdam modum dignitatis et bene essendi quantum adhoc Igitur recta ratio dictaret etiam stante casu dampnationis remissiorem gradum esse fugiendum data optione

Sextum corollarium

Sequitur quod divina providentia non est nec potest esse regula mali respectu mali vel culpae inmediate patet quia providentia divina est causa effectiva et ordinativa rei in suum finem sed peccatum est recte dispositio contraria scilicet de ordinativa rei igitur super ipsum non cadit inmediate executio divinae providentiae patet qui pure se habet permissive respectu culpae Et quicquid sit peccatum vel substantia vel actus quae utique bona est vel actio vel alia habitudo relativa quae sit tantae inperfectionis quod non requirit concursum dei sed deus solum praemittit et istud salvaretur apud ponentes relationes distinctas quae dicunt quod huiusmodi relationes non sunt entitates sed modi quidam

Simile est de ponentibus complexa significabilia obiective adextra distincta etc quia dicunt quod non sunt entitates sic sortes non esse est entitas ymmo aeternum nec dependens adeo nec producibile nec indiget causa effectiva ita quod ponentes respectus distinctos dicerent de peccato Si ponatur quod sit actus non tamen sub ratione difformitatis divina providentia immediate est causa dico inmediate nam mediate divina providentia est peccatorum praeordinativa ut meliora eliciat Augustinus expedit quosdam peccasse turpiter adhoc ut postea peccatum superbiae ad quod proni erant declinarent et sic et providentia divina omnia ex peccato elicit virtutem scilicet humilitatem Apostolus diligentibus deum omnia cooperantur in bonum Etiam peccata quia ex peccatis oritur eis humilitas etiam ordinatio etiam punitio quae bona est et universi decorativa etiam ut virtutes eliciantur

Septimum corollarium

Sequitur quod divina providentia non tollit libertatem arbitrii creati patet quia ponit legem arbitrio creato ergo dat sibi libertatem ad implendum nam dato contrario sequitur contra praecedens corollarium quod deus esset causa peccati ymmo neccessitaret creaturam ad peccandum patet nam si deus det legem et necessitet voluntatem ad transgrediendum sequitur quod necessitet ad peccandum ergo deordinat creaturam quod est contra rationem providentiae nam de ratione eius est rem in suum bonum dirigere ergo repugnat sibi etc

Sequitur quod stabit cum lege positu libertas arbitrii istud corollarium concedunt morales etc excellentiores philosophi et fides ideo licet ratio ad conclusionem est difficilis ad solvendum vel insolubilis nichilominus esset haec veritas tenenda Exemplum quia stat quod sortes nesciat a propositionem a contradictione defendere quam tamen sortes esse veram et tamen nullo modo sciat solvere insolubile factum contrarium ubi recurrendum est ad infirmitatem ingenii vel ignorantiam artis dyabolica vel in infirmitate ingenii vel in ambobus simul tamen deo duce solvetur satis apparenter argumentum solitum fieri in ista materia scilicet de praedestinatione

Octavum corollarium

Sequitur quod divina providentia non tollit casum et fortunam Addo tamen quod respectu divinae providentiae vel est fortuitum vel casuale Secunda pars debet esse nota quia prima causa omnia universaliter cognoscit quam nihil latet vel nihil agit quin ipsa cognoscat omnes habitudines effectuum ad suas causas nullus effectus accidit primae causae praeter suum intentum quia causa fortuita non intendit effectum pervenientem ex sua operatione Exemplum de colente agrum vel inveniente thezaurum quia finis motus est colere terram et seminare bladum et omnino latebat thesauri inventum vel in loco latitatio deus autem cognoscit omnes rerum habitudines et nichil agit quin a proposito igitur respectum eius nullus effectus est formalis nec casualis

Nonum corollarium

Sequitur ex hoc quod per ymaginationem divinae providentiae recederet causa fortuita ab effectu fortuito Ita quod staret voluntatem creatam vel intellectum practicum tamen divinam providentiam imitari quod nihil posset sibi fortuite contingere patet de anima christi quia secundum magistrum ipsa cognovit omnia quae verbum igitur omnem rerum habitudines igitur etc Quia cuiuscumque effectus videbat finem

Consequenter patet quia intellectus propositionis philosopho in libro de bona fortuna dicentis quod ubi maximus intellectus ibi minima est fortuna hoc enim non esset intelligere quod philosophi elevati in ingenio habeant fortunam magis asperam nam quantum magis elevatus tanto magis videt rerum habitudines ubi depressus intellectus non videret et sic maximus intellectus qua si omnia praevidet quae scanai? sunt ex suis electionibus ideo raro contingit sibi aliquid a fortuna quia eveniere a fortuna est evenire absque intentione et praevisione et sic quantum ad hoc propter ignorantiam causarum vulgus finxit fortunam esse quodam numeri vel quamdam causam latentem quod non oportet dicere sufficit enim doctrina a philosopho tradita in 2a physicorum et in libro de bona fortuna Nihilominus advertendum quod fortuna potest capi quamcumque modis et ista videtur tagere philosophus in libro <lb ed="#E" n="14"/>de bona fortuna pro providentia divina licet non sit effectus fortuitus respectu ipsius est tamen fortuitus respectu intellectus vel voluntatis creatae etc ex intentione respectu providentiae divinae quia staret quod specialiter dirigeret sortem adinveniendum thezaurum ut dicere unde staret quod idem effectus esset fortuitus respectu unus voluntatis creatae et non respectu alterius hic possunt multa dici dicendo ad dicta vetularum

Et logica consequenter executionem divinae providentiae respectu regiminis universi tam naturalis quam moralis quam gratuiti remitto quantum ad hoc ad wilhelmum parisiensis in libro de universo ubi inducit qualiter divina providentia est diffusa in animata et in inanimata Albertus in libro de animalibus facit digressionem super hoc wilhelmus parisiensis inducit quomodo aranea texit fila et qua arte et quomodo ibi relucet divina providentia et divina bonitas Etiam de formica fungente granum ne pullulet Similiter de apibus quae quasi politice civiliter operantur habent regem qui non habet puncturam nec aculeum ad denotandum quod reges debent esse mansueti faciunt ex agones quo replent sic locum quod nihil manet vacuum Crotuli non possunt sic inplere locum sed ex agoni replent inter alias figuras quas docuit apes istam geometriam

Circa tertia acceptione fatum vulgariter dictum

Pro maiori declaratione heri dictorum sciendum quod fatum vulgariter dictum in tertia acceptatione scilicet pro enunciato sententiato a deabus vel daemonibus tempore nativitatis pueri quod asta formosa opinio tripliciter potuit habere originem uno modo per modum demeriti vetularum quae ratione gravium peccatorum potuerunt esse digne illudi a deo ut dyabolum colerent tamquam deum et divinum honorem deo subtrahentes et dyabolo attribueremt et hoc contingit in casu de peccato in peccatum ut patet Ad romanos 5o

Biblia satis narrat fuisse magnos arioles fitemissas ydolatras et eos exime de testatur et suis demeritis exigentibus esse relitas in manibus dyaboli haec affirmant historiae etiam dicta gentilium et quantum ad hoc appropriuntur quod in ydolis fuerunt daemones et dabant responsa sic potuit contingere quod daemones dicerent mulieribus cer?ia

Secunda potuit habere originem ex libidine mentiendi vetularum nam potuerunt quandoque fingere quod haberent huiusmodi decreta deorum ubi penitus nichil habuerunt vel causa potest esse causa quaestus ut parentes derites ad boni conferrent dixerunt filios esse fatatos ad magnam prosperitatem et audisse decreta deorum vel in casu inanis gloriae ut reputarentur vel familiariis deorum ut viderentur minima scire et exaltarentur et ita possunt faciliter contingere

Tertio potuerit radicem habere ex deceptione quae credunt vel reputabant se habere responsa deorum non habuerunt Et istud potest secundum plures modos deceptionis contingere inter alias ratione sortis et vehementis ymaginationis unde vis ymaginativa potest formare ita intensum actum suum ad obiectum obiectum ymmo credo obiectum esse praesens Alii sunt modi deceptionum de quibus forte postremo dicitur

Prima tamen radix non valet quia licet ita esset non tamen debemus ponere necessitate fati primo quia daemon est mendax iohannes 8o Est pater mendacii et homicidii ideo dictum daemonis nullam ponit necessitatem ymmo nec revelatio divina vel dictum dei de effectu nullam imponit necessitatem ergo a fortiori de daemone qui est mendax et maxime invidet generi humanus sapientiae 10 invidia diaboli etc

Lectio 54, de Fruitione
Duo difficultates

Alia lectio visum est prius qualiter naturalis inclinatio feratur in deum ultimate propter se principaliter et quantum ad hoc est insolubilis habitudo Et in ista consideratione consistit tota virtus methaphysicae et etiam moralis scientiae

Pro maiori intellectu et declaratione materiae inquirenda sunt duo primum utrum inclinatio naturalis creaturae in deum sit in ipsum tamquam in trinitatem sub ratione trinitatis personaliter Secunda difficultas utrum voluntas habens deum clare ostensum more naturae feratur in ipsum etc

Utrum inclinatio creaturarum in Deum sit in ipsum tanquam in Trinitatem

Circa primam materiam teneo partem affirmativam scilicet quod naturalis inclinatio rerum in deum est in ipsum tamquam terminum probatur primo nam creatura quaelibet est quoddam vestigium illius in creaturae trinitatis ergo tendit in ipsum deum sub habitudine qua est eius vestigium

Confirmatur nam tres creatae procedunt de non esse ad esse a deo ut trinitas est et ut est trinum suppositum ergo revertuntur ad ipsum et convertuntur sub eadem habitudine nam sicut in genere causae efficientis deus concurrit ut trinus ita in genere causae finalis igitur terminat rerum dependentias ut trinus et habitudo causarum ad se ipsum est ut ad terminum unde ut deus non potest concurrere in genere causae finalis efficientis praecise ut essentia vel ut unica persona eo quod opera trinitatis ad extra sunt indivisa ita in genere terminandi vel finis non potest

Restat difficultas de voluntate creata utrum possit habere actum dilectionis vel volitionis qui terminentur ad essentiam et non ad personam vel ad unam personam et non ad aliam vel alias

Breviter bene resolvendo credo quod sit tenendum quod non potest tendere in deum quin tamquam in trinitatem nec in essentiam quin in personam nec in unam personam quando in alias

licet alias tenuerim contrarium scilicet quod staret divinam essentiam cognosci vel hanc rem cognosci non habendo respectu ad personas Breviter eadem est difficultas de visione et dilectione tenendo partem affirmativam

Utrum stat unam personam Trinitatis potest diligi sine alia?

quia non stat videri divinam essentiam quin videatur persona et non stat videre unam quando quaelibet videatur

probatur primo per rationem tactam iam quia sicut deus non potest concurrere in genere causae efficientis nisi ut trinum suppositum ita nec id esse obiecti benefici nec causae finalis nam ille concursus est adextra et ideo debet competere uni sicut alteri

Secundo quia concursus obiectivus qui non est realiter supplebilis ille est reducibilis ad causalitatem effectivam et illa est indistincta adextra ideo non stat unam personam obiective concurrere quando alia concurrat et sic quia iste concursus est indivisus sic quod non stat unam personam concurrere sine alia sequitur propositum

Tertio arguitur testimonio christi qui fecit aequivalenter istam consequentiam si aliquis videt filium videt patrem nam dicit pater in me est et ego in patre et sic unus est in alio per idemptitatem essentiae ergo si una persona videtur et alia Augustinus sine audiamus ostende nobis patrem sive audiamus ostende nobis filium tantum dictum valet quod noviter sine alio ostendi potest et sic innuit quod inpossibile est videre unam personam sine alia

Item doctores sancti scilicet Augustinus Anshelmus et alii semper obiectum fruitionis ponunt trinitatem unde augustinus Rationes quibus fruendum est

Item sicut alias dictum est ratio fruibilitatis est essentialis ergo est indivisa et indivise conpetit cuilibet personarum quod sit essentialis patet nam dicit summam perfectionem et habet rationem bonitatis ideo est ratio communis cuilibet personarum igitur non stat quod aliquis fruatur aliqua quin qualibet

Item ponatur quod sortes beatificetur in a scilicet patre videndo solum patrem et plato in b scilicet filio et Cycero in scilicet spiritu sancto sic erunt illi tres beati et erunt plures fines ultimi et plura obiecta fruitionis

Item sequitur quod staret sortem esse amatum patris in divinis et tamen non esset amicus filii patet ponamus quod videat patrem solum et diligat et viceversa pater sortem tunc inter patrem et sortem est mutua benivolentia et non in sortem et filium

Ockam facit unam rationem quae videtur sibi satis apparens quia de una persona non debet aliqui affirmari quod negatur de alia vel de essentia nisi sacra scriptura vel determinatio ecclesiae vel alia auctoritas cui non licet contradicere liget ad hoc vel nisi ratio convincens sit ad hoc istud ponit tamquam principium quia sunt idem modo in proposito est sic scilicet dicere quod essentia videtur et pater non videtur unde ad istud non videtur esse aliqua auctoritas scripturae ymmo magis scriptura videtur esse mag ad contrarium nam concedere duo contradictoria de rebus ydemptite concurrentibus videtur magnum inconveniens ubi fides nos non cogit

Quod aliqua sunt praedicata quae competunt Deo ab aeterno et aliqua quae competunt sibi temporaliter

Advertendum quod aliqua sunt praedicata quae competunt deo ab aeterno et aliqua temporaliter Illa quae competunt deo ab aeterno sunt in multiplici differentia quaedam sunt absoluta et essentialia sicut esse sapientem esse bonum esse perfectum et sic de aliis absolutis praedicatis dicentibus perfectionem simpliciter

Alia competunt deo ab aeterno ratione aeternae deampnationis emanationis vel productionis ad intra ut generare esse patrem generari esse filium spirare esse patrem esse filium spirari esse spiritum sanctum Alia competant deo ex tempore et hoc dupliciter Quodam competunt ratione operationis suae temporalis sicut creator creare vel creans Nam ex operatione sua illa sibi competunt

Alia competunt deo ratione operationis creaturae sicut cognosci amari honorari toli et sic de aliis

Quantum ad prima praedicata quodlibet est commune toti essentiae et cuilibet personarum per se et omnibus similis nam essentia est sapiens et est ens et tota trinitas et quaelibet personarum et sic de aliis absolutis perfectionis

Quantum est de relativis competunt aliqua aliquibus et alia aliis sicut generare soli patri generari soli filio spirare patri et filio spirari spiritu sancto

Quantum est de tertiis quae competunt sibi ratione operationibus suae dicti dicunt doctores quod ista praedicata sunt communia essentiae et cuilibet personarum Ita quod non stat quod aliqua persona creet quin essentia creet et quaelibet personarum et sic de omnibus aliis scilicet gubernare dirigere etc qui sibi attribuuntur Consimiliter de aliis dicitur quod quilibet tale indifferenter conpetit essentiae et cuilibet personarum

unde si non esset cognitus pater et essentia cognita est et tota trinitas et ita de dilectione et sic videntur accipere doctores istud qui videt me videt et patrem meum etc Etiam similiter qui diligit me et patrem etc

Utrum notitia intuitiva immediate terminatat ad Deum terminetur ad essentiam et ad quamlibet personam?

Advertendum quod proprie loquendo difficultas principalis non solvitur per istud nam 2m istam viam concederetur quod quilibet qui cognoscit deum etiam trinitatem cognoscit quia illam quae est trinitas cognoscit et ita etiam philosophi trinitatem cognoverunt et deum qui est pater etc Sed hic non est radix difficultatis in se tamen quantum ad illum modum explanandi doctores locuti sunt unde staret quod aliquis trinitatem concederet et negaret trinitatem et faciliter

respondetur quod diceretur quod non diligeret personam veniendo ad punctum difficultatis ipsa est de notitia intuitiva inmediate terminata ad deum Ita quod difficultas est utrum stat habere notitiam intuitivam intellectu de deo virtute cuius intellectus potest elicere evidens iudicium quia illa res est essentia et tamen virtute eiusdem non potest elicere iudicium quia huiusmodi res sit persona vel personae

/ Teneo quod nullo modo stat quod aliquis habeat notitiam intuitivam divinae essentiae ante evidenter possit elicere iudicium quod est tres personae scilicet pater filius et spiritus sanctus Ita quod in illa notitia relucent tres personae repraesentatione simplici virtute cuius potest elicere quod est essentia pater et filius et spiritus sanctus Alii dicunt quod stat aliquam habere intuitivam notitiam incomplexam et quod vi illius non potest elicere quod sit trinus in personis

Probo quod intentio salvatoris fuit loqui secundum divinitatem suam quando dicit Qui videt me etc Quia illa visio corporalis non ostendebat patrem quia non potest elici vi illius visionis quod fuit pater vel filius etc

Istud fundatur maxime in ratione facta de concursu obiectivo quia obiectivus concursus est operatio adextra et sic sequitur essentiam divina concurrit obiective igitur quaelibet personarum et igitur quaelibet cognoscitur et ista ratio et michi multum apparens

Item propter ydempticam rationem diligibilitatis et cognoscibilitatis quia illa est mere eadem ideo non stat quod obiciatur quando cognoscatur omne illud cui competit illa ratio

Item alia tacta sunt ad istud idem probandum ymaginandum consequenter quod prima ratio secundum quam deus obicitur intuitive est ipsum esse trinum quia illa est ratio constituitiva dei

Ita quod deus sic est deus quod est tres personae vel essentia dei est tres personae et sic illa est prima ratio et sic dico ratio entis quantum ad deum praesupponit illam rationem

Contra istud arguit quidam modernus doctor nam intellectus potest habere notitiam intuitivam de aliqua re et tamen dubitare cuius speciei sit res visa et per consequens a fortiori potest dubitare dere individuali antecedens probatur per experientiam Quae solet adduci circa primum physicorum Quia stat quod aliquas videat aliquod ens et tamen non potest elicere cuius generis proximi sit illa res nec speciei nec quale individuum Ita etiam proportionaliter potest stare quod aliquis angelus praesentetur alteri angelo in tanta distantia quod dubitaret utrum esset anima rationalis vel de genere angelorum et sic consequenter staret descendere a pluribus noticiis ad inperfectores etc Ita de essentia divina staret quod intellectus non posset iudicare vi alicuius notitiae intuitive quam haberet de deo vel non posset elicere quod esset deus vel deitas sed quod esset angelus et sic diligeret hoc visum et non sub ratione deitatis nec trinitatis nec alicuius personae

Respondendum est quod ista ratio procedit ex falsa ymaginatione propter comparationem notitiae intuitive de creatura Nam notitia de creatura hic in via communiter causatur mediante ordine organo corporeo et secundum quod res est nimis distans causatur debilior notitia Et utrum sint eiusdem speciei non discutio pro praesenti videtur quod sic quia causatur a similibus causis videtur quod non quia virtute unius non potest elici iudicium cuius speciei sit res visa et virtute alterius potest

Concedo sibi de notitia intuitiva creaturae quae causatur mediante organo corporeo quod potest esse aliqua talis virtute cuius non potest elici iudicium cuius speciei sit res visa igitur sic erit de deo nego consequentiam Et est duplex causa prima est quia deus non praesentatur 2m aliquam distantiam quia se toto praesens est animae et concurrit obiective et praesentissimus est Secunda causa est quia intellectus videndo deum intuitive nec mediante utitur organo corporali quod facit respectu visionis creaturae etc

Quantum esset de hoc quod unus angelus videret alium ad minimam distantiam admittatur casus licet forte non sit possibilis ergo ita erit de deo nego consequentiam propter causam applicationis Quia deus non potest distare a nobis nec potest esse causa inperfectionis notitiae et sit procedunt ex hoc quod non advertunt dissimilitudinem obiectorum concurrentium quia ista removeretur respectu notitiae et sic procedunt ex hoc quod non advertunt dissimilitudinem obiectorum concurrentium quia iste removeretur respectu notitiae intuitivae dei Etiam deus agit et concurrit obiective semper ut trinum suppositum ita quod illa ratio est primo simpliciter

Obiectio: quod una persona possit videri sive diligi sine alia
Prima

Arguitur contra dicta primo probatur quod una persona potest sine alia diligi vel videri quia una potest incarnari sine alia igitur videri vel diligi consequentia notatur quia non apparet maiori difficultas vel incompossibilitas de uno quam de alio antecedens patet quia solus filius est incarnatus

Secunda

Secundo potest non est spiritus sanctus ista propositio est vera vel ergo extrema servit penitus idem vel non si primum tunc esset falsa quia ibi esset negatio eiusdem de se ergo oportet quod unus terminus significet aliquid quod non significat reliquus et non aliud nisi personam igitur etc

Tertia

Tertio conceptus mere absolutus non dependet a respectivo ymmo prior est ideo potest haberi conceptus absolutus de deo absque hoc quod habeatur relativus quo dato habetur propositum scilicet quod cognoscatur essentia et non pater et eodem modo de dilectione

Quarta

Quarto intellectus potest dictare quod producens summum bonum est summe diligendum et voluntas potest se illi dictamini conformare et tunc diligeret praecise patrem quia praecise pater producibilis summum bonum scilicet filium in divinis

Quinta

Quinto quia filius potest ab aliquo plus diligi quam pater ab eodem igitur etc Antecedens probatur quia filius potest diligi tamquam redemptor ultra patrem

Sexta

Sexto magi pharaonis habuerunt praecise cognitionem duarum personarum unde defecerunt in 3o signo ut philosophi antiqui aliqui igitur potuerunt diligere duas personas sive 3a

Septima

Septimo de personis sunt tres distincti articuli ergo distincte cognitiones ergo una potest haberi sine alia

Octava

Octavo arguit scotus Quia pater est prior origine filio scilicet antequam generet filium unde ipse ymaginatur instantia naturae et non temporis quantum ad hoc et sic pater est perfecte beatus in instanti ymaginario in quo non produxit filium igitur pro tunc dilexit se plus quam filium ergo etc

Nona

Nono et est alia ratio scoti quia quantum aliquis actus habet duo obiecta unum primarium et aliud secundarium talis actus potest absolvi a secundario modo obiectum primarium est divina essentia in ratione propria et secundarium obiectum sunt divinae relationes seu proprietates personarum igitur etc ut de visione qua videtur essentia divina obiectum primarium est essentia divina et secundarium est creaturae ita in proposito divino proprietates non possunt movere sine essentia sed bene econtra et ideo divinae proprietates habent se tamquam obiectum secundarium et essentia sicut primarium Advertendum quod potest dici quando dicitur per beatum augustinum quod operae trinitatis etc intelligitur quantum ad producere sed non quantum ad terminare et sic secunda persona determinat dependentiam humanitatis et sic una persona posset videri sine alia quia una persona per p otest terminare actum videndi etc

Lectio 82, de Caritate [Erlangen Transcription]
Corollaria
Primum: quod non stat existentem in gratia ex ignorantia immobili adorare creaturam adoratione latriae[?]

In alia lectione Ex principatu caritatis respectu omnium virium animae et respectu omnium operum virtuosorum et operationum deliberatarum Infertur consequenter quod non stat existentem in gratia ignorantia invincibili ad orare creaturam ut in casu suo angelus sathanae transfiguratus esset in angelum lucis

quia formaliter repugnaret caritati ad hoc inclinare sicut dictum fuit de fide et sic per consequens si fieret adoratio fieret ex culpa et fieret contra caritatem

Secundo quia caritas est unctio de omnibus docens ideo in illo casu causaret aliquod iudicium dubitativum vel suspensivum huius operis

Ex simili radice respondendum est ad omnes casus qui solent poni de ignorantia vincibili quia numquam caritas inclinaret ad actus malos ymmo ad contrarium ut de accidente ad alienam uxorem quam crederet esse suam

Secundum: quod non est possibile aliquem existentem in caritate esse perplexum inter duo mala

Sequitur quod non possibile talem in caritate existentem esse perplexum inter duo mala

Tertium: quod omnis dilberata actio contra fidei articulos repugnat caritati

Sequitur quod omnis deliberata assentio contra fidei articulos repugnat caritati Nam est unctio docens de omnibus igitur quia non inclinat ad malum sed sibi repugnat modo deliberate assentire contra articulos fidei est peccare

Quartum: contra Holcot dicentem quod stat aliquos cum sanctitate vitae errare in fide et non habere fidem ad quam expresse tenetur

illud corollarium est contra holkot dicentem quod cum sanctitate vitae stat aliquem errare in fide circa aliquod ad quod tenetur sicut cyprianus quidem alii

Respondetur quod si haereses tenuerunt contra fidei articulos pro tunc non erant in caritate et hoc potuit contingere ante sanctitatem sicut patet de sancto petro et david qui post habuerunt gloriam perpetuam

Secundo dicitur quod forte non fuit assertio deliberata sed opinativa praecise ex aliqua apparentia sophistica et isto modo contingit aliquem habentem caritatem errare mortis materiis scilicet utrum possit esse superna intelligentia creata possibilis quia talis opinio non inducit moralem turpitudinem sed assertio esset illicita et ponit auticiodorensis

Quintum: sicut se habet caritas respectu virtutum aliarum, ita Spiritus Sanctus se habet respectu caritatis

Alia propositio sicut se habet caritas respectu aliarum virtutum scilicet quia est forma et vita aliarum ab ipsa aliarum virtutum effectus dependet Ista spiritus sanctus se habet respectu caritatis quia dirigit eam et est eius vita et sine ipso caritas non potest exire in actum

potest probari multipliciter

primo Ambrosius super lucam super illo verba praeibit ante illum in spiritu et virtute helie dicit quod virtus et spiritus inseparabiliter coniunguntur Ita quod caritas semper habet spiritum sanctum ipsum vivificantem

Item Augustinus in libro de natura et gratia quia per hoc differt sanitas medicina a sanitate spirituali quia sanitate medici habita cessat eius operatio Et sic non est de sanitate spirituali vel de spiritu sancto quia post sanitatem acquisitam vivificat et roborat subiectum

Sextum: quod per carentiam assistentiae Spiritus Sanctus caritas redderetur mortua et informis

Sequitur primo quod per carentiam assistentiae spirituales spiritus sancti caritas redderetur mortua et informis patet per similitudinem comparationis fidei ad caritatem et caritatis ad spiritum sanctum quia per carentiam caritatis fides redditur mortua

Septimum: non est impossibile fieri vitiosum de virtuoso absque acquisitione vel deperditione alicuius

Sequitur non esse impossibile de virtuoso fidei non vituosum ymmo vitiosum absque formae habitus vel actus acquisitione vel deperditione quia stante tota latitudine caritatis et sublata assistentia spiritus sancti caritas redderetur mortua et subiectum reddere vitiosum quia semper cupiditas moveret et neccessitate ad terrena

Octavum: quod caritatis essentia non absolute culpae repugnans et incompossibilis

Sequitur quod caritatis essentia non absolute culpae repugnans vel compossibilis quia subtracta assistentia speciali spiritus sancti et remanente illa caritate nullo modo ipsa caritas repugnat culpae quia ut sic non est virtus

Nonum: quod non videtur repugnantia quod caritas semel habitu numquam exudat[?] quantumcumque quis peccaret

Sequitur non includere repugnantiam quia caritas semel habita numquam excedat quantumcumque quis peccet non dico de lege ista tuta sed intrinseca ratione caritatis non repugnat revoco in dubium unde sanctus bernardus in libro de dilectione <lb ed="#E" n="42"/>dei dicit ita de petro quod caritas obstipuit Et sic ex quo mortua esset nec posset exire in actu non haberet illam denominationem scilicet quod diceretur caritas

Decimum: quod caritatem esse intrinsece divisibilem, extensive et intensive

Sequitur causae sustinibili caritatem intrinsece esse indivisibilem intensive etiam extensive omnis concedunt secundum scilicet extensive primum etiam potest salvari nam eadem res scilicet caritas secundum proportionem maiorem vel minorum assistentiae magis vel minus vivificatur ergo secundum hoc pater salvari scilicet secundum proportionem minorum vel maiorum vivificationis eius et sic non oporteret ponere eius intentionem

Undecimum: quod quamquam caritas non realiter intendatur vel augeatur...

Sequitur quod quamquam non realiter intenderetur nec remitteretur eliciens tamen actum circa particularem materiam determitatae virtutis scilicet temperantiae efficitur virtuosior promptior nedum respectu eiusdem materiae talis virtutis sed respectu cuiuscumque alterius virtutis

Duodecimo: quod exercendo caritatem circa materiam temperantiae aequaliter proficitur circa materiam fortitudinis vel iustitiae

Sequitur quod aliquis exercendo se caritative et virtuose circa materiam temperantiae aequaliter proficit circa materiam fortitudinis vel iustitiae quia proficit in caritate et caritas redditur promptior quae habet quamlibet for materiam virtutis pro obiecto et hoc est ex generali influxu caritatis

Decimumtertium: quod licet caritas sit originalis iustitia perfectior, tamen cum influentia generali ipsa caritas minus perficeret potentiam quam iustitia originalis

Sequitur quod licet caritas sit originali iustitia perfectior tamen cum influentia dei generali minus proficeret quam iustitia originalis sufficit

prima pars patet quia elevat ad nobliores actus quam iustitia originalis

nec in statu innocentiae iustitia originalis sufficit ad opera meritoria

Secunda pars patet nam cum influentia dei generali iustitia originalis deo inclinaret inferiores potentias ad obediendum superioribus et sic refrenaret passiones sensitivas moventes contra rationem et vinceret caritas cum sola influentia dei generali esset mortua nec hoc dicit imperfectionem in caritate sed perfectionem quia arguit ipsa esse causam super naturalem

Decimumquartum: quod esse caritatis non est essentialis denominatio

Sequitur quod esse caritate non est essentialis denominatio sibi nam per solam extrinsecam assistentiae carentia deperderet denominaret caritatis nec denominaret subiectum carum

Decimumquintum: quod caritas non infert subiectum esse carum necessario

Sequitur quod non infert esse carum talem qualitatem informare subiectum aptum natum denominari carum potest addi quod nec econtra sequitur iste est carus deo igitur habet caritatem patet quia per solam acceptationem esset cara creatura deo patet per dicta

Positio Petri Aureoli

contra Aureolum qui ponit quod caritas est intrinsece caritas et quod bene sequitur haec qualitas informat subiectum etc igitur etiam carum et econtra deus diligit creaturam in creatura illa habet talem qualitatem Ita quod deus non potest diligere creaturam rationalem quando habeat caritatem Ipse ponit duas vel tres propositiones vel saltim dicta sua reducunt ad duas vel tres propositiones spiritus sancti

Tertia propositiones Aureoli

prima aliqua est forma creata quae ex natura rei et de neccessitate cadit sub dei complacentia

Secunda propositio forma cuius existentia in anima reddit animam deo gratam ex divina acceptatione formaliter non procedit effective

Tertia propositio forma qua redditur anima grata est habitualis dilectio nichiominus procedit effective a deo et non potest ex puris naturalibus acquiri

Probatio primae propositionis

Primam conclusionem probat quia actus aeternus non fertur noviter in aliquod obiectum mutabile nisi illud obiectum noviter participet aliquam rationem aeternam ergo non stat quod sortes noviter diligatur a deo nisi ex nova participatione alicuius in quo deus semper aeternaliter complacet et hoc est caritas et non essentia divina ut notum est igitur est sibi noviter aliquem collativum

Secundo deus non potest odire aliquem nisi in eo sit positiva ratio displicentiae ergo a simili non stat quod diligat aliquem nisi in eo sit ratio diligibilitatis et illa non est nisi caritas igitur

Confirmatio

Confirmatur quia deus non facit aliquem sine rationabili motivo ergo non diligit aliquam nisi debite dispositivum et nullus eset debite dispositus nisi habeat caritatem ergo unde proverbiorum octavo inducitur modus debite diligendi dicitur enim ibidem diligentes me diligo et sic deus necessario diligit diligentes se et oportet quod re ametur

Confirmatur ioannes 14o capitulo Si quis diligit me sermonem meum servabit et pater meus diliget eum

Tertio quia bene sequitur deus diligit virtutem igitur diligat participantem virtutem si quis sit talis et antecedens est neccessarium igitur neccessario diligit habentem virtutem

Probatio secundae propositionis

Tertio conclusio patet quia acceptatio divina est quodammodo posterior nam a parte obiecti requiritur quidam ordo prioritatis et sic caritas quodammodo habet rationem prioritatis igitur

Probatio tertiae propositionis

Tertia conclusio patet quia omnis effectus mundi procedit a deo

Positio de Adam de Wodeham

Adam inducit aliam rationem si sit ita quod sortes sicut nunc non deo gratus et parte possit fieri gratus absque gratia creata tunc fieret transitus de contradicto ad contradictionem sive mutatione facta in re quod est contra articulo parisiensis consequentia probatur nam ista est vera iste non est deo gratus et non fuit mutatio in deo quia immutabilis est nec in creatura quia nichil deperdit vel nihil acquisivit

Confirmatio

Solet confirmari per unam rationem scoti ad ponendum relationes nam si ad hoc quod creatura sit deo grata non requiritur caritas sequitur quod quandocumque ponuntur deus et creatura quod etiam creatura erit deo grata unde ad veritatem istius propositionis a est deo gratus non requiritur aliquid aliud ex parte rei igitur semper erit vera quando formabitur positis deo et creatura nisi quod ponimus quod requiritur relatio distincta vel caritas igitur oportet carae aliquem gratitudinem scilicet caritatem Consequenter potest argui de attingente caritatem respectu omnium aliarum virtutum quia si sic caritas esset causa essentialiter prior in ordine causarum igitur posset in effectu sine concursu causae inferioris quia illa est habitudo causarum essentialiter subordinatarum

Item attendat sortis dilectionem sui usque ad gradum prohibitum et aliquis posset esse tantae intentionis quod esset illicitus sicut forte fuit de peccato primi angeli scilicet quod dilexit se nimis intense Intendat ergo sortes dilectionem sui continue donec sit gradus tantus quod non sit licitus tunc arguitur sic vel tunc concurrit caritas ad peccatum vel prius non concurrebat sed voluntas non sufficiebat prius in remissionem igitur nec post intentionem et ille erit primus qui est in peccato igitur esset dicere quod numquam concurrit caritas effective vel quod concurrat ad peccatum

Item sequitur quod posset exire in actum in carentibus usu rationis quia non dependet a voluntate et nullum est impedimentum

Item sequeretur quod stante uniformi conatu voluntatis in infinitum augeretur gratia patet nam in eodem instanti in quo caritas concurrit ad productionem actus meritorii huiusmodi actus mereretur vel anima den?te huiusmodi actu meretur augmentum gratiae et ille infunditur si aliquid additur quod habet aliquem causalitatem aliquod additur gratiae et actus super actum praecedente et ratione illius aliquod ultra additur per modum meriti igitur propositum

Item caritas est maioris perfectionis quam cupiditas sed cupiditas necessitat voluntatem ad malum ergo caritas neccessitat voluntatem ad bonum Sequitur etc

Lectio 72, de Trinitate
Quod una est igitur res simplex quae habet omnes perfectiones sibi possibiles

In alia lectione Tractandum est nunc de divina simplicitate Quae potest describi esse summam simplicitatem est esse actualiter et necessario quamlibet inmensam perfectionem possibilem Ista descriptio est prius declarata quia illud quod esset in potentia ad aliquam perfectionem habendam non esset summe simplex Item illud quod haberet in eadem speciem potentiam ad pluralitatem individuorum non esse summe simplex una est ergo simplex habens omnes perfectiones sibi possibiles

Corollaria
Primum corollarium Quod impossibile est divinam essentiam summe simplicem aliquo modo multiplicari

Sequitur corollarie quod impossibile est divinam essentiam aliquo modo multiplicari Istud sequitur evidenter quia eo ipso quod multiplicaretur nulla haberet omnem inmensam perfectionem ymmo cuilibet inmensa perfectio deficeret

Secundum corollarium: essentia divina simplicissima a nullo potest produci

Secundum corollarium / essentia simplicissima a nullo capit vel capere potest originem productive id est a nullo potest produci patet quia non a superiori quia non habet nec habere potest nec ab aequali ut notum est nec a se per augustinum nichil producit se ut sic Ipse Augustinus in tres errores reputat maximum errorem istum scilicet quod aliquod producat se ut sic utque primo de trinitate unde nec reperitur in deo nec in creatura

Tertium corollarium: aliquod est suppositum naturae divinae inproductum

Tertium corollarium aliquod suppositum simplicissime naturae scilicet divinae est productum patet quia ipsa est inproducta et consistit in aliquo supposito vel aliquibus ergo datur aliquod eius suppositum non productum quia esset circulatio alias

Quartum corollarium Summa simplicitas non potest in unico supposito consistere vel persistere

4m corollarium Summa simplicitas non potest in unico supposito consistere vel persistere probatur ex duplici radice

primo quia summa simplicitas ut dictum est inmensa fecunditas ergo est communicativa proportionaliter et summe ergo ad aequalitatem et non multitudo essentiam quia non est multiplicabilis propter simplicitatem ergo etc

Confirmatur nam esse diffusivum est denominatio perfectionis simpliciter ergo conpetit deo nedum simpliciter sed cum ista additione inmense igitur deus est inmense diffusivus sui et hoc non potest esse nisi habeat terminum immensum quia per creaturam non inmense se diffundit ergo hoc erit generando aliam subsistentiam quae erit eadem essentia et quae est diffusivus diffundit quia in aeternis idem est esse et posse esse

Quintum corollarium Prima diffusio in divinis verissime potest dici generatio

Quintum corollarium prima diffusio vel productio in divinis procedens a persona non producta verissime potest dici generatio ymmo verissime est generatio patet quia vivens producit aliud vivens et producit aquale sibi per omnia modo hoc est generatio proprie dicta mere unica ex quo productus et productum sunt eus eiusdem naturae modo prima productio communicans essentiam suam est vivens et secunda est vivens et est eadem essentia igitur est realiter generatio unde ad generationem requiritur quod extrema scilicet gignens et genitum sunt viventia Secundo quia communicent in natura et sunt similia et per modum naturae unum praecedit aliud

Sextum corollarium Quod persona producens et non producta proprie loquendo debet vocari Pater et persona producta debet vocari Filius

Sequitur quod persona divina producens et non producta propriissime loquendo debet vocari pater Sequitur consimiliter quod persona producta debet vocari filius Et quia non est hoc in vita vegetabili vel sensitiva sed intellectuali persona quae est filius debet dici verum nam in vita vegetativa sortitur denominationem filii Ita quod ly filius est nomen commune sed quia est intellectuale quod generat genitum dei verbum et est nomen filii per modum intellectualis procedentis quia est expressivum notatur divinae et omnium in illa natura relucentium

Et ideo etiam debet vocari ymago patris quia est verbum mentale exprimens totam naturam patris seu esse aeternum et totam naturam essentiae divinae unde eructavit cor meum verbum bonum apparet quare filio attribuitur quod est speculum et ymago patris quia procedit per modum verbi

Ex istis apparet quod pluralitas divinarum personarum non repugnat summe simplicitati ymmo sequitur quod pluralitas divinarum personarum est proprietas summae simplicitatis et inmense et eam sequens tamquam eius propria conditio patet error illorum qui propter simplicitatem divinam negant pluralitatem personarum quia inferunt contrarium illius quod deductio natum est inferri

Septimum corollarium Quod non est ad extra communicabile creaturae quod una essentia sit plures personae vel subsistentiae vel Trinitas

Sequitur quod non est adextra communicabile creaturae scilicet quod una essentia sit plures personae vel subsistentiae vel supposita quia esse plura supposita est propria conditio summae simplicitatis ut deductum est non nego quin staret eandem creaturam pluribus subsistentiis subsistere extrinsece et tamen non esset aliquod illorum ut si tres personae assumerunt simul eadem eandem humanitatem

Tres propositiones fidei et tria genera propositiones ad quae reducuntur omnes propositiones pertinentis ad materiam Trinitatis

pro materiae trinitatis licet sit ineffabilis tamen pro declaratione praesuppositis principiis alias positis de infinitate praemittam propositiones ex quibus patebit in quibus consistit positio fidei deinde addam tres modos Ad quos reducuntur omnes propositiones pertinentis ad materiam trinitatis Positio fidei consistit in istis tribus propositionibus

Tres propositiones fidei
Prima propositio

prima unica natura vel essentia summa est res distincte personae ypostases supposita vel subsistentiae quarum una est alia et essentia divina est quaelibet illarum supponitur tamquam proprietates naturae inmensae

Secunda propositio

Secunda propositio fidei una est persona producit aliam et non producitur et ambae producunt tertiam quae non producit et loquor semper ad intra

Tertia propositio

Tertia propositio exprimenda est praesens materia 2m modum a spiritu sancto nobis per scripturam et ecclesiam sanctorum patrum et etiam doctorum doctrinam nobis traditam ut prima productio vacetur generatio unde licet sint rationes ad probandum melius est tamen primo reducere ad fidem unde prima persona producens vocatur pater secunda persona dicitur genito et vocatur filius et verbum Secunda productio dicitur esse spiratio Et 3a persona non producens sed producta dicitur esse spiritus sanctus amor vel donum vel caritas Et sic ista sunt nobis data spiritu sancto revelante

Tria genera propositionum concurrentium communiter in materia Trinitatis

Circa istam materia sunt tres latitudines propositionum

prima est propositionum habentium difficultatem ex usu vocabuli

Secunda latitudo est propositionum habentium difficultatum ex difficultate a parte rei

Tertia propositionum quae nichil addunt super articulum principalem prima latitudo reducitur ad 2am per potentiam vocabulorum et resolutionem ad bonos conceptus Secunda reducitur ad tertiam

Manuductiones

Antequam veniam ad reductionem difficultatum particularum circa ista tria genera propositionum sunt prius aliquae manuductiones adducendae Iuxta instructionem dyonisii et augustini Inducam auctoritates veteris testamenti contra iudaeos ad ostendendum quod in veteri testamento reluceat huiusmodi articulus trinitatis

Auctoritates veteris testamenti

primo arguitur sic nam articulus trinitatis est articulus fidei principalis ergo ad illum obligantur iudaei consequentia licet quia est de articulis principalibus et non de illis qui ex parte sumpserunt originem et circa sacra novae legis

Item testimonio christi qui dicit expresse iudaeis scrutamini scripturas in quibus putatis vitam habere Et hoc loquendo de sua divinitate et emanatione eius a patre et ideo si diligenter scrutentur scripturas reperirent quod in veteri testamento reluceat huiusmodi articulus trinitatis

Item alibi Salvator dicit moyses etiam scripsit de me Circa istam materiam magister in 2a distinctione adducit multas auctoritates magister de lyra in ista materia etiam adducit multa Et concludit finaliter quod sufficienter deducitur sed non evidenter scilicet ex veteri testamento Contradico sibi quantum ad hoc et dico quod evidenter deducitur Advertendum quod evidentia deductionis non debet attendi nisi quantum ad illum qui capit scripturam et intelligit patet quia nisi sic ex commento Campani non haberetur evidenter quod super lineam datam contingit triangulum collocare Et ideo intelligitur quia intellectus sit bene dispositus et intelligit naturam unde haec consequentia non valet Solem esse maiorem tota terra non est demonstrabile rustico Circa istam materiam ponitur exemplum ad probandum et ostendendum quod evidenter apud iudicem non male dispositum deduceretur articulus trinitatis ex veteri testamento unde sub papa silvester regnante constitutive certantibus iudaeis cum christianis constituti fuerunt duo iudices indifferentes scilicet philosophi qui audiverunt deductiones iudaeorum et christianorum Expresse christianis detulerunt sententiam Et sic non est dubium quin ita sit positio fidei et istud sufficiat pro fundamento

Duae manudcutiva Chatton

Advertendum quod circa istam materiam Schaton supra sententias ponit duo manuductiva

primum ymaginandum dicit quod sunt duae res repugnantes relative inter se taliter quod nullo modo in tali habitudine una possit esse alia

Postea ymaginandum quod ille duo res respectu unus alterius rei non habeant huiusmodi repugnantiam ymmo quod uni alteri possit ydemptificari ut sic c essentia nuda ad quam a et b non habeant repungnantiam relativam scilicet ponamus quod a et b concurrant ydemptice cum c hoc est ymaginabile quia nec a nec b habent formalem repugnantiam respectu c quin possint ydemptificari tunc a erit c etiam b erit c Et tamen adhuc remanebit distinctio et repugnantia relativa vel talis habitudo quod numquam una possit esse alia et respectu illius 3ae scilicet respectu c non habet habitudinem repugnare quam habet inter se

unde tanta ydemptitate pater est idem cum essentia sicut cum se ipso quia ad essentiam nullam habet causam intrinsecam distinctiones ad filium habet Et sicut in exemplo praedicto ponitur de duabus rebus Ita ymaginemur de tribus et habebitur ymaginatio trinitatis

Secundo ymaginatio sua est ista ipse ymaginatur quod sunt duo genera distinctionum realium realiter distincta Ita quod relativa distinctio est unus modus distinctionis et essentialis distinctio est alius modus in eadem re et ymaginemur quod isti modi vel istae distinctiones sunt realiter res diversae ergo stat quod inter distincta tam relative quam essentialiter tollatur distinctio essentialis remanente alia distinctione relativa quo dato habetur ymaginatio trinitatis

Lectio 8, de Fide [Erlangen Transcription]
Conclusio ad questionem originalem

Alia lectio dictum est quod fides est donum dei supernaturale

Nova conclusio et rationes: quod fides elevat animam

Ex qua conclusione infertur alia conclusio Quod fides elevat potenciam potentiam roborat et illuminat super omnes habitus naturaliter acquisitos Ex qua sequitur contra Averoym in prologo 3ii physicorum dicentem quod instructio[?] in aliqua lege est impeditum veritatis Probatur ergo conclusio parvulis quod fides elevat etc probatur per effectum quia facit veritatem arduissimam per assensum attingere quia dictum est ysaiae nisi credideritis non intelligetis ergo

Ad idem arguitur ratione primo quia est sumptur[?] dispositio supreme potenciae intellectus reddens ipsum virtuosissimum igitur antecedens probatur quia maximus vigor intellectus implicatur incredibilium dispositione[?] quae est excellentissima

fides est lumen expulsivum ignorantiae intrinsecus[?] igitur consequentia tenet quia iuxta proportionem obiectorum est proportio habituum

Item habitus fidei annectitur spirituali assistentiae divinae igitur

Item 5to fides tollit metuatatem[?] rationum sophisticarum circa summum bonum et felicitatem varios errores inducencium inducentium ergo est habitus nobilissimus con?tem[?] quia non est parvum bonum tollere rationes sophisticas circa felicitatem

Sexto iuxta scripturae testimonium non solum inclinat ad assensum sed ad amorem

Languores animae

procus[?] materiae intellectum clariori videndum est quae sunt languores animae quae per fidem curari habent Ubi advertendum quod primaria radix est pena originalis culpae et causa est peccatum originale

Primus languor: deformatio imaginis Dei

Primus ergo languor est poena per quam anima est ymago dei difformatur et post perdit vigorem per quem sensum deberet dominare[?] Quia in homine bene dis posito anima debet dominare corpori divino dispotico[?] Nunc econverso si non sit dei gratia specialis ex poena peccati originalis domni[?] mutatur Ita quod est subiecto[?] ad sensum ipsius animae

Prima pars vocaretur memoria quae propo?rtur[?] patri in divinis

Secundus languor vel 2a pars est quia per huiusmodi procedit rationis rectitudinem acceptando temporalia et in hoc deformatur intelligencia intelligentia per culpam originalem obliviscendo quae pars ymagi?orum[?] correspondet filio intantum quod per quendam similitudinem sicud sicut inf?nis[?] iudicat amaris dulce et econverso Sic eciam etiam anima infrematur iudicando malum bonum etc Et istum languorem sencientes philosophi dixerunt animam mebriari[?] Et dicit magister Acerbius quod ita est mo?ta ita et istos languores incurrit anima nec ex speciali dei gratia

Et in hoc deimeperatur[?] ymago spiritus sancti

Secundus languor

Tercius languor parvulis est ex parte humanae complexionis Nam in statu innocentiae non fuisset de?us[?] in humana complexione ymmo immo viguisset rationem per totum tempus vitae suae nam in infusione animae primaria ipsa anima caret usu rationis et post neccessitatem necessitatem et sic corpus non aggravat animam non dico de exemptis ut ipso et aliis et haec ex culpa originali et ista complexio terminatur ad brutorum complexionem et ascendit per gradus remississimos

Et circa hoc dicitur quod staret esse hominem qui non haberet nisi unum sensum scilicet tactum et quod non potest uit naturaliter aliis sensibus nec exterioribus nec interioribus nec intellectione de factu aliqui non habentes auditum eciam non habentes visum nec requiritur gustus quia puer motto[?] capit cibum et non per gustum et sic eciam alia vegetabilia Et ideo possibile est quod sic alias homo qui non exerceat nisi vim tactus sic quod alias operationes non exerceant nec eciam operaciones superiores Et confirmatur quia forma substancialis potest educi sub aliqua dispositione sub qua non potest debite exercere omnes suas operationes

Aliquae propositiones

Circa hoc d?? duo prima propositio non facit formam substantialem esse in materia cum dispositione quando possit cum illa aliquam operationem exerecere patet quia maxime esset ociosum in natura si nichil operaretur et natura abhorret ocium sim?om[?] Secunda dispositio sub qua sufficit aliquem suarum operacionum exercere sufficit ad eius conservationem et cuius educcionem hoc videmus in[?] elu?tis[?] nam aliqua diu stat sub dispositione sibi disco?veniente etiam in generatione clutorum[?] Ex ista radice potest fundari quod complexia[?] seu dispositio sub qua capitur[?] anima humana illa est immediata dispositioni sub qua est forma bruti vel vegitabilis patet quia constat quod forma educatur sub minima[?] operatione humana scilicet dispositione tactiva et ista est minima pro rationabili creatura vel forte vegetabilis si non sit ordo essencialis ergo quaecumque minor debetur illa est brutalis

Sequitur primo quod ex gradibus operationum cognoscendi specifice dit[?] contenter sub intellectis non concluditur diversitas specifica creaturarum rationabilium producibilium sub specie humana Aliqui volunt dicere quod ymaginibilis esset creatura quae intelligeret confuse solum Alia comparando et dividendo solum alia sylogizando Ita quod essent gradus specifica sub specie humana c?abiles[?] Ita quod ex illis operationibus essent diversae species quod non est dicendum quia istae possunt esse in eadem specie ymo de facto aliqua conclusio est demonstrabilis sorti quae non platoni vel haec solum ratione complexionis organicae et sic magis reductiva est talis diversitas specifica addversitatem complexionum organorum et non etc Ex quo patet quod falsum est quod possit communicari alicui esse voluntarium non cognitum

Sed diceres[?] esse intellectum est superius vel diceres sic esse intellectivum et esse volitivum sunt subordinata ergo unum alicui communicari potest sine altero dicitur quod non habet ordine ymmo non sunt subordinata quia omne[?] volitii[?] est intellectivum[?] et econverso unde esse volitivum non est nisi esse appetitivum intellectualiter et sic non stat unum communicari sine alio Sed forte volitivum habet ratione passionis et intellectum subiecti Sed quidquid sit de hoc dicitur quod istae denominaciones denominationes sunt convertibiles et ista infirmitas provenit ex peccato originali et habuissemus organa bene disposita si mansissemus in statu naturae integre et sic ista est multis causa[?] ignorambr[?]

Tertius languor

Tercius languor est consuetudo audiendi errores comentator 3o physicorum dicit quod consuetudo audiendi falsa est impeditum in acquisitione veritatis vel dicitur quod numerabiliter[??] impedit veritatem quia propter confirmationem quandoque creduntur Et dicit hoc commentator in prologo 3ii physicorum Et tullius inde tussillnis quaestionibus natura tales non genuit ut si ipsam intueremur nos duceret ad vitam beatam sed illos igncles[?] quos[?] nobis dedit natura mala consuetudine extinguimus Et ista fuit causa ydolatriae apud filios israel et postea semper conterminate[?] Et sic inducitur quam periculosum est are malum exemplum[?] quia contingit quod imperpetuum conc??etur Et articulos[?] docuit ne iu?[?] male assuescerent

Quartus languor

Quarta infirmitas est affectio prava quae est sui obiecti offensiva sub ratione boni quia amor et odium pervertunt iudicium Et ideo boecius primo de consolatione iubet passiones tolli si intrinsecus debeat bene iudicare Et sapientia 2o malicia excaecavit eos Et psalmista iniquitates meae supergressae sunt caput meum et lumen oculorum meorum non est mecum

Aliquae conclusiones

Istis igitur praemissis ut aliqualiter deveniantur ad materiam principalem Una propositio Anima cum influencia influentia dei generali plus movetur apparenciis apparentiis sophisticis quam veritate vel apparentia falitatis quam veritatis Ita quod falsitas plus movet quam veritas evidentissimis veritatibus Ex hoc satis tangit philosophus in topicis dicens Quaedam falsa quibusdam veris sunt probabiliora et haec ex?at[?] corruptela quia verum quantu est de se non movet ad assensum et quaelibet falsitas quantum est de se movet ad dissensum Sed est de nobis quantum ad haec sicut de infirmo iudicare dulce amarum

Secunda propositio Htte[?]cata animae volnerata[?] et languoribus ipsa in humana investigatione indiget fide quadam vel proportionali fidei unde q[?] modo[?] eleucorum[?] Oportet addiscentem credere Similiter in philosophia quaedam principia recipiuntur quadam fide et non sunt de se evidencia Eciam pt?iones[?] assumuntur in mathematica et geometria quae non fuit evidentes Similiter tholomeus in almagesti praesumit ecentoces[?] et epicyclos qui tamen non fuit dem[?] esse

dici potest corrollarie quod maxime pars scientiae humanitus in vente est quaedam fides ex defectu rationum ad illa quibus assentimus fide et ex defectu rationi ad contrarium ex debilitate humanae investigationis et sic intrinsecus[?] indiget fide

Ex quo sequitur quod de quacumque de infinitum plus ignoramus quam sciamus Conclusio quod cognoscere se in ori?m cognoscere ex maximum cognoscibilium quia est propositio disponens ad fide et tollit superbiam Unde de caelo venit noceselitos

Et ideo ad hanc veniens maximus philosophus rep?tur Unde socrates hoc unum scio quod nescio

dicitur ulterius quod licet geometria sit de quantitate continua et maxime faciliter est cognoscibilis tamen humanitus non est proprie et praescientiae scibile de aliqua re quanta sic et per consequens geometria fundat se super principia ignota probatur quia sic vel hoc esset per virtutem mensuram seu per a?am[?] quanitatem et hoc non quia non potest constare quod inter a quantitatem et ?[?] non sic excessus quia non est m?[?] concludendi quia una non excedat a?am[?] quia non sequitur non percipitur excessus ergo non est quia forte indivisibiliter unum excedat aliud Item si dicatur quod quantitas est nota convenitur[?] quomodo sic nota sed dicitur est de se nota quia pluries est per cep[?] probo quia non sufficit sed semper per a?am[?] et nulla est ex se nota quia detur illa quam dicis per se notam et si a[?] Pono casum quod omnes res mundi praeter istam duplentur tunc stante ista casu[?] intellectus iudicabit quod ista res sit a[?] sic sub duplam quia supponitur quod huiusmodi dupla?o[?] aliarum[?] rerum lateat Alius casus subduplentur omnes aliae res ipsa non subduplatur tunc iudicabitur duple quantitatis in ordine ad quantiatem secundum quam prius iudicabitur Tertius casus ipsa duplata et aliis eciam ipsa reputaretur aequalis sicut prius maneat ergo tantae quantitatis et aliae omnes subduplentur Tunc n?us[?] iudicabit [?] esse maius et supponitur quod semper lateat duplatio[?] vel subduplatio[?] Etiam potest exemplificari de motu augmentationis et motu locali ymmo de velocitate et tarditate ponamus quod omnis motus mundi velociteretur in sensibiliter apud me sc?em[?] quod sortem iudicaret ?xisse per valde modutum[?] tempus et tamen vixisset per valde magnum tempus Ut sicut nunc fit per ymaginationem una revolutio fieret semper centum[?] revolutiones vel ponatur quod retardaretur et sic potest salvari per homines diucius ven? per talem velocitationem[?] motus caeli quia melius conservaretur et sicut posset iuxta istud dici de peryodis et sicut potest salvari quod aliqui fuerunt fortiores et hoc[?] per tarditionem motuum et quod fuissent melius complexionati propter velocitatem motuum caeli Et sicut intellectus potest infinitis modis falli et indiget quadam credulitate Ex praedictis apparet de infirmitate humani intellectus et postea videbitur de cura

Circa textum

Circa textum patrem posset generare filium et filium non posse generare non dicit aliquam perfectionem in patre vel imperfectionem in filio quia filius est tota perfeccio perfectio quae est pater unde generare filium est proprietas personalis et ista nichil nihil perfectionis super addit

Lectio 51, De fruitione [Erlangen Transcription]

In alia lectione fuit facta una ratio tanges materiam de fine naturali scilicet utrum deus sit finis naturalis creaturae rationalis vel etiam cuiuslibet et utrum naturali tendentia quaelibet creatura tendit in ipsum tanquam in summum bonum id est utrum quaelibet creatura iuxta suum modum et capacitatem fruatur deo

Primo recitabo auticiodorensis quam ponit in principio 2i unde ipse tenet istam conclusionem quod dilectione naturali creatura diligit se propter se

Consequenter tractando materiam de angelis introducit expresse utrum dilectione naturali angelus dilexit deum super omnia Respondet negative ymmo se semper propter se Consequenter quod adam in statu innocentiae dilectione naturali dilexit se propter se scilicet se esse

et conservari et suam utilitatem id est conferentiam ad sui status perfectionem verum est quod prima facie videtur istud esse contra Augustinum de duabus civitatibus quas fecerunt duo amores de hoc alias dictum est circa principium et etiam postea ut tamen habeatur intellectus ymaginationis istius doctoris distinguit tres modos diligendi se

Primus modus est propter utilitatem iste modus includit quod diligit se esse et illa quae pertinent ad perfectionem sui status et ista est licita

Alius est proprie excellentiae et ista dilectio est superbia Advertendum quod dilectio excellentiae potest dupliciter considerare uno modo quantum requiritur ad integritatem sui status 2m modum illius rei et sic est licita

Alio modo fit non debite videlicet si appeteret plus quam requiritur ad sui status perfectionem et sic esset illicita et esset peccatum superbiae et hoc intendit iste doctor Tertia dilectio est temporalium ut divitiarum et talis est illicita

Ego pono contrarium et arguo primo contra dicta sua quia omnis dilectio et praecipue deliberata est usus vel fruitio ergo huiusmodi dilectio quae est ad se si non referatur ad aliud est fruitio sui et per consequens est summa perversitas secundum augustinum

Secundo ista ymaginatio procedit ex ignorantia habitudinis creaturae

ad deum et movet ad contrarium illius ad quod movet dilectio naturalis et per consequens condentia naturalis creaturae et tendentia caritatis haberent terminos incompossibiles

Item sequeretur quod status innocentiae tam angelorum quam primi parentis fuisset inordinatus patet nam quod aliqua dilectio terminetur ad creaturam quae non habet rationem terminantis est inordinatio huiusmodi dilectionis quia non reperitur modus secundum quem movet et per consequens fuisset ibi inordinatio

Item sequeretur quod beati quantumcumque essent per gratiam elevati violenter ferrentur in deum quia natura tendit in contrarium scilicet ad se

Item creatura non sufficit sibi ad esse nec alteri nam ad hoc quod creatura in esse producatur requiritur prima causa efficiens et etiam ad conservari requiritur prima causa si ergo non sufficit adesse nec ad bene esse et sic non habet rationem finis quia finis habet rationem optimi et per consequens ista positio non est rationabiliter fundata

pono ergo istam conclusionem Quod primarius naturae impetus ad deum super omnia terminatur ultimate licet caritas incomparabiliter nobiliori modo moveat ad se idem

Secunda pars patet nam caritas elevat materiam supra se unde secundum doctores Caritas gustum spiritualem acuit et perficit et reddit quod dammodo ipsum superioris speciei inpercipiendo quam natura in se est ideo ex caritate movetur creatura ad diligendum deum super omnia

prima pars probatur primo quia natura agit directe ab intelligentia non errante igitur ordinatissime igitur quicquid agit hoc agit propter finem et maxime illum qui habet rationem ultimi et per consequens propter deum Item per diffinitionem boni primo ethicorum Bonum est quod omnia appetunt

Item auctoritate Boecii 3o de consolatione ubi ponit expresse quod semper recta est naturalis tendentia ubi deducit quod est unicus finis ad quem omnia tendunt licet varii varios elegant colles eadem tamen felicitatem naturaliter intendunt licet statuant sibi varios fines Ideo dicit boetius nihil antiqua lege solutum

Ad idem est philosophus in libro de bona fortuna

Ad idem tullius de tusillanis quaestionibus

Ad idem wilhelmus parisiensis in pluribus libros scilicet in libro de universi et de fide et legibus dicit triplices virtutes 2m quod exponit illud iacobi omne bonum optimum esursum

Primum bonum seu prima bona sunt sunt habitus supernaturaliter infusi dirigentes inmediate in deum scilicet caritas fides etc.

Alia sunt bona pure naturalia scilicet virtutes naturales naturaliter nobis innatae unde unicuique sunt datae inclinare iuxta capacitatem suae naturae et speciei

Alia sunt bona quae sunt bona simpliciter et sunt virtutes consuetudinales et ibi praestet virtutes naturales virtutibus consuetudinaliubs

Forte argueretur quia si sic videretur sequi quod aliquis ex puris naturalibus posset frui deo patet consequentia quia virtutes naturales nobis innatae inclinat fortius quam virtutes consuetudinales ergo potest ferri per illas

Item experientia est quod creatura faciliter fertur in dilectionem boni temporalis igitur faciliter fertur in dilectionem summi boni per se propter se probatur consequentia quia ex quo virtutes naturales inclinat naturaliter ad deum sequitur consequens illatum

Respondendum quod multiplex est causa quare creatura rationalis facilius diligit bonum temporale quam deum non obstante naturali inclinatione ad ipsum deum

Primo ad hoc quod feratur fruitive in deum requiritur consideratio et deliberatio et cognitio divinae bonitatis quae non est sine difficultate magna

Sed ad hoc quod diligatur bonum temporale non requiritur discursus non requiritur electio unde origenes virtus est tarda vitium vero princeps philosophus 2o Ethicorum difficile est attingere signum unde ad peccandum non requiritur deliberatio nam staret quod creatura teneretur ad deliberandum et non faceret et sic vitium non requirit deliberationem ergo dicit origines quod vitium est principes

Secundo ad diligendum deum super omnia requiritur in hoc statu mentis elevatio sed ad diligendum temporale non requiritur hoc ymmo voluntas se ipsa inmediate potest diligere temporale unde virgilius in sexto eneydorum dicit facilis decessus etc.

quia dilectio fruitiva dei excedit humanam facultatem non obstante inclinatione naturali difficile est deum diligere super omnia

Tertia causa licet aliqualiter implicetur in priori bona temporalia intuitive et inmediate se ostendunt delectabilia et alliciunt voluntatem deus autem non videtur sic in hac vita ut scriptum est deum nemo vidit unquam et sic quia deus non movet obiective inmediate ibi etc et bona temporalia inmediate movent

Quarta causa quae est potior est cupiditas vel fomes poena peccati scilicet originalis quae inclinat de directo contra caritatem ad dilectionem sui ipsius scilicet diligentis propter se cuius activitas maior est quam sic activitas inclinationis naturalis

Corollaria
Quod moralis honestas pulchre describitur in natura

primum corollarium quod moralis honestas pulchre describitur in natura patet nam ibi res ordinatissima dispositione quantum in eis est tendunt in summum bonum et quicquid agunt hoc agunt gratia huius Boetius hominem solum respius actus

Patet qualiter ars debet unitari vel imitatur naturam nam natura regulatissime agit nam sequendo naturam non potest decipi

Patet etiam qualiter vita moralis relucet in natura nam licet leges naturales sunt positae scilicet grani quod descendat deorsum tamen in casu speciali utitur epyceia nam in casu speciali non descendit deorsum sed vel ascendit vel stat propter implere vacuum Sequitur quod natura particularum videtur plus diligere bonum commune quam proprium patet in casu posito quod natura particularum bonum proprium dimittit et pro sequitur bonum communem

Quod gradus dilectionis creaturae ad se propter Deum magis est ex divinae bonitatis statuto quam ex diligente creaturae

Sequitur quod gradus dilectionis creaturae ad se propter deum magis est ex divino statuto quam diligibilitate creatura nam enim ex diligibilitate quae sit maior in creatura creatura se plus diligit sed totum consurgit ex divina obligatione quae hoc dedit cuilibet creaturae quod sit plus sollicita de se ipsa cum etiam melius cognoscat suas operationes proprias et consurgit ex commissione speciali

Quod omnis affectio commodi est contra inclinationem naturalem

Sequitur quod omnis affectio commodi est contra inclinationem naturalem

Advertendum quod in homine tria concurrunt scilicet inclinatio naturalis et inclinatio cupiditatis et huiusmodi sunt absolute et sunt ab homine separabiles Alia est caritas

Et est advertendum quod inclinatio cupiditatis quae vocatur habitualis dilectio commodi semper inclinat creaturam ad diligendum se propter se et semper inclinatio naturalis est in contrarium quia semper in ultimum finem

Et sic inclinatio cupiditatis est est formalior quam illa naturalis et ideo sive gratia nullus pater bene operari quia inclinatio cupiditatis vincit libertatem arbitrii Ideo requiritur tertia inclinatio quae est prima adiutiva et elevativa scilicet inclinatio caritatis quae est contraria inclinationem cupiditatis et est formalior Semper est in libertate liberi arbitrii bene operari cum gratia et malum evitare et sic sequitur quod semper est victoria caritatis ad cupiditatem nisi ex negligentia liber arbitrii unde spiritus iuvatur caritate et caro cupiditate et iuxta hoc dicitur spiritus adversus carnem

Quod omnes primi motus sunt ex cupidititate

Sequitur ulterius quod omnes primi motus sunt ex cupiditate nam caritas ad hoc quod exeat in actum praerequirit electionem debitam id est dictamen practicum et intellectum scilicet deliberationem et per consequens omnis alia operatio quae in voluntate producitur producitur ab obiecto et cupiditate ideo omnis primus motus est quodammodo creaturae fruitio etc illicitus quia semper propter se diligentem quia voluntas et caritas sic se habent quod non operatur caritas nisi voluntas agat deliberate Omnes aliae sunt ex cupiditate et quaedam sunt culpabiles scilicet quando circa aliquod obiectum voluntas posset deliberare et si tenetur sub peccata peccati mortalis est mortale si venialis est veniale

Patet quomodo gratia non corrumpit naturam ymmo perficit quia est conformissima inclinationibus naturalibus

Quod si voluntas esset conformis semper appetitui naturali, semper voluntas esset recta rectitudine naturali

Sequitur quod si appetitus rationalis seu voluntas semper esset conformis appetitui naturali et inclinatione naturali semper esset recta vel rectus rectitudine naturali patet quia illa est inobliquabilis et semper est recta et numquam peccaret

Quod si esse aliqua rationalis creatura libera quae esset essentialiter talis quod eius appetitus rationalis non posset esse difformis appetitui naturali quantum ad hoc, esset essentialiter recta

Sequitur quod si posset dari aliqua creatura quae essentialiter esset talis scilicet cuius appetitus rationalis non posset esse difformis appetitu naturali illa esset essentialiter recta et essentialiter iusta patet quia voluntas eius non posset esse difformis secundae naturali

Quod tota natura immobiliter adhaeret ultimo fine

Sequitur ulterius quod tota natura immobiliter adhaeret ultimo fini quasi fruitive patet quia inclinatio naturalis non est removibilis quia terminantur ad deum obiective

Quod ad appetitum rationalem est aliqua dei convictio

patet quod non stante aversione in dyabolo vel in dampnatis quantumque etiam in voluntate sit aversio quantum est tamen ex parte inclinationis naturalis est quaedam cum suo fine coniuncto

Quod quantum ad appetitum naturalem dampnait aliqualiter quietantur

Sequitur quod quantum ad appetitum naturalem dampnari aliqualiter in deo quietantur Consurgit tamen inquietudo ex aliis quae sunt ad poenam dampnationis

Conclusio

Advertendum circa istam materiam fruitionis quod obiectum illud summum est subiectum a quolibet fruibile iuxta capacitatem suae naturae

Secunda divina voluntas absolute inmobiliter et neccessario fruitur huiusmodi obiecto nam quaelibet alia potest averti

Tertio omnis appetitus naturalis iuxta suam naturam et capacitatem fruitur huiusmodi obiecto Et consequenter quod solus appetitus rationalis et sola voluntas creata est quae est ab huiusmodi obiecto potest averti etc

Lectio 118, de Libertate
Rationes illorum dicentium non esse concordiam praescientiae ad futura contingentia

Alia lectio sequitur Antequam veniam ad materiam inducam argumenta ex parte repugnantiae praecise cum contingentia futurarum

Boecius 5to de consolatione prosa 3a si cuncta prospicit deus neque falli ullo modo potest evenire necesse est esse quod providentia futurum esse prodixerit vel praeviderit

Secundo arguitur sic Si ita sunt ea futura ut esse decreverim vel aeque vel fieri vel non fieri posse cognoscam quae est haec praescientia quae vel stabile compraehendit aliquid hoc refert ab illo ridiculo chyresiae unde thyresias erat sacerdos appollonis qui dabat responsa quidquid aut erit aut non ita quod dabat responsa quasi sub distinctione et ideo nisi sit determinatio non videtur aliqualiter de praescientia divina quam de responsis thyresiae

wilhelmus parisiensis arguit sic quod deus infallibiliter cognoscit futura ergo necessario

Item secundo deus inmutabiliter cognoscit futura ergo necessario

Item arguit homo scivit a fore igitur necesse est hominem praescivisse modo scientia dei non est magis mutabilis quam hominis Ita quod de scientia humana sequitur igitur etiam de scientia divina unde scientiae humanae humana non potest sub esse falsum igitur nec divinae quae est inmutabilior ymmo infinitum minus mutabilis igitur totaliter immutabilis

Item numerus praedestinorum est inchoatus et inplicat contradictionem quod perpetue remaneat incompletus ergo necessarium est quod aliqui sint futuri boni et salvandi prima pars auctoritatis est satis nota verisimiliter supponitur aliter nullus esset in statu salutis quod est contra ecclesiae decretum 2a pars antecedentis scilicet quod implicet contradictionem etc patet quia sequitur evidenter numerus praedestinatorum incompletus igitur aliqui alii salvabuntur alias maneret perpetuo incompletus

Item ybernicus arguit sic essentia divina repraesentat antichristum fore naturaliter igitur necessario igitur necesse est sic evenire antecedens patet quia divina essentia non minus naturaliter est suorum obiectorum repraesentativa quam creata notitia et cum creata naturaliter etiam illa

Ad idem arguit Reductio Deus non aliter novit facta quam fienda sed necessario novit facta igitur etc prima pars est augustini in locis inmutabilibus ubi tenet quod deus non aliter novit futura quam praeterita vel fienda quam facta sed iam facta necessario novit et scivit illa esse igitur etiam futura

Ibidem arguit sic Cupiamus praescientiam quaeritur utrum iste potest salvari vel non si sic ergo potest mereri suam praedestinationem consequens falsum quia praedestinatio praecedit nedum merita creaturae sed etiam eius existentiam iuxta testimonium scripturae antequam boni vel mali quidquam egissent Iacob dilexi Esau odio habuit

Item divina voluntas respectu cuiuslibet producibilis futurum ab aeterno est determinata ad ipsius productionem modo haec consequentia est bona voluntas absolute est determinata respectu alicuius igitur necessario est sic determinata etc istam consequentiam facit Aureolus et reputat eam valde bonam quia nulla potest cadere mutabilis in divina potestate voluntate nec potest de non determinata fieri determinata et sequitur ex hoc quod effectus necessario erit quia consequentia est bona necesse est voluntatem divinam esse determinatam respectu a futuri igitur necesse est a fore

ultimo arguitur sic si aliquid sit futurum contingens ut antichristus vel ergo est dare maximum tempus per quod potest esse futurus vel minimum per quod non potest esse futurus Si dicatur primum contra significato instanti terminante huiusmodi tempus ultra illud instans potest divina libertas differre igitur etc Nisi dicatur quod instans temporis est de integritate rationis individualis tunc sequitur quod nulla res posset in alio instanti produci quam producatur et per consequens deus numquam potuit producere antichristum ante hoc instans

Etiam nullum corruptum de potentia dei posset reverti vel reparari Si dicatur 2n contra multipliciter quia quocumque tempore oporteret quod illud esset infinitum in terminatum scilicet a parte post Sed contra quocumque tali datur minus infinitum quia lapsa aliqua parte residuum remanet minus per quod potest esse futurus Item a est minimum etc igitur a est modicum tempus et inter modica tempora per quae non potest esse a est minimum Item probatur quod per infinitum tempus potest esse futurus per aliquantum tempus et per infinitum tantum igitur

Sed contra

In contrarium arguitur quia concordia futurorum contingentium cum praescientia divina sequitur evidenter ex fide Brevior deductio est ista deus est liber libertate contradictionis ad extra igitur futura contingenter eveniunt patet consequentia quia signato instanti in quo producit effectum futurum Quaero utrum habeat libertatem contradictionis ad nam producendum si sic igitur potest non producere et per consequens effectus si producitur ad utrumlibet est vel potest non produci vel produci Si non sequitur quod ex necessitate naturae producit quod est contra ypothesim

Via solvendi difficultatem de concordia praescientiae ad futura contingentia

Circa praesentem materiam sciendum primo est quod licet deus sit res simplicissima ut testatur philosophia et theologia et quod idem sit in eo intelligere scire et velle et quidquid est in eo est essentialiter idem propter tamen infirmitatem nostrae cognitionis sicut partialiter incomplete et inperfecte cognoscimus ita vocabilia diversa sic in ponimus propter necessitatem inperfectionis nostrae naturae quia non est possibilis nobis aliquis conceptus unus qui repraesentet eum secundum omnem suum modum ideo ut potestate effectus in esse vocamus eum voluntatem et quia ordinatissime experimur eum agere vocamus ipsum sapientem et sic de aliis Iterum secundum quod varie ipsum consideramus in ordine ad dispositiones creaturarum vocamus eam notitiam indicativam et sic de aliis quorum distinctio patet primo huius distinctione 37a in qua diversitate est maxima aequivocatio ut praescientia restringatur ad notitiam futurorum malorum Ideo debet tolli aequivocatio et vocabula debent resolvi ad bonos conceptus

Prima via

Pro generali responsione ad istam difficultatem prima via est ista quod articulus de libertate contradictionis di? non est articulus fidei ideo est aenigmaticus non habens evidentiam unde haec propositio quod deus sit contradictorie liber est articulus fidei et quod potest agere extra libere contradictio ad quem natura humana non sufficit ex puris naturalibus nisi iuta fide vel longa exercitatione Et ex consequente propositiones particulares ex huiusmodi propositionibus deductae circumscripta speciali evidentia extrinseca sunt eiusdem generis id est sunt aenigmantice nedum aenigmatice sed quantum est de se sunt minus evidens apparet ex processu doctrinali in una quaecumque doctrina nam semper propositiones priores sunt posterioribus evidentiores nisi semper superveniat alia extrinseca evidentia Et est doctrina philosophi quia principia sunt magis nota quam conclusiones Et quanta est maior distantia veritatum a suis principiis tanta est minor evidentia Et sic diceretur quod concordia praedicta est particularis conclusio sequens ex divina libertate et fide ideo debet esse minus evidens quam principium

Ex quo sequitur quod debet recipi tamquam propositio fidei et sequens ex fide non habens maiorem evidentiam et apparentiam quam fides habeat ex qua deducitur Et ista sufficit pro simplicibus quibus fides creditur et nullo modo est ab eis cognoscibilis

Sequitur error volentium resolvere ad evidentiam naturalem praesentem difficultatem nam est ignorantia tertii principii alias positi scilicet modi doctrinalis inquirendi veritatem secundum unumquodcumque genus

Secunda via

Secunda via pro magis eviditis quod rei infinitae competunt proprietates oppositae proprietatibus competentibus rebus finitis hoc late deductum est alias et in omni materia fidei ubi de proprietatibus dei agitur debet supponi unde in ysa non enim cogitationes meae ut cogitationes vestrae Scientiae enim finitae vel limitatae naturaliter creatae repugnat contingentia Ita quod de scientia creata naturaliter sequitur sortes scit ergo est necessario secundum modum loquendi philosophi de scientia autem increata consequentia nulla Et hoc est resolvendum ad aliam proprietatem et conditionem quam limitate et finite Illo attento vel considerato debet intellectus quietari quod haec copulativa sit possibilis deus sit a fore et scientia dei est inmutabilis omnino et necessaria et a potest non fore ymmo possibile est a non fore et pure contingens ad utrumlibet est a fore et debet concedi nec est laesivum piarum aurum Dyonisius 7mo de divinis nominibus dicit quod deus inmutabiliter cognoscit mutabilia et indivisibiliter divisibilia et sic de aliis proprietatibus quae prima facie respectu humanae scientiae viderentur aliena iuxta quam viam unusquisque debet rationabiliter contentari

Tertia via

Tertia via contentandi vel satis faciendi magis particularis notat quod compositio et divisio sunt ratione inperfectionis in nobis quia partialiter res cognoscimus etiam caritas valde partialiter ideo etiam partiales assensus formamus secundum quod apparentiis simplicibus vel compositis possumus concludere In deo nulla esse omnino inperfectio sed eius notitia est inmense perfecta ideo est simplicissima nec compositiva nec divisiva proprie loquendo et est omnium virtutum vita Iuxta hanc radicem facile est dicere ad praesentem difficultatem quia scientia dei non est compositiva nec proprie assensiva sed omnium virtutam intuitiva nedum existentium sed possibilium vel contingentium Tunc iuxta hanc viam si illa simplicem rerum notitiam vocemus scientiam tunc deus necessario est scientia huius antichristus erit et si absolute consideretur in se etiam scientia est cognitio tunc deus necessario scit antichristum fore quia necessario ipse est eius virtutis possibilis evidentissima intuitivo Etiam concedi potest quod sit deus contradictionum ut s ly scientia referatur ad divinum intuitum quae intuetur omnes rerum habitudines et modos et successiones et possibilitates ad contrarium

Pro clariori intellectu ut detur modus loquendi respondendi in scolis tales propositiones deus scit antichristum fore debent distingui nam si quis per eas intelligat divinam scientiam in se consideratam tunc concedendum est quod haec est necessaria deus scit antichristum fore Secundo potest recipi in hoc sensu deus scit antichristum fore a deus habet perfectissimam scientiam circa hoc complexum antichristus erit et cum hoc antichristus erit Tunc haec copulativa convertibilis hac deus scit antichristum fore est pure contingens et hoc ratione secundae partis possibilitatis quod antichristus erit quae est contingens Et sic eadem scientia divina ad intra stat cum utroque contradictorum et sic primo modo considerata est necessaria Et ideo consequentia non valet deus scit antichristum fore igitur antichristus erit quia antecedens est necessarium et consequens contingens communis tamen modus loquendi est quod recipiantur secundo modo scilicet quod includat perfectionem divinae scientiae vel cognitionis circa hoc enunciabile antichristus erit vel contradictionem et cum hoc includit quod ita erit a parte rei non consequenter conceditur esse contingens ratione 2ae partis copulativae quae est contingens posset et tamen dici hic circa primum modum et probabilius apud me quod haec deus scit antichristum fore primo modo sumpta est vera et hoc neganda deus scit antichristum non fore reverendo ad illum divinum intuitum Cur tam varie resolvendo de ad divinum intuitum cum aeque cognoscit modum secundum quem potest verificari quod non erit sicut quod erit

Breviter haec resolvitur ad rationem divinae inmensitatis quae eodem modo se habens adaequate nunc producit sortes et nunc non producit ymaginatio stat in hoc quod divina essentia non cognoscit compositivae et indicative sed uno simplici intuitivo cui omnino repungnat falsitas 3o de anima omnis cognitio simplex est vera quo tamen infinitum perfectiori modo videt quam assertive et sibi nullo modo potest sub esse falsum Et istam vitam Ad istam vitam est doctor subtilis et sollempnis in prima parte summae suae Et schaton licet eam non explicet tamen materiam de praescientiam quasi isto modo resolvit unde ad istam deus scit antichristum fore Quaero inquam quod intelligas ergo per illam si sic intelligas deus habet notitiam universaliter perfectam de hoc enunciabili et de quolibet et cum hoc quod antichristus erit ratione secundae partis est contingens prima tamen pars est necessaria et inmutabilis veritatis et stat cum utraque parte contradictionis eo quod non est assensiva vel non est limitata nam negativa assensiva est limitata et valde limitate facit cognoscere suum obiectum et illuminatio facit cognoscere demonstrativa

Quarta via

Quarta via sicut intellectus noster circa singularia et circa contingentia reperit modum habendi scientiam infallibilem et scientiam scilicet per universaliter contingere vel demonstrative vel secundum demonstrative vel secundum alios modos quis sibi quantum poterit procuravit de mutationibus immutabilem scientiam scilicet quantum ad falsitatem ita ymaginandum est intellectum divinum se habere respectu omnium virtutum circumscripta habitudine inperfectionis quae invenitur in universali vel in confusione distinctionum Ita quod intrinseca conditione suae perfectionis deus habet modum cognoscendi singularia sine inperfectione Wilhelmus parisiensis videtur sequi hanc viam in 2a parte de universo ponit exemplum nam inquit haec propositio alterum istorum est viam scilicet contradictionem puta antichristus erit antichristus non erit ymmo intellectus noster hoc scit sed cum quadam confusione cognoscit et non nos et tamen etiam subiectum supponit pro aliquo contingente ut ita alterum istorum est verum et sic est vera Et illa pro qua supponit est mere contingens

Quinta via

Quinta via quod notitia vel scientia divina respectu futurorum contingentium est scientia practica mere libera nec est numerale bene resolventi quia formaliter idem intellectus ymaginandum quod sicut voluntas est mere libera respectu effectus producibilis ita ymaginadum quod scientia practica divina respectu eius sit omnino libera et voluntas in deo et non habet originem ista difficultas non ex infirmitate nostrae cognitionis Visa igitur inmensitate divinae voluntatis quae se habens uniformiter nunc antichristum fieri et per eandem vult eam non fieri et per eandem vult ipsum fore et postea non fore et in hoc denominatur libera non quod eliciat novos actus sed eadem volitio adaequate est quae vult antichristum fore et potest velle eum non fore et ipsum esse etc ipsa nullo modo mutata Item de scientia quod eadem est adaequate quia scit ipsum fore esse fuisse et qua potest scire ipsum non fore unde proportionabiliter sicut voluntas sed habet ad sic fore id est scientia ad sic esse ita quod deus nec incipit producere alium formaliter se habens adaequate et ante non produxit maior difficultas est de hoc quam de praescientia Ideo dicendum quod talem habitudinem haberet sicut nostra libera voluntas et sic est propter eius inmensitate sicut non sequitur voluntas vult quod in hoc instanti a fiat et ante non valebat igitur aliquo modo mutatur consequentia non valet ita de scientia ideo scientia respectu futurorum contingentium potest salvari proportionabiliter sicut volitio respectu producibilium In alia lectione videtur sexta via

Lectio 88, de Caritate
Propositiones de habitudine Spiritus Sancti et caritatis ad mentem

In alia lectione Ad videndum distinctius habitudinem spiritus sancti et caritatis ad mentem ponuntur propositiones

Prima propositio: quod per divinam acceptationem creatura est magis intrinsece digna quam per Spiritus Sancti assistentiam

prima propositio licet de communi lege concurrunt assistentia spiritus sancti specialis caritas creata et divina acceptatio Nichilominus per divinam acceptationem creatura est magis intrinsece digna quam per spiritus sancti assistentiam ut sic concurrentem vel caritatem informantem

prima pars nota est quia de communi lege ad gratificationem creaturae concurrunt illa cum voluntate ad dignificandum et gratificandum

Secunda pars patet nam sola acceptio est causa sufficiens gratificandi creaturam ita quod illa posita creatura est grata nec stat eam poni respectu alicuius creaturae quoniam illa sit grata

Ita quod haec consequentia non est bona creatura est sic acceptata igitur est digna et econtra

Sed absolute consequentia non valet spiritus sanctus sit specialiter assistit creaturae igitur est deo grata nec sequitur de caritate Causa est nam influxus spiritus sancti quantum ad hoc reducitur ad causam effectivam motivam

et sic staret quod spiritus sanctus sic moveret et tamen non fieret acceptatio et ita de caritate creata et ideo nulla est repugnantia quod illa qualitas realiter moveat et tamen deus non acceptet

Confirmatur nam dignificatio quam dat spiritus sanctus vel caritas ex illa habitudine quam habent ad invicem non est nisi instrumentalis ad divinam acceptationem est per consequens divina acceptatio est principalior et essentialiter l respectu huius dignitatis ¶ Ad creaturam esse dignam vita aeterna requiritur liberalitas qua scilicet deus per suam bonitatem vult creaturam habere vitam aeternam cum esse dignam igitur unde licet spiritus sanctus sit infinitus in se tamen finite solum movet creaturam et per consequens assistentia spiritus sanctus et concursus caritatis sine acceptatione divina non attingant gratificationem creaturae haec conditio inmense divinae liberalitatis non communicatur creaturae

Secunda propositio

Sequitur istam consequentia non valere tota perfectio caritatis creatae et essentia creaturae rationalis concurrunt ydemptitate unitive et essentialiter ergo huiusmodi resultans est simpliciter essentialiter gratum vel iustum patet quia tota perfectio caritatis creaturae est citra illum gradum dignitatis quae procedit a libertate inmensa et sic licet creatura esset intrinsece caritas et essentialiter nihilominus ipsa non esset essentialiter digna patet quia tota bonitas caritatis non sufficit ad dignificandum creaturam

Sequitur falsitas opinionis aliquorum dicentium quod aliquam posse esse creaturam rationalem inpeccabilem per naturam per hoc quod caritas posset realiter ydemptice concurrere cum creatura rationabili unde ymaginatur quod esse caritatem est denominatio perfectionis simpliciter et etiam esse naturam intellectualem et quaelibet est adextra communicabilis et una non repungnat alteri igitur possunt alicui communicare et concurrere ydemptitate essentialiter et sic habetur propositum quod illa creatura esset inpeccabilis per naturam

pono conclusionem quod nichilominus quod possent sic concurrere non tamen inpeccabilis unde ipsa solum esset apta nata esse iustitia et quod esset apta partialiter dignificare sed non totaliter

Tertia propositio: si habitudo dignitatis passivae[?] et acceptati posset intrinsece communicari creaturae, tunc talis creatura esset impeccabilis

Sequitur quod si habitudo dignitatis passivae acceptationis posset intrinsece competere naturae talis esset omnino inpeccabilis sic quod illa habitudo essentialiter concurreret patet quia haberet intrinsece unde esset digna nam acceptatio passiva esset medium sufficiens ad concludendum creaturam esse dignam igitur si essentialiter alicui conpeteret illa esset essentialiter digna vita aeterna nec posset deus eam dignificare Sed utrum sit excommunicabilis illa denominatio adextra dicitur quod non quia dependet libere a dispositione divinae voluntatis quae est contingens respectu huius

Quarta Propositio: quod in divinam bonitatem reducitur tota radix bonitatis et meritorum creatura.

patet ex isto quod in divinam bonitatem et clementiam reducitur tota radix meritorum creaturae nam ex libero arbitrio non sufficit quis habere dignitatem vitae aeternae nec ex caritate nec ex speciali motione spiritus sancti igitur

patet conformiter ad scripturam quod non ex operibus iustis non etiam caritatis creatae disposuit nobis salutem vel salvos nos fecit sed propter suam clementiam bonitatem et misericordiam Ad romanos IXo dicitur quod non est volentis neque currentis sed dei miserentis vitam aeternam etc Sed reducitur ad divinam clementiam etc

Quinta Propositio: quod nec concursus activus increatae caritatis nec creatae dignificat sufficienter creaturam

Sequitur evidenter quod nec concursus activus increati doni vel etiam creati dignificat creaturam intrinsice vel sufficienter quia non sunt condigne passiones huius temporis ad vitam aeternam etc Sequitur hoc est contra magistrum Iohannem de Ripa dicentem quod ex concursu caritatis et assistentia spiritus sancti actus redditur dignus vita aeterna secundum medium iustitiae commutative quasi ad qualitatem in bonitate

Sexta Propositio: quod actus productus a caritate cum Spiritu Sancto specialiter assistente circumscripta divina acceptatione esse

Sequitur quod actus productus a caritate et spiritus sancti assistentia circumscripta divinam acceptationem esset dignissimus actus summae virtutis quantum ad genus licet tamen non esset meritorius et intelligitur circa gratuitam dignitatem patet quia caritas inter omnes virtutes est nobilissima et perfectissima Et secundum philosophum virtus proficit habentem et opus eius bonum reddit Ideo quantum virtus est melior tanto actum nobiliorem producit Et sic spiritus sanctus concurrit quantum ad agere licet non informet

Septima Propositio: quod Spiritus Sanctus caritas possunt stare cum culpabili actu

Sequitur quod licet caritas et spiritus sanctus secundum communem concurrendi modum non possunt ad culpam concurrere possunt absolute cum culpabili actione stare

prius alias deducta sint quia spiritus sanctus concurrit cum caritate speciali modo credendi et movendo specialiter creaturam modo sic non potest ad culpam concurrere nec ad actum erroris nec creaturam decipere inmediate speciali concursu ergo nec potest actum pravum sit producere ymmo magis repugnat sibi

Secunda pars probatur quia divina acceptatio est separabilis ad huiusmodi speciali assistentia ergo stat creaturam inclinatam per caritatem et spiritus sancti assistentiam remanente huiusmodi inclinatione eligere contra huiusmodi inclinationem remanente caritate et assistentia spiritus sancti quia non est formalis repugnantia illis stantibus in esse inclinationem oppositam scilicet vel positive male eligendo et sic staret habitudo spiritus sancti et caritatis et tamen creatura concurret omissive vel commissive sed istud non stat de lege currente

Item de facto ita est respectu peccati venialis igitur non repugnat absolute quin respectu mortalis

Etiam staret quod caritas inclinaret ad actum cuius omissio esset peccatum mortale et tamen voluntas ad oppositum inclinaret Sequitur quod staret absolute habitualem vim appetitivam esse rectam et tamen actualem esse deturpatam vel in culpa vel mortificatam patet nam habitualis dispositio est compossibilis male actuationi Ita forte staret econtra in moralibus ut quod sit aliquis valde male habituatus et sic tamen in statu salutis et eligat recte

Alia est ymaginatio in ista materia de qua alias dicam

Lectio 48, de Fruitione [Erlangen Transcription]
Una ratio quod fruitio Dei posset esse sine gratia

In alia lectione Consequenter continuando materiam probatur quod fruitio dei stet cum culpa nam istud videtur posse probari de opere obstitricum exodi 3o capitulo Bene fecit dominus obstitricibus etc tamen erant infideles et extra gratiam unde arguitur sic Opus earum fuit bonum et fuit circa creaturam ergo fuit usus licitus creaturae ergo fuit fruitio dei

Confirmatur per actus politiarum romanorum et etiam aliorum quia fecerunt aliqua bona et per consequens actus eorum fuerunt boni et ordinati in debitum finem et per consequens fuerunt actus fruitur

Contra antecedens quod intellectus ex puris naturalibus potest dicare Deum esse summum bonum et voluntas poterat se illi dictamini conformare

Restat respondere ad rationes inductas in prima probabitur quod voluntas ex puris naturalibus potest frui deo

Prima ratio: quod investigatio humana non possunt pertingere praeter notitiam substantiarum corporearum

Breviter ego stabo circa antecedens solum unde secundum quod latius ante declaratum est creatura ex puris naturalibus non adiuta specialiter non potest pertingere ad deo cognitionem utque de philosophis aliquibus qui non posuerunt nisi corporalia Caldei nisi stellas Aristoteles in libros de secretis secretorum dicit quod philosophia fuit philosophis revelata et sic antecedens posset negari nisi interveniret aliqua revelatio numquam posset quis ad dei cognitionem pertingere

Secunda Ratio

Secundo dato quod ratio naturalis et naturalis investigatio humana posset pertingere ad cognoscendum quod deus est non tamen posset quod sit super omnia diligendus utque de multis philosophis qui posuerunt deum esse et tamen non posuerunt in eo consistere summam felicitatem et sic non oportet quod cognoscens deum esse cognoscat eum 2m quodlibet praedicatum de eo dicibile Et sic de isto praedicato quod est esse obiectum fruibile non oportet si quis cognoscat deum esse quod illud praedicatum cognoscat sibi competere et sic negetur ista consequentia philosophus potest cognoscere deum esse igitur ex puris naturalibus non est possibile etc cognoscere ipsum esse obiectum fruibile et sic illud antecedens non est clarum quod ibi assummitur Patet illud satis circa varias sectas philosophorum ponentium felicitatem consistere in diversis quidem in honoribus aliqui in divitiis etc et tamen cognoverunt deum esse et sic licet possent devenire ad cognoscendum deum esse ex puris naturalibus

Tertia ratio

Tertio diceretur quod licet intellectus quantum esset de se ex puris naturalibus posset devenire ad istam veritatem quod deus est Sicut apostolus primo ad Roma per ea quae facta sunt etc tamen non sequitur ad propositum sicut tangit apostolus nam licet ad hoc devenisset et scivisset quod deus esset summum bonum et fruibile tamen propter malitiam ipsorum non diu steterunt in hoc quod pos potuissent deliberate elicere actum fruendi Causa est quia licet deum cognoverunt tamen non sicut deum coluerunt et sic non permanserunt in notitia quae esset sufficiens in voluntate ad eliciendum dilectionem dei fruitivam nisi forte obiceretur quod pro illo tempore potuerunt diceretur quod pro illo instanti quo habuerunt talem notitiam de deo obligati fuerunt ad eliciendum actum fruitivum sed propter malitiam non steterunt

Quarta ratio

Secundo dicitur quod licet intellectus potest cognoscere quod deus est et est fruibilis tamen peccatum inpedit fruitionem

primo ratione habitudinis potentiae intellectivae ad volitivam voluntas movet intellectum et divertit ipsum a consideratione diligibilis

Secundo quia realiter affectio prava est quaedam apparentia de sic esse sicut voluntas afficitur ideo affectio prava depravat intellectum quantum ad iudicium et obnubilabit et facit apparere de bono quod sit malum de malo quod sit bonum

Et iuxta istud intelligitur quod amor et odium pervertunt iudicium nam affectio prava facit apparere sicut voluntas afficitur Potest tamen probabiliter satis dici quod malitia eorum inpedit ne possintt elicere actum fruitivum

Alia causa est quia secundum ordinem potentiarum est ordo assistentiarum dei ad illas et per peccatum diseritur creatura et sic non potest habere debitum iudicium relatum in deum

Conclusiones

Circa distinctionem 46tam prima conclusio voluntas dei semper adimpletur

Secunda non vult mala fieri quia deo autore nemo deterior fit unde dicit magister petrus pleu quod deus permittit quod peccatum fiat et nec vult quantum ad hoc

Lectio 37, De fruitione [Erlangen Transcription]
Quod in nulla creatura potest esse felicitas

In alia lectione Ex habitudine dependentiae creaturae ad deum ostensum est quod in deo et non in aliqua creatura potest esse obiectalis felicitas quae quid dependentia non est nova nec noviter opinata unde dicit apostolus ad romanos 11o in ipso ex ipso et per ipsum etc Item Augustinus et dyonisius super genesim comparat creaturam ad deum sicut radium solis ad solem Etiam aristoteles 12o metaphysicae ab ipso dependet caelum et tota natura Unde opinio avicennae erat quod intentio aristotelis fuit omnia cepisse esse a deo per productionem unde ymaginandum licet propter deus deus propter neccessitatem suae bonitatis non potest non conservare res quando communicaret eis efficientiam suae conservationis Tamen semper quantum est de se essent fluxibiles in nichilum Item quod quamvis ponere in rebus et neccessitas essendi tamen corresponderet eis idem gradus dependentiae sicut nunc unde neccessitas esset ex parte bonitatis dei in communicando se

Item licet de neccessitate naturae caelum non posset non esse tamen aristotles haberet concedere quod si deus subtraheret suum fluxum conservatum ipsum desineret esse

Sequitur quod in nullo bono creato potest reperiri ratio bonitatis ultimate Sequitur quod omnes affecti ad bona temporalia recte quaerunt in creaturis quod non est in eis quia quaerunt ibi bonum ultimatum et non est Sequitur quod quia illam nobilitatem quae est terminare ultimate attribuunt creaturae possunt dici ydolatriae

Et ideo dicit apostolus ad thymo quod avaritia est ydolorum servitus et ideo ad deum debet esse ultimata resolutio creaturae et maxime hominis et in signum illius habet faciem ad sydera unde ovidus metamorphosus primo libro et allegat eum lactantius perna que conspiciunt animalia cetera terra os homini sublime dedit caelum que videre

Contra opinionem Henrici de Huta

Sequitur contra magistrum hennricum de eucha quod non est possibilis rationalis creatura quae possit in aliquo bono finito finaliter quietari patet quia non habet rationem finalem Cuius oppositum patet sub hac forma

Quamvis absolute foret possibile creaturam rationalem ordinate frui creatura distincte et in particulari hoc tamen non est possibile de creatura rationali sufficienter capaci finis ultimi debitum usum rationis habens Quantum est de secunda parte illud consonat dictis Probat primam partem quia possibile foret esse creaturam rationalem liberam quae de natura suae speciei esset causa diminute et inperfecte cognoscitiva quod non esset elevabilis ad cognitionem primae causae et per consequens nec ad fruitionem

/ Arguitur contra eucham / Contra arguitur primo sic quia si daretur huiusmodi creatura ipsa tenderet in ultimum finem et citra ultimum semper inquietaretur vel citra adeptionem illius igitur antecedens est deductum est qualibet creatura secundum possibilitatem suae caecationis capacitatis

2o quia illa creatura felicitabilis et non in aliqua creatura quia nullam habent rationem felicitandi ergo solum in deo est felicitabilis

Item 3o pari ratione infantes et lesi in ratione possent frui ordinate creatura patet quia illo stante non sunt elevabiles in dei cognitionem et fruitionem ergo possunt frui creatura

Item 4to huiusmodi fruitio esset deo rd?iao creaturae quia statueret sibi pro fine non finem quia moveret ad aliquod tamquam ultimum quod non est ultimum

5to arguitur per unum correlarium quod immediate postea ponit unde dicit quavis foret possibile hominem sufficienter capacem dei frui creatura sine culpa ad penam inputata non tamen hoc posset sine peccato Prima pars patet quia deus possit cum hoc non imputare ad culpa pro qua esset infligenda pena igitur Secunda pars patet dicit quia semper esset deordinatio quae esset peccatum moris et naturae ergo unde ipse vult Quantum est de prima parte quod staret de potentia dei absoluta quod homo frueretur creatura et deus vellet quod non inputaretur sibi ad culpam vel ad demeritum De illo quod huiusmodi fruitio moveret hominem in rem per modum finis ultimati quae non esset finis ultimus ymmo esset motus in talem rem tamquam in finem ultimum et non esset

Et ex ista radice patet quod illa pars est falsa quia huiusmodi creatura esset omnino de ordinata Consequenter dicit quod deus non potest facere quod homo absque deordinatione ultimate frueretur creatura quia licet non esset demeritum tamen est deordinatio et sic esset in proposito de creatura rationali quia habet ordinem et habitudinem essentialem et insolubile ad deum et fertur tamen per illam fruitionem in aliquid tamquam in ultimum finem quod non est ultimus finis

Obiectio et Responsio

Consequenter instat d contra prio?ma quod nedum dispensetur cum ipso sed praecipiatur sibi quod fruatur creatura utrum tolleretur deordinatio dicit quod sit in alio casu

Sed contra praeceptum superveniens non variat naturam illius actus inmutandi ergo eodem modo inmutat ergo eius operatio non variatur Item dicit fruetur deo et non creatura Sed contra sicut dictum est quia eodem modo immutat animam vel voluntatem sed primo in mutabat respectu creaturae propter se ergo nunc

/ Restat respondere ad suas rationes dicit quod possibilis est creatura quae non sit capax dei ergo ista potest quietari in creatura Nego antecedens et consequentiam nego antecedens quia sicut alias dictum fuit nulla ratio cogit penitus quod inter supremam speciem brutorum et speciem humanam sit aliqua alia possibilis nec cogit ratio quod aliqua species negetur naturae intellectualis sit producibilis quae sit sub anima intellectiva humana quia dispositio sub qua producitur anima humana est minima sub qua non potest produci species inferioris Intantum quod forma intellectiva producitur sub aliqua dispositione quae videtur esse minus perfecta quod forte fit quod plexio a bruti ita quod non habet aliquam latitudinem quando si exiret statim intraret latitudinem brutorum

Secundo nego consequentiam quia dato quod daretur licet non esset capax dei in particulari tamen in generali sufficienter et sic diceretur aliqua ratio maxime conveniens sub qua sufficeret ad sui felicitatem unde sufficeret quod iuxta suam capacitatem caperet deum Ita quod posset habere actum in quo consisteret eius felicitas formaliter et obiective in deum quia talis creatura frueretur deo fruitione quidam proportionali suae capacitati ergo ulterius conceptus sibi de deo possibilis est fruitio proportionalis scilicet iuxta suam cognitionem et similiter delectatio proportionalis esset sua felicitas formalis et obiectalis eius felicitas esset deus ergo sequitur quod illa ratio sua non concludit

Tunc de illo quod tactum est de homine habente usum rationis differentia magna est inter peccatum et demeritum stat quod aliquis peteret et non demereatur quia demeritum connotat aliud quam deordinationem scilicet pena infligi quia deus posset tollere pena adaptatis non absolute quod peccatum maneret et sic in proposito staret quod non demeretur et tamen peccaret peccato non est in praedicamento ad penam Ulterius dicitur quod deus non posset illud percipere quia malum est Item illa quae cadent sub praecepto sic se habent quod deus specialiter concurrit ad hoc quod inpleantur modo non stat quod deus specialiter concurrat cum tali creatura ad fruendum alia creatura licet staret quod concurreret generaliter scilicet ad talem actum de ordinatum

Et sicut ponimus quod ratione suae bonitatis non potest immediate se ipso decipere creaturam et facere assentire falso inmediate et hoc tenent multi doctores sic nullo modo potest obligare creaturam quod frueretur alia creatura deus praecepit filiis israel quod caperent vasa et potuit quia omnia sunt ei sic non est in proposito quia in proposito semper esset de ordinatum sicut odium dei licet daemones non demeretur tamen peccant quod odiunt deum et eliciunt nova odia respectu nostrum quae sunt peccata Item tamen non demeretur hoc est deus non ordinavit aliquam penam pro tali novo peccato ymmo etiam peccant omissive quia tenentur adimplere praecepta dei et non faciunt nec excusantur quia posuerunt se in huiusmodi statu

Responsio ad rationes probantes quod creatura potest quietari in bono creato

Consequenter respondetur ad aliquas rationes probantes quod in aliquo bono finito posset creatura rationabilis quietari ultimate

Prima responsio

primo arguitur nam deus finite delectat creaturam ergo potest dari creatura quae unam aliam voluntatem moveat et delectet et una alia creatura quae aliam adhuc plus moveat et delectet et sic consequenter et per consequens erit dare unam quae tantum vel magis moveat quam deus eandem moveat

primo potest responderi quod licet ad ymaginationem concederetur quod aliqua creatura possit intensius delectare aliquam creaturam non tamen conveniens Ita quod non sequitur delectat tanto gradu ergo ita perfecte quia non est ita conveniens Unde si creatura infinite delectaret non tamen ita perfecte quia creatura non habet rationem terminandi ergo non quietaret et sic licet infinite non tamen quietative

Similiter respondet eliphat quod casus non est possibilis nam si aliqua creatura delectetur in deum et alia in obiectum creatum et obiectum dupletur non sequitur quod causabi liter tur dupla delectatio Causa est quia non duplabitur habitus diligendi huiusmodi creaturam unde non solum obiectum concurrit sed etiam habitus concurrit Similiter vigor voluntatis si voluntas esset in duplo fortior et omnia alia concurrentia etc bene duplaretur sed antecedens est inpossibile quia voluntas non potest sic duplari Sed arguitur quia deus posset dare aliquod aliud adiutorium praeter habitum quia posset concurrere tali concursu quia supleret illa ideo prima solutio est melior quia infimus gradus visionis beatifice quietat et sic non est de aliis

Secunda Responsio

Ad 2am quando arguebatur quia est sibi praecise finite bene igitur per creaturam potest sibi esse ita bene etc consequentia non valet quia ista bene esse sunt omnino diversarum specierum Quia quantumcumque illud bene esse quod habet a creatura intenderetur numquam pertingeret ad bene esse quod habet a deo ut de igne si esset ex locum suum naturalem et moveretur ad ipsum quanto velocius moveretur tanto melius esset sibi et si infinite velociter moveretur non sequeretur quod melius esset sibi quam si quiesceret in loco suo naturali vel non esset sibi ita bene quia ille motus esset ordinatus in illum finem et ergo quantumcumque intenderetur non esset melior illo fine ipsi igni et sic in proposito quia omnes illi alii sunt motus ordinati in ultimum finem et ergo quantumcumque bene esset creaturae per creaturam vel quantocumque gradu non tamen esset creatus sicut minimus gradus quo eundem creaturae bene est propter deum

Tertia Responsio

Item arguitur de potentia obedientiali Respondetur quod potentia obedientialis non se extendit ad hoc quod creatura non inclinetur ad deum ymmo neccessario et insolubiliter inclinatur quia illa habitudo inclinationis creaturae ad deum est mere essentialis et insolubilis Probabiliter tenendum quod deum potest elevare creaturam ad quemcumque effectum producendum et etiam ad quemcumque nullum et sic posset materia prima producere intelligentiam per elevationem dei quia habet se in potentia obedientiali

Alii dicunt quod potentia obedientialis creaturae se extendit praecise ad illa quae continet eminenter vel aequivalenter verbi gratia individuum unius speciei potest producere individuum eiusdem speciei et cum hoc individuum inferioris speciei unde quod homo producit hominem et non lapidem est ordinatum a deo etc statutum secundum cursum naturae tamen de potentia dei absoluta posset producere lapidem per modum diffusionis suae intrinsecae perfectionis et sic dicunt de potentia obedientiali quod est infinita quantum ad modum dictum de casu potest dici quod possibile esset creaturam diligere creaturam sic quod non appeteret aliam creaturam et ille actus non esset fruitio sed esset actus medius inter visum et fruitionem Ponatur quod credat quod talis creatura sit deus ex consequenti crederet se esse beatam et non esset beata et crederet se quietari et non est quietus

Quarta Responsio

Arguebatur aliter quia tendentia creaturae in deum est quaedam motio et deus posset subtrahere motionem quo dato non inclinabitur in deum

dicitur primo quod huiusmodi inclinatio non est res distincta a creatura ymmo est ipsa creatura et est talis naturae quod oportet quod sic mutatur deum quia suum esse est mutando inniti deo sicut ymaginatur de accidente quod ipsum non habet esse sed in esse et sic deus de potentia sua absoluta non posset etc vel dicitur quod est formaliter dependere et conservari passive et est habitudo ad causam finalem et sic reduceretur ad causam finalem

Tertio licet poneretur aliquod distinctum tamen poneretur per modum non separabilis ab extremis et sic non posset remanente creatura separari ab eadem ultimo diceretur quod licet esset res positiva realiter distincta non tamen potest tolli creatura remanente quia esset de ordinata omnino Et hoc deus non potest facere quia esset malus ex quo ad illud sequeretur formaliter malum ergo repugnat hoc divinae voluntati sicut licet deus posset producere illam qualitatem quae est odium dei et ponere eam in omnia tamen non posset facere inmediate quod immutaret anima

Quinta Responsio

Item arguebatur creatura magis diligit se quam deum patet quia neccessario diligit se actu vel habitu quia non posset se odire ergo est maior habitudo dilectionis ad se ipsum quam ad deum

Respondet elephat distinguendo de dilectione Nam potest intelligi quod diligat se affectione comodi etiam potest intelligi de affectione iusti quantum est de affectione comodi necessario diligit se quantum est de affectione iusti non neccessario diligit se ymmo potest se non diligere affectione iusti et sic consequentia non valet quia illa dilectio non est quietativa quia non sufficit se ipsam felicitare De illo aliter quod creatura magis intendit in deum et diligit et appetit et tendit in deum propter ipsum deum et non tendit in se ipsam nisi propter deum de corrupta tendentia quae est mala propter penam peccati originalis illa corrigitur per affectionem iusti Diceretur consequenter quod si creatura distincte cognosceret deum et se et habitudinem ipsius ad deum in illo casu affectione comodi et iusti sive naturalis magis afficeretur deo quam sibi ipsi et videret se non habere rationem finis quietativi sed quod magis afficitur sibi hoc est ex ignorantia Et stante illo casu non posset odire deum ymmo potius se

Conclusiones

Circa distinctione 35am prima conclusio Sapientia vel scientia dei cum sit una et simplex tamen propter varios rerum status appellatur illis nominibus unde secundum varium modum ipsum concipiendi utrum variis vocabulis vocatur aliquando scientia aliquando praescientia sicut patet in textu satis clare etc

Lectio 112, de Libertate
De libertate voluntatis creatae

Alia lectione Secundum Argumentum alias factum contra libertatem voluntatis creatae ex causalitate et concursu primae causae Arguebam sic deus vult concurrere cum voluntate creata ad producendum actum igitur necessitatur et antecedens non est in potestate voluntatis creatae igitur nec consequens

Propositiones

pro intellectu et declaratione ponuntur propositiones

Prima propositio Prioritas concursus primae causae non est aliquo modo durationis

prima prioritas concursus causae primae respectu voluntatis creatae non est aliquo modo durationis patet nam aliter esset effectus productus ante concursum voluntatis creatae quia signetur instans in quo voluntas divina concurrat in illo instanti ponit effectum

igitur voluntas creata si concurrat bis produceretur effectus ergo solum haberet se passive

Secunda propositio Talis prioritas concursus primae causae non necessario includit praeter effectum aliquid causarum in voluntate

Secunda propositio talis prioritas concursus primae causae non neccessario includit praeter effectum aliquem causari in ipsa voluntate patet nam si sic pari ratione ad illud influendum in voluntate requiretur alia dispositio prima et sic esset processus in infinitum ergo tenendum quod deo concurrente cum voluntate ad actus productionem nihil aliud producit deus nisi ipsum met actum ad quem voluntas concurrit

Tertia propositio Respectu actus boni deus voluntatem primam et inclinat ad agendum

Tertia propositio respectu actus boni deus voluntatem praemovet et inclinat ad agendum patet nam ita est de facto in iustificatione impii unde apoca 3o dicit spiritus sanctus Ego foris ad ostium pulso Ita quod peccatores specialiter praemovent ut convertantur Etiam praevenit in iustificatione impii gratiam primam inferendo et incitat voluntatem ad actus boni et meritorii executionem

Quarta propositio Respectu actus prohibiti concurrit deus secundum minimum gradum possibilem

Quarta propositio respectu actus prohibiti concurrit deus secundum minimum gradum possibile et extensive indivisibilem Advertendum quod ut alias tenui concursus divinus respectu cuiuscumque effectus est simpliciter infinitus nichilominus extensive potest dici minimus respectu actus mali vel prohibiti quia non concurrat nisi quantum neccessitas effectus requirit concursum causae inmense unde non inclinat motibus specialibus praemiis

Quinta propositio Prioritas dei concursus est sufficientiae necessitatis et excellentiae

Quinta propositio prioritas domini concursus est sufficientiae necessitatis et excellentiae dictum est in prima propositionem quod non est durationis igitur non primo concurrit deus Et deinde voluntas creata

dicitur quod est sufficientiae quantum ad primum membrum nam causalitas prima non indiget causalitate 2a Ad ponendum effectum in esse ideo habet praevenitatem sufficientiae

Secundo necessitatis nam quilibet effectus requirit eam necessario concurrere id est si effectus producatur apparet quod a prima causa Tertio excellentia apparet quia illa est suprema et excellentissima causalitas in primo gradu a quo omnis causalitas 2a derivatur igitur habet praevenitatem dignitatis et excellentiae

De causalitate divina

Advertendum quod sicut aeternitas habet quamdam prioritatem respectu temporis et praevenientem et priorem et posteriorem aeternitas continet modo perfectionis et excellentiae totam ymaginabilem latitudinem temporis Consequenter quantum ad situm quia licet divina essentia sit simpliciter indivisibilis tenet tamen situm ymaginarium continet et praevenit

Ita divina causalitas habet repectum causalitatis creatae excellentiam eminentiam continuendo ante et post est posterior et prior Et illo modo causalitas divina est prima in cursu effectus communis sibi et causae creatae In quibus magis particularizando advertendum quod prima causalitas continet secundam et producit eam tamquam umbram suae causalitatis et tenuissimam vestigium causalitatis unde quicquid producit ad extra hoc continet infinitum nobiliori modo

Secunda divina causalitas dat mensuram et limitationem causalitati creatae

Tertio quia divinam causalitas conservat creatam

Quarto actuat et vivificat plus quam anima corpus Advertendum quod creatura producta in esse nedum ab ea conservatur sed etiam ratione cuiusdam intuitis quam habet ad deum essentia ipsa elevatur et vivificatur et redditur in potentia propinquissima ad hoc quod possit exire in operationes ymaginantur Alii quod si deus praecise conservaret creaturam in esse tollendo actuationem et vivificationem creaturam non esset in potentia propinqua producendi aliquem effectum ymmo aeque vel magis redderetur destituta sicut materia vel corpus non habens actum

Quinto quia divinam voluntas causalitas est origo fatalis omnium producibilium ideo quantum ad hoc habet prioritatis rationem

Sexto divina causalitas est summa libertas et summus gradus libertatis ideo in genere potentiarum liberarum ipsa est prima et summa

Sequitur quod de prioritate praedicta et non de prioritate temporis concedendum est quod prima causa prius influit et incipit influere respectu effectus qui est communis primae causae et secundae quam causa secunda

Secundo sequitur quod posterius desinit nam habet rationem continentiae virtualis unde sic prius influere dicit perfectionem quia excellentiam activitatis independentis et inmensi et sic deo conpetit Consimiliter posterans influere dicit etiam perfectionem nam ratio continentiae aperte?? et post non est ymaginanda ad durationem temporalem sed magis intensive

Sexta propositio Desinere prius influere dicitur[?] imperfectionem

7ta propositio desinere prius influere dicit perfectionem patet ex simili radice

Sequitur quod divina causalitas respectu creatae in infinitum est prior et in infinitum posterior patet proportionalem modum comparandi causalitatem divinam ad creatam sicut comparando eternitatem ad tempus

Sequitur ex hoc quod aeque posterior est sicut prior quia ab omni parte continet immense exeundendo

Sequitur quod haec prioritatis habitudo est totaliter inpertinens ad neccessitandum liberum arbitrium quia non est nisi prioritas dignitatis et excellentiae et non est temporis vel durationis ymaginatio concludens formaliter voluntatis libertatem eo quod concurrit liberi volendo causam secundariam libere concurrere igitur etc

Corollaria

Pro declaratione supponitur quod talis influxus dei cum voluntate creata non est aliud nisi volitio divina ad intra quia vult talem actum libere a voluntate creata produci quia sola voluntate agit deus adextra et sic non indiget ministro sed sola voluntate sua efficati res producit Apostolus vocasti ea quae non sunt tamquam ea quae sunt Item mandavit et creata sunt Item dixit et facta sunt Et sic divina causalitas respectu creaturae est circumstantionata taliter quod vult officium produci mente creatura libere concurrente Patet quia volitio illa habet pro obiecto hoc totum effectum libere produci ab hac voluntate creata ideo illa influentia includit formaliter voluntatem creatam libere concurrere

Sequitur quod licet in se divina volitio sit talis simpliciter inmensa ut sic tamen circumstantionata dicitur quod non est positiva effectus nisi creatura concurrent libere patet ipsa includit hoc quia non est volitio talis nisi quod res sit a creata libera potentia et per consequens negandum non tollit sed formaliter ponit libertatem Exemplum de effectu quem deus vellet producere cum tali causa tali tempore et in tali gradu et loco cum qua volitione nam staret effectum aliquo produci nisi a se solo cum tali volitione nec intensior gradu nec in alio tempore nec loco

Sequitur quod censenda est magis libera voluntas creata ex divina praeventione quam si prima causa concurreret solum in conservando vel concurreret in genere finis praecise Ita quod auget libertatem et est magis libera quam si prima causa communicaret sibi potentiam per se producendi patet nam si quid deus influit voluntati praeter actum non influat modum libere agendi ex eo quod iste est ordo earum Ideo reddit voluntate magis efficacem ad prompte et libere exeundum in actum

Sequitur quod solum ex sua intrinseca libertatis conditione voluntas non necessitatur ad suas electiones

sed etiam per divinam praeventionem et magis eq ex praeventione divina quam intrinseca potentia libertatis

Sed prima causa determinat voluntatem creatam non necessitando multipliciter primo vivificando eam vel actuando suam libertatem quia non sufficit exire in actum nisi voluntate divina actuetur Secundo limitat eam quantum ad individualem actum quia quaelibet causa creata est indeterminata respectu effectuum ab ea producibilium eiusdem speciei aequate

Sequitur quod nullatenus inputandum est primae causae quod concurrat ad actum prohibitum patet quia nullo modo necessitat voluntatem ad ipsius productionem ymmo concurrit remississimo gradu et ita remisse sicut potest et praecise tantum quantum naturalis necessitas requirit quod male eligat voluntas creata est suae inperfectionis etiam talis actus non est deo illicita vel prohibitus

Sequitur error negantium actus positionis voluntatis propter peccatum commissionis vel fingentium respectus ymaginati sunt quod non staret cum divina minima quod actus voluntatis esset quid positivum quia concurrit praeveniendo igitur esset causa deformitatis Ideo dicunt quod actus voluntatis nichil est sed est met voluntas et hoc propter ignorantiam istius prioritatis dictae dixerunt quod actus non sunt peccata sed ponitur respectus qui suas modi rerum ad quos deus nullo modo concurrit quia non potest ad peccatum concurrere

Sequitur error negantium divinum concursum respectu talium quia impossibile est quod creatura sit aliqua entitas et producta adextra quando sit adeo effective

Sequitur error dicentium liberum arbitrium prius agere in electionibus sine bonis sine malis quam deum et quod deus concomitanter concurrit nam propter prioritatem concursus non oportet sequi necessitatem

Sequitur error Wraguuerdini in 3a parte summae suae de causa de 18o capitulo 2o 3o 4o dicentis quod ex praeventione primae creatae voluntatis voluntas humana necessitatur ad quemcumque suum actum sive bonum sive malum Istud est periculosum et erroneum et sapit haeresim quia tollit inputabilitatem ad peccatum Ipse rationes ponit et solvit aliorum rationes in sequenti lectione tangentur

Lectio 115, de Libertate
Aliae rationes contra Bradwardinum de libertate et divina concurrentia
Prima ratio

In alia lectione Aliae sunt rationes solvendae quarum solutio patet ex radicibus tactis quia nulla earum probat voluntatem divinam esse necessitatem antecedentem patet nam dato quod deus necessitaret voluntatem adhuc contingenter necessitaret ita quod posset libere non necessitare igitur non est necessitas antecedens et sic licet voluntas creata quantum est de se non posset resilire tamen deus potest non necessitare

Secunda ratio

Secundo omnes rationes per eum factae solum probant de possibili scilicet quod voluntas creata posset per divinam voluntatem necessitari et sua conclusio est de in esse modo ex hoc quod deus posset sic agere non sequitur quod sic agat et sic non probat intentum

Tertia ratio

Tertio dicitur quod omnes per eum factae rationes pro credunt de causalitate naturali voluntatis et non de causalitate libera igitur non sunt ad propositum quia non revocatur in dubium quin voluntas necessitetur quantum ad primos motus et eius multos actus ad quos habet causalitatem naturalem et modo naturali et sic fertur obiecto sibi praesentato Et sic dicit augustinus quod primi motus non sunt in nostra potestate et sic quamvis concederetur quod voluntas potest concurrere cum deo ad multorum actuum productionem non sequitur quod liberum arbitrium secundum causalitatem sed bene secundum causalitatem naturalem

Quarta ratio

Quarto diceretur pro solutione omnium rationum simul quod procedunt non de causalitate activa voluntatis sed de vitali eius operatione Advertendum quod voluntas respectu suorum actuum liberorum multipliciter concurrit

primo producendo actum quantum ad hoc habet rationem cauae libere agentis et de hoc habitudine consideratur libertas voluntatis Aliam habitudinem ad suum actum quia actu producto per eam afficitur scilicet volendo si sit volitio vel volendo si sit volitio et istae sunt habitudines distincte quia 2a non est productio aliqua nec actio proprie loquendo scilicet vitalis immutatio etc Quia voluntas informata actu suo nihil producit ad hoc quod per eam velit vel nolit sed utitur eo et forte magis se habet passive quantum ad hoc quam active et sic neganda est ista consequentia voluntas potest necessitari ad producendum actum suum liberum forte

secundus modus posset dicit quoddam modo naturalis cuius ratio est quia producto actu a voluntate non in potestate sua quin per illum velit per aliquod tempus ergo habitudo voluntatis ad suum actum videtur quoddam modo esse naturalis productio vero actus est summe simpliciter libera nam positis omnibus causis requisitis ad actus productionem voluntas habet in sua potestate exeundum vel non exeundum non aut sit actu producto nam illo producto non est in potestate voluntatis quin per illum pro tempus afficiatur et sic neganda est consequentia deus potest necessitare voluntatem ad volendum igitur potest necessitari causalitatem eius liberam ad exeundum in actum quia habitudines sunt diversae

Inferri posset quod stat voluntatem commissime peccare tamen nec ad velle nec aliquid volle nec aliquid nolle patet quia habitudo voluntatis ad suum actum ut voluntas est ipsius effectiva Est alia habitudo quam ut per actum suum est afficibilis Quia stat quod deus velit concurrere cum primo et non cum secundo scilicet ad hoc quod voluntas producat actum suum et non ad hoc quod voluntas afficiatur per eundem Sed difficultas est quod magis cadat sub prohibitione vel productio actus vel per eam vitaliter inmutari Teneo pro praesenti quod utramque

Secundo dico quod magis libere subiacet voluntati productio actus quam affectio per eum patet ex dictis quia pure liberum et voluntati producere actum ipso tamen producto est partim naturale per eum affici

dico 3o quod illo non obstante voluntas magis deordinatur positive per inmutationem actus mali producti quam per eius productionem primo quodlibet istorum cadit sub prohibitione de actu illicito quia negandum prohibitum est voluntati ne producat odium dei sed etiam non odiat et sic videtur utramque contra legem Et ultra inmutatio vitalis actus prohibiti est positive de ordinatam voluntatis quia odium dei movet voluntatem in contrarium suis finis igitur est formaliter et positive ipsius voluntatis deordinativa igitur praeter prohibitionem habet annexam deordinationem ideo credere quod immutatio esset deterior

Quinta ratio

Quinto dico quantum ad rationes habentes difficultatem de confirmatis in via vel prima quod rationes illae possunt resolvi ad alias causas quam divinam praeventionem In beatis potest consurgere confirmatio ex multis inter alia potest consurgere ymaginando tres gradus causalitatis duos extremos naturales complacenter tamen et tertium medium et secundum primum voluntas agit circa primos motus 2m exemplum superius voluntas agit circa summum bonum sibi praesentatum et est supremum genus media portio poneretur electiva libere et esset respectu mediorum ad finem Suprema esset respectu finis inmediate nec est inconveniens in eadem potentia activitatem naturalem ponere supra liberam quia causalitas patris in divinis ad inter est naturalis et causalitas eius adextra est libera libertate contradictionis

Aliis modis posset salvari scilicet si obiectum posset cum vehementer movere quod necessitaret etc esset aliquod et non ad propositum

Sexta ratio

ultimo sciendum est circa materiam tactam propter modum loquendi venerabilis Anselmi de necessitate antecedente quod ipsa potest capi multipliciter

primo pro causa activa qua posita respectu effectus non est in potestate causae quoniam effectus sequatur Isto modo cepit Braguuardini et sic negandum est quod possit esse necessitas antecedens respectu effectus quia quacumque causa posita sive prima sive secunda causa activa habet in potestate sua libera quod non sequatur effectus

Secundo capitur magis ad mentem doctorum pro causa activa qua posita respectu alicuius effectus non est in potestate agentis naturalis quin sequatur effectus et sic prima causa respectu cuiuscumque operationis extra liberum arbitrium causatum est necessitas antecedens

Tertio modo capitur pro causa activa qua posita non est in potestate liberi arbitrii quin effectus ponatur esse Et tunc circa hoc tenendum est contra Braguuardini quod etiam deus non est necessitas antecedens respectu actuum liberi arbitrii et sic voluntas habet in sua potestate quae non ponatur actus Addo quod in instanti in quo producitur effectus positis omnibus etc in potestate liberi arbitrii est quod huiusmodi actus non producitur Gregorius de erimino dicit quod ista consequentia non est necessaria a est igitur necesse est a esse vel fuisse ut valet res pro eodem instanti pro quo producitur nullam contrahit necessitatem essendi ymmo possibile est eam nec esse nec fuisse pro instanti pro quo est sed solum contrahit necessitatem ex praeterito si vellemus dicere quod illa consequentia esset bona diceremus quod actus qui nunc est productus sic dicitur in libertate voluntatis quia inmediate ante voluntas habuit in sua facultate quod effectus poneretur in hoc instanti vel non poneretur sto tamen in prima via apparet satis concorda liberi arbitrii in praeventionis divinae voluntatis respectu voluntatis creatae et sic apparet error Braguuardini tollens executionem voluntatis creatae nam praeventio divina sive gratuita sive naturalis magis auget executionem voluntatis creatae quam inpediat ideo praeventio illa non debet turbare fideles quod inducat necessitatem liberi arbitrii.

De concordia liberum arbitrium et contingentiam effectum futurum cum aeterna dei praescientia (articulus tertius)

Tertius articulus difficultas restat concordare liberum arbitrium et contingentiam futurorum cum divina sapientia aeterna et inmutabili Ista tanta est quod Boetius comparat eam ydrae serpeti Cui si abscinditur unum caput crescunt duo secundum poetas ita praesens materia est tantae difficultatis quod solutionibus efficitur difficilior

Et una solutione data occurrunt duae replicationes Apostolus ad romanos 11o capitulo O altitudo divitiarum sapientiae et scientiae dei quam incomprehensibilia sunt iudicia et investigabiles viae eius allegat ysaiam apostolus dicentem Quis novit sensum deum quasi diceret nullus

duae regulae sunt praemittendae morales ut intellectus in aliquo fructi ficet

prima est quod in arduis difficultatibus non est innitendum proprio ingenio sed primae veritati infallibili quod officium ad fidem pertinet et ideo circa talem materiam sufficit scutum fidei assumere quod est et quod debet esse fortius quam apparentia demonstrativa in contrarium quia ut tactum est prius fides pro tegit a falsis apparentiis demonstrativis et eas repellit ideo tenet rationale inmobile

Secundum quod est potentia rationalis sed per alias potentias temporari per concupiscibilem et irascibilem et econtra Ita in eis debet esse mutua influentia et temperamentum quod una non excedit aliam quia si rationalis excedit irascibilem et concupiscibilem acquiritur scientia quae inflat et destruit irascibilem per praesumptionem qua postea influit in errores irrationalem et destruit eam Ideo inquisitio circa ardua debet esse cum humilitate apostolo dicente ad romanos 5to noli altum sapere sed timere

Divisio questionis

Istis praemissis venio ad punctum tria intendo facere circa praesentem difficultatem primo intendo praesentem modum generalem satis faciendi in materia Secundo in speciali intendo reprobare modos falso Tertio intendo modos particulares circa materiam inducere et colore infundere iuxta posse

Quantum ad primum

Quantum ad primum recolligenda sunt principia alias per me posita saltem recitata quia non fuit inventor eorum primum est de se inmensitate divinae perfectionis ad quam sequuntur contrarie proprietates ad res finitas vel limitatas nam divina essentia esse nulla ratione suae inmensae perfectionis est independens et quaelibet creatura est dependens est aeterna et quaelibet creatura est temporalis et sic de aliis conditionibus competentibus divinae essentiae quo sunt opposito aliis competentibus creaturis

Ex isto principio adiuncto alio debilitate humani ingenii Et adiuncto 3o scilicet quod sufficit secundum materiam subiectam inquirere

Istis habitis satis congruere persuadetur compossibilitas divinae praescientiae de futura contingentia et singula alia quia divina notitia est omnis alterius modi et aliarum proprietatum a notitia naturali nobis compossibili unde nostra est dependens et illa independens nostra non potest esse singularium contingentium et illa omnium singularium Et sicut sequitur in nobis sortes credit vel iudicat quod a erit et potest non fore igitur credulitas sortis potest esse deceptio et est fallibilis vel potest esse error Ita universa in deo sequitur deus credit quod a erit et potest non fore igitur credulitas dei est omnino perfecta et infallibilis scilicet ratione optimum illius quoddam modo concluderetur de notitia creata ex radice tacta quia est alterius conditionis omnino

Et ista est causa malorum errorum apud illos qui resolvunt se ad modum suum concipiendi vel credendi vel manifeste vel latenter

Lectio 120, de Libertate
Recapitulatio

In alia lectione In praecedentibus visum est quod divina cognitio vel praescientia nullam necessitatem inponit futuris evenientibus plusquam aliqua creabilis intelligentia quae de sui natura esset omnium veritatum cognitiva Constat quod nullam necessitatem inponeret sicut nec si viderem sortem stantem vel currentem in ea visio variat contingentiam nisi vel effectus illius liberi

Et sic videt divina praescientia res secundum quod sunt vel erunt nec ut sic debet considerari nec causa rerum et prior causaliter nec posteriori sed quasi ut inpertinens

et inter alias vias ista est magis facilis ab intelligentia nostro ad concipiendum

Difficultas de praedestinatione et reprobatione

Restat difficultas maior de praedestinatione et reprobatione nam ultra veritatis cognitionem praedestinatio videtur dicere actum voluntatis divinae et determinationem specialem quae habet determinationem causalitatis Et sic licet praescientia non poneret necessitatem tamen videtur quod praedestinatio ponat necessitatem ex inmutabili determinatione divinae voluntatis respectu praedestinatorum et sic proportionaliter de reprobatione

Propositio: Quilibet qui est viator potest esse praedestinatus stante lege

Pro declaratione materiae sit haec prima propositio Quilibet quae est viator potest esse praedestinatus stante lege patet nam quilibet potest facere quod in se est stante lege ad sui finis executionem contra lege stante numquam excidit a gratia quia quandoque alias facit quod in se est deus confert sibi gratiam et si non faciat contrarium deus non aufert gratiam quia in potestate sua est facere quod in se est et sic uno adiuncto scilicet misercordia divina stante lege potest esse praedestinatus

Advertendum quod si divina scientia nullam inponat scitis vel scibilibus necessitatem a fortiori nec divina voluntas cuius intrinseca conditio vel causalitas est intrinsece libera Patet ergo quod praedestinatio ratione actus voluntatis seu determinationis nullam penitus addit difficultatis gradum nec est color ad ponendum quod aliqua inducat necessitatem patet quia voluntas divina respectu talium est intrinseca libera

Patet contra Aureolum hanc consequentiam non esse bonum ymmo periculosum voluntas divina determinata fuit ab aeterno ad producendum a effectum futurum ergo necesse est eam sic esse determinatam respectu eiusdem effectus nam antecedens est verum et consequens est contra veritatem fidei nam sequitur quod necessario produceret huiusmodi effectum pro tempore praefixo unde ipse deficit ex eo quod non considerat de ratione libertatis quae est idem actus inde et potentia in deo sit quod uniformiter se habens posset nunc agere et nunc non agere hac ut ipse dicit reperitur in voluntate nostra et sic consequenter de deo sed non advertit de inperfectionem nostri intellectus indigentis alio distincto a primo actu et sic non habet se uniformiter omnino

Sequitur quod deus magis positive concurrit et aliter ad praedestinationem quam ad reprobationem licet utrobique aeque contingenter 2m modum est Primum apparet quod deus respectu operationis elicite a viatore praedestinato habente usum rationis concurrit primo modo in gloriam conferendo gnam gratiam non sit autem de reprobato quia non specialiter vult nullum finem scilicet aeternam mortem vel dampnatione peccatorum Consequenter probabiliter potest dici quod se habet negative vel privative divina voluntas respectu praesciti vel reprobati ubi se habet positive respectu praedestinati

Sequitur quod licet non steterit tamen lege tunc ordinata nec staret nunc ex ypothesi praedestinatum posse esse praescitum de nullo tamen est econtra loquor in sensu composito

Quod duplex gradus praedestinationis[?]

Advertendum pro declaratione quod duplex reperitur gradus praedestinatorum primus est generalis de quibus constat divino intellectu quod felicitatem aeternum consequenter finaliter et tamen hoc voluntas divina est determinata licet contingenter ad conferendum gratiam in hac vita et postea futuram gloriam et haec est generalis cum qua bene stat vel potest stare non agere conformiter quia pure contingenter voluntas facit actus qui includuntur in ratione totali habentis usum rationis

Alius gradus est specialior electionis scilicet specialis cum confirmatione et inpossibilitatione respectu creaturae scilicet de carentia finalis perseverantiae Aliqui praedestinatorum taliter fuerunt praedestinati quod not futurorum potestate ut antecedentur etc non esse praedestinatos ut Iheremias antequam ex utero egrederetur sanctificatus fuit Iohannes Baptista Et verisimile est quod eos in hac vita confirmaverit quod a gratia non potuerunt excedere vel discedere quantum erit ex sua facultate licet absolute posset vel potuisset eos desere sed non stante lege Sed de praescitis habentibus usum rationis non sic quia licet deus posset creaturam confirmare tamen stante lege non potest obstinare in via igitur nulli praecluditur quin posset esse praedestinatus

Advertendum quod doctores loquentes in praesenti materia et scriptura quandoque quod sancti dei non possunt cau?re Tales auctoritates intelligendae sunt iuxta 2am acceptionem reprobationis unde concedendum est quod non est in eorum potestate quod sunt praescitae stante legi Et sic potest concedi quod electi non possunt gratiam finalis perseverantiae perdere De reprobatione dicitur quod non cadit sub misericordia divina quia inpossibilitate aliquem viatorem ad bonum unde est contra eius bonitatem Et sic dicuntur se habet respectu illorum et istorum misericordissime tamen

Propositiones de gradu praedestinationis[?]

Pro declaratione materiae ponam alias propositiones

primo modo et communiter argumenta nullum tribuit intrinsece dignitatis gradum praedestinato nec reprobato indignitatem patet nam cum aeterna dei praedestinatione stat quantumlibet intensus gradus malitiae Et proportionaliter de reprobatione cum aeterna reprobatione stat quantumlibet magnus perfectionis gradus quia potest in caritate perficere primo potest perficere recipiendo sacramenta et postea potest consequenter perficere in caritate per exercitium bonarum operationum et proportionaliter correspondet divina acceptatio ad intra et istam materiam deduxi in materia caritatis dicebatur quod divina acceptatio qua creatura principaliter denominantur grata et secundum quam creaturae redditur vita aeterna digna est alia quam praedestinatio quia illa potest esse respectu praesciti utque de puero praescito quia sicut habet gratiam informantem ita acceptantem

Item praedestinatio quantum est ex parte divinorum actum intrinsecorum dicit cognitionem de futura felicitate deinde proportionalem volitionem sed constat quod determinatio divinae voluntatis respectu actus dependentis a libera voluntate humana nullum dicit perfectionis gradum nisi dum voluntas humana exit in actum eligendo conformiter ad divinam voluntatem

Sequitur quod dictum scripturae De Iacob et Esau potest intelligi secundum allegoriam ut figeret figuerit ecclesiam beatorum et malingnantium et non sit quasi dictum personale et secundum hoc facile esset solvere

Secundo potest intelligi de speciali dilectione scilicet quod dilexerit Iacob praedestinatione 2o modo dicta et quia non datio alicuius boni vocatur apud deum quandoque odium quia hanc gratiam non contulit esau ideo dicitur esau odio habuisse scilicet per subtractionem eius gratiae

//Advertendum quod aliquorum fuit opinio quod praedestinatio quasi quandam causat necessitatem respectu creaturae ut vitam aeternam consequitur licet concedant possibilitatem ad contrarium tamen eodem modo super de revelatione divina vel futuro iudicio sed haec via non removet quod credunt evitare quia daretur occasio negligendi falsum quia dato quia sit praescita ad hoc in libertate sua est praedestinari ita quod stante lege et misericordia etc sequitur quod salvabitur ergo melius est ponere quod quilibet potest salvari

Sequitur quod nulli praescito repugnat habere dignitatem ad vitam aeternam et mereri vitam aeternam quia omnia requisita potest esse in eo quia illa praedestinatio divinae voluntatis est inpertinens patet quia aequaliter reperitur vel reperiri potest dignitas tam in praescito quam in praedestinato Sequitur quod nichil se habet repugnanter in praedestinato ad culpam mortalem et mortem perpetuam Sequitur falsum est quod esse quod meritum est effectus divinae praedestinationis patet ex eo quia stat quod sortes realiter meretur et tamen scit praescitus igitur etc quia actualiter meretur Quis audeat negare quin petrus peccavit negando christum david accidendo et fuerunt praedestinati et si decessissent fuissent puniti Item quicumque servaverit mandata salvabitur unde si vis vitam ingredi serva mandata modo stat praescitum servare mandata et mereri vitam ultimo advertendum quod tenendo aliam viam non est alia resolutio nisi quod divina inmensitas est ultima respectu iustitiae cui standum est nec ratio naturalis nec ad iudicium per doc?onem vel naturam pro curabile diceretur consequenter quod divinae iustitiae vel bonitati non repugnaret aliquem non exigentibus suis demeritis aeternaliter vita aeterna privari Etiam sublata libertate deus occulto suo iudicio iustissime faceret quod unum eligeret et alium reprobaret non respiciendo opera scilicet merita vel demerita Ideo qui vellet sequi sicut dicit apostolus figulus facit etc tamen via videtur melior quod quilibet potest salvari et aequaliter est in libertate voluntatis antecedenter et dispositive quod praescitus salvetur posset alias dari occasio neglientiae salutis vel occasio desperationis

Lectio 107, de Libertate
De efficacia verborum

In alia lectione Quia in lectione praecedenti manserunt aliqua scrupulosa Indicam Argumenta ut mala sint magis aperta et resoluta primo dictum est quod verbis non debetur nisi naturalis efficacia

¶ Contra primo nam vera sacramentalia verba convertunt panem in corpus christi et in baptismo producunt gratiam vel caritatem quia sacramenta novae legis nedum sunt gratiae significativa vel figurativa sed realiter effectiva quia per hoc ponitur differentia inter sacramenta novae legis et sacramenta veteris legis

Secundo non ut collitur ex dictis salburiniensis oratio dominica prolata tempore collectionis herbarum praestat illis vim curandi morbum

Item capitula evvangelii gestata vel audita inveniuntur profuisse quam plerius

Item ut dicit Salburiensis Symbolum apostolorum daemoniatum a quo gestabatur curavit

Item intellectus evvangelium Iohannis supponebat infrenus et curabantur prout recitat policraticus

De efficacia sortis

Deinde arguitur quod sors et augurum et talia sint licita et habeant realem efficaciam entia patet de sorte actuum primo dederunt sortes ex eis et cecidit sors super mathiam ergo apostoli usi sunt sortibus Item Iosue 7mus furtum nachor repertum est sorte nam primo misit sortem super tribus deinde super familiam deinde super personas tandem nachor repertus est reus iussum deum Item primo regum 14o capitulo Saul deprehendit Ionathan comedisse vel per sortem Item luce primo Sacharias sorte exivit ut poneret incensum igitur patres usi sunt sortibus in veteri testamento et novo igitur

De efficacia augurio

de augurio probatur genesis 44o capitulo Ioseph dicit fratribus suis an ignora sunt quod non sit similis mei in auguriandi scientia et vocat eam scientia et per consequens efficiam et non legitur in hoc defecisse Item probatur quod avibus sit fides adhibenda nam eventus pluries decuit quod aliquod omen boni significatum et aliquod mali patet per valeriarium qui de hoc fecit tytulum in libro suo Et de hoc ponit policratus etiam multa exempla in libro primo capitulo finali

Item de avibus et ipsarum operationibus et praenostinationibus quae fiunt ex usu auditu vel volatu ponit Salburiensis multa exempla igitur augurum est licitum et habet efficaciam

unde de alceone id est de tale ave dicit dum incipit iudificare non est dubium de tempore iudiebus succedentibus quin sit temporate complexarum et seuum

Item cum aves fluviales evidentius frequentius mergo conspicies umbres expecta

Item cum clamorem cernicis audias matutinam fluviam petit id est significat

Item policratus capitulo 4o libro 2o ponit multa signa quae processerunt imminente Ierusolorum excidio ut eclipsis lunae per 12 quia noctes per quod pro digni significabatur iudaeorum excidium et quia noluerunt accipere verum lumen a christo ideo eclipsis etc Item sicut de luna qua significat populum iudaicum Salburiensis allegat stultus mutatur ut luna sapiens cum sole manet Per lunam intelligatur populus iudaicus per solem christus

Responsio ad argumenta de efficacia verborum

¶ Pro solutione advertendum Quod non reprobavi efficaciam esse in verbis sed reprobavi illam quam magici et malifici eis attribuunt Posui quod habeant multiplicem naturalem efficaciam ymmo ad interficiendum ut in praesenti lectione et quod habeant vim passiandi iudices Patet perfecta Ramorum ymmo tulius quasi renaluebat ad nutum scilicet inclinavit homines ad prosequendum vel fugiendum dicit Tullius quod oratione homines silvestres et quasi bestiales facti sunt deum et quasi civiles Et sic legitur de quodam philosopho quia ita efficaliter per sermonem suum sua sit animae inmortalitatem ut aliqui se interficerent pro vita futura habenda

¶ Advertendum quod praeter modos tactos in lectione praecedenti quibusdam verbis attribuitur maxima efficacia unde verbis sacramentalibus potest attribui vis productiva gratiae non quidem ex natura proprie sed miraculose elevando scilicet accidentia super naturae facultatem magister dicit quod sacramenta novae legis realiter efficiunt quod sufficiant

secundus modus potest esse quod verba habeant efficaciam per modum meriti ita quod vera prolato sint meritoria opera et boni temporalis vel gratiae acquisitiva Et sic oratio dominica est meritoria gratiae vel sanitatis potest vel potest esse inpetrativa quod haec verba habeant pro tunc hanc efficaciam ad curandum habet is?em qui est utilis politiae et sic non esset inconveniens dicere orationes devotas scilicet petendo per modum meriti gratiam sanitatis habuit conferri Apostolus omnia quae facitis in nomine domini facite

Tertio potest ymaginari quod verba habent efficaciam per modum causae sine qua non isto modo ymaginantur plures quod verba sacramentalia habent efficaciam respectu gratiae non quod eam producant sed ex ordinatione divina factam est quod ad baptizandum requiruntur verba et quantumque proferuntur aliis causis concurrentibus deus se solo infundit gratiam quamquam tamen ipsa verba non producunt

Quarto quod haberet efficaciam ex spirituali dei providentia in suplementum virtutum deficientium in necessitate verbi gratia quia forte in hoc climate sunt aliqui morbi et quia deus et natura sufficienter providerunt in alio non est inconveniens quod quibusdam verbis daretur efficacia herbarum deficientium et non sequitur ex hoc superstitio utrum sit vel ne non discutio pro praesenti et sic salvaretur de cura equorum non assero dico tamen esse possibile

Quinto ex poteste faciendi mirabilia concessa alicui bono viro nam data potestate faciendi miracula quis potest uti certis verbis in exequendo tanquam mediis causis ad quorum probationem sequitur circa secundum quod libuit eligere Et sic sive dicat in nomine patris vel christi vel trinitatis huiusmodi christum poterit habere efficaciam curandi

Sexto dico quod haec oratio dominica applicata aliter quam per modum orationis meritorie et devote vel evvangelium applicatum ad infirmum nisi referatur ad deum et dei gratiae inpetrationem peccatum est ymmo illicitum et supersticiosum sicut malifici consuerunt sacramenta vel maleficia sua applicare et orationes devotas

dico quod hoc est superstitiosum et oratio non habet efficaciam nisi forte per istum modum quia tamen delirat vel offendet rem sacram quod vi peccati deseritur a deo et relinquitur servituti dyaboli et quandoque deus permittit quod dyabolus illudit et facit miranda

Et sic patet quid dicendum est de vi verborum

Responsio ad argumenta de sorte

¶ Ad aliud de sorte multipliciter capitur sors aliae acceptionis sunt inpertinens ad propositum capitur hic quando profertur aliquod verbum vel fit aliquid ad inve?dum occultum maxime quando effectus medius est sine deliberatione vel electione humana in decretis distinctione 26a dicitur quod sortes quaedam sunt licite quod illicite Illicite sint quae faciunt cum coniurationibus et figuris sicut gemoantia et isti sunt dampnanda

Alia potest esse sortis causa necessitatis et ibi esset paritas et determinatio respectu humanae diligentiae in illo casu non esset inconveniens committere divinae providentiae quae nichil facit a casu

¶ Advertendum quod propter speciem mali ecclesia in electionibus rationaliter prohibuit sortes satis habetur in decretis 26 d quantum est de sortibus in sacra scriptura repertis dicitur quod fuerunt licite vel a deo vel ex necessitate omnes dictae processerunt quod factae fuerunt per divinam dispensationem

Responsio ad argumenta de augirio

¶ De augurio Ioseph respondendum est primo quod augurum est omnino illicitum et semper fuit leviticis 19o capitulo non auguriabimus non observatis sompno

Item deuteronomium 18o capitulo non inveniuntur inq in te qui observabunt sompnia atque auguria Ad Ioseph quia dixit hii ignoratis etc ego confitetur se esse augurem quod non faceret nisi esse res ficta

Respondetur 2m viam postillam quod cepit speciem pro genere nam Ioseph habuit spiritum propheticum et habuit gratiam cognoscendi futura et expressit sub vocabulo speciali scilicet auguriandi

Aliter dicunt alii quod ioco vel Iocose loquebatur fratribus et quasi derisorie

Tertio dicunt alii quod propositio sua non est assensiva sed pure interrogativa quia dicitur an ignoratis etc Ibi est interrogatio nec est vera nec falsa nec ex ea sequitur aliquid

Quarto resolvit reprobando augurium nam nolebat a fratribus cognosci ideo sciens quod apostolus electus dei summe augurium detestabatur dicebat se habere illud quod summe odiunt Iacob et sui ne cognosceretur ab eis

Quinto diceretur quod non esset inconveniens concedere quod patres sancti aliquando defecissent et peccassent sicut de apostolis legitur quod in fide dubitaverunt ut legitur petrum apostolum negasse christum Sto tamen magis in 4or prioribus vel in aliqua earum quae licet sufficit

Circa materiam augurii advertendum quod in volatu avium specialiter vocibus et aliis mutationibus potest quandoque aliquod futurum cognosci pure naturaliter etiam maioris animalium ymmo etiam elementarum et sine superstitione vel saltem potest coniecturari

Advertendum quod animalia bruta quia non habent prudentiam nec considerant de futuris ideo in eis non est sollicitudo nec occupatio sicut in hominibus qui per talia afficiuntur et occupantur quod etc Bruta talia non habent ideo anummo obiecto mutantur et percipiunt mutationem ubi homo non perciperet quia homo vehementioribus mutationibus agitatur et sic aves propter mutationem factam in agere vel in alio elemento vel etiam in influentiis celestibus mutant suos motus tam in motu locali quam in voce Ideo ex pugna corruorum praenoscunt aliqui bella Et si bene praevideatur non potest ratione influentiae coleam moveri et ex hoc potest insurgere pugna inter aves et quia influentia est generalis potest movere homines non oporteat sequi sed est dispositio vitae librum arbitrium potest corrigere passiones et quantum ad hoc non esset illicitum nec prohibitum et sic salvantur experientiae inductae de avibus

Responsio de ognimibus

Restat respondere de avibus quod sunt vanitates vel mendacia

vel quandoque per accidens potuit contingere talis effectus nam quid ex connectione sed mere per accidens ut si sortes cadat exeundo domum per accidens potest contingere quod obviaret sibi inimicus

vel 3o potest contingere quod de meritis exigentibus illudantur a dyabolo et hoc dicit salburiensis Advertendum quod divina providentia ad morum honestatem consueverunt emittere prodigiant terreantur mali et sic de eclipsi lumine factum fuit ut iudaei territi conversi fuissent ad uni christi cultum

ultimo in decreto condempnatur usus astrologorum dicitur quod quantum ad fabricam ymaginum et quantum ad horas et certas constellationes et ad invocandum daemones et etiam usus astrolabii ad idem per quod invenitur ascendens ec reprobantur et condempnantur Scientia tamen quantum ad motus et iudicia aliqua non debet reprobari Sequitur etc

Lectio 17, De Fide [Erlangen Transcription]
[Quomodo Deus subiectum theologiae est]

In alia lectione Dictum est prius quod deus est subiectum theologiae sub quadam ratione quam elici inmediate immediate iudicium quod deus est universaliter perfectus et hoc potest contingere temporaliter Vel quia conceptus quem habitus de deo est complexus quod est inmensae immensae perfectionis vel est con?tius[?] vel de natura sua sic primarie est ex iis simplicis

[De praedicatis Dei]

ubi advertendum quod deus nisi a se ipso est comprehensibilis et ideo non est aliquis conceptus nobis possibilis adequate et sufficienter simpliciter deum reputans sed praedicata creatus attributa nobis nos ad ipsum referemus per quandam similitudinem scilicet quod videmus creaturam esse attribuimus deo et sit de intelligere et vellet et aliis praedicatis perfectionalibus attributis creaturis et hoc est propter penuriam praedicatorum deo propter conpetentium Advertendum quod aliqua praedicata dicunt perfectionem simpliciter et alia perfectionem limitatam scilicet mixtam cum inperfectione imperfectione unde Anshelmus perfectum simpliciter dicitur quod est melius ipsum quam non ipsum Et experimitur sic negando quod perfectionem simpliciter vocat denominationem perfectionis simpliciter vel praedicatum perfectionale dicit perfectionem simpliciter Tunc intelligitur quod illud praedicatum dicitur perfectionale simpliciter quod sic se habet quod ex ipso quod conpetit a??it[?] illud arguitur esse melius quam si non competit sibi vel arguitur quolibet aio esse melius quam si non conpeteret cui non conpetit ut esse vivens est praeciatum perfectionale simpliciter etc Alia dicunt limitatam perfectionem scilicet speciei vel generis

ut esse hominem esse animal Advertendum quod ista vocabula vel praedicata quae sic dicuntur de creaturis non dicuntur de deo nisi 2m quandam in propriam translationem supponitur pro praesenti et postea probabitur Et ista attribuimus deo perpen?iam[?]

[Cur diversas praedicatas Dei sunt: contra aliqui ponentes formalitates in Deo]

Ex isto consideratur limitatio ingenii et inperfectio imperfectio vel infinitas inmensitatis immensitatis In isto fundata est opinio formalitatum Nam deus existens ydempticus identicus idem e?it quia non possumus unico conceptu concipere Ita crediderunt aliqua quod sicut est nobis neccessitas necessitas propter incomprehensibilatem divinae perfectionis uti variis vocabulis deo attributis quod ita neccessitas necessitas proveniat ex parte alicuius varietatis ex parte rei

sicut in modo concipiendi habemus diversos conceptus habentes ordinem scilicet ens idem unum et diversa praedicata Ita ymaginati imaginati sunt quod realiter in deo ponendae sunt diversae formalitates videlicet alia formalitas intelligendi alia volendi

Pro nunc dico quod ista ymaginatio imaginatio non sit vera unde ipsi non invenerunt aliqui unum compositum totius inmensitatis immensitatis divinae expressivum Ideo posuerunt formalitas ita quod hoc est fundamentum

[Nomen proprium Dei]

Sequitur quod omne nomen sine deo aequi? de deo dictum est omnino et simpliciter singulare unde wilhelmis parisiensis infert consequenter quod esse in primaria s?? est terminus singulis et infert in libro de dei naturali magisterio et dicit ibidem quod esse in primaria sec? est terminus singularis et mere deo conveniens et intitulatur ille liber aliter de trinitate unde dicit quod quilibet conceptus die sibi proprius formaliter includit esse unde ymaginatur imaginatur quod conceptus dei si debeat esse dei formaliter et realiter includit esse et existere cum exclusione possibilitatis non exeundi

Qui moyses interrogabat respondit Ego sum qui sum nam hoc est sibi proprium dicit wilhelm Etiam qui est misit me et sic ipsemet usus est illo vocabulo tamquam sibi proprio sic quod fuit sibi proprium nomen connotans negationem inperfectionis imperfectionis et affirmationem actus pmoi cum exclusione meliorationis

[Conclusio: in solo Deo est idem esse et essentia]

Sequitur quod in solo deo idem est esse et essentia secundum istum doctorem non solum quantum ad rem sed etiam quantum ad modum concipiendi sic quod non potest eius essentia concipi sine existentia Boetius in libro de <unclear>problemantibus</unclear> tenet quod in creatis esse et essentia distinguuntur Similiter sanctus thomas et wilhelm parisiensis

[Duo modi imaginandi quod esse et essentia distinguuntur]

Iste modus dupliciter potest ymaginari imaginari unus modus quod esse et essentia different different ad modum quo ponuntur distinctiones formalitatum Nam distinctio formalitatum non ponit distinctionem realem ut bonitas et sapientia in deo sunt idem secundum rem differunt tamen formaliter

Alius modus wilhelmi parisiensis unde ymaginatur imaginatur quod creatura quantum est de se est omnino fluxibilis et insufficiens ad esse intantum quod requirit quandam intimitationem[?] dei maiorem quam sit formae ad materiam Et ymaginatur imaginatur quod esse creatures est deus sic quod creatura denominatur extrinsece esse a deo ratione sicut cognitio denominat intellectum cognoscere ita intimi?tas et principalitas denominant creaturas esse

[Notum de simplicitas omnis concepti Dei et de complexe significabili Gregorii Ariminensis]

Sequitur quod omnis conceptus deo proprius sit esse et per consequens dato quod sit simplex realiter tamen in se aequivalet[?] conceptu quodammodo proportionali Et sic posset ymaginari imaginari quod aliqua notitia est simplex et aequivalenter complexa Si esset ad principium perfecte reputationis omnes veritates repuntarent

Et sic subiectum theologiae omnes veritates repraesentat consideratas in theologia et sic posset vocari notitia categorica yppothetica affirmativa et negativa

[Utrum sit notitia contingens de subiecto theologiae?]

Sed utrum continentes veritates repraesentat est alia quaestio dicunt aliqui doctores quod in deo est contingentia sic quod est signum alicuius contingentis complexi veri Et sic deus posset ymaginari imaginari propositio contingens aut contingenter deus est notitia huius antichristus erit et sic est continges notitia per modum signi Et sic per modum propositionis posset concedi quod esset assensus respectu alicuius contingentis et capitur contingens prout est differentia propositionis unde sic deus est iudicium respectu alicuius quod potest fore et pater non fore In hoc stat quod deus sit summa necessitas et quantum mea nulla sit contingentia prout immediate respicit res prout res distinguitur a signo Dico quod ille conceptus qui ponitur subiectum theologiae apud nos non potest haberi nisi cum adiutorio luminis fidei et diligentia magna quia in illo relucet divina bonitas et inclinat illo conceptus ad maiorem cognitionem dei Cuius conceptus carentia causa multorum errorum et consequenter labimur in varios errores

Sequitur quod sollicitudo debet adhiberi ad habendum huiusmodi conceptum et consequenter tutum est procedere per actus reflexos Et huiusmodi conceptus ignorantia defecerunt philosophi et ceciderunt in errores varios Quidam posuerunt eum solum liberum libertate complacentiae et agere neccessitate necessitate nunc unde si concepisset ipsum simpliciter perfectum aliter iudicassent deo eo Sed ipsi non dixissent esse perfectionis simpliciter esse liberum libertate contradictionis sed esse rationabiliter limitatum secundum quod congruit naturae et universo

Et Ideo Averrois 12o metaphysicae negat ipsum adextra se cognoscere unde si concepisset ipsum un ut universaliter perfectum bene concepisset Epicurus et sui sequaces deficiunt qui diciunt deum nichil nihil curare unde dicunt quod licet cognoscat creaturas non tamen curat quomodo regantur et si divinam providentiam cognovissent non negassent et dixerunt omnia fieri 2m casum et quod deus non n?ascitur de peccatis hominum et sit negatur omnem divinam providentiam Lactantius fecit de ira contra epicurus unum librum et suos sequaces unde deus dicitur n?masti quando disponit praedelictis

Notandum quod in 11o de trinitate dei tractatur de contingentia et de facto

Notandum quod quanto commento theologiae subiectum esset perfectior tanto ad plures conclusiones esset aptus

Concessa divina omni potentia facile est inducere quod deus est quod potuit creare in mundum Quia est inmensa immensa illa potentia cira?o mundi ille effectus est in infinitum minor Item facile est inducere conversionem panis in corpus christi passionem christi et eius est sine?exionem unde habito conceptu bono de deo omnes articuli sunt valde faciles adhaesionis scilicet habita inmensitate immensitate suae potentiae Et si est illa potentia innumerabiles non mirum si habeat numerables proprietates et operationes

Sequitur error manicei ponendo principium contrarium deo scilicet unum principem lucis et alium tenebrarum vel unum principium bonorum et aliud malorum unde si posuisset ipsum inmensum immensum concessisset quod nichil nihil posset sibi resistere

Circa textum

Circa textum prima conclusio Spiritus sanctus non tantum procedit a patre et filio temporaliter scilicet etiam a se ipso une ista processio non est nisi quaedam gratificatio et sic dicitur descendere non quia movitur sed quod sanctificatio naturae est est a spiritu sancto effective Opera tenu?tis sunt adextra indistincta

Secunda conclusio filius fuit visibiliter missus in instan missione operatae sunt omnes tres personae Ita quod in uno facta per tota trinitate Sed terminus uno? non est nisi verbum et nisi una persona et sic operatae sunt ad filium quod solum filium voluerunt incarnari

Tertia conclusio Etiam filius invisibiliter mittitur ad bonum sensum quia sanctificat

Quarta conclusio Quod pater propter hoc d non dicitur maior quia procedit filius et emanat ab ipso Quia filius procedendae et emannando cepti totam perfectionem Conceditur tamen quod filius minus est patere vicem secundum humanitatem unde christus met dicit quod pater maior me est scilicet secundum humanitatem

Lectio 86, de Caritate
Circa acceptionem et deacceptionem

In alia lectione In praecedenti lectione fuit tactum quod sicut divina acceptatio se sola est causa gratificationis creaturae Ita stante peccato primi hominis et poenis inde consequentibus scilicet privatione iustitiae originalis pro tota posterioritate et cupiditate sequente quae est quaedam habitualis turpitudo habens se per modum habitus virtuosi viciosi stante laesione virium inferiorum et superiorum dicebatur quod deacceptatio est formalius in peccato originali sed hic non capio ly deacceptatio active quia sic non esset nisi deus sed capio ly deacceptatio passive Et illa potest dupliciter ymaginari vel intelligi uno modo potest ymaginari deacceptio per privationem acceptationis requisitae ad hoc quod creatura non sit indigna

ubi ymaginandum esset quod varii sunt gradus deacceptationis de supremo genere esset gradus reddens creaturam formaliter dignam vita aeterna et gratam deo Alius gradus ymaginabilis esset respectu moralis bonitatis non dico intrinsece Contra istum 3m advertendum quod bonitas ordinis rerum magis consurgit ex divinam acceptatione 3o modo supra quam extrinseca specifica rerum ratione qua bonitate denominat scriptura cum vidit deus omnia quae fecerat et erant valde bona

Ex quo consequenter ymaginari posset quod nulla facta mutatione intrinseca in rebus per solam subtractionem acceptationis 3o modo male esset universo creato

Iuxta hanc ymaginationem consequenter ymaginari posset quod subtractio totius latitudinis acceptibilitatis divinae haberet rationem turpitudinis et culpae et sic ymaginari possit quod deacceptatio esset formali in peccato originali Alio modo magis positive potest capi ut sit quaedam indignitas in creatura consurgens ex hoc quod deus realiter cum reputat indignam quod non potest facere nisi praecederet aliqua dispositio ad hoc sufficiens scilicet peccatum primi parentis pro quo perdidit iustitiam originalem et infecta est caro

Ideo formale in peccato originali esset indignitas consurgens ex divina indignatione vel deacceptatione videtur hoc conservare dictis apostoli dicentis quod omnes nascimur filii irae id est indigni Et huiusmodi deacceptatio est quaedam ira dei quae reputat nos indgnos nec vult conferre gratiam nisi per remedia per christum inposita et per renovationem legis

Utrum creatura realiter mutatur quando gratificatur?

Consequenter dictum est quod ad gratificationem creaturae non requiritur aliquod additum

Iuxta quod dubitatur utrum creatura quando gratificatur realiter mutatur scilicet utrum aliquid de novo sibi additur etc

potest responderi quod sic scilicet quod est realiter quaedam mutatio nec est ex de necessitate quod quaelibet species mutationis habeat aliquod distinctum pro termino acquisito vel aliquod deperdit quod aliae sunt species mutationis divinae potentiae possibilis quam sint secundum communem cursum naturae

Secundo adhuc communiter philosophando a pluribus conceditur quod stat esse mutationem localem absque acquisitione alicuius rei vel de perditione scilicet ponendo quod motus localis sit ipsum mobile ut ecclesia tenet et plures alii nichilominus concedunt articulum parisiensis scilicet quod deus potest totum mundum movere moto recto quo dato nichil acquiret nec spatium nec alias et sic non videtur repugnantia quod aliqua res realiter mutetur et tamen nec aliquid acquirit nec deperdit

Tertio dictum est quod achilles id est ratio fortissima ponentium respectus est quando est propositio aliqua affirmativa quae verificatur pro rebus si qualificatum positio rerum illarum non sufficit ad verificationem propositionis oportet ponere respectus alios unde secundum opinantes vero respectus per istud principium scietur ubi debet ponit respectus relationis

verbi gratia ad verificandum hanc sol conservat radium non sufficit quod sol sit radius sit quia staret quod sol esset et radius etiam non a sole sed a deo ergo oportet ponere respectum meritum quia non sufficit verificatio sine illa doctores de isto faciunt longos tractatus et totum resolvitur ad istud durandus ponit quod huiusmodi respectus

non sunt verae substantiae nec accidentia absoluta sed potius modi rerum distincti et tamen nec a rebus inhaeret realiter Et ymaginatur tertius gradus entium vel rerum ut dictum est alias Et breviter quasi omnium doctorum antiquorum opinio est quod sunt ponendae 3s res applicandae ad materiam

si vellemus ponere aliquem respectum in creatura quando gratificaretur facilius salvaretur ita quod acquireretur aliquis modus se habendi qui dicitur respectus ratione cuius creatura dicitur grata deo qui non vult ponere tres respectus faciliter potest dicere quod ad verificandum istam propositionem sortes est deo gratus non sufficiunt deus et sortes quocumque sed taliter se habentes Et ockam videtur tenere istum modum

Ad rationem: quod caritas non sit activa quia sequitur quod caritas posset se sola exire in actus omnium virtutum

Restat ideo consequenter respondere ad rationes alias factas quibus probatur quod caritas creatura non sit activa respectu actuum virtuosorum quia si sic scilicet quod esset prima causa sequeretur quod posset se sola exire in omnes actus virtutum et sic non requiritur prudentia etc

Respondendum est tenendo positionem primam consona veritati theologicae ut videtur quod habet se tamquam prima causa in regno animae et potest se sola exire in actus aliarum virtutum quia si non maxime videretur de prudentia quae est habitus intellectus et caritas voluntatis Sanctus Thomas in 2a 2ae summae theologicae etc Respondet quod caritas est unctio docens de omnibus ut habetur in canonica iohannis et sit respectu omnium necessariorum ad salutem Caritas est sufficiens ad exeundum in actum intellectus practici et ad volendum conformiter

Ad aliam rationem: si caritas esset activa, ponatur quod intendatur gradus dilectionis in forte continue ad gradum prohibitum

Ad secundam rationem quia si sic activa ponamus quod intendatur caritas in sorte continue usque ad gradum prohibitum tunc quaeritur quando et gradus illicitus utrum caritas concurrit si sic tunc concurrit ad peccatum si non tunc voluntas sufficienter se sola et per consequens prius suffecisset et sic caritas frustra poneretur

Respondetur quod in isto casu ad gradum illicitum caritas non concurrit nec potest unde sicut fides non posset inclinare ad falsum ut dictum est in prologo ita nec caritas ad malum ymmo magis repungnat quia perfectiori modo dirigit potentiam in obiectum quam quaecumque alia virtus vel habitus

Obiectio

Sed contra quia voluntas se sola producit huiusmodi gradum

Respondendum est quod non et quod non sufficit in eadem specie actus nec potest lege stante communi sed voluntas in instanti in quo apta nata est ad huiusmodi gradus productionem exibit in actum alterius speciei negandum in genere morum sed intrinsece et essentialiter

Utrum caritas possit concurrere cum voluntate usque ad huiusmodi actum prohibitum exlcusive

dubitatur utrum caritas possit concurrere cum voluntate ad huiusmodi gradum exclusive scilicet ad quemlibet alium circa gradum illicitum

Arguitur quod non ex ista radice quia si sorti esset prohibitum quod non producat gradum ut 10 et producat quemlibet circa Culpandus est quia sequitur produxit quemlibet circa gradum ut 10 igitur si maneat habebit gradum ut x ut si agit per horam et in fine horae habetur gradum et decem si remaneret Istam materiam tangit auostay de omissione

Breviter dicendum quod non stat caritatem usque ad illum gradum exclusive continue agere sed ex promissione speciali in aliquo instanti circa 3s in quo anima non sufficeret considerare in quo gradu distaret actum a gradu prohibito caritas movet intellectum ad considerandum propinquitatem gradus prohibiti et ista solutio solet dari in materia de omissione quia dicitur quod appropinquante tempore tenetur considerare

Ad tertiam: si caritas est activa, sequeretur quod caritas posset agere non agente voluntate

Ad aliam rationem quando dicitur si voluntas in regno animae esset sic prima causa potest agere non coagente voluntatis etc

Breviter negetur consequentia quia de necessitate voluntas concurrit saltem receptive et inmutative quo ad actos suos

Secundo dicitur quod voluntas respectu actus sui liberi non necessitatur nec a deo nec a suo actu igitur non sequitur quod posset sic neccessitare voluntatem ad talem actum

Tertio dicitur quod licet caritas sit realiter in se quodam res naturalis et naturaliter activa habet tamen modum libera agendi quia est instrumentum spiritus sancti sequens deus inclinationem et motionem quo ad modum agendi proportionaliter sicut dictum est prius de fide

Ad quartam: si caritas est activa, sequeretur quod ipsa efficeretur infinita

Ad aliam si caritas esset sic activa sequeretur quod fieret in actu infinita quia ratione meriti debet argui quia meritum nedum est meritum gloriae in patria sed etiam gratiae in via et loquor in arguendo semper in eodem instanti ergo actus producit habitum infinitum et econtra habitus actum infinitum et sic posset argui de quolibet actu virtuose et sic quilibet talis habitus infinite intenderetur et consequenter actus debet infinite intendi

Respondendum est quod nullo casu in materia caritatis quod licet caritas concurrens ad actum meritorium mereatur augeri tamen non pro illo instanti sed pro futuro tempore

Secundo dato quod caritas in eodem instanti augueretur illud tamen quod quo additur ratione meriti non confert ad actum pro eodem instanti sed habet rationem posterioritatis ut sit caritas ut duo Et addatur unus gradus caritatis ratione actus dicitur quod non confert ad merendum gratiam in hoc instanti sed est posterior et disponit alios actus Quod sit posterior patet quia sequitur

Ad rationem de perplexitate

Ad aliam rationem de iudaeis scilicet de proplexitate simplicium existentium in caritate quia habuerunt in deuteronimo quod qui a lege recederet vel qui quaecumque praedicantem contra legem reciperet etc

Etiam miracula non movebant eorum proplexitatem Breviter respondendum est quod caritas nullo modo patitur perplexitatem nec potest tdee necessitate ymmo est unctio etc

De praelatis ymaginatur wilhelmus auticidorensis quod deus est supremus praelatorum consequenter quod semper praesto est in non ponentibus obicem et radiabit illustrationem respectum necessariorum ad subiectum et sic consequenter non debet credere praelato sed inclinabunt eum ad veram partem acceptandum et sic diceret talis Audiam quid loquatur in me dominus et sic in illo casu non conceditur quod talis crederet praelato

Tunc ad rationem materia est soluta per dictum christi dicentis quod non venit solvere legem sed adinplere unde vetus lex quicquid novae legis est continebat in figura nec christus quantum ad moralia contradicit sed figurae cessaverunt adveniente veritate scilicet cerimonalia quae erant sacramentorum figurativa unde tenebantur credere in christum quantum est demianculis dicitur quod ipsi debebant moveri 12 ad magos et ydolatras

lactantius respondet quod daemones ex ambitione honorum et cultus deo debiti ad decipiendum faciunt naturales coniunctiones quae videntur mirabilia et addunt mala et per adorationem vel rogationem tollunt appositum per eos met Etiam ratione peccatorum potest contingere quod deus permittat

Quomodo discernere inter miracula christi et miracula daemonum

Tamen ad discernendum inter miracula vera et alia advertendae sunt

primo personae per quas sunt fiunt

Secundo debet attendi suus quantum ad primum visa sanctitate christi et apostolorum eorum qui non erunt suspecti de ambitione avaritia vel appetitu aliquo rei temporalis Etiam ratione finis legis directive poterat concludi quod erant vera dei miracula Si autem sunt magi videbimus eos nephandissimos et amores quaerentes praecise temporalia ergo attendi debet quantum a talia morum sanctitatis vel militia Etiam finis quia finis miraculorum erat verus cultus dei magorum autem erat malus finis

Tertio possunt esse ex invocatione divina inmediate quia vera miracula sunt ex vera invocatione dei inmediate et sic concluditur quod non in dei inmediate sed dyaboli contingunt huiusmodi miranda non mirabilia

Ad aliam rationem de ignorantia invincibile

Per idem de vetula de ignorantia invincibili dicitur quod non stat cum caritate quam ad illa quae sunt de necessitate salutis

Ad rationem sequentem caritas denominat magis vel minus suum subiectum, igitur oportet quod hoc sit secundum intensionem et remissionem

Ad aliam rationem caritas denominat magis vel minus ergo non est simplex qualitas

Respondendum quod caritas denominat secundum extrinsecum dupliciter

primo modo quantum ad vitalem ymaginationem quae non est intrinsece cognitio et albedinem est intrinsecum denominari album

Secundo dicitur quod caritas dicitur aliunde extrinsece caritas scilicet per divinam acceptationem qui requiritur quia staret quod informaret et tamen non denominaret subiectum carum et secundo quod magis et magis acceptetur creatura secundum hoc dicitur magis et magis cara secundum eandem caritatem in numero

Ad rationem cum arguebatur contra illud quod dictum est quod essentia caritatis non repugnat culpae

Ad aliam essentiam caritatis non repugnat culpae

dicitur quod nulla mundi qualitas est intrinsece recitando ymmo absolute seu de potentia dei absoluta stat cum culpa Etiam staret quod esset in subiecto non vitali et staret quod esset in subiecto vitali et tamen non inmutare et vitaliter

Ad rationem qua arguebatur contra unum dictum quod caritas in regno animae habet principatum

Ad aliam rationem saltem apparentem quod caritas in regno animae habet simpliciter principatum quia sit aliquis habitus habituatus in operibus virtuosis et caritatis tandem peccet tunc materiam habitus caritatis acquisiti et illi possunt exire in actum etc Et confirmatur de fide nam existens in peccato potest in actum fidei scilicet informis

Respondendum est tenendo positionem 2m quod probatum est quod nullus est actus virtuosus nisi ex concursu caritatis

ymaginandum est circa istam materiam quod causalitas huiusmodi habituum qui stant cum culpa quantum est de se non sufficiunt ad actus meritorios scilicet ad actum fruitivum et in existentibus in peccato huiusmodi habitus exit in aliquem actum qui apparet esse actus fructivus et non est talis sed habet finem temporalem explicite vel inplicite vel aequivalenter

et contingit ex hoc quod creatura non potest discernere utrum actus eius sit ordinatus indebitum finem et sic stat quod creatura nesciat an odio vel amore digna sit et ista videtur mihi esse intentio antiquorum philosophorum unde augustinus de dogmatibus ecclesiasticis etc et moribus ecclesiae ubi describendo virtutem semper dicit concurrere caritatem

quantum est de fide dico quod habitus supernaturalis non potest concurrere nisi concurrente caritate

Et ideo quantum ad proprios actus est mortua tamen acquiritur habitus et huiusmodi habitus acquisitus exit in actum qui sufficit pro credendum pro elevando ad vere credendum et sapiendum et sic concurrit ad actus omnino alterius speciei nec sunt realiter meritorii actus fidei est realiter cognitio etc

Difficultas: Utrum ex puris naturalibus potest quis actum moraliter bonum elicere?
Duo opiniones

In alia lectione Prius fuerunt inductae rationes ad probandum quod possibilis est creaturae fruitio dei absque caritate Circa praesentem materiam advertendum quod doctores faciunt etiam difficultatem utrum possit actus moraliter bonus elici stante lege sine concursu dei Et in ista materia quae habet eandem radicem cum materia quae pro praesenti tractatur duplex est ymaginatio

nam aliqui dicunt quod absolute cum influentia dei generali solum quis potest dei frui et actum moraliter bonum elicere

Alii dicunt quod ad eliciendum actum moraliter bonum requiritur adiutorium dei spirituale et maxime ad actum fruitivum notandum sufficit communissime adiutorium sed requiritur gratia gratificandum

Opinio Gregorii et Bradwardini: Quod ex puris naturalibus nullus potest bene moraliter operari

Advertendum quod positio Gregorii branguuerdini et aliorum quod quis non potest deum ex puris naturalibus deum super omnia diligere fundant se in hac radice quod voluntas ratione poenae peccati originalis omnem actum suum retorquet in se et ad se et ideo quia actus virtuosus etiam actus deum super omnia diligendi debet habere finem debitum scilicet alium a creatura ideo ad habendum huiusmodi artum requiritur aliquid innans eam et elevans ideo non potest ex eo elevare se super se et ideo si debet elevari ut actus suos in finem debitum ordinet requirit aliud elevans

Dubium: utrum gratia gratificans se sola sufficeret?

Sed dubitatur utrum gratia gratificans vel caritas iustificans creaturam se sola sufficit animam absque hoc quod deus specialiter concurrat sed quod solum concurrat concursu et influxu generali diceretur

primo quod caritas non est apta nata concurrere ad inclinandum vel elevandum voluntatem nisi deo specialiter concurrente ad eundem effectum Causa est quod caritas non est causa secunda subordinata influ entiae generali sensu communi scilicet agenti secundum communem influxum ideo dicitur quod ipsa non est apta nata agere quicquid nisi deus specialiter concurrat quia non est instrumentum nisi specialis concursus dei ideo si subtraheretur specialis concursus dei non sufficeret agere et ideo dato quod caritas poneretur in anima cum influentia dei ita quod non generalis

Secunda dicitur quod dato quod caritas haberet suum activitatem respectu voluntatis subordinatae et hoc cum influentia dei generali non tamen sufficeret ad actum fruitivum eiusdem speciei cum actu quae nunc producitur ex caritate scilicet cum influentia nec esset ita nobilis patet ex subordinatione trium causarum respectu huiusmodi actus concurrentium prima est prima causa scilicet specialis dei influxus et in isto genere est superioris speciei et ideo per subtractionem illius inpeditur effectus productio

Ideo dicunt sancti et dixerunt doctores quod liberum arbitrium et caritas non sufficiunt ad meritum nec ad temptationes superandas sed specialis dei influxus est principalius concursus quam aliqua illarum causarum

et sic diceretur quod caritas produceret actum nobilioris speciei quam aliquis habitus moralis naturaliter acquisitus scilicet prout caritas solum ageret cum concursu et influxu dei generali

Secunda diceretur quod nedum huiusmodi habitus nam posset producere actum eiusdem speciei cum actu producto a caritate cum concursu dei speciali sed nec actum ita nobilem sicut in statu innocentiae nam in statu innocentiae homo staret et resisteret temptationibus unde m primus parens habuit unde stare potuit sed non unde perficere et cum actu isto non possemus omnibus temptationibus resistere igitur non esset ita nobilis sicut in statu innocentiae

Circa opinionem Gregorii

Advertendum quod quantum in de materia actuum moraliter bonorum utrum ex puris naturalibus posset quis elicere actum moraliter bonum non discutio

Tamen opinio Gregorii fundata est in determinationibus ecclesiae et doctorum cuius ymaginatio est Quod ex puris naturalibus voluntas potest bene referre actum suum ad debitum finem etc caret principali circumstantia scilicet fine debito et ideo ut bene moraliter aget requiritur gratia nam dicit gratia gratificante respectu cuiuscumque actus boni licet respectu aliquorum

Quod Deus habet influentiam generalem et specialem

Unde deus habet specialem influentiam quae non est gratia gratificatus qua pulsat peccatorem ut dictum est prius sto ad ostium et pulso

Sed quaeretur quomodo aliquis posset bene moraliter operari et nullo modo videtur esse in potestate creaturae et per consequens non videtur quod possit se disponere ad receptionem caritatis seu gratiae gratificantis

Respondetur quod ista assistentia specialis nulli denegatur ymmo deus continue sic pulsat animam ideo in creatura non requiritur nisi obedientia et quod sequatur in pulsum huiusmodi motionis sed quomodo illa sequela vel dispositio possit fieri videbitur in solutione 4ti articuli

Advertendum tamen quod tenentes quod ex puris naturalibus cum influentia dei generali solum possit esse actus moraliter bonis Credo quod ymaginantur quod creatura potest sibi aliquem finem temporalem bonum constituere verbi gratia Cuius in politia potest sibi constituere tranquillitatem et pacem pro bono civitatis sine suo bono quia bonum civitatis redundat in suam

Advertendum ulterius quod ratione corruptele creatura naturaliter tendit ad se nec est in potestate sua tendere in finem ultimum nisi concurrente alio nichilominus tamen per huiusmodi relationem malum evitatur dicitur ulterius quod actus moraliter boni non sunt ordinati in finem ultimum supremum sed in bonum pollitiae et personarum ut sortes diligens bonum pollitiae scilicet tranquillitatem et pacem

sicut bonum malis est debita proportio quantum sit bonum pollitiae est debita proportio partium scilicet pax modo quis potest sibi potest constituere tale bonum pro fine specialiter politico non loquor de heroycis nec actus civiles requirunt relationem talem in deum et sic deus excusat creaturam quia intendit bene operari quia vult evitare vitia et sic non consurgit malum nisi ordinatio ad se sed ex illa ordinatione vitantur vitia Et sic dicitur quod non requiritur huiusmodi ultimus finis ad actus polliticos moraliter bonos secundum hoc quis omnia vitia repelleret propter se ita quod nullum admitteret vitium in politia per huiusmodi ordinationem

Melior conclusio: quod requiritur Dei speciale adiutorium et Dei gratia

Sed difficultas specialis est de fruitione illa quando dicitur esse de supremo genere ideo teneo istam viam quia fruitio de non est possibilis in creatura lege stante in deo specialiter concurrente

Responsio ad rationes
Ad primam rationem

Contra arguebatur staret quod quis ex puris naturalibus dictaret practice quod deus esset super omnia diligendus

haberi fuit responsum quod antecedens est falsum causa fuit deducta de fide ex infirmitate humanae considerationis etiam malitia excaecat eos et obimbilatur intellectus tamen quia deseritur in eius vivificatione ratione culpae tamen quia voluntas quae habet locum imperatas in regno animae dampnatur ideo etiam alia depravatur cum etiam quia habitus pravi et volitiones seu actus voluntatis quae sunt in voluntate sunt quaedam apparentiae moventes caritatem voluntatem Quod volitiones sunt cognitiones satis est cum Adam et suppono pro nunc

Item intellectus ratione corruptele est inferius et quasi fornicarius sic quod magis inclinatur ad rationes sophisticas quam veras et ad falsitatem quam veritatem recte sicut voluntas

Secundo potest responderi negando consequentiam dato quod intellectus posset sic dictari etc igitur voluntas

Prima causa est quia voluntas magis est laesa quam intellectus ratione culpae originalis Causa est quia in eadem proportione quae erat nobilior intellectu in eadem est facta magis serva nam ipsa plus de meruit quam aliae potentiae sibi enim tamquam principali inputatur prima culpa ideo poena est illa maior

Secunda causa est quia ut dictum est dilectio dei fruitiva in hoc statu scilicet naturae lapsae est nobilior quam in statu innocentiae ergo cum voluntas sit debilior quam erat in statu innocentiae ergo non posset nunc in superiorem actum quam prius potuit quia voluntas est debilitata quantum ad executionem suarum operationum

Item concordia doctorum et ecclesiae est quod voluntas non potest temptationem superare ex puris suis naturalibus ergo non posset deum positive fruitive diligere ex puris naturalibus consequentia tenet quia 2m est maioris difficultatis quam primum

Item sicut arguit sanctus bernhardus de diligendo deum voluntas quicquid agit retorquet ad se igitur non potest ad plus quam se unde allegat omnis quaerunt quae sua sunt id est magis afficiuntur sibi ipsis

Item voluntas post desertam iustitiam facta est ancilla suae affectionis quae est ad commodum vel quae est comodi ita quod est sibi subiecta nec potest non afficere sibi nisi de super movetur

Item pelagius concessit specialem instructionem per scripturam sacram ita quod vi instructionis fidei quis possit informari quod deus sit super omnia diligendus et ideo voluntas potest se conformare illi dictamini et in hoc reprehenditur

Item datur instantia stat quod stat intellectus dictet a obiectum esse diligendum ut 10 ponamus tamen quod maximus conatus voluntatis terminetur ad aliquem gradum citra p 10 scilicet ut 4or Certum est quod voluntas non potest se huic dictamini conformare ergo non mirum si intellectus dictet aliquid diligendum aliqua dilectione qua voluntas non potest

Item arguitur de speciebus dilectionis ut anima christi diligit plus quam anima sortis in via si ergo intellectus sortis dictaretur deum esse diligendum ab ipso sorte a specie non oportet quod voluntas conformet se quia non est in facultate et potestate voluntatis et sic per errorem posset dictare vel per concessum naturalis facultatis

unde prima ratio habet apparentiam in communibus operationibus subiacentibus voluntati sed non est in potestate voluntatis quod referat in ultimum finem sine gratia potest tamen referre malum finem scilicet ad gloriam et sic de multis aliis quos habet in sua potestate

Ad confirmationem quia sequeretur quod quilibet sciret se esse in caritate etc

Respondetur primo ex dictis non sequitur quod quilibet sciret se esse in caritate quod homo possit evidenter etc quia ad hoc cognoscendum oporteret quod esset evidens sibi quod actus dilectionis dei non posset procedere cedere nisi a caritate sed non dico hoc licet dico quod ita sit unde si esset evidens et homo posset evidenter cognoscere se diligere deum super omnia tunc bene sequitur quod utrumque falsum est et sic eadem probabilitate qua pono positionem in causa eadem vel consimili potest quis probabiliter credere se esse in caritate non tamen esset evidens

Secundo non est evidens ymmo non potest bene naturaliter haberi utrum sit dictamen relativum vel absolutum verbi gratia stat aliquam esse dilectionem dei quae realiter est propter diligentem et stat quod sciat se referre huiusmodi actum ut si quis diligat aliquid propter aliquid per subtractionem modici benefici vel boni temporalis dimittit illud diligere quod dilexit scilicet deum et valde difficile est cognoscere Utrum sit non propter se vel propter aliud ideo non est miranda temporalium affectio quia per ablationem convertitur voluntas ad illa

Infertur maximum signum non existendi in caritate quando est tanta affectio temporalium Aliter dicunt quidam scilicet eliphat distinguendo de illo qui est in caritate quia vel habet caritatem intensam vel remissam

de remissa non potest sibi constare ratione remissionis utrum sit fruitio vel non vel utrum sit in caritate

Sed quando est intensa tunc habens eam experitur fortem motum et contemptum aliorum propter deum Ad veritatem scripturae dicit quod scriptura intelligitur de aeterna dilectione vel aeterno dei odio id est praedestinatione r vel reprobatione multi praestiti aliquando deo fruebamur Aliquando praedestinati fuerunt valde magni peccatores ut dauid Petrus paulus etc et sic intelligitur quantum ad aeternam dampnationem vel reprobationem vel intelligitur de gratia finalis repugnantiae

Ad secundam rationem

Consequenter ad 2am rationem respondendum est iuxta praedicta unde posset primo responderi de vi logicae quod voluntas non neccessario elicit ymmo licet existat extra caritatem posset se disponere et esse in caritate Sed ad mentem argumenti dicitur quod voluntas existens in peccato si habet aliquem actum circa deum habet actum pravum quia semper statuit finem temporalem et per consequens utitur deo et sic quaecumque actum elicit erit deordinatus quia usus dei et fruitio creaturae Cum hoc stat quod sit libera quia illo non obstante potest exercere actum suum circa aliud obiectum etiam circa idem scilicet deum et hoc fruitive dummodo disponeret se debite et sic est finis huius lectionis postea respondebitur ad 3am rationem in alia lectione

Circa distinctionem 47mam Prima conclusio quod voluntas dei quae est ipsemet deus et aeterna est efficax ut fiat quod vult et nichil fiat quin ipsa vult velit illud fieri et sic inpletur eius voluntas beneplaciti ita quod est tantae efficaciae quod absolute est infrustrabilis quia est immensae potentiae

Secunda conclusio voluntas impletur in nobis quando facimus illud quod praecipit et non solum efficax sed etiam signum Etiam voluntas efficax inpletur quando peccatus quia vult nos tenere in prima

Ultima conclusio deus praecipit aliqua quae realiter noluit fieri patet de ymmolatione Abrahae

Lectio 47, de Fruitione
Rationes quod Deo fruendum est probat ex puris naturalibus

Sequitur lectio alia Prius tactum est quod fruitio dei semper est cum caritate etc semper meritoria saltem in via et quod omnis usus ordinatus creaturae est fruitio dei et meritoria dilectio Arguitur contra hoc probando quod aliquis ex puris naturalibus possit deo frui et quin propter se ultimate diligere

Prima ratio

primo quod intellectus potest dictare ex puris naturalibus deo esse fruendum et voluntas huic dictamini potest se conformare ergo voluntas potest deo frui sive gratia ex puris naturalibus consequentia est clara prima pars antecedentis patet de puro philosopho qui ponit ex puris naturalibus quod deus est finis omnium et summum bonum et in intellectu practico potest practice dictare quod deo fruendum est Secunda pars patet ex libertate voluntatis nam praesentato sibi aliquo bono et dicatur sibi per intellectum quod illud bonum sit diligendum videtur quod possit se conformare illi dictamini

unde stante illo casu non neccessario difformabit si illi dictamini quia alias voluntas neccessario peccaret et per consequens minor vera Confirmatur nam nisi voluntas posset se conformare huiusmodi dictamini extra gratiam sequeretur quod creatura posset cognoscere evidenter an esset in gratia vel ne patet consequentia quia si non posset actum conformem ad illud dictamen elicere erit meritorium concludendi quod sit in gratia unde ecclesiastes IXo capitulo nemo scit an odio vel amore dignus sit

Secunda ratio

Secundo circa finem ultimum sit sub ratione summi boni ostensum voluntati voluntas potest habere aliquem actum et non neccessario ordinatum ergo inordinatum Secunda pars patet quia cogeretur ad peccandum ut tactum est ergo ordinatum et ille actus erit fruitio quia deus non diligitur ordinate nisi fruitur

Tertia ratio

Tertio capiendo totam motivitatem quam habet gratiam in simplici persona ut esset adultus qui haberet solum gratiam baptismalem vel modicum amorem tunc huiusmodi caritas movet animam in certo gradu respectu dilectionis dei sed aliqua cognitio potest esse ita clare in non habente gratiam et iudicium potest esse ita clarum quod moveat magis quam huiusmodi gratia scilicet iudicium de potentia divina et eius bonitate quo stante sequitur quod huiusmodi notitia de dei bonitate movebit quam alia caritas

Quarta ratio

Quarto arguitur fortiter de illo qui atteritur et disponit se ut liberetur a peccato iste dolet de peccato suo et iste dolor debet esse licitus et per consequens debet esse volitio dei mali scilicet peccati propter deum ergo erit fruitio dei unde habebit nolle refutativum peccati antequam sit gratiae infusio

Quinta ratio

Quinto arguitur apparenter nam existens in caritate per frequens actus fruitionis acquirit aliquem habitum qui remanet cessante caritate ergo huiusmodi habitus sufficit exire in similes actus quantum ad substantiam actuum licet non meritorios et cessante caritate non subito corrumpitur ergo corrupta caritate sufficit exire in actum diligendi deum super omnia licet non meritorie

Sexta ratio

Sexto iudaeus paganus zelo suae sectae exponit se morti propter deum ergo fruitur deo nam magis diligit deum quam se ipsum quia praeponit deum vitae suae licet erret sicut haeretici aliquando passi sunt morte propter haeresim credentes tamen suam sectam esse salutarem et ad divinum cultum pertinentem ymmo neccessariam et sic videntur frui deo et tamen non sunt in caritate ymmo in statu dampnationis

Septima ratio

Septima sit aliquis non baptizatus meritus inter christianos qui forte credit baptizatus nec facit de hoc diligentiam iste exibit in consimiles actus et non habebit caritatem nec disponit se debite et sic eodem modo colit deum saltem quantum ad subiectis actuum in se sicut alii

Octava ratio

Octavo quaelibet creatura circa suum finem potest habere suam operationem perfectam unde omnia naturalia alia ab homine naturaliter operantur circa suam finem producendo suos effectus scilicet ex movendo ad sua loca naturalia et sic de aliis ergo etc sic erit de rationali creatura Item pars animae non cognitive seu quae non sunt cognitive id est anima ut est operativa mere naturaliter tendit in deum ergo volitiva non cum sit nobilissima potest tendere in ultimum finem non dico meritorie et suum finem diligere

Nona ratio

Item in statu Innocentiae potuisset anima naturaliter deo frui et eodem debet species seu eiusdem speciei est nunc anima rationalis ergo videtur quod illa operatio naturalis non sit sibi remota

Decima ratio

Item voluntas naturaliter potest frui et non neccessario inordinate alias videtur naturaliter mala

Undecima ratio

Item ratio naturalis dictat aliquid esse summe diligendum propter ordinem diligendorum et quod magis diligibile magis movet ergo summe diligibile magis movet quam aliquod aliorum ymmo maxime ergo voluntas naturaliter magis potest eo frui quam quocumque alio diligibile

Duodecima ratio

Item nisi sic hoc maxime esset quod non posset aliquid aliud magis diligere quam se hoc falsum quia potest constituere sibi alium finem quam se Etiam fortis exponit se morti pro re publica ergo magis diligit illud quam se et per consequens aliquod supra se

Tres opiniones in ista materia

Advertendum quod in ista materia sunt tres opiniones

Prima opinio

una ponit quod ex puris naturalibus quis potest deo frui propter rationes tactas Quod ex puris naturalibus voluntas potest elicere actum virtuosum et bonum moraliter non tamen meritorium sine caritate Istam positionem tenet Adam holkot et multi alii

Secunda opinio

Alia opinio quod licet ex puris naturalibus non possit creatura frui deo potest tamen sive gratia gratificante sed non sine gratia gratis data unde gratia gratificans est illa virtus theologica quae realiter elevat animam et iustificat eius animam actus et illa non stat cum peccato quia iustificat et gratificat actus animae ymmo secundum aliquos nec est absolute possibile ipsam stare cum peccato quia infunditur huiusmodi gratia in baptismo et in aliquibus postea intenditur Gratia gratis data aliquando generantur vocatur esse donum dei in proposito dicitur aliquod speciale adiutorium ultra influentia dei communem isdem est quasi medium inter influentiam communem et influentiam caritatis vel gratiae gratificantis etc specialis motio vel directio in bonum quia spiritus sanctus ymmo tota trinitas pulsat mentem illius qui est in peccato ut convertatur unde apocalypsis 2o sto ad ostium et pulso ad ostium numquam animae ad detestandum peccatum et ad diligendum bonum et prosequendo haec inquam motio quae vocatur gratia gratis data requiritur ad deo fruendum etiam extra caritatem secundum istam 2m viam quia naturalia non sufficeret

Tertio opinio

Tertia via quam intendo tenere Ad fruendum deo requiritur gratia gratificans elevans voluntatem a vivificans animam ad huiusmodi nobilis actus productionem et conservationem et quia ista materia est pure theologica ideo non patitur vehementem demonstrationem nec teneo eam per evidentiam rationum sed propter auctoritates sanctorum quae de directo videntur hoc praetendere ymmo expressissime Augustinus et Anshelmus hoc ponunt et exponunt sacram scripturam conformiter ad istum intellectum Auctoritates quasi innumerabiles sunt ad hoc unde opinio eorum videtur esse quod alia via faveat errare pelagii

Pro quaestione ista adduco rationem Nam si fruatur sortes deo illa fruitio est dilectio dei super omnia qua stante non est compossibilis alia volitio dei contemptiva nam eo ipse quod deus diligitur super omnia a creatura ipsa creatura aequivalenter vult sibi super omnia obedire ergo excludit super omnes alios actus pravos voluntatis scilicet odiendi

Item dilectio dei super omnia est maxima dispositio creaturae ad deum ergo non stat sine gratia lege stante consequentia tenet quia quotiens creatura debite disponit se totiens confertur sibi gratia antecedens patet quia inter omnes dispositiones quas creatura potest habere illa est nobilissima scilicet quod diligat deum propter suam bonitatem super omnia modo cum maxima tali dispositione non stat lege stante quin talis habeat gratiam et sit in gratia saltem quia non staret quin gratificaretur

Item inter omnis actus diligendi deum est summae nobilitatis et difficultatis ergo naturalis facultas humana non se extendit ad illum actum alias gratia non esset neccessaria ad productionem actuum meritoriorum Sed solum esset distinguui inter peccatores et non peccatorem Ita quod arguitur sic Caritas requiritur ad productionem actus fruitivi et voluntas non est per se sufficiens etc

Conclusio: quod fruitio hic in via est perfectior quam fuisset in statu innocentiae.

Pro declaratione materiae advertendum quod triplex debet ymaginari status creaturae scilicet status purae naturalis scilicet naturae integrae vel innocentiae Secundus est status naturae corruptae non reformatae per gratiam vel caritatem et tertius est status gratiae et hoc in via

Quantum ad primum potest concedi quod in statu innocentiae ex puris naturalibus poterat adam diligere deum fruitive patet ex ordine diligendorum et habitudine et ex rectitudine potentiarum nam ordo diligendorum et habitudine erat primo parenti clarus et cognoscebat quod nulla creatura habebat rationem fruibilitatis et quia voluntas habuit concordantiam ad omnes alias vires ergo conformiter eliciebat

In statu naturae corruptae deordinatione facta est in regno animae ita quod vires inferiores rebellant superioribus propter poenam peccati originalis et superiores subiciuntur inferioribus ideo est talis infirmitas quod anima sibi derelicta fruitur se ipsa ita quod inclinatur ad contrarium deo et sic inclinatur ad se sicut grave naturae suae derelictum tendit deorsum Ita est de voluntate quod ipsa sibi derelicta non stat ipsam tendere in deum et istam affectionem vocaverunt doctores affectionem commodi / et sicut grave non potest ex se sursum ascendere ita voluntas sibi derelicta non potest ex se ad deum ascendere

In statu gratiae ymaginandum quod gratia est medicina contra istum morbum quia habet elevare creaturam ad deum et quasi facere recedere a centro rerum corporalium sicut levitas introduceretur in materiam gravis potest esse in tanta proportione quod faceret moveri ipsam grave quaecumlibet velociter Ita de gratia respectu voluntatis In libro confessionum et de civitate deo augustinus facit istam operationem unde augustinus amor meus pondus meum

Advertendum tamen quod cum isto stat dei dilectio nam relatio ad se quandoque non est evidenter perceptibilis sed realiter talis non est dilectio licita nec fruitio sed est visus dei forte multi credunt frui deo et non fruuntur sed utuntur et credunt non referre ad se sed stat tamen quod referant Secunda potest dici quod fruitio dei in hoc statu est perfectior quam in statu innocentiae nulla erat penitus difficultas frui deo ex clara notitia ordinis creaturam deum nec erat aliquis trahens ad contrarium unde notitia habitudinis creaturarum ad deum erat evidens in statu innocentiae et sic non est in hoc statu ymmo contraria ergo etc Confirmatur quia realiter ista fruitio vicem in hoc statu est in beatitudine motiva et beatitudinis meritoria in statu autem innocentiae non et hoc loquendo de illa quae in illo statu ex puris naturalibus potuit elici unde magister adam non habuit unde etc et sic fruitio in hoc statu est perfectior propter maiorem efficaciam et maiorem difficultatem

Sed contra: opinio Adam Wodeham quod Deo posset frui sine gratia vel caritate

Adam arguit contra istud quia tenet contrarium istius positionis una rationum suarum est quando voluntas potest producere aliquem actum cum habitu potest illum producere sine habitu etc verbi gratia habitus acquiritur per actus ergo Actus praecedunt ergo Voluntas per propriis concurrit ad productionem actuum quam quod habitus concurrant secum igitur quemcumque actum potest producere mediante habitu eundem potest sive habitu et sic in proposito si voluntas cum habitu caritatis sufficit producere actum fruitivum etiam sive illo sufficit et per consequens sive caritate possibile est quod fruatur deo

Advertendum quod lata est differentia de actibus naturalibus naturaliter producibilibus et aliis solum producibilibus cum adiutorio dei speciali unde voluntas habet aliquos a naturali sua facultate et de illis bene habet veritatem illud dictum assumptum Ab Adam sed secus de illis actibus qui excedunt facultatem voluntatis et ad quorum productionem requiritur altioris speciei causalitas quam ad illos alios nam caritas principalius concurrit quam voluntas in productionem actuum fruitivorum iterum deus specialis quam caritas ubi noluntas esset principalis causa sicut in habitibus naturaliter acquisitis forte ita esset sed in aliis voluntas non esset principalior adhuc inter causas particulares ideo sublata principali causa non producitur effectus

Item dicit quod deus posset dare praeceptum creaturae quod diligat deum fruitive absque caritate nec deus infunderet caritatem tunc creatura posset conformiter ad praeceptum facere Respondendum quod remotis omnibus specialibus adiutoriis et non ampliata causalitate voluntatis et stante lege communi deus non posset praecipere creaturae ad diligendum deum fruitive patet quia obligaret creaturam ad impossibile ut si creatura posset levare unum solum et praeciperet sibi quod levaret 100 sive alio adiutorio non ampliata eius causalitate obligaret ad impossibile

Item dicit voluntas non esset activa respectu fruitionis naturae negetur consequentia sed bene conceditur quod non est principalis causa sicut potentia levativa sortis non potest sine adiutorio nisi tantum pondus levare tamen cum adiutorio posset duplum triplum et sic in infinitum et sic voluntas non potest producere actum fruitivum sine adiutorio cum adiutorio tamen valde bene posset

Conclusiones

Circa distinctionem 45am Prima conclusio voluntas divina est met sua essentia Advertendum quod deus ratione suae immensitatis idem est esse velle etc sed intellectus noster non potest eum perfecte capere per unum praedicatum Ideo quodammodo secundum partem ita eum concipit 2m modum cognoscendi creaturam quia diversimode operando diversimode se habet per diversas potentias et diversa instrumenta et quia non possumus sic de deo attribuamus talia praedicata deo licet totum sit idem in deo et omnia concurrat ydemptitate et ratione difficultatis et modi concipiendi ista praedicata sunt sibi imposita ut per varios conceptus possemus eum magis concipere et melius Et ista fuit radix ponendi formalitates

Secunda conclusio licet idem sit in deo esse et velle tamen non est idem vult et hoc est ex modo significandi terminorum unde deus vult ante christum fore et tamen non est antichristum fore

Tria conclusio voluntas beneplaciti est voluntas positiva rerum in esse Aliter vocatur voluntas ut est creatura obligativa et vocatur voluntas signi et non est nisi lex scripta Reducitur tamen ad voluntatem efficacem quia deus vult efficaciter creaturam ad illam legem obligari Alii voluntas dei vocatur permissio quia permittit aliqua fieri si vellet ea tollere non fierent

Lectio 65, de Trinitate
Recapitulatio priores conclusiones

In alia lectione Pro inquisitione divinae simplicitatis dictum fuit quod deus non potest formaliter influere nec potest est forma formativa creaturae nec vitaliter potest perceptiva immutare tantam

Obiectiones

nunc restat inducere motiva contra contrarium

primo ex ymaginatione philosophorum ponentium quod deus est anima mundi unde in sexto ey eneydos ponit virgilius quod omnia spiritus intus alit

Et Albertus tractat quod fuit opinio philosophorum quod distinctio specierum non esset nisi ex parte materiae Ita quod deus est unica forma omnium sed 2m complexionum sunt gradus operationum et nobiliores operationes exercet ubi materia est nobilius et melius disposita

Ad idem est rabi noyses in libro de duce dubiorum dicit quod mundus debet ymaginari tamquam quoddam vivens habens diversa membra aliqua terrestria alia magis nobilia et alia pure spiritualia Etiam tenet quod deus habet se in triplici genere causae scilicet efficientis finalis et formalis ergo deus est prima forma concurrens de intentione philosophorum est quod deus sit formaliter anima mundi informans et actuans tamquam forma principalissima.

Commentator in pluribus commentis 12 metaphysicae ponit deum in triplice genere causae scilicet finalis efficientis et formales ergo deus est prima forma concurrens realiter in genere causae formalis respectu cuiuscumque rei creabilis.

Beatus dyonisius in libris suis diversis quasi quasi in numeris ponit quod deus est esse et vita viventium

Augustinus in libro confessionum omnes formas mutabiles subordinat in aliquam inmutabilem in genere causae ergo deus concurrit in genere causae formalis ut distinguitur ab aliis causis nedum de possibili ymmo actu Augustinus 10 confessionum approbat sententiam philosophi platonici ponentis quod deus est formaliter rerum mutabilium

Ad idem est linconiensis libro super de divinis <lb ed="#E" n="21"/>nominibus conformiter ad dyonisium quod deus est forma mutabilium sic impressio sigilii est forma liquidi quamquam sit forma extrinseca tamen dicit deum quoddam modo esse formam

Responsiones

deinde arguitur rationibus primo sic nam causa secunda sufficit influere in aliquo genere primo ergo oportet in omnium genere causae influentis excludendo materiam devenire ad aliquam primam et illa non est nisi deus igitur deus est prima causa in genere causae formalis

Secundo influxus formalis dicit communicationem bonitatis et perfectionis igitur debet attribui deo ymmo maxime convenire quia ibi est summa bonitas et plenitudo bonitatis et summa bonitas plenitudo igitur ibi summus reperitur formalis influxus

Item forma habet multiplicem habitudinem ad suum formale aliquam habet 2m quam recipit perfectionem a suo formabili scilicet inhaesionem non inhaerentia est quoddam genus dependentiae habent etiam aliquae formae dependentiam quantum ad suam productionem ut formae materiales educuntur de potentia materiae ideo quam deduci dependent potius amatur quam econtra et sic ut potius recipit a materia quam communicet sibi Et constat quod secundum has duas habitudines non influit formaliter Ideo habet aliam 3am habitudinem respectu formabilis scilicet communicare suam intrinsecam perfectionem scilicet perfecere formabile vel constitutum

et ista est habitudo influxus formalis Et ista habitudo dicit perfectionem simpliciter et nullam penitus imperfectionem sed suae bonitatis communicationem ergo potest deo competere quia dicit quidquid dicit perfectionem sine inperfectione annexa potest deo competere sed sic est de influxu formali qui non est inhaerere vel dependere quia ille habitudines dicunt magis recipere quam commutare vi cuius communicationis consurgunt denominationes concretive in illo cui communicatur igitur deus potest concurrere formaliter influendo

Item deus est unibilis in esse personali naturae humanae sicut de facto est igitur est unibilis et communicabilis essentialiter et formaliter antecedens patet de unione personali ad humanam naturam consequentia probatur quia de ratione essentiae est magis esse communicabile quam de ratione personae quia de ratione personae ut sic est quod non sit communicabilis est et de ratione essentiae est quod sit communicabilis ad intra Ideo si ratione personae est unibilis etiam ratione essentiae communicando essentialem suam perfectionem

Confirmatur essentia est communicabilis adintra ydemptitate per plenitudinem igitur adextra potest communicari per participationem forte diceretur quod ex parte divinae essentiae non est repugnantia quin sit communicabilis sed ex mutatione et de factu naturae est quae non est huiusmodi influxus capax

Istud tollitur quod non videtur maior repugnantia quod creatura sit capax unionis essentialis et influxus formalis quod creatura sit capax unionis essentialis et influxus formalis quod creatura sit capax ad essentia quam sit capax unionis personalis sed de facto est capax verbi igitur

Item potentialitas creaturae ad huiusmodi uniones non est intrinseca sed extrinseca ex omnipotentia sic ordinantis quam penes intrinsecam perfectionem ergo debet magis mensurari penes potentiam sic ordinantis quam penes intrinsecam perfectionem

Item potentia obedientialis non est intrinsece seu non quantificatur per intrinseca sed quantificatur penes ymaginationem potentiam qui potest creatura sic vel sic uti tamquam instrumento

Item nichil est denegandum vel removendum a divina omnipotentia nisi appareat contradictio vel manifesta repugnantia scilicet deum concurrere formaliter influendo non inplicat quia servatur de deo omnis perfectio et cum de ratione influxus formalis ut sit aliqua imperfectio non videtur denegandum omnipotentiae dei

Item arguitur apparentius quia de facto deitas est humanitati christi communicata per realem informationem igitur antecedens probatur per apostolum ad <unclear>colossensem</unclear> 2o capitulo ubi loquens de christo dicit quod in eo habitat plenitudo deitatis corporaliter

hanc auctoritatem exponunt doctores approbat ad intellectum huiusmodi communicationis formalis hugo in libello de sapientia humanitatis christi dicit qQuod humanitati et animae christi communicatum est gratiose et temporaliter quicquid deus habet per naturam ergo sequitur quia tota plenitudo deitatis est huiusmodi humanitati communitata

Ambrosius dicit quod deus humanitati christi contulit quicquid habebat in se essentialiter et quidquid perfectionis habebit et hoc non nisi per intrinsecam unionem divinae essentiae per modum formae

Ad idem Richardus de contemplatione parte quinta qui requirit de huiusmodi communicatione deitatis ad humanitatem Et dicit nedum communicata est humanitati christi omnis scientia sed etiam omnipotentia Et ultra humanitati christi communicata est omnipotentia ergo tota latitudo divinae perfectionis et hoc non per immutationem vitalem scilicet sic quod animae christi omnia essent repraesentata igitur per influxum formalem deus influit

Item comparando unionem humanitatis christi ad verbum et eque sequitur propositum quia tanta est unio deitatis vel dei ad humanitatem et tam intuitiva quam intuitiva econtra humanitas ad verbum sed vi unionis humanitatis ad verbum recipit deus vel deitas denominationem concretiva quod denominatur homo ita humanitas debet denominari deus

deinde probatur quod deus possit vitaliter inmutare primo auctoritate magistri et inducit auctoritates augustini

Una ratio de Rippa

/ Arguitur ratione / quae videtur movere magistrum Iohannem de ripa in ista materia ut prius tactum est ipse praesumpsit quod notitia habet multiplicem habitudinem ad potentiam perceptivam unam inhaesionis quia dependet a suo subiecto tamquam accidens

Secundo habet habitudinem ad potentiam perceptivam ut activam

3o ut vitaliter perceptivam ergo ex inhaesione formaliter non denominatur vitalis inmutatio nec ex habitudine ad potentiam ut productivam quia divina essentia est notitia et non est producta

Etiam staret quod perciperet per notitiam quam non produceret Si ergo non ex habitudine ad potentiam ut subiectivam nec ut ad activam ergo ut vitaliter perceptivam modo primae duae habitudines dicunt imperfectionem prima dicit inhaesione 2a productionem 3a non dicit aliquam inperfectionem ergo reducitur ad causam exemplaret quae deus est et potest deo competere unde inhaesio et productio non sunt de ratione 3ae habitudinis notitiae ad potentiam perceptivam

Lectio 69, de Trinitate
Continuando responsio ad opiniones philosophorum: ad duo confert pro ampliorem declarationem

In alia lectione Advertendum quod materia praecedentis lectionis scilicet de opinione philosophorum inter alia et duo confert

primo ad exercitationem intellectus circa materiam trinitatis 2o ad retorquendum contra philosophos gentiles inpugnantes nostram fidem quia magis impossibilia ponunt apud intellectum humanum Inpingentibus nobis philosophis quod ponamus aliquam rem ydemptice ab alia emanere

ita retorquere possumus contra opinionem epicuri hermetis et aliorum

Ad rationes prius inductas

Responsio ad rationes
Ad primam

prima ratio stat in hoc in uno quaque genere causae videtur esse prima causa simpliciter igitur est prima causa in genere causae formalis praecipue quia primo influere in aliquo genere est esse primam causam in illo genere et hoc est independenter causare igitur nulla causa secunda hoc potest ergo deus principaliter concurrit in genere causae formalis

Responderi potest per primam propositionem lectionis praecedentis ubi dicitur quod non sequitur deus absolute est prima causa igitur in genere causae formalis est prima causa

Secundo dicitur quod nulla est concenatio essentialis vel subordinatio causarum formalium vel etiam materialium nam huiusmodi causae sunt similiter intrinsice concurrentes ad alicuius constitutionem nec ad huiusmodi constitutionem requiritur nisi una simplex causa in suo genere et ad hominis constitutionem concurrit unica causa formalis scilicet anima etiam unica materia ex qua cum forma sit compositum Ideo ratio fundatur super falsa ymaginatione scilicet super hoc quod sit ordo inter illas causas sicut inter alias

Tertio dici potest admittendo huiusmodi ordine causarum formalium et materialium inter se et intelligendo via resolutionis quia a nobis notioribus resolvendo ad ultimam semper proceditur ad imperfectius cuius oppositum est in causis finalibus et efficientibus quod significemus causam efficientem 2am illa agit virtute alterius perfectionis et sic consequenter et eandem datur independens Contrarium est in subordinatione formarum concurrentium ad constitutionem nam in homine anima intellectiva est perfectissima

deinde alia superius ordinata est forma animalitatis scilicet sensitiva minoris perfectionis et sic semper ascendendo proceditur ad imperfectius igitur ex termino huiusmodi processus non reperitur idem independens quia semper ultimum est imperfectissimum proportionaliter de materialibus nam signata materia ex qua inmediate constituitur homo illa resolvitur in elementa deinde elementa in materiam primam et semper posteriora sunt minus perfecta quia elementa realiter manent in mixto 2m istum modum et sunt perfectiora quam materia prima

quia processus naturae non est animus perfectus ita quod priora sunt minus perfecta et sic licet admiteretur subordinatio formalium et materialium inpossibile est tamen deum tenere primum gradum ex quo est inperfectissimus

Consequenter quia tangitur de primo influere quia tunc defluere independenter possit quod soli deo conpetit dicitur quod inpossibile est aliquam causam secundam in quocumque genere primo influere quin eius defluxus dependeat ab influxu dei in eodem genere vel in alio superiori continente primum ut totum reducitur ad influxum effectivum vel finalem Ideo inpossibile est quod aliquid influat in genere causae formalis vel materialis quando concurrat influxus eiusdem generis vel alterius superioris

Sequitur quod influxus formalis etiam materialis dependet ab influxu effectivo vel finali essentiali dependentia

et quia huiusmodi influxus reperiuntur in deo etc unde influxus eius effectivus vel finalis evidenter in se continet influxus alios

Sequitur falsitas cuiusdam opinionis dicit quod stat aliquam personam divinam formaliter influere et totam trinitatem nec formaliter nec effective influere Quia licet concederetur per inpossibile tamen quod staret aliquam personam influere formaliter aliis non influentibus formaliter non tamen concedendum esset quin alia influeret influxu effectivo ordine quodam naturali nam est subordinatio essentialis huiusmodi causalitatum Ita quod tota latitudo causalitatum ita quod tota latitudo causalitatum materialium et formalium praeexigit sibi causalitatem effectivam

licet causalitas effectiva non dicat imperfectionem essentialiter tamen praerequirit causalitatem effectivam igitur et sic de aliis

Confirmatur nam non staret deum formaliter influere quin creatura mutetur modo omnis mutatio adextra est quaedam operatio igitur est communis toti trinitati quia in quolibet genere causae effectus dicitur mutari modo omnis mutatio adextra tota trinitas est causa ergo non stat etc quin tota trinitas concurrat active saltem

Ad secundam

Ad aliam rationem informatio dicit suae bonitatis communicationem igitur debet summae divinae essentiae competere

Respondendum est quod ista ratio satis potest esse soluta ex prius tactis quia licet informatio dicit aliquo modo perfectionem non tamen similiter quia de ratione sua intrinseca dicit inperfectionem scilicet evidentiam in subsistentiam alicuius vel constituti vel sustentantis constitutum quia ergo informatio licet includat ad perfectionis tamen de sua integritate etiam includit tendentiam in subsistentiam huiusmodi constituti 2o dicit quod tollit personalitatem informantis et hoc repugnat deo

Tertio dico quod quantum ad illud quod est perfectionis in forma illud reperitur evidenter in deo nam informa perfectionis est seipsam communicare et suam bonitatem et hoc reperitur in divina essentia quia communicatur ad intra per plenitudinem omnibus tribus personis et in hoc forte est similitudo ad genus causae formalis non tamen sequitur quod possit esse causa formalis Sicut esse intellectum in specie humana dicit aliquam perfectionem sed limitatam quod repugnat deo ergo deus non potest esse intellectus hominis

Ad tertiam

Per hoc patet solutio sequentis rationis Quia sequens ratio stat in hoc tollendo omnes inperfectiones formae scilicet inhaerere materiae esse partem constituti et sic de aliis dicentibus partem inperfectionis imperfectionem stat quod deus habeat habitudinem quod solum dicit perfectionem Responsum est prius quod licet informare non includit huiusmodi inperfectiones iam datas nichilominus habet alias inperfectiones sibi annexas et haec intrinsecas scilicet tendere in subsistentiam et tollere personalitatem

2o dicitur quod huiusmodi in habitudines gratiose admittuntur responsione et gratae aliquando ratione maioris explicationis sunt tamen inseparabiles quantum ad aliquod saltem quantum ad inhaerere et constituere in formis substantialibus nam diceret adversarius quia formaliter inhaesio est informatio et inhaesio cum materia est formaliter constitutio modi tamen sunt diversi ad exprimendum clarius eandem rem ut deum exprimus variae ut latius eum concipiamus patet quia quicquid est positivum deus potest se solo producere Etiam quicquid positivum habet forma vel facit vel causat deus potest ponere non tamen influxu eiusdem formae Nec sequitur deus potest ponere omnem effectum quam forma potest ergo potest esse causa formalis et sic de materia unde de ratione influxus materiae est educere de potentia materiae Sequitur quod deus non potest facere se solom quidquid potest facere cum causae secunda patet quia non potest informare se solo licet in genere causae efficientis possit effectum ponere

Sequitur quod proprie loquendo deus non potest supplere influxum causae formalis nec efficientis quia supplere influentiam causae secundae proprie loquendo est eodem modo concurrere sicut concurrit causae secunda modo deus non potest finite nec remisse concurrere ergo non potest adaequate concurrere influentia simili influentiae qua concurrit ignis licet tamen adaequate deus posset ponere eundum effectum

Ad quartam rationem

Ad aliam rationem persona divina est unibilis alicui creaturae ergo divina essentia Respondetur quod dato persona divina sit unibilis non tamen in aliquo genere causae Non enim in genere causae materialis vel etiam formalis quia quod verbum recipit denominationem concretiva vi huiusmodi unionis ex hoc non arguitur habere rationem materiae quia haec est de ratione subsistentiae ultimate scilicet recipere denominationes concretivas et sic ratio non concludit quia videtur supponere uniatur in genere causae materialis vel formalis

Secundo dicitur quod consequentia non valet persona divina est sic ypostatice unibilis ergo essentia inmediate causa est nam de ratione terminum huius unionis est formaliter causae subsistentiam ita quod unio debet esse suscentificata modo sic est de persona scilicet verbo non tamen essentia est formalis terminus unionis ut si ymaginemur aliquam distinctionem personae ad essentiam diceremus quod persona esset terminus illius unionis et non essentia

ulterius dico dato quod essentia immediate uni creaturae uniretur non tamen influeret formaliter quia nullo modo reducitur ad influxum formalem

Ad quintam rationem

Ad aliam rationem quae iam aliquantulum est tacta quia divina essentia est per plenitudinem adintra communicabilis

ergo etiam adextra potest participari per plenitudinem dicitur quod repungnat adextra divinam essentiam per informationem communicari quia informatio includit perfectionem

Secundo non est possibile ipsam communicari adextra quia oporteret quod produceret inmensae

Tertio dato quod divina essentia quantum ex parte sui est posset adextra communicari repugnaret tamen creaturae quae nullo modo est capax influxus inmensi et non potest esse inmensa quia est sub limitibus circumscripta

Ad sextam rationem

Ad aliam rationem nam inplicat contradictionem dico quod inplicat contradictionem sufficienter mihi licet non evidentissime

ad septimam rationem

Ad aliam quando probatur quod deitas potest formaliter influere quia verbum est communicatum humanitati verbi secundum plenitudinem deitatis Ad colonenses In christo inhabitat plenitudo deitatis corporaliter et per hoc quod dicit corporaliter videtur excludere dona illapsa animae

Respondet ut prius tenendo propositionem et dicitur quod vero illa non petit nisi ex positionem auctoritatis augustini ponit et recitat magister in 3o libro distinctione 13a Cuius sententia stat in hoc ymaginandum est inquit augustinus quod christus secundum humanitatem sit caput ecclesiae et sic tota ecclesia debet ymaginari unum corpus

consequenter sicut in capite sunt omnes quinque sensus et in membris aliis in quae capit influit non reperiuntur omnes sensus nisi ille qui est necessarius scilicet tactus Ita proportionaliter dicitur de christo qui sit vere caput totius corpus id est ecclesiae et quod omnia dona et virtutes sunt realiter in ipso Et deitas omnia dona communicavit christo et sic influit huiusmodi dona membris limitate scilicet dona necessaria tam in viam quam in patria Ideo debet intelligi quod ecclesia est unum totum corpus et christus est caput et deitas communicatur corpori quantum ad caput scilicet christum non quod humanitas christi per intrinsecam rationem informetur deitatis

Erant inductae auctoritates quod videntur dicere quicquid sibi deus habet per naturam humanitatem christi habet per gratiam et per consequens tota deitas divinitas plenitudo est intrinsece communicata humanitati christi Alias non haberet omnipotentiam ut tenet Richardus in 3o Ita quod omnis intrinseca perfectio est humanitati christi communicata et hoc non nisi esset deitas communicata per modum formae

Breviter istae auctoritates et rationes solvuntur a magistro Advertendum quod licet verbum ab aeterno fuit tamen temporaliter incepit esse homo et ex gratia id est ex sua benignitate

Sequitur ex hoc quod realiter idem et verbum dei aeternum et hoc homo christus et ideo factum est vi illius unionis quod homo est inmensus infinitus deitas tota perfectio deitatis

Ad istum intellectum dicuntur ista omnia de homine sic scilicet quod dicuntur de deo qui est homo ymaginando quod realiter verbum incepit esse homo ita quod christus et homo supponunt pro vero et ideo vi unionis factum est quod omnia illa praedicata attribuuntur isti termino homo et sic vi unionis inceperunt verificari de isto termino homo

Ad octavam rationem

ultima ratio fuit ista tanta est unio humanitatis ad deum quanta est deitatis ad humanitatem vel econtra sed ratione unionis humanitatis ad deum vel verbum denominatur homo igitur econtra humanitas denominabitur deus Ista ratio modica est si bene inspiciatur quia licet eadem sit unio istorum extremorum adaequate inter se tamen non sequitur quod si praedicata concretiva unius extremi competant uni quod econtra quia unica est unio formae ad materiam et econtra et tamen subiectum denominatur concretive et forma non Albedo et suum subiectum uniuntur eadem unione igitur consequentia non valet

Secundo dicitur sicut dictum est quod huiusmodi uniio non est de genere unibilium formaliter vel materialiter ideo ratio nihil probat

Tertio dicitur quod ponere huiusmodi unionem talem quod vi ipsius humanitas denominaretur deus nihil penitus per hoc salvaretur in materia incarnationis sed materia magis obscuratur et sic oporteret concedere quod humanitas christi esset homo et hoc non conceditur a doctoribus unde ibi sunt plures homines sed denominatio communicatur verbo et sic humanitas perdit suam denominationem

Etiam si concederetur quod humanitas esset deus sequeretur quod deus posset peccare dampnari esse miserrimus et annihilari quia illa humanitas posset peccare et dampnari et anichilari quia potest dimitti

Advertendum quod positio ponens quod realiter posset formaliter influere abstrahit omnem habitudinem inperfectionis et manet solum habitudo dicens perfectionem sive aliis

et illo dato non videtur magnum inconveniens et posset deo competere et sic humanitas denominaretur extrinsce deus et non diceretur realiter deus et sic non esset inconveniens concedere quod illo modo essent plures dii et sic concederetur vel non esset inconveniens concedere quod aliqua creatura participans deum extrinsece denominaretur deus scilicet quae creatura non esset deitas

Lectio 105, de Libertate
Circa operationem daemonum

In alia lectione Secundum quod heri tangebatur omnia opera mirabilia reducuntur ad tres modos

unus est modus operum miraculorum de quibus heri dicebatur

Prima propositio

Alius est modus operum daemonum Advertendum est primo quod ex scriptura testamenti etiam satis habemus quod spiritus maligni quae multa exercuerunt opera ut patet evvangelium de daemonum eicione ab hominibus per eos obsessis etc

plures philosophi in hoc concordant plato substantias spirituales divisit in duo genera unum bonorum spiritum quos vocavit calo daemones calo in graeco bonum dicitur latine dicitur 2o genere cacodaemones unde caco in graeco est malum in latine Ideo ex doctrina eius in thymeo habemus quod ponendi sunt species ipse posuit eos hic in aere nobis conservari

de aristotele quantum est de communi eius doctrina non apparet quod posuerit wilhelmus parisiensis in libro de universo dicit quod habuit spiritum familiarem quam credebat aristoteles esse spiritum vel angelum bonum missum sibi de caelo scilicet urbe veneris wilhelmus parysiensis notat ibi quod realiter fuit daemon qui subtytulo bonitatis et sanctitatis decipit aristotelem et dixit se missum de caelo et tamen instruxit eum de aliquibus punctis contra fidem et inter alia quae non esset spiritus materiali vitulo tamen in libro quem fecit de natura daemonum dicit aristotelem fecisse librum genealogia dae<lb ed="#E" break="no" n="21"/>monum quem dicit fuisse valde bonum librum licet non inveniatur apud nos sed quicquid sit de hoc dicendum est quod ponendi sunt maligni spiritus

Secunda propositio

Secundo sciendum quod huiusmodi spiritus sola divina permissione operantur quod quoddam modo apparet nam extremo odio odiunt totum genus humanum ergo si relinqueretur suae potentiae cum influentia dei generali infinita nocumenta nobis reerent scilicet si non reservarentur nam ut testatur petrus in canonica adversarius noster dyabolus tamquam leo rugiens etc

Corollaria
Primum: quod familiaritas daemonum est summe fugienda quia extremo odio odiunt nos

Sequitur primo quod eorum familiaritas est summe fugienda nam extremo odio odiunt nos ergo quicquid fraudem possent exercent in nos

Secundum: quod ars magica nihil est

Secundo sequitur quod ars magica nichil est patet nam daemones et eorum operationes subiacent soli divinae providentiae et provisioni ergo sequitur quod non subiacent alicui arti vel verbis vel coniurationibus vel industriis aliis humanitus inventis sed deo vel forte sanctis quibus dedit deus potestatem eos coartendi ut apostolis

Ex alio nam invocatores daemonum sunt homines bestiales fide et virtutibus carentes ergo non sub arte cadit huiusmodi facultas magica antecedens est notum in discurrendo per hystoriam nam malefici fuerunt semper et vilissimi Etiam apparet de hiis qui habitat inter montes ubi etiam reperiuntur multo invocatores daemonum qui arte carentur Ex alio quia unus quisque illorum bestialium iuxta suam fantasiam ad plurium invocat igitur non cadit sub arte nec per modum regularum artis procedit

Tertium: quod malefici vi artis magicae nihil aliud operantur nisi deceptiones potentiarum in illis quos decipiunt

Tertio sequitur quod malifici vi artis magicae nichil aliud operantur nisi deceptionem vel laesionem potentiarum interiorum in illis quod decipiunt

Multiplex modi deceptionis

¶ Advertendum quod quantum ad materiam praesentem spectat multiplex apud tales reperitur deceptio quae habet pro fine quaesitum vel iuvamen inanem gloriam

Primus modus deceptionis

primus gradus est quorumdam ex in dus?a naturali vel alias loquentium interius absque motu laborum et perme?tum ad facilius decipiendum observatis certis communicationibus met dant responsa assistentibus vel met loquuntur et videntur loqui

Secundus modus deceptionis

Secundus modus decipiendi ut tangit bachon est per conventionem nam aptatis quibusdam canalibus habent latentes socios qui per cannas loquuntur et decipiunt audientes

Tertius modus est per terrores per terrores interius passionare hominem et taliter disturbare potentias interiores quod non sit distinctio quantum ad sic disturbatum inter phantasma et obiectum quo casu stante quicquid interius occurrit per modum phantasmatis iudicatur adextra obiective existere qui quidam terror vel passio inducitur ab eis ex multiplici modo et causa primo ex parte loci quia tales malefici eligunt loca solitaria terrorum inducta

Ex parte temporis nam tempore nocturno et specialiter tenebroso consuerunt sicut homines de fraudare

ex parte verborum cum quia sunt ignota tum quia ex figuratione locutionis sunt laesiva potentiae audientis

Etiam figura ascriptis quae omnia simul menta redim reddunt assistentes reducunt ad talem statum quod vi terroris interioris et motuum spirituum ad intra non distinguunt inter phantasma et obiecta sic quod illud quod inpressum est obicitur per modum rei adextra obiecte et sic quicquid occurrit ad intra per modum phantasmatis repraesentant quod adextra per modum obiecti

quia quandoque aliqui crediderunt loqui cum daemonibus qui se ipsos adhuc statum reduxerunt assistentes remanent post in perpetuum laesi ratione disturbationis spirituum adintra rereducibiliter ad priscivum statum ymmo quandoque inpurdentes male dispositi

Tertius modus deceptionis

¶ Alius modus potest esse per naturam ratione densitatis aeris et hoc dupliciter vel quia eligunt loca ubi sciunt aerem esse tantae densitatis quod est reflexivus specierum et ratione frigiditatis noctis in tantum condensatur quod reflectantur species sic quod indiget homo se videre in alio situ non videt tamen nisi se ipsum ut 3o metheororum dicitur de antiphonte qui sic vidit faciem suam vel etiam per applicationem alicuius naturaliter condensantis Et per hunc modum salvantur multae apparentiae daemonum ubi scilicet sortes vidit se ipsum in aere existentem credit habere daemonem propinquum ex quo consurgere potest timor de magico faciei et magna infirmitas accidentia animae secundum proportionem suae vehementiae alterant corpus et possunt quandoque usque ad mortem et sic potest resolvi ad causas naturales absque hoc quod recurratur ad daemones

Quartus modus deceptionis

Item potest esse ratione considerationis defectus rei ab alia re

¶ Advertendum quod secundum quod res videtur sub maiori angulo secundum hoc indicatur proportionabiliter esse maior ceteris paribus et sub minori minor et sub aequali aequalis Ista est demonstrata a vitulone in quarto suo libro Et etiam alicen demonstrat eam quia visio fit etc ex hoc potest contingere quod ab obiecto parvae quantitatis ut homo videatur ita magnum sicut castrum maximum vel turris altissima ut posito casu quod homo et turris elevata videantur sub eodem angulo adaequate et non discernantur de distantia vel propinquitate sine dubio homo iudicatur ita altus sicut turris scilicet si radius transeat per cacimine capitis et non discernatur distantia et sic iudicabitur homo daemon

Et sic narrat vitulo de lupo qui sic videbatur proprie nemus et apparuit esse ita magnus sicut nemus Sed ipso variebatur angelus et videbatur sub propria quantitate et sic possunt applicari obiecta quod videantur aequales angelos

¶ Advertendum quod ad debite percipiendum visu requiruntur octo scilicet lux debita distantia situs magnitudo soliditas dyaff dyaphaneytas tempus conveniens et debita organi dispositio et quia ista possunt in infinitum variari igitur deceptiones possunt in infinitum multiplicari nam alicuius istorum mutationem sequitur deceptio

Quintus modus deceptionis

Alius modus deceptionis potest esse laedendo organi dispositionem assistentis nam sicut turpedo est pistis quid cuius actus stupefecit membrorum ita quod tangendo ipsum membrum vel manus redditur stupidum ymmo etiam licet tangatur solum per baculum ut tangit wilhelmus parisiensis in de universo Et sic potest visus valde alterari ubi tamen non est daemon Requiritur iterum conveniens tempus nam propter velocitatem motus punctus circulariter revolutus videtur esse circulus sicut de baculo inflammato si revolvatur circulariter terminus eius videtur esse circulus propter brevitatem temporis videtur esse superius et inferius simul Et ergo propter brevitatem temporis in quo res ponitur in loco sensus non sufficit iudicare quod sit in loco sic resolvantur omnes t?tus scilicet ratione brevitatis temporis et velocitatis motus Et fiunt huiusmodi deceptiones ratione infirmitatis virtutis nostrae discretive Ita etiam posset dici de aliis circumstantiis sicut de tempore etc quibus utuntur magici in suis deceptionibus ad extorquendum pecunias a simplicibus

Sextus modus deceptionis

Alius modus potest esse per materialium causarum applicationem quae tamen ignorantia esse naturales et sic simplices credunt quod fiunt arte dyaboli wilhelmus parysiensis Ex cera et pulvere corii serpentis ad usti si fiat candela de nocte facit apparere festucas vel iunctos esse serpentes quia variabitur color Similiter ut dicit ratione defectus lucis folum quertinam apparet esse buffo et sic possunt infinita exempla poni et fiunt tamen per causas naturales vel per modos tactos

Quod tales magici nullo modo sunt permittendi

patet finaliter quod tales magici vel superstitiosi nullo modo sunt in policia permittendi nam laedunt illos quos vexant

Secundo quia faciunt ydolatriae scilicet sacrificare daemonibus

Item non afferunt nisi phantasmata nam apparentiae non sunt nisi 2m quod obiciuntur potentiis interioribus ideo in illis nichil virtutis reperitur potest tamen altero duorum modorum contingere

quod occurrat aliquid veritatis non ex arte sed culpa quia creatura totaliter a deo deseritur et dyabbolo subicitur et in penam peccati cum dyabolo conversatur non vi artis sed ratione culpae et quandoque deus non permittit quod aliqui se facere subicere dyabolo se subiciant

de isto videatur balburiensis Etiam magister nicolaus orem in tractatu de figurationibus qualitatum in 3a parte

Etiam patet quod sunt multae illusiones quae non fuerit per daemones etc

Lectio 134, de Incarnatione [Erlangen Transcription]
Propositiones ad videndum habitudinem virginis gloriose ad incarnationis mysterium

In ultima lectione Ad habitudinem virginis gloriose ad incarnationis misterium

Prima propositio

Sit prima propositio Quamvis virgo benedicta in aeterni verbi temporali conceptione infinitae concurrit causaliter non fuit tamen possibile pro eodem mensura ordinem naturae servare quantum ad superiorum primam productionem

Prima pars probatur iuxta imaginationem vincencii in suo speculo hystoriali libro 7o capitulo 17o ubi ponit quod spiritus sanctus superveniens in virginem gloriosam ei in momento contulit 4or actus producendi scilicet decisionem solidationem conversionem et formationem ita quod de ipsa materia fuit decisa solidata in carnem conversa et formata et ad hoc concurrat virgo gloriosa pro declaratione sit haec propositio in eodem instanti adaequate caro christi fuit concepta et assumpta ita quod non est ymaginandum quod prius fuit concepta deinde assumpta animalis virgo gloriosa non genuisset christum sed potius suppositum carnis pro disposite

Secunda propositio

Secunda propositio in eodem instanti fuit caro assumpta et animata Et quo patet quod in eodem instanti totum incarnationis misterium fuit completum et celebratum et in eodem instanti adaequate genus humanum deo patri et toti trinitati reconciliatum haec enim est fidei positio quia nisi sic virgo gloriosa non fuisset mater assumentis sed praeexistentis

Tertia propositio

Tertia propositio quae est declarativa primae partis aliquem fieri subito quod naturaliter est solum successive factibilem est respectu potentiae facientis infinitae vel vigoris infiniti quia tam naturaliter activa respectu habentis resistentiam non potest subito agere nisi virtus eius sit infinita Et sic ex hoc quod illa quae solum naturaliter erant successive factibilia virgo gloriosa concurrit in instanti ideo modo infinito

Quarta propositio

quantum ad hoc et est prima pars conclusionis pro declaratione 2ae partis si ordo naturae est talis quod ex sanguine generatur materia seminales et ex illa embrio cuius forma vegetativa et consequenter alia sensitiva et ultimate intellectiva sic quod priores non moveant cum sequenti tunc clarum est quod inpossibile fuit hanc subito ex sanguine carnem humanam generare

Corollaria

patet quia tunc sequeretur quod in illo instanti generationis formae mediae essent et non essent quod essent patet quia generantur quod non oportet patet quia non stat servando ordinem naturae quod cum anima intellectiva remaneant vel ergo oportet quod fuerit transitus ab extremo ad extremum non servato communi ordine ut mediate de sanguine facta fuerit caro vel quod formae mediae fuerunt simul et subito productae ergo magis verisimilis est immediatus transitus

Sequitur hanc copulativa esse possibilem continuitas a ad b solvitur vel a separatur b vel discontinuatur et tamen summe distat a b quia instanti incarnationis verbi a sanguine existente in capite separatur et generabatur caro in loco generationis et qua ratione daretur locus certe quantitas posset dari triple et sic in infinitum et sic staret illatum

Sequitur quod sanguis virginis gloriose convertitur in carnem et tamen in illo non est quia in transmutationibus subitis passo attribuitur ultimo

Sequitur virginem gloriosam plus habere rationem parentis respectu verbi deo quod alia mater respectu sui filii Patet quia iuvante spiritu sancto mater gloriosa etiam aliquo modo supplet effectivam causalitatem patrem seminis disponentis ad corporis formationem ergo ultra communem cursum matrem habet specialiorem concursum quam alia mater respectu filii

Secundo nam ut tactum est virgo gloriosa concurrat altiori gradu ymmo in infinitum quam quaecumque alia quia infinito modo et subito et aliquo gradu causalitatis non communicato alteri creaturae ergo scilicet magis debet attribui ratio parentis respectu sui filii

Sequitur quod virgo gloriosa magis dier goinc?e dei et quod genuit deum quam quod aliqua matre genuit suum filium quia ista denominatio generari est suppositibilis ergo competit filio dei in habet maiorem concursum virgo gloriosa quam quaecumque alia mater respectu sui filii

Patet haeresis nestorii quia concessit quod virgo gloriosa fuit mater christi negavit tamen quod esset mater dei qui in effesura synodo pro curante Syrillo haereticus fuit condempnatus damascenus tertio suarum dicit hance esse negandam virgo gloriosa est christi toctos id est genitricem nec ad sensum nestorii et contra eum et ideo non sunt quin sit dei et est idem suppositum verbum dei et christus quia eadem persona Ideo dicit quod nedum virgo est christi tocton sed theostocton

Sequitur quod partus virgineus continet evidenter totam residuam latitudinem humanae generationis 10o metaphysicae omnia eiusdem generis habent ad primum in illo modo iste concursus est infinitus igitur continet

Sequitur quod probabile est dicere quod virgo gloriosa infinitus amore genuit deum vel filium suum vel concepit eum Clarum est de amore aeterno de spiritu sancto quia de spiritu sancto conceptus est et ipso specialiter concurrente teste scriptura non tamen conceditur quod sit filium spiritus sanctus vel per spiritus sanctus sit pater christus tamen dicitur genitus specialiter a spiritu sancto ut excludatur concursus virilis scilicet quod facta est haec generatio sine virili concursu

Secunda excludatur foeditas concupiscentiae probatur quod ex amore filium suum produxerit Ad hoc est hugo de sancto victore et allegat bonaventura Amor sing?tis in corde virgine ardebat in carne eius Ideo in carne eius mirabilia faciebat Et sic hugo innuit quod amor quem habebat tantus erat quod inmutabat et concurrebat ad hanc conversionem Circa hoc posset induci applicando ad statum innocentiae qualiter vegetativa obediat volitive rationali ideo quia fuit reducta obediebat sibi quia fuit plena gratia et infinitae causalitatis

Sequitur quod influentialis radiatio planetarum in hac sacratissima conceptione non habuit locum quia fuit concursus supernaturalis acquirens infinitatem causalitatis activae et quia sol et alii planetae non subito possunt effectum producere igitur nullo modo active concurrebant

Sequitur quod testimonium albumasar a tam sacro misterio est repellendum ponit enim in sexta parte maioris introductorii quod in signo virginis est puella lactans puerum cuius nomen ihesus habens quoddam modo quidem signum erat in ascendente tempore nativitatis christi Et deducitur ex hoc quod probatur ex concursu istorum non tamen est admittendus quia falsum medium concludit veritatem quia dispositio caelestis non concurrebat ad hanc generationem dicit halo quod albumasar fuit historia graphus ideo finxit

Sequitur quod vanitas est dicere quod mercurius sit signator christi et suae legis et per accidens contingebat quod signum virginis quod est domus mercurii erat in ascendente

Quinta propositio

Alia propositio declarativa materiae licet in eodem instanti fuerit perfectissime organizatus complexionatus et animatus ymmo christus homo perfectissimus nihilominus fuerit in illo instanti minime quantitatis unde debita proportio qualitatum etc non determinat sibi certam quantitatem

Contra arguitur auctoritate augustini qui super illo verbo matribus diebus reaedificabo templum hoc autem dicebat de templo corporis sui et iudaei 46 annis etc dicit augustinus quod hic numerus 46 dierum est i?nis designans perfectionem corporis christi et eius perfectam formationem ideo non ab instanti conceptionis fuit perfecte formatus sed tot diebus formabatur in utero

Augustinus intelligit quantum ad augmentum suae qualitatis non quantum ad figurationem et bonam membrorum habitudinem

Sequitur quod christus secundum hominem fuit pulcherimus hominem quia turpitudo provenit ex defectu materiae vel agentium vel applicatione causarum requisitarum ad effectus productionem sed materia fuit excellentissima et agentia fuerunt spiritus sancti et virgo gloriosa concursu infinito Cum hoc stat quod distortis et male complexionatis vel viciatis non videbatur quia sunt potentia gustativa respectu gustandi ita etc

Sequitur quod non esset ex prima collatione gabraelis ad virginem ponere primam successivam generationem praecedentem incarnationem verbi unde ymaginatio sunt aliqui quod a tempore collationis virginis cum angelo incipit esse decisio et dispositio ad conceptionem celebrandam in primo instanti assensus fuit deus incarnatus vel verbum caro factum et capitur ibi caro concretive pro homine quia causalitas eorum sufficit in instanti quod natura possit in tempore

Sexta propositio

Alia propositio christus fuit nobilior quam si ex Ioseph fuisset natus et hoc secundum humanitatem quia concursus causalis positus loco patris fuit nobilior scilicet tam ex parte spiritus sancti quam virginis quia fuit infinitus et mere infinitus applicatus modo ex hoc oritur effectus nobilitas hoc videtur dicere damascenus in suo 3o Crisostomus quod in ea natum est de spiritu sancto et non materialiter sed effective

Sequitur quod christus habuit omnem nobilitatis gradum plene et summe Sciendum quod multiplex fuit in eo nobilitas una naturalis et illa est ex dispositione complexionis et bona habitudine potentiarum inter se secundum philosophum primo politicae et natura aliquos genuit nobiles id est bene dispositos secundum intellectum et inferiores potentias alios servos sed certum est de christo quod fuit et habuit bona moralia et gratuita habent etiam ex parentela nobilitatem De david nobiliori modo quam per propagationem quia concurrant nobiliori influxu quam parentes concurrissent Semper est alia maior nobilitas scilicet dilectio quam habuit deus erga cum ut hominem ut eius humanitatem ut tali honore dignus est quem voluerit rex honorari Et sic quantum fieri potuit et ipsum se transformavit et rapuit et fecit participem deitatis quantum fuit possibile

Septima propositio

Alia propositio status virginis fuit excellentior quam aliquis status ecclesiasticae ierarchiae patet quia fuit excellentior quantum ad statum quam sit in se status papalis probatur propositio cum corollario quia fuit in secreto consistorio trinitatis ubi revelata fuerunt sibi secreta tangentia providentiam divinam circa regimen spirituale totius humani generis quia erat spiritualis causa huius medele et regiminis spiritualis et quia non decuit quod unquam expelletur ab hoc consilio ideo remansit sibi revelatio illorum quae tangunt regimen ecclesiae sanctae Probatur aliunde quia fuit mater ecclesiae igitur ex hoc habuit quemdam praelationis gradum quodammodo supra caput licet fuerit inferior

Tertio status maternitatis includit mutuam dilectionem singularem virginis ad deum et econtra et hoc ex forma status quod non est in alio misterio officiali ut papatus quia stat culpa errore

Quarto status ierarchicus ad officiandum in ecclesia militante ordinatur ad statum gratificare specialiter statum esse talem vel intrinsece talem ideo gratificus est nobilior Sed talis erat virginis quia includebat caritatem ex se quod non est de aliquo alio statu in via Et sic secundum proportionem voluntatis gratuite deberi esse proportio graduum et statuum sed quia humanitus non potest constare ideo non est statutum quod servetur ille ordo

Diceretur quod papatus includit summum sacerdotium regale dominicum scilicet praevenientem et summitatem in tota latitudine christianae viventium

prima propositio quod in tota latitudine perfectionis gratuitae virgo gloriosa tenet supremum gradum Patet per ancelmum et hoc tenet albertus de in libro de laudibus virginis gloriose

Octava propositio

Secunda gratuita perfectio virginis erat in via maior quam tota residua perfectio universalis militantis ecclesiae patet per albertum quia in latitudine uniformiter difformi supremus gradus est nobilior residua latitudine

Nona Propositio

Tertia propositio virgo gloriosa influit toti ecclesiae dona virtutes salutis impetrative et meritorie ut sit tamquam post filium 2a intelligentia vel habebat motum 2o intelligentiae et habeat disponere totum regimen ecclesiae militantis utrum effective non videtur inpossibile Albertus conparat christum soli qui ubique radiat et virgo recipiens lumen a sole usque radiat licet recipiat a sole hiis excellentiis et habitudine consideratis verisimiliter concluditur quod deus numquam promisit eam aliquo peccato inquirari quia super omnes creaturas ipsa fuit electa et dilecta Ad hoc sunt auctoritates quam plurime quia in ea fuit celebratum misterium incarnationis propter cuius praeconium Iohannes fuit sanctificatus in utero quid tunc debet fieri de ista virgine ex qua in qua et per quam hoc sacramentum fuit celebratum Ideo bene resolventi videtur credendum quod non fuit peccato aliquo nec originali nec actuali nec veniali coinquata Et dicitur quod virgo gloriosa habuit specialem praerogativam super papam et licet non fuerit sacerdos habuit tamen modum conversandi cum filio ex quo fuit praesens toti trinitati non incarnatione non est verisimile quod unquam ab ista visione discesserit et consequenter super choros angelorum exaltata est etc

Conclusio

Et sic est finis praesentis opusculi de quo laudes deo ac praecise et in temeritate poligere virgini maie omnique choora supernorum aur?um refero per immensum Quibus me misera au?us calamus singula per folio a praesentis libri scriptuando volitavit suspirando devotis eo utinam orationibus reteniendo qts piis eorum interventionibus loco huius terrenae mesticio relicto beatorum digneretur totibus collocare

Lectio 104, de Libertate
Providentia producit effectos tripliciter

Item alia lectio Visum est prius qualiter ad causas pure naturales non possunt philosophi communiter reducere effectus qui apparuerunt specialiter post christi adventum et visum est quae inconvenientia incidunt apud nos concedens fidem nostram

Advertendum licet omnis effectus quae contingunt reducuntur ad divinam providentiam in generali tamen in speciali sunt tres modi primus modus est miraculorum 2us operationum dyabolicarum tertius naturae per se vel per accidens operantis

Propositio: quod miracula non evidens in lumine naturali, sed quod miracula sunt possibilia est probabile

Circa primum pro declaratione ponitur haec propositio Quamvis non sit evidens in puro lumine naturali aliquod esse miraculum deum tamen posse agere praeter naturae cursum est in eodem lumine probabile

Probatio primae partis

Prima pars probatur quia non est evidens in lumine naturali quod deus possit agere praeter naturae cursum nec quod aliter agat quam secundum institutionem naturalem quem experimur scilicet quod agat modo et necessitate naturae nam si contrarium fuisset evidens phylosophi non tenuissent quod agat neccessitate naturae

2o probatur eodem prima pars ex ista radice quia naturae felicitas vel potestas ignota ideo de nullo effectum constat vel potest constare evidenter quin fiat neccessitate naturae ymmo dubium est nobis dato effectu quantumcumque magno utrum potestas naturae ad illud se excedat patet ex infinitis combinationibus quae non sunt scibiles a nobis primo per applicationem agentium ad sua passa nam sicut magnes quandoque ferro applicatur trahit ipsum ita forte ita quaelibet res habet passum in quod ageret nobilem effectum si applicaretur Et impossibile est quodlibet agens ad quodlibet passum applicari magnes forte respectu alterius passi haberet effectum nobiliorem quam respectu ferri

et sic planta quae nobilior est in animata forte posset in effectum nobiliorem

2a aliquod agens est productivum alicuius effectus cum alio agente et non per se sed inpossibile est omnia agentia simul conbinare vel quodlibet cum quolibet ergo latet unde color non posset multiplicari nisi coagente lumine et sic de alys

igitur inpossibile est scire naturae facultatem vel potestatem unde combinatio agentium facit numerales effectus ut in tyriaca purum venenum quod tamen praeservat a veneno propter conbinationes aliarum agentium etc

ex diversitate distantiarum quia forte in certa distantia produceret effectum ubi citra vel ultra non produceret similem

Item secundum quantitatem vel qualitatem passorum potest in infinitum effectus diversificari Item circa operationes naturales est infinita difficultas

igitur naturae potestas est ignota igitur quocumque effectu dato non est evidens quin possit fieri per naturam iuxta istam ymaginationem in libro de mirabilibus sacrae scripturae qui ascribitur augustino proprie omnia mirabilia a creatione mundi usque ad adventu christi resolvit in causas naturales

Et rabbi moyses recitat opinionem dicentem quod natura ab initio non fuit ad unicum opus instituta ymmo primaria institutione ad omnes effectus contingentes in hoc mundo unde mare stetit fixum in transita filiorum israel de egipto ad deserta et fuit mari naturali illo tempore sic stare et iterum naturale fuit secundum eos igni in camino ignis non adurere

¶ Advertendum quod intentio eorum nullum generat scandalum licet falsum dicant nam ymaginatio illorum et specialiter illius qui condidit librum de mirabilibus sacrae scripturae quod deus ratione suae potestatis est taliter naturae dicens quia quodcumque deus vult hoc natura facit obediendo deo et sic dicitur facere naturaliter ex divino imperio et convenientissime sibi scilicet naturae et moneralissime et sic omnes operatio quae est inconveniens agenti et ad quam inclinatur est sibi convenines naturalis et sic dicuntur naturales quae fiunt a natura obediente deo patet ergo prima pars propositionis scilicet quod non est evidens in lumine naturali non adiuto per fidem etc Nec valet consequentia sortes nescit hunc effectum resolvere in causas naturales igitur non est naturalis

Probatio secundae partis

Secunda pars propositionis in primo lectionis positae probatur nam deus est liberum agens vel libere contingenter agit adextra et habet infinitam potentiam ergo se solo quaecumque effectum quantumcumque magnum potest producere consequentia est bona in lumine naturali et antecedens est probabile in eodem igitur quod antecedens sit probabile in lumine naturali probatur quia probabile est quod deus sit omnipotens quia esse omnipotentem dicit perfectionem simpliciter et omnis denominatio perfectionis simpliciter sibi conpetit Aristoteles 21o metaphysicae deus est proprie etc

Item philosophus 4o physicorum videtur deo attribuere hanc potestatem scilicet quod sine concursu potest etc patet de subtiliatione modii scilicet arris in infinitum et hoc non est possibile 2m naturae concursum et sic verisimile est quod artis credidit deum esse infinitum et libere agentum Sed in aliquibus ymmo quasi in omnibus loquitur solum secundum apparentias adextra

¶ Pro maiori declaratione materiae advertendum quod triplex est modus agendi effectus

primus secundum propriam naturam specificam vel individualem isto modo res operantur operationes proprias suae speciei sic terra naturaliter intentio collocatur et descendit naturaliter ad locum proprium

Secundo est modus secundum naturam communem vel secundum instinctum omnibus rebus communem sic quod oportet ymaginari universalem distinctum ab individuali sed vocatur natura communis respectu operis vel defectus effectus quem omnis causa intenderet vel quaelibet causa creata inclinaretur ad hoc quo instinctu vel quaelibet res appetit decorem universi bonum et sic quaelibet se habet respectu vacui et huiusmodi operationes omnes sunt naturales

Tertius modus est secundum obedientiam supremi extra duos primos modos cuius principis mandatum potest esse novum id est deus posset velle noviter aliquam causam producere aliquem effectum cuius ante non fuit productiva in potentia propinqua nec secundum inclinationem propriam nec communem et sic de omnibus effectibus miraculosis Sicut ad preces Iosue stetit sol sic quod per modum meriti impetravit praeceptum divinum quod deus praecepit creaturae suae scilicet soli quod staret

et sic sub isto modo qui est alterius speciei a praedictis omnia mirabilia continentur Sed utrum fuit soli naturale et etiam igni naturale non solum non comburere sed etiam quasi creare dulcedinem rerum quia delectabat tactum existentium in ipso

difficultas est in vocabulo unde non est ex inclinatione naturali indita sibi a principio rei 2o modo sed si vocaretur naturale obedire mandato sumi principis sic esset naturale id est conveniens Et iste modus non scandalizat fidem ymmo magnificat eam scilicet ponendo ordine et habitudinem creaturarum ad deum Et sic resolvitur inmensitatem dei ne potestatis in infrusbiltate trabilitate divinae voluntatis et sic miraculum est supra naturam et naturalem causalitatem rerum tam primo modo quam 2o modo

¶ ulterius est advertendum quia loquitur de mirabilibus effectibus quod quantum ad effectus de 3o ergo ibi sunt plures species ita quod sunt plures species miraculorum prima quando aliqua causa producit aliquem effectum supra causalitatem institutam vel quantum ad speciem vel quantum ad gradum vel quantum ad medium vel quantum ad tempus vel quantum ad locum vel quantitatem quantum ad speciem ut si deus faceret lapidem concurrere ad productionem azini sic quod species inferior produceret superiorem effectus esset miraculosus nam talis causa ageret supra causalitatem sibi inditam sed absolute loquendo potest esse eius causalitas ad hoc elevari et sic esset effectus miraculosus Exemplum quantum ad gradum ut si causalitas ut duo produceret causalitatem ut 100 ibi quantum ad speciem non esset miraculum sed quantum ad gradum quia supra gradum agit Exemplum quantum ad medium ut si aliqua causa sit natura producere ad certam distantiam et ageret ad duplam esset etiam effectus miraculosus

Quantum ad tempus ut si causa sit productiva sui effectus cum talibus circumstantiis in una hora et producat individua hora et effectus miraculosus Quantum aquod ad locum multipliciter quia vel una res potest esse in diversis locis quia unica res solum unicum effectum situm sibi determinat vel in eodem situ aliter locatur quam sibi a natura sua determinat ut situatio corporum christi in sacramento quia est in isto et in alio etiam situaliter potest communem naturae modum nam in quolibet puncto hostiae est totum corpus christi Quantum ad quantitatem quia res corporales habent certos terminos suae quantitatis et si ultra talem terminum miraculosum est et sicut dicitur hic de excessu ita potest dici de sub ut quantum ad speciem si homo produceret lapidem vel aliam rem inferioris speciei esset miraculosum quia sub sua naturali causalitate ageret quantum ad gradum ut si causalitas ut decem non produceret nisi ut unum Et si sol non ageret ad tantam distantiam sicut nunc sed solum ad concavum orbis lunae esset miraculum quantum ad medium et sic illa potest esse secunda species

Tertia species quando effectus producitur et tamen non a causis a quibus secundum naturae institutionem deberet produci ut si deus se solo produceret ignem effectus esset miraculosus vel quemcumque alium effectum consuetum produci a causis secundis sive quibus non producitur secundum communem naturae cursum

Quarta species si effectus non producitur positis tamen causis secundum communem naturae cursum sufficientibus inpedimento omni remoto praeter dei voluntate ut in camino ignis Ad istas 4or species reducuntur omnia mirabilia mundi vel ad aliquam vel aliquas earum

Corollaria

primum corollarium ex ignorantia cursus naturalis negaverunt philosophi mirabilia patet nam scilicet potestas naturae fuisset eis nota scivissent evidenter aliqua fuisse facta quae non sufficiunt naturae facultati sed supra eius limites et excesserunt naturalem naturae facultatem

Secundum corollarium Ad complete philosophandum requiruntur cognitio fidei Et ideo concedit aristoteles in libro de <lb ed="#E" n="32"/>secretis secretorum quod philosophia fuit revelata.

Tertium corollarium licet creatio animae intellectivae sit supra naturae facultatem non tamen est proprie miraculum patet quia non est miraculum respectu divinae potentiae eo quod non posset agere supra suam potentiam quae est simpliciter inmensa ymmo respectu eius nihil est miraculum et quemlibet effectum excedit ymmo emanatio divinarum personarum et summae naturalis naturalitate increata non creata sed anima intellectiva non est nata produci a causis secundis sed producto eius bene est super naturalis extendens totius naturae creatae facultatem Consimiliter dicitur de donis spiritualibus quae sunt supernaturalia et tamen non sunt mirabilia quia non habent ordinem ad causas secundas quo ad eorum produci

Sequitur ulterius quod deus producendo animam intellectiva se solo non agit miraculose tamen producendo anima asini ageret miraculose Secundum patet quia ageret se solo effectum producibilem mediantibus causis secundis nam secundum communem cursum non producitur nisi secundum dispositionem materiae et a virtute seminali

Quartum corollarium si sacram novae legis efficiant figurant concedi potest quod faciunt mirabilia Opinio aliquorum doctorum fuit quod attingunt realiter productive gratiam Sic quod sacramentum exterius non solum significat gratiam sed realiter producit Et per hoc differunt a sacramentis veteris legis Ex quo sequitur quod miraculose agunt quia supra naturae suae facultatem teneo quod haec positio est possiblis nam ex divina ordinatione et potentia obedientali satis habetur quod festuta posset concurrere respectu cuiuscumque effectus hic inferius

Sequitur quod potestas faciendi miracula esset creaturae communicabilis ymmo hanc potestatem videntur accipisse apostoli unde dicit dedit eis potestatem eiciendi daemonia Gregorius in dyalogorum dicit quod potestate creatura contingit facere mirabilia scilicet dum se extendit ultra naturae limites ut quod fides apostolorum in primaeva ecclesia in tanto gradu vel tanto erit potestas faciendi mirabilia probabile est unde salvator et apostolus videtur hoc dicere Quod fides est figor transferendi mentes

Lectio 127, de Libertate
De liber arbitrio in se
Quod a parte rei eadem est potentia adaequate quae est consiliativa discursiva et electiva

Alia lectione Restat consequenter aliquid dicendum de libero arbitrio in se considerato Advertendum primo quod a parte rei eadem est potentia adaequate quae est consiliativa discursiva et electiva ita quod eadem est potentia volitiva et rationalis patet quia frustra multiplicarentur ubi per viam possunt salvari

Secundo nam si potentia rationalis et volitiva essent inter se distinctae etiam distinguerentur ab anima tunc ponatur quod separentur realiter a se invicem et ab anima quo dato anima et per consequens esse rationale erit sibi denominatio extrinseca

Item illae potentiae separatae sic se haberent quod una est rationalis et alia electiva igitur essent substantiae nobiles et sic essent beatificabiles vel damnabiles congrue vel elective et sic de aliis ymmo essent nobiliores anima quia rationale est nobilius non rationali et volitivum non volitivo

Item talia aponuntur apud eos accidentia modo quod accidens sit rationale vel volitivum est inconveniens quia sunt denominationes perfectionis simpliciter ideo non possunt competere accidenti quando competant cuilibet speciei superiori

Corollaria

Sequitur vanitas fingentium librum arbitrium esse quid operum ex intellectu et voluntate ymaginatur aliqui qui quod liberum arbitrium experimur per duo vocabula ideo dicunt quod debent dici liberum arbitrium ut sit potentia composita vel resultans ex ratione et ex volitiva haec positio vana est quia praesupponit a parte rei esse talem distinctionem potentiarum unde deficit ex falsa ymaginatione quia ymaginatur quod a parte rei sit talis distinctio potentiarum quae tamen nulla est ut dictum est

Item qua ratione ex intellectu et voluntate componeretur 3a eadem ratione ex illa 3a cum una illarum et sic in infinitum Auticiodorensis sic arguit

Sequitur quod proprie loquendo vel est quaerere utrum intellectus sit liber vel voluntas et in quo a parte rei consistit voluntas quia eadem potentia est adaequate intellectus et voluntas debet ergo difficultas resolvi ad actus animae et eff est difficultas qui actus animae producuntur libere et qui necessario quia est eadem potentia quae diversorum actuum est productiva In qua materia prima opinio est auticiodorensis qui tenet expresse quod actus electivus vel electio est iudicium diffinitivum volitivum ultimatum et consequenter ponit libertatem esse in intellectu vel in ratione ymaginatur dictus doctor quod in operationibus moralibus vel meritoriis concurrit duplex iudicium

unum deliberatum et consiliativum quo intellectus iudicat quod hoc est faciendum vel quod non est faciendum hoc iudicium nec est meritum nec demeritum excepta quando fit ex fide vel est actus fidei in iudicando quia ponit quod est formaliter meritum

aliud est iudicium singulativum diffinitivum imperativum et executivum et istud inquit est ipsa electio vel assensus quo assensu acceptatur et iudicatur ultimate esse exequendum illud quod primo iudicabitur et hoc ultimum ponit simpliciter esse liberum ideo potentia huius actus productivi ultimatae productiva vocatur liberum arbitrium capiendo pro potentia unde arbitrium id est iudicativum id est quod eius operatio est iudicium et quia libere producitur vocatur liberum Et sic patet quod ymaginatur quod sit libertas ratione quia rationis est iudicare et non in appetitu licet inquit ethicus id est aristotelis oppositum dicat et dicit quod profundius theologi materiam considerant

Notabilia

Advertendum circa praesentem ymaginationem quod resolutio ultimata istius doctoris stat in hoc utrum electio sit magis actus appetitivus quam cognitivus quia pluries dictum est quod multi actus et habitus sunt in anima qui sunt cogniti et affectivi ut de fide dictum est Ideo data electione secundum dictum doctorem praecedente dictamine intellectus id est iudicio discretionis illa electio vocatur iudicium discussionis

et de hoc dubium est etc et videtur dicere quod sit magis cognoscendi quam appetendi licet sit utrumque et sic ymaginando satis rationabiliter potest eum vocare actum rationis sed communis opinio est ad contrarium quia actus electivus magis vocatur appetitivus licet utrumque habeat

Advertendum quod alii doctores aequivocant de libertate quidam vocant liberum quod est gratia sui in ordine actuum animae et quia secundum eos incontemplatione primae veritatis consistit animae felicitas ideo omnes actus animae ordinantur ultimate in actu intellectus tamquam in actum nobilissimum ideo ille est gratia cuius sunt omnes actus alii causa appetitivae potentiae quam rationalis et sic ponunt quod in intellectu consistit libertas quia gratia sui sunt omnes alii actus

Secundo ymaginantur quod intellectus ex eo est principalis quia negandum in regno animae se habet per modum consiliantis ymmo imperantis ymaginantur quod intellectus magno animae se habet non per modum consulentis sed difi?ntis et imperantis voluntas per modum exequentis et familiantis ideo intellectus tamquam principior et gratia sui imperat et ad hoc resolvunt libertatem

Advertendum bene intellecti cum opinione communi quantum ad libertatem contradictionis est principaliter consentit in hoc quod concurrentibus quibusdam causis requisitis ad actus vel effectus productionem est in potestate animae illis stantibus exire in actum vel non exire absque adiutorio cuiuscumque alterius causae et in hoc consistit libertas contradictionis et pro nunc non dependet sua actio ab aliqua particulari causa sed habet a suo divino quod exeat in actu vel re

Quod voluntas non sit libera

Et in hoc consistit ratio libertatis contradictionis Et ut materia in particulari discuciatur introducam difficultates primo arguitur quod voluntas non sit libera eodem modo quo tactum est primo quia proposito quocumque obiecto bono vel malo voluntas respectu illius necessario habet aliquem actum ergo non est libera consequentia est bona antecedens probatur nam proposito bono obiecto sub ratione boni ipsum movet voluntatem ad ipsius pro du secu tionem vel ergo voluntas elicit velle vel nolle vel resistit huiusmodi motioni si duo prima habeo propositum Si 3m cum vero nisi per actum positivum sequitur quod necessario elicit aliquem actum

Obiectio

forte diceretur quod posset resistere absque hoc quod eliceret actum scilicet per simpliciter stare sicut etc scilicet pure vegetative non sequendo obiecti motionem

Responsio ad obiectionem

Contra hoc replicatur nam voluntas ex resistentiis iteratis facilitatur continue magis et magis ad facilius resistendum igitur in ea acquiritur habitus resistendi igitur hoc est ex actibus igitur ex actibus resistit

haec est ratio magister iohannes de ripa etiam adae in quarto argumentis quod non est possibile omissive peccare

2o si sic vel produceret actum suum subito vel successive primum non posset dari quia si sic sequeretur quod in aliquo tempore dato quantum modicum intenderet actum in infinitum intenderet consequentia probatur quia qua ratione in instanti producit actum ut 4or eadem ratione in quolibet instanti producitur actu ut 4or eadem ratione in quolibet instanti posteriori in quantumque modica morula data producit actum infinitae intentionis nec potest dici quod successive quia voluntas non habet resistentiam respectu productionis sui actus quia successio videtur solum esse resistentiae antecedens patet quia si sic illa posset augeri ad aequalitatem activitatis voluntatis vel ad maiorem quo dato voluntas totaliter impendiretur vel possibilitaretur ad sui actus productionem et sic non esset intrinsece libera

Tertia arguitur ex 7mo ethicorum capitulo 3o ubi aristoteles conparat sylogismum speculativum ad practicum ponendo differentiam quo ad antecedens et consequentiam Quo ad aliquid differentia est conclusio syllogismi speculativi praescitur sic quod finis eius est scire non sic de conclusione silogismi practici quia illa et sic esse sicut per eam significatur anima necessario operatur sicut per eam significatur ut si dubitem quod omne dulce est gustandum et occurrat particulare quod est dulce sequitur necessario et executio sequitur necessario et sic non in speculativo

Quarto si habitus exit in actum modo naturali absque concursu potentiae libere hoc patet de habitibus scientificis ergo habitus in voluntate qui non erit minoris potentiae exibit in actum materialiter et per consequens voluntas necessitabitur ad sui actus productionem eo quod non est activitatis habitus suspensivus

Confirmatur habitus in aliquo gradu movet voluntatem ad actus productionem et in maiori gradu magis movet igitur dabitur gradus tantae intentionis quod necessitabitur

Quinto voluntas praecipue carens gratia necessitabitur a temptationibus illicitis ergo non erit libera antecedens probatur quia non potest resistere temptationibus igitur necessario succumbit antecedens deducit augustinus per varia loca Contra pelagium unde dicere contrarium est error pelagii

Sexto vel voluntas respectu suorum actuum se haberet pure passive vel active non praemium quia non est libera eo quod actus producibilis in potentia passiva praecise est inpotentia agentis et non passi ergo agentia naturalia pure naturaliter agent et necessitabunt voluntatem voluntatem ad sui actus receptionem quia potentia passiva non potest esse libera quia recipit secundum dispositionem agentis deinde probatur quod non active praecipue respectu actuum meritoriorum quia non habet se active respectu habitus meritorii igitur nec respectu actus consequentiam quia actus talis est tantae dignitatis sicut habitus quia magis creaturam dignificat ideo philosophus felicitatem non in habitu sed in actu ponit quia dicit non fortissimi sed agonizantes coronantur

Confirmatur quia respectu actus beatifici se habent pure passive quia totam naturae facultatem excedit quod non se habeat active respectu habitus actus meritorii patet quia non potest caritatem producere quia est simpliciter et inmediate a deo tamquam excedens vices humanae facultatis

Septimo voluntas numquam libere vult igitur non est libera nec potest libere velle antecedens probatur quia quandocumque voluntas vult necessario suum actum continuat igitur necessitatur ad volendum antecedens probatur quia non datur ultimum instans rei permanentis in esse igitur quando vult non est in potestate eius quin velit igitur necessitatur ad volendum

Confirmatur quia si libere produceret actum suum vel hoc esset antequam produceretur et hoc implicat vel in instanti suae productionis scilicet actus voluntatis et hoc non tenendo quod omne quod est dum est necesse est esse

Octavo arguitur inquirendo de determinatione voluntatis quia vel determinatur ad suum actum producendum vel ipsa agit indeterminata si primum vel ergo per actum liberum vel pure naturalem Si 2m ergo necessitatur ad agendum quia eius determinatio non est in eius potestate Si per actum liberum quaeritur iterum quomodo determinantur quia vel per naturalem scilicet ad illum actum liberum et si sic tunc necessitatur ut prius si per liberum quaeritur utrum de illo et erit processus in infinitum Si dicatur quod non per aliquem in actum non videtur quomodo salvabitur quod plus agit nunc quam ante verbi gratia positis omnibus requisitis ad producendum a actum non salvatur quod prius in prima hora quam in secunda quia in prima est indeterminata et sic non producit et sic etiam in secunda est indeterminata igitur nec in 2a producit

Lectio 124, de Libertate
Opinio quod praeteritum non est necessarium

In Alia lectione In praecedenti lectione inprobata fuit positio tenens quod absoluta revelatio necessitatem inponit futuris evenientibus Sequitur 2a quae cum revelatione tenet quod praeteritum potest non fuisse nec praeteriisse consequenter dicit quod facta revelatione absoluta respectu futuri contingentis et a deo inmediate huiusmodi posset numquam fuisse in esse pro dicta

Circa fundamentum huius opinionis sit haec propositio non est nobis evidens quod deus posset facere mundum vel aliquid praeteritum quam fuisse nec eius contrarium est etiam evidens nobis nec sequitur ex fide Ita quod praedicatum posse non fuisse praedicatum id est quod iam praeteriit quod numquam praeterierit non est eveniens quando deus potest facere nec habemus contrarium ex fide nec pars contradictoria est evidens nec sequitur ex fide probatur quia utramque partem contingit probabiliter defensari salva fide ergo neutra est eveniens nec sequitur evidenter ex fide

unde affirmativam partem quod deus quod est praeteritum potest facere non fuisset praeteritum tenuerunt plures et sollempnes scilicet gilbertus poretanus in commentato supra boecium de trinitate et sui sequaces et petrus damianiani in epistola de reparatione virginis cum quibus videtur sentire Anticiodorensis versus finem primi ubi agit de potentia dei Et quaerit utrum corruptam posset deus reprobare dicit sic solvitur duobus modis

primo quod posset absolute reparare virginem sed dicitur consequenter non posse sicut alia miracula quia potentiam non applicavit ad effectum sicut fecit in caecorum illuminatione et mortuorum resuscitatione non tamen est negandum quin absolute possit ut dicit secundum unam viam quam non reprobat

aliter dicit quod posset virginem reparare ad istum intellectum quod eius corpus et eius animam potest aequaliter perficere sicut ante et reintegrare Et sic concedendum esset quod posset virginem repararare non tamen secundum hanc viam facere quod numquam fuisset corrupta quia nichilominus non tolleret quin fuisset corrupta ideo non deberetur sibi aureola pro praemio

Consimiliter instat nam ipsam numquam fuisse corruptam est quidam excellentia et dignitas virginalis pro qua debetur aureola ergo omnipotentiae absolute non repugnat hanc dignitatem post corruptionem conferre

Respondet proportionaliter hoc dici oportet quod sicut dicit gilbertus poretanus quod deus posset facere quod numquam fuerit corrupta quia quantum in se est non se habet aliter ad res quam se habebat ab aeterno unde praesens praeteritum et futurum ex parte rerum sunt et non ex parte dei

sed consuemus loqui cum suppositione praeteriti ista sunt verba eius Consequenter simpliciter et absolute glosat Ieromium dicentem contrarium dicens quod loquitur ex ypothesi si praeteritum et videtur supponere oppositum Et sic apparet opinio quod praeteritum potest non fuisse praeteritum iuxta quem modum facile esset salvare concordiam futurorum contingentium cum revelatione haec positio ymaginatur sic quod deus ratione suae inmensitatis sicut quasi locatur vel situaliter praevenit omnem situm causabilem licet simplicissimus sit ita praevenit omnem durationem temporalem etiam infinitam consequenter quantumcumque res labuntur in praeteritum praeveniuntur tamen a deo ideo quantum ad ipsum et eius efficaciam nullo modo poterunt praetereunt ideo met aequalis libertas sicut respectu futurorum vel praesentium ideo aeque facile est sibi quod adam numquam fuerit factae sicut antichristus erit vel foret

Rationes contra opinionem quod praeteritum non est necessarium

Advertendum quod haec ymaginatio est multum subtilis et profunda et pulchrae speculationis salvans praesentem materiam et salvans quod deus non posset noviter ad extra necessitari ad volendum quod multi antiquorum doctorum reputaverunt satis durum sed per istum modum salvatur oppositum cum istis tamen concederent quod mundus non posset desinere fuisse Ita quod haec consequentia non valet mundus non fuit et potest non fuisse ergo potest desinere fuisse igitur apud omnes copulativa est possibilis scilicet antecedens et consequens inplicat contradictionem quia ly desinere fuisse includit evidenter fuisse vel praeteritionem in fuisse

Similiter dicerent quod res quae primo est potest non esse et tamen ante lapsum ipsius in praeteritum non potest desinere esse Tenendo quod res quando non est necessario est id est cum veritate illius ista est possibilis res non est nec umquam fuit quia si ponatur non esse

et sic apparet primas scilicet non est evidens quando illud quod est realiter praeteritum posset nunquam fuisset nec repugnat fidei quia illi allegati non repraesentatur dicere contra fidem

Secunda pars propositionis scilicet quod nec oppositum etc nota est ymmo videtur magis fidei consona et ratione unde articulus parisiensis est ad hoc expressus dicere quod est praeteritum posse numquam fuisse error Nec sequitur a articulus parisiensis ponit ergo est evidens

Secundo arguitur per istam partem per istam partem quia ponere praeteritum posse realiter non fuisse ad hoc nulla est ratio vehementer cogens et est quasi contra communem animi conceptionem ymmo communis animi conceptio magis inclinatur quod non quam ad oppositum igitur

Item adhuc sunt philosophi plures et ali aristoteles in 6to ethicorum recitat et approbat opinionem agathonis dicentis illo solo privatur deus genita facere in genita vel praeterita non fuisse

Item haec ratio est contra regulam artis obligatorie fidei nam mirabilior est quam sit articulus divinae omnipotentiae negatur Sequitur ad articulum divinae omnipotentiae igitur est pure inpertinens igitur talis egreditur regulam artis obligatoriae fidei

Aliae rationes possent fieri sed transeo causa brevitatis Sequitur quod ad solvendum contingentiam futurorum cum revelantibus absolutis non est concedendum quod praeteritum potest non fuisse

Tertia positio erronea: quod de re quae transivit in praeteritum quod necesse est eam fuisse

Sequitur 3a positio etiam erronea in ista materia quaelibet concedit a qualibet re absoluta quae transit in praeteritum quod necesse est ipsam fuisse nichilominus non necesse est quod quodlibet agens secundum omnem modum suae actionis sic egerit

quantum ad secundam partem salvat contingentiam futurorum duo ymaginando

primum est quod si aliqua qualitas vitalis vitaliter inmutaverit potentiam cognitivam non est necessarium quod inmutaret scilicet consequentia non valet a qualitas inmutavit igitur necessario immutavit ita quod non omnem habitudine quam habuit necesse est sic fuisse Et sic dicunt quod haec est contingens sortes inmutabatur ab a actu ideo si non eveniat dicunt quod non fuit haec inmutatio respectu huius

Secundum quod ymaginatur ista opinio est quod primae causae est duplex concursus primus simpliciter generare quia esset primam causam concurrere potest tamen habere modum concurrendi qui simpliciter est contingens Et quantum ad primum modum et communem contrahit hic necessitatem sed de speciali non

et sic bene stant cum articulo parisensis quia non sequitur praeteritum non fuisse sed aliquam habitudinem fuisse quae non contrahit necessitatem quia non est res positiva nec dicitur a suis extremis quia concursus spiritualis dei est mere contingens nec trahit necessitatem deinde qualitas non trahit ex lapsu temporis necessitatem et potest non inmutasse et sic contingenter esset revelatio quia contingenter est notitia et deus contingenter concurrisset tali actu qui dicitur revelatio vel tali modo quo concurrit revelando veritatem

Contra istam opinionem

Sed ista opinio non potest scire quia incidit in hoc quod vult evitare nam motio vitalis sive sit res distincta a qualitate sive a potentia sive non non tollit quando sit operatio quae labitur in praeteritum igitur habet concedere quod aliquid transivit in praeteritum quod posset non fuisse Exemplum dato quod motus localis non distinguuitur a mobili nichilominus si potentia moveat mobile et postea destruatur utrumque lapsum est in praeteritum quod haec potentia movit ergo habitudo illa scilicet mutatio vitalis sive sit etc non tollit quin fuit quae animae mutatio lapsa praeteritum ideo trahit necessitatem

Ita argueretur de deo quod aeque necesse est ipsum sic egisse sicut rem fuisse

Item dato isto quilibet effectus posset a sua causa numquam fuisse productus Item sortes posset non fuisse occisus a platone a quo tamen occisus est ut supponitur quia tollit deus habitudinem quam habuit respectu occisi et sic in inferno tunc non interfecit tamen pro homicida est in inferno

Item posset facere quod primus angelus numquam pecasset et quod numquam animam et christi gratificasset ex quo concursus ille fuit spiritualis et supernaturalis

Quarta positio quod proprium est divinae naturae et essentiae cognoscere certitudinaliter futura contingentia et quod non sunt clare creaturae revelabilia cuius radix est quod divina natura ratione immensitatis et aeternitatis sola habet quod principia praeterita et futura sint obiective principia igitur etc

Contra quartam

Ista positio erronea est primo quia animae christi fuerunt limpidissime futura contingentia revelata sicut in primo instanti incarnationis verbi anima christi cognovit suam passionem et eam vult Ideo dicunt beatus gregorius et magister quod tantum meruit in sua conceptione sicut per patibulum

Item anima christi debet esse iudex igitur habet evidentem notitiam de iudicio et de iudicandum et electis

Etiam beati habent evidentem notitiam de perpetuitate suae beatitudinis et sic ista via est omnino erronea

Confirmatur de fide quia est habitus revelationis vel revelatio quaedam et tamen respectu futurorum contingentium licet non evidenter igitur si certitudo stat cum revelatione evidentia erit inpertinens et per consequens haec positio non evadit quod intendit

Quinta positio quod licet creaturae posset fieri revelatio absoluta et evidens non tamen per aliquod creatum

Contra quintam rationem

unde ymaginatur quod nulla notitia creata potest esse infallibilis notitia respectu futuri contingentis Secundo concedit quod creatura potest habere notitiam evidentem respectu futuri contingentis Tertio infert quod necessarium est quod si creatura debet habere talem illa erit increata scilicet divina essentia

Breviter ista via non habet fundamentum quia negat notitiam creatam posse respectu futuri contingentis evidentem patet quia lumen gloriae ponitur res creata distincta secundum plures doctores Etiam clara dei visio quae est

de verbo nec de relucentibus in verbo habere notitiam futurorum nec divina notitia esset potuit notitia creaturae est cuius actus ymmo aliquo modo haberet se instanter respectu creaturae quod repugnat primo actui

Lectio 33, de Notitia [Erlangen Transcription]
Continuatio responsionis ad rationes principales

In alia lectione Consequenter solvendae sunt rationes

Sexta ratio principalis

unde arguebatur quod notitia dei sit incompossibilis creaturae quia si sic esset infinita igitur Quod esset infinita probatur nam illa notitia esset perfectior quam notitia infinitorum aliorum obiectorum et cuiuslibet illorum distincte sed secundum esset infinita in consequentia tenet quia prima esset infiniti obiecti

Respondet adam et concedit quod si daretur aliqua notitia talis scilicet infinitorum obiectorum et cuiuslibet per se esset infinita et negat consequentiam quod ergo notitia de deo esset infinita si haberetur causa est quia notitia de deo non est ipsius ita perfecte repraesentativa sicut deus est in se et ideo quia infinitum deficit illa notitia a perfectione dei quam non valet Et si illo modo repraesentaret verum verum quod ipse quod ipse dicit quod antecedens est incompossibile unde in adam abbreviatio notatum est in margine quod notitia singularis quantum est ex parte sui aequaliter potest est plurium repraesentativa sicut unius et distinctiva plurium ut si infinita ova similia praesentarentur intellectus per notitiam singularem aequaliter omnia apprehenderet

Advertendum est pro illo puncto quod dicit quantum est ex parte notitiae creatae non repugnat quod sit distinctorum obiectorum notitia et distincte cuiuslibet illorum Resolvenda est divisio animalis tacta quod quaedam sunt notitiae supernaturales aliae in mediate immediate causatae ab obiectis et diversae proprietates competunt huiusmodi notitiis Circa quod advertendum de notitiis adhaesivis supernaturalibus quod aliquae licet sunt res vade inperfecte imperfecte essentialiter et valde modicae perfectionis essentialis habent tamen aliquos modos perfectionis eis extrinsecos qui sunt modi perfectionis immense scilicet infallibilitas notitiae respectu futuri contingentis scilicet quod potest aliter venire unde distincte repraesentare infinitus est modus sequens modum in mensum immensum Consequenter de simplicibus notitiis supernaturalibus illae habent modum inmensum immensum sicut notitia animae christi licet sit valde modicae perfectionis essentialiter habet tamen modum immensum Opinio doctoris quod anima christi cognoscit omnia quae verbum distincte Notitia singularis supernaturalis potest repraesentare quod non repraesentabat ante et potest non repraesentare quod repraesentabat Sed notitia singularis creata ab obiecto est repraesentativa illius obiecti quod obiective influit ad ipsius causationem et ideo secundum quod obiectum taliter concurrit ad ipsius causationem 2m hoc est talis obiecti repraesentativa

sequitur quod non stat aliquam notitiam singularem causatam ab obiecto sensibili esse plurum repraesentativam distincte Unde non est repraesentativa nisi illius adaequatae quod causat ipsam Ita quod si sint sortes et plato et quilibet eorum concurrat ad causandum notitiam quilibet causabit notitiam sui et non unus alterius alias non esset propria

Et sic apparet satis 2m dictum esse falsum scilicet quod stat aliquam notitiam singularem esse repraesentativorum infinitorum obiectorum et cuiuslibet eorum distincte ut positum est de ovis unde si notitia sit unica certum est quod est confusa sicut est notitia infinitarum partium continui concurrentium simul ad productionem notitiae confusae et si causaretur infinite notitiae non est ad propositum quia non est una notitia Vel ergo oportet dicere quod causabitur notitia confusa omnium illorum simul repraesentativa vel quod quodlibet causabit suam notitiam distincte et sic essent infinite vel oporteret dicere quod ex limitatione causarum superiorum causaret notitiam unius et non omnium quia non stat potentiam esse capacem infinitarum notitiarum simul Quantum ad hoc concedit Adam quod non est aliqua talis notitia creata infinitorum obiectorum repraesentativa distincte non forte sit ex parte potentiae ut si daretur suprema creatura ut suprema intelligentia qua nulla potest esse creatura perfectior non esset inconveniens quod haberet notitiam valde perfectam huius obiecti et cuiuslibet eiusdem speciei distincte repraesentativam De notitiis creatis a deo obiective supernaturalibus non videtur inconveniens quod unica sit infinitorum distincte repraesentativa ut patet de notitia animae christi quae ratione concursus obiecti habet modum valde nobilem et capit illum modum ab obiecto Consequenter conceditur quod possibilis est aliqua notitia quae infinitorum est repraesentativa et negatur quod ergo sit infinita essentialiter Secunda responsio ut notitia animae christi quae est infinitorum repraesentativa et tamen finita essentialiter 2a responsio ad rationem dato quod ista ita esset quod notitia creata si daretur esset infinitorum repraesentativa et diceretur infinita non tamen sequitur quod esset ita perfecta sicut notitia dei sicut dictum est in solutione rationis praecedentis et sunt ibi tacti multimodi

Septima ratio principalis

Ad rationem 2am rationem probantem quod non est possibile etc quia vel apparet bonum infinitum vel praecise finitum Prima facie probaretur per istud argumentum quod notitia de deo non est possibilis non potest dici quod apparet praecise finitum quia aliter apparet quem esset nec infinitum quia si sic tunc creatura cognosceret cum secundum totam latitudinem suae bonitatis.

De isto sunt varii modi dicendi Primo potest dici quod deus clare et immediate visus nec apparet bonum finitum nec infinitum quod non finitum clarum est quia alias eliceretur ex notitia intuitiva in mediata immediata iudicium finitum Quod nec apparet apparet bonum infinitum Similiter potest nam deus potest clare videri et tamen quod non ostendat se secundum a rationem nec secundum b rationem et sic de aliis per quas realiter ponuntur intrinsece perfectiones in ipso et sic non posset elici quod esset sapientissimus ergo stat quod videatur et non secundum rationem secundum quam dicitur bonum infinitum

Aliter potest dici et communius quod licet per notitiam intuitivam quia illa est simplex intellectus non iudicet quod sit bonum finitum vel infinitum tamen mediante illa notitia statim elicitur illud iudicium evidens quod deus est simpliciter bonum infinitum Si sic baculus per apparentiam simplicem apparet fractus et intellectus elicit iudicium complexum evidens quod esset fractus si intellectus non esset aliunde destructus Ad particularisandum et intelligendum quid est dicere deus est bonum infinitum

Notandum primo 2m opinionem magister iohannes de ripa Quod secundum rationes formales in deo qui dicunt perfectiones simpliciter et sunt ordinata secundum praedicata essentialia / deum videre ut infinitum vel ut appareat ut bonum infinitum dupliciter intelligitur uno modo quia videretur secundum omnem rationem intrinsecam sibi ut quod appareret ens vivens et sic de aliis ex quibus omnibus resultat ratio deitatis et sic videre ipsum ut bonum infinitum esset videre ipsum sub ratione deitatis Alio modo quod solum secundum unam rationem ita quod non secundum aliam ut inesse entis absque hoc quod inesse sapientiae Ponamus quod solum 2m unicam videatur utrum appareret bonum infinitum dicitur quod sic quia quaelibet ratio in deo dicit infinitam rationem formalem Sed proprie loquendo non apparet bonum immensum quia bonum immensum dicit perfectionem tam intensive quam extensive vel immensitas dicit perfectionem intensivam et etiam extensivam Et sic oportet si debeat apparere ut bonum in mensum immensum quod appareret 2m omnem perfectionem intrinsecam sibi et sic stat quod videatur ut bonum infinitum et non ut bonum in mensum immensum

Aliter potest exponi quod deus apparet bonum immensum vel infinitum Et sunt plures modi Primus modus quod videns deum eo ipso quod videret posset immediate elicere iudicium de qualitate perfectionis quae deo competit et affirmare quodlibet praedicatum perfectionale de deo et non oportet quod quilibet videns deum isto modo videat ipsum nec oportet quod quilibet beatus vi illius visionis sive discursu immediate quodlibet tale attribuat deo

Alio modo quod vi visionis simplicis quam habet aliquis de deo sive in via ut paulus et moyses sive in patria ut beatus eliciat iudicium quod deus habeat infinitas perfectiones etiam latentes ipsum scilicet quas non videt ita quod iudicet ipsum habere omnes perfectiones supereminens et quod vi illius visionis iudicet ipsum non esse visum ab eo secundum omnem modum suae perfectionis

Et sic ex hoc non sequitur quod conprehensive cognoscat quia non oportet quod secundum omnem praedicatum vel illa cognitio non esset ita perfecta in esse cognitionis sicut obiectum in se

Responsio ad octavam rationem

Aliae rationes confundantur in comparatione sensus ad intellectum reducuntur ad tria puncta Aliquae procedunt et deficiunt quia sensus utitur organo corporeo intellectus autem non ideo sensus limitatur modo sibi proportionato Aliae procedunt et deficiunt quia obiectum corporale non potest applicari sensui sicut obiectum spirituale intellectui quia obiectum corporale requisit certam distantiam et patet de visibili respectu visus ad causandum certum angulum in oculo et sic divina essentia applicatur aliter intellectui quod obiectum sensibile sensui

Item aliqui deficiunt quia probant quod deus non est cognoscibilis simpliciter vel quod non est comprehensibilis hoc bene conceditur Item fuerunt adductae auctoritates quia dicitur deum nemo vidit et apostolus deus inhabitat l lucem in accessibile

primo possunt intelligi de cognitione comprehensiva et sic bene conceditur quia nemo vidit deum unquam comprehensive quia non est cognitio creaturae ita perfecta inesse notitiae sicut obiectum inesse suae cognoscibilitatis

Secundo omnes possunt intelligi Nemo deum vidit Et inhabitat lucem inaccessibilem intelligitur beatifice et hoc ex puris naturalibus et sive gratia speciali dei et specialiter elevante Unde deus inhabitat lucem inaccessibilem semper per viam naturae Et hoc non solum est de cognitione beatifica ymmo immo probabiliter potest dici quod ad conceptum simplicem dei prout est theologicae considerationis per pura naturalia non potest homo attingere

Responsio ad nonam rationem

Ultimo arguebatur quod deus non potest cognosci quia deum esse traditur per modum articuli quod non esset si posset eius notitia haberi

Primo respondere negando consequentiam quia licet scientifice cognoscatur stat tamen quod etiam per fidem quia ut prius patuit quam est de scientia et fide nec habitus habitui nec actus actui repugnat unde actus fidei est aenigmaticus et tamen non est contrarius actui clare ut possibile est quod christus aliqua videat in verbo et etiam in proprio genere et sit satis rationabiliter traditur ad credendum Quia per hoc quod homo exit in actum aenigmaticum ipse meretur sumpto quod sit in caritate

Beatus thomas assignat alias causas

Prima est defectus ingenii quia licet sit scitum deum esse tamen hoc non est nisi ab ingeniosis quia non a simplicibus potest forte scientifice attingi quia non sunt capaces metaphysicae et philosophiae

Secunda Causa propter negligentiam licet esset quilibet satis ingeniosus

Tertia propter paupertatem quia forte homo non habet unde pro se quilibet esset ingeniosus et diligens

Item propter moram quia quam cito est adultus obligatur ad fidem et sic necessarium est quod ministretur sibi per modum fidei quia requiritur magna mora antequam informaretur in methaphysica

Conclusio

Sequitur quod humana investigatio indiget fide et theologia et dirigentibus ipsam nam humana investigatio sic pure derelicta non iuta fide vel gratia spirituali non attingeret ad dei notitiam ergo oporteret quod dirigatur Primo ethicorum recitatur de triplici via unus qui sufficit etiam ad hoc quod dirigat alios Alius sufficit vel aptus est ut dirigatur Tertius qui nec sufficit dirigere nec aptus est dirigi et talem est in utilis et sic fides et theologia repraesentant primum virum humana investigatio directa ab illis tertium unde theologia est directiva omnium scientiarum Paulus ad ephesios 4to non amplius ambuletis sicut gentes ambulant in vanitate sensus sui tenebris obscuratum habentes intellectum Sed 2m illud ysaie 8vo ponam etc Et sic habemus istud primum principium theologicum quod deus est summum bonum

Et vvraguodini in prima parte summa suae infert multas proprietates propositiones de illo primo principio theologico

Et sic patet quod testes sunt falsi et insipientes qui dicunt quod non est deus et per consequens non sunt audiendi Etiam pro alia parte adducerentur testes magis ydonei

et sic est finis istius materiae sex articulorum praemissorum postea videbitur de materia fruitionis

Circa textum

Circa distinctionem 31am Aequalitas non reperitur nisi inter illa inter quae est aliqualis distinctio Et Magister quod aequalitas prout attribuitur personis divinis non debet teneri nisi privative Ymmo Immo magistri dicunt oppositum scilicet quod positive sunt aequales unde magister dicit quod quando dicitur quod sunt aequales non ponitur aliquid sed intelligitur privatio scilicet quod unus non est maior alio nec unus minori alio magister in isto non tenetur

Item dicitur ulterius quod pater et filius et spiritus sanctus sunt aequales magis propter essentiam

Item dicitur magister unitas patri attribuitur quia habet praevenitatem aequalitas filio quia primo reperitur in eo aequalis quia non diceretur pater aequalis nisi produceret aliud Quando dicit christus ego et pater unum sumus per quod dicit ego innuit unitate essentiae per hoc quod dicit sumus innuit pluralitatem personarum

Lectio 128, de Libertate
Propositiones de libero arbitrio voluntatis

Alia lectione Pro solutione rationis prius inductae circa libertatem voluntatis

Prima propositio

Sit haec prima propositio Stat aliquid praesentari voluntati sub ratione boni simpliciter et tamen voluntatem respectu huius nullum actum elicere probatur quia datis duobus bonis praesentatis voluntati bonitas potest respectu minoris nullum actum elicere eligendo scilicet maius Consimiliter dato alio maiori iterum potest circa 2m nullum actum elicere et sic consequenter in proposito aliquo sub ratione boni voluntas potest absque actu existere respectu obiecti positi

Secunda si voluntas respectu boni necessitaretur ad dilectionem conformem iudicio rationis respectu boni dictati tolleretur meritum in bonis electionibus quia stante dictamine quod hoc est bonum tolleretur ratio merendi

Item articulus parisiensis condempnatus dicere si ratio sic recta quod voluntas sit recta error stat ergo rationem esse rectam et tamen voluntatem respectu boni sic praesentati nullum actum elicere

Secunda propositio

Secunda propositio stat voluntatem actum suum suspendere absque actus speculativi productione probatur quia si voluntas habeat aliquem actum vel potest illum suspendere absque actus speculativi productione probatur sic quia voluntas habeat aliquem vel potest illum suspendere nullum actum producendo et sic habetur intentum vel requiritur actus suspensivus et sic processus in infinitum quia non potest illum suspendere sive alio suspensivo

Item voluntas habens aliquem actum numquam posset cessare ab actu tali vel talibus actibus quia non potest ipsum suspendere nisi per alium actum nec alium nisi per alium igitur in aeternum scilicet quam diu durabit habebit aliquem actum

Tertia propositio

Tertia propositio proposito bono vel malo sub ratione boni vel mali voluntas potest resiliere vel resistere absque aliquo actu probatur ex conditione intrinseca libertatis voluntatis quae est quod positis quibusdam causis inferioribus requisitis ipsa ex se sine concursu alterius causae potest exire in actum vel non exire igitur positis quibuscumque causis moventibus vel allicientibus ad alicuius boni prosecutionem vel fugam mali voluntas habebit in potestate sua fugere vel etc absque alicuius actus productione

Quarta propositio

Quarta propositio quasi sequens voluntas potest peccare pure omissive tam respectu boni quam fugibilis Patet nam dictato per intellectum et dictante conscientia et concurrente lege quod est agendum stat quod voluntas resiliat pure negative absque alicuius actus productione quo dato peccat pure omissive nullum actum producendo hoc idem contingere potest respectu alicuius fugibilis ut proposita illecebra vel obiecto illicito seu prohibito et cum hoc interveniente praecepto quod voluntas habet positive fugere scilicet quod respuere habet per nolle potest peccare pure omissive respectu mali fugibilis quia potest nullum actum elicere circa obiectum sic movens

Prima obiectio: Obiectio Adam

Et istud est contra adam in quarto in 4to ibi in descriptione peccati et quod nullum est peccatum pure omissionis nec stat voluntatem peccare nisi per actum positivum

Responsio

Arguo sic primo contra illum Sit ita quod deus praecipiat sorti quod habeat a actum ut quod voluntas sic obligata ad habendum a actum pro b hora quo stante ordinet deus non velle concureret cum voluntate ad alium actum liberum quamquam ad a quo stante voluntas potest libere non producere a quo stante peccat omissive quia obligabatur ad a et non fecit igitur peccavit et non per actum et per consequens peccavit omissive pure

Item praeceptum affirmativum et praeceptum negativum distinguuntur scilicet quia praeceptum affirmativum transgreditur quis omissive per puram omissionem et praeceptum negativum commissive modo sic non est distinctio inter illa

Item deus praecipit sorti quod velit a et sortes non vult a igitur sortes peccat consequentia est bona et cum antecedente stat quod sortes nullum habeat actum voluntatis quia stat cum prima parte quod nullum habeat voluntatis actum transgreditur et sic sortes nullum habet voluntatis actum et tamen peccat igitur pure omissive quia peccat et non per actum igitur

Responsio Adam

Contra arguitadam primo deus nullum etc ultra arguit adam primo deus nullum remunerat per declinare praecise igitur nullum dampnat per non facere bonum praecise consequentia tenet quia deus promptior est ad remunerandum et miserendum quam ad dampnandum antecedens probatur quia ad impletio praeceptorum negativorum non est sufficiens nisi per actum aliquem positivum

scilicet nisi sit actualis mali detestatio non est prohibitionis vel praecepti negativi adinpletio quia alias sequeretur quod quilibet infinite mereretur qui esset in caritate quia infinitorum malorum prohibitorum nullum facit igitur infinita praecepta adimplet igitur infinite mereretur Item dato praecepto nisi sit actualis contemptus non videtur esse transgressio Secundo omnis iustitia est positiva operatio vel boni vel positivo declinatio mali igitur omnis iustitia erit positiva operatio boni mali vel positivus declinatio mali boni

Responsio ad Adam Guillelmi Altissiodorensis

Respondet auticiodorensis negando consequentiam et quasi simul ad utrumque scilicet negando utramque consequentiam primo ad 2m omnis iustitia etc causa est quia ad veritatem plus requiritur quam ad vicium vel viciose operandum Ideo dicit philosophus quod difficile est attingere signum Infinitis autem modis contingit a signo recedere Ideo bonitas consistit in conformitate ad rectitudinem rationis vel divinae legis cuius obliquitas infinitis modis potest contingere ad bonitatis actum nedum requiritur bonitas ergo sed etiam concursus omnium circumstantiarum bonarum debitarum esse secundum dictamen rectae rationis Ad malum sufficit quod sit malus degenere vel sufficit defectus circumstantiae debitae in esse unde nulla iustitia est quin ponat aliquid positivum et aliqua in iustitia potest esse sola privatio vel carentia debitae circumstantiae

Responsio Adam

Contra hoc replicat adam ponendo casum quod alicui existenti in caritate praecipiatur quod nullum habeat ex quo casu vult deducere quod sicut contingit peccare sine actu positivo ita mereri et per consequens solutio invalida quia supponitur quod sit in caritate et per consequens si concedas unum etiam habebis reliquum concedere

Responsio Plaoul

Respondetur quod casus non est possibilis de lege communi scilicet quod detur praeceptum etc quia quod aliquis obligetur ad non diligendum deum super omnia pro mensura temporis repugnat legi statute igitur illa obligatio non est possibilis secundum legem currentem quia loquimur secundum legem statutum

Secundo potest dici quod in isto casu meretur nullum penitus producendo actum sed quia hoc est contra communem legem ideo non repugnatur solutio

Tertio potest dici quod stante hoc casu quod staret quod creatura mereretur per aliquem actum positivum quo velit conformare praecepto Dato igitur ex in advertentia excusaretur et meretur scilicet ex inconsideratione habitudinis sui actus ad praeceptum et obediendi promptitudine etc

ultimo diceretur quod ex casu suo non sequitur quod creatura mereatur vel demereatur nam ibi esset specialis positio casus quia non sequitur ex lege et est propter legem unde consequentia non valet sortes operatur ex caritate igitur meretur vitam aeternam ideo si ponatur casus extra legem Respondendum est secundum rigorem logice Sed bene sequitur iste diligit deum super omnia ex caritate et lex posita stat igitur etc quia simpliciter loquendo staret quod deus non vellet actum illum praemiare et sic patet ad rationem adae

Secundo obiectio

Secundo arguitur si voluntas potest esse sine actu et pure omissive peccare in aliquo tempore eadem ratione in duplo et in triplo et sic per totam suam vitam et sic voluntas potest semper stare sine actu

Respondetur dupliciter primo quod absolute consequens non videtur inpossibile non dico de primis motibus naturaliter ab obiectis causabilibus sed de liberis non videtur inpossibile quin possit voluntas sine actu stare et qua ratione respectu primi dictaminis eadem respectu 2i et sic consequenter

Aliter respondetur quod non sequitur voluntas respectu huius obiecti nunc sibi praesentati potest nullam habere actum ergo semper potest sine actu persistere et hoc ratione humanae fragilitatis quia licet respectu cuiuslibet potest elicere et respectu huius potest elicere vel non non tamen est in potestate sua simpliciter non elicere stante praesentia obiectorum

Tertia obiectio

Arguitur iterum per aliam rationem contra conclusionem quam facit alius doctor quia sequeretur quod peccatum es omissionis esset infinite modicum et infinite remissum per consequens minus grave quam veniale Probatur consequentia sit ita quod sorti et platoni sit datum praeceptum quod eliciant actum circa obiectum a et sit ita quod sortes ommittat pure negative nullum actum eliciendo plato vero compositive contemplando nolendo actum elicere circa a arguitur sit plato peccat praecise finito nolendo scilicet facere a et sic actum remissiorem nolendo eliceret minus peccaret et sic consequenter et quantum venerit gravius peccabit quam sortes igitur sortes infinitum modicum quia peccatum platonis includit aliud omissionis et ponit aliud positivum commissionis

Respondetur negando consequentiam ad probationem quia plato peccat solum peccato finitae malitiae concedo et minus peccaret eliciendo etc concedo sed non est in eadem proportione remissius ita quod plato peccat circa latitudinem non tota latitudo malitiae est in intentione actus igitur etc quia intentio actus non est tota malitia quia non proportionabiliter latitudo malitiae correspondet praeter latitudinem intentionis actus quia plato correspondet praeter hoc omissio et sic illud est pars scilicet positivum ut si indigito sortis auferatur medietas propter hoc non efficitur in duplo minor et sic in proposito quia tota latitudo malitiae non est nisi pars culpae

Quarta obiectio

Consequenter arguitur contra 3am propositionem Et inducitur prima ratio facta in principio quaestionis nam voluntas per sic resistere ut frequenter habituatur et facilitatur ad melius postea resistendum ergo per actum positivum consequentia patet quia habitus non generantur nisi ex actibus igitur si generatur habitus sequitur quod ex actibus igitur non per purum non velle

Responsio

Respondetur multipliciter primo quod in isto casu voluntas non habituatur ad resistendum nam hoc convenit sibi ex sua intrinseca libertate quod proposito illecebra potest nullum actum elicere igitur nullum actum eliciendo non habituabitur sed semper ex intrinseca libertate sua provenit quod potest non consequi

Secunda dicitur quod ut plurium voluntas resistit per actum tunc non habituatur ut dictum est

Tertio diceretur quod non est necessarium quod habitus semper producantur ex actibus quia licet ad actus sequantur habitus non oportet quod actus producat habitus Secunda dato quod omnis actus relinqueret habitum tamen et creabilis sine actu scilicet per voluntatem sive positive sive negative se habeat producit dispositionem per quam facilitatur dum alias contingit obiectum occurrere

Quarto diceretur et magis apparens et mihi magis probabilis responsio quod in isto casu quod in voluntate nullus penitus generaretur habitus Secundo in intellectu generaretur habitus scilicet dictatus huic esse resistendum vel hoc non esse prosequendum qui habitus ratione suae intensionis iuvat voluntatem ad resistendum et dictat hoc nunc non esse prosequendum et sic hoc est verum quod intentio notitiae actualis vel habitualis iuvat voluntatem ad intentionem actum producendum et sic est talis habitudo intellectus ad voluntatem quod et actus et habitus iuvant scilicet qualitercumque contingit voluntatem se habere vivaliter per intellectum conformiter dictant

Lectio 79, de Trinitate
Recapitulatio

In alia lectione Visa solutione rationis factae Contra materiam consilii niceni pro parte graecorum

viso etiam quod intentio consilii non fuit tollere constitutiones factas sed revocare contrarias et falsas errores et etiam ad excludendum opinionem dicentium quod spiritus sanctus erat creatura non oportuit determinare nisi quod a patre consubstantialiter produceret ideo excludebatur ille scilicet quod spiritus sanctus erat creatura per hoc quod a patre consubstantialiter procedit et obscurus fuisset si fuisset dictum quod etiam procederet consubstantialiter a filio quia ipsi dixerunt etiam filium esse creaturam

Considerato 3o quod antiqui dixerunt spiritus sanctus quod procedere a filio

Quarto quod sequitur ex scriptura

Considerato quinto quod solus papa potuit et brevitas temporis requisivit

Considerata etiam ignorantia graecorum

Ad rationem quod si spiratio activa et [???] activa in Filio distingueretur, Filius esset duae vel tres personae

Restat respondere ad unam rationem post illam factam qua propbabatur quod spiritus sanctus non procedit a filio quia si sic tunc spiratio activa esset aliqua relatio in filio distincta a generatione passiva ergo filius realiter esset duae personae Ita proportionaliter de patre spiratio activa esset relatio distincta a generatione activa et per consequens essent quinque personae in divinis

Confirmabatur quia spiratio activa si ponatur illa erit notio personalis communis patri et filio et per consequens erunt sex personae

Respondendum est ex prius tactis quod ex radice plures repetita quod relatio filii ad patrem scilicet generatio passiva et spiratio activa si ponantur illa erti notio personalis communis patri et filio et per consequens erunt sex personae / ad spiritum sanctum sunt formaliter idem a parte rei patet ex regula in divinis numquam debet admitti distinctio nec inter relative posita inter se modo generatio passiva in filio et spiratio activa rei respectu spiritus sancti non opponunt relative ad invicem licet opponantur in ordine ad alia et quia est ponenda tanta ydemptitas quanta fides katholica patitur non est ponenda huiusmodi distinctio ex quo fides non astringit nos ad hoc et sic apparet qualiter ratio procedit ex falso fundamento scilicet ymaginando quod in filio sunt duae relationes realiter ab invicem distincte quod negandum est

Corollarium
Primum corollarium:

prima propositio sequens ad dictum huius responsionis aliquae relationes sunt quae transeunt in omnimodam ydemptitatem 2ii essentialem et tamen non possunt realiter ydemptificari sibi mutuo et huiusmodi relationes secundum modum loquendi aliorum sunt constitutivi personarum id est sunt personae et sunt distincte realiter ut generatio activa et generatio passiva spiratio activa et spiratio passiva Iste concurrunt ydemptitate in 3o scilicet essentia et non inter se ratione repugnantiae et relationibus aliis non oppositis non repugnat concursus ydempticus tam realis quam essentialis ergo spiratio activa et generatio passiva concurrunt ydemptice essentialiter

Alia propositio licet communiter concedantur relationes et quinque notiones in divinis tamen non sunt ibi nisi 3s personalitates nec nisi tres res distinctae realiter prima pars nota est nam ibi sunt duo diversa extrema igitur oportet quod habeat 4or terminos scilicet generatio activa ad filium et spiratio activa ad spiritum sanctum

quantum est de notionibus solet addi a quibusdam innascibilitas sed utrum sit notio non distinctio pro praesenti utrum 2m ordinem propositiones arismetrice habent se huiusmodi quia tales tres competunt patri scilicet innascibilitas generatio activa et spiratio activa duae filio scilicet spiratio p activa generatio passiva et una sola conpetit spiritui sancto scilicet scilicet spiratio passiva et isti trinum se habent secundum proportionem argumenta propter aequalitatem excessus unus super reliquum et semper est excessus in unitate

Secundum corollarium:

Sequitur contra opinionem dicentem quod spiratio activa in patre et generatio activa in patre sunt distinctae relationes in esse relationis Et tamen sunt idem realiter inter se in esse simpliciter unde distinctio in esse tali est in ordine ad terminos ad quos fit relatio ut generationis active terminus est filius et spirationis active terminus est spiritus sanctus Istud est filium quia est multiplicare in divinis ubi fides non conpellit Quod non debet fieri patet etiam esse falsum ex regula anshelmi

Tertium corollarium

Sequitur ulterius satis esse probabile quod a parte rei non sunt tres relationes realiter distincte in divinis licet sunt aequipollenter quatuor quantum scilicet ad referendi modum nam in patre licet ad filium et spiritum sanctum referatur non tamen ratione modorum referendi vel timorum ad quos fit relatio consurgit realis distinctio ymmo est eadem res sicut eadem albedo est similitudo et dissimilitudo respectu diversorum terminorum et tamen a parte obiecti non oportet diversa ponere nisi quantum ad nostrum modum exprimendi

Quartum corollarium

Sequitur quod licet in divinis a parte rei videntur 4or darentur quatuor extrema duarum oppositum relativorum quarum unum non esset reliquum tamen non sequitur quod in divinis non esset quaternitas rerum verbi gratia paternitas non est filiatio generatio activa non est generatio passiva spiratio activa a patre non est spiratio activa a in filio nec spiratio actuant supponit pro patre et filio simul est spiratio passiva in spiritu sancto quia licet spiratio activa non sit spiritus sanctus tamen nichil addit ultra illam pater non est spiritus sanctus

Quintum corollarium:

Sequitur quod plures sunt possibiles negationes non coincidentes in divinis quam sint res ibi indistincte patet quia primo sunt tres negationes scilicet pater non est filius Pater non est spiritus sanctus et filius non est spiritus sanctus deinde filius non est spiritus sanctus deinde pater et filius non sunt pater pater et filus non sint filius pater et spiritus sanctus non sunt spiritus sanctus deinde supponendo 3a usque ad XXam combinationes negativas et tamen non sunt nisi tres res distinctae.

Contra opinio Wyclif

Sequitur evidenter fatuitas opiniones wiclleff Si ex combinationibus negativis concluserit numerum septenarium personarum in divinis

unde primo deficit quia ex illis concluditur multitudo rerum

Secundo deficit quia non debuisset sistere in septenario numero ymmo usque ad viginti unam sunt combinationes interabiles non coincidentes

Sextum corollarium:

Sequitur solum esse quod aliqua res sit in divinis quae non sit pater nec filius nec spiritus sanctus Causa est quia licet trinitas non sit pater nec filius nec spiritus sanctus tamen trinitas est res quae pater est filius et spiritus sanctus Et sic illa consequentia non valet plus quam ista consequentia deitas est aliqua res quae non est pater ergo deitas non est pater Item si sic sequeretur quod esset multitudo maior in divinis quam sit ternarius ymmo esset in divinis quaternarius

Sequitur ex dictis quod relationes multiplicatae quantum ad respectum rerum vel nostrum modum concipiendi nullam adducit pluralitatem rerum in divinus supra trinitatem

Confirmatio

Ad confirmationem nam spiratio activa communis patri et filio est constitutiva alicuius et non essentiae ergo personae ergo spiratio activa esset persona realiter distincta a quolibet personarum trium quae communiter ponitur ergo erit quaternitas personarum

Et confirmatur quia concedit ecclesia et determinavit quod pater et filius sunt unum principium spiritus sancti modo ly principium non supponit ibi pro essentia ergo pro concursu unitive duarum subsistentiarum in tertiam Et per consequens ex patre et filio constituere una persona distincta ab aliis tribus et erit quarta Respondetur quod non est ponenda ibi distinctio nec aliqua proprietas personalis aliquid constituit sed est essentialiter persona et essentia absque distinctione reali a parte rei

Ad rationem quod Pater et Filius unum principium Spiritus Sancti

Ad rationem dicendum est primo quod pater et filius dicuntur secundum gregorium de ariminio esse principium spiritus sancti quia uniformiter spirat ideo non dicuntur duo principia Advertendum quod in causalibus rerum creaturarum numque duae causae respectu unius alicuius effectus adaequate eodem modo concurrunt eundum effectum producunt ergo innuitur quod diversimode concurrant respectu principati et sic ex communi modo loquendi communicatur quando duae causae concurrunt respectum alicuius effectus quod ibi concurrunt duo principia et ista fuit radix quare ecclesia determinavit quod esset unum principium spiritus sancti quia si concederetur quod essent duo principia oporteret concedere quod concurrerent difformiter spirando dominus Bonaventura dicit quod possunt vocari unum principium spiritus sancti quia unita voluntate et unica fecunditate voluntatis procedunt amb producunt ambo spiritum sanctum ergo non oportet quod ibi sit aliqua relatio constituat aliquod tertium

Opinio Ockham

Opinio Ockam fuit quod spiratio activa est realiter una notio ab aliis distincta et vera constitutiva communis patri et filio coniunctim ita quod spiratio activa est notio quae dicitur de patre et filio coniunctim tantum

Contra istud arguitur primo quia si sic sequeretur quod in divinis esset veraciter quaternitas Nam spiritus sanctus dicitur a notione illa scilicet spiratione activa et non essentialiter ideo tamquam a persona ergo illa notio activa est realiter persona et non pater nec filius nec spiritus sanctus igitur est alia persona a patre et filio et spiritu sancto ergo in divinis sunt 4or personae realiter

Item arguitur per regulam anselmi quia concedere aliquod constitutum in divinis quod nec est pater nec filius nec spiritus sanctus est concedere constitutionem quae non habetur ex fide

Item relationes oppositae non possunt ydemptice concurrere nisi ad essentiam cuius sunt relationes patris et filii non si possunt ydemptice concurrere sequeretur quod non haberent repugnantiam ad ydemptitatem formalem plus quam essentialem igitur pater erit filius Ista opinio non solum ponit quod paternitas et filiatio concurrunt in essentiam ymmo in quoddam constitutum scilicet spirationem

Etiam non dicitur medium in divinis et iste non est concursus ydempticus essentialis igitur personalis igitur pater et filius essent eadem persona et sic videretur sequi quod non esset repugnantia relationum adintra sed solum secundum modum loquendi nostrum et ille est error sabellii qui ponit eandem rem secundum unam rationem esse patrem et secundum aliam filium et 2m aliam spiritum sanctum

Item okam concessit limites articuli quia non oportet fingere huiusmodi constitutiones unde pater et filius producunt spiritum sanctum ideo dicuntur unum principium et sic resolvitur ad difficultatem ex parte vocabuli ita in materia trinitatis doctores multas propositiones valde difficiles et numerabiles admittunt quas non oporteret admittere patet ex dictis quod naturalis investigatio in materia trinitatis nichil ponit contra fidem ymmo si non ponat obicem capiet articulum trinitatis et a contradictione defendet sicut aliqui philosophi suas positiones ut opinionem platonis de ideis hermetis de generatione mundi maxime considerata divinitatis inmensitate quae habent conditiones oppositas ad conditiones creaturarum Item ex immensitate suae fecunditatis quia non potest diffundere essentialiter igitur personaliter

Item esse activum dicit perfectionem et agere adextra conpetit deo contingenter ergo necessario agit ad intra extendendo nomen agere ad producere etc

Lectio 52, de Fruitione [Erlangen Transcription]
Propositiones circa qualiter tota natura tendit in deum

Alia lectio 61a Ad habendum clariorem intellectum qualiter tota natura tendit in deum ultimate sunt aliqua advertenda

Quod nulla creatura habet intrinseca rationem terminandi

et repetenda est radix prius tacta scilicet quod nulla creatura habet intrinsece rationem terminandi ideo non potest esse ordinate diligibilis ultimate vel appetibilis sine appetitu naturali rationali sive irrationabili sive animali sive naturali

Quod ab appetitu finis, medii potest simpliciter absolvi creatura

Sequitur primo quod ab appetitu finis medii potest simpliciter absolvi creatura

Quod finis quo non est necessarius in operationibus naturalibus

Secundo sequitur quod finis quo non est neccessarius in operationibus naturalibus patet quia finis quo semper est aliquid circa deum cuius habitudo est absolubilis igitur

Quod non est necesse quod forma et finis coincidant

Sequitur ulterius quod non est neccesse quod forma et finis coincidant ita quod stat agens naturale producere effectum formam et non intendere nisi in ultimum finem nam habitudo quo ad suum finem quo est finaliter contingens simpliciter contingens

Quod appetitum animae ad suum corpus esse solubile

Sequitur appetitum animae ad suum corpus esse solubilem id est stat quod anima non inclinetur ad suum corpus patet quia inclinatio eius est ad aliquod creatum non rationem finis vel rei naturalis

Quod anima humana separat potest esse persona

Ex quo patet quod opinio magistri de personalitate animae licet non sit vera est tamen probabilis scilicet quod humana separata sit personae Doctores communiter dicunt contra in gratiam quia persona debet esse subsistentia quae non innitur alicui tamquam pars vel forma ita quod non appetit adhaerendum nec ad esse partem Ex radice tacta huiusmodi inclinatio non est necessaria nec est essentialis animae ymmo deus potest eum absolvere ab huiusmodi inclinatione

Quod non repugnat angelo quod desinat esse persona absque sui assumptione

Sequitur quod non repugnat angelo quod desinat esse persona absque sui assumptione unde non est dubium si natura angelica assumeretur a deo non esset persona nec suppositum Ego dico amplius scilicet quod absque hoc potest desinere esse persona nam sicut habitudo animae ad corpus posset absolvi ab anima ita deus potest angelo huiusmodi inclinationem addere et inclinare ad aliquam materiam quo dato desinit esse persona absque etc

Quod stat grave absolvi a tendentia in centrum mundi

Sequitur ulterius quod stat grave absolvi a tendentia in centrum mundi patet quia nullius naturae ad ad aliquem finem est neccessaria habitudo nisi ad finem ultimatum et sic cum quaestionibus tendentia in alia creatura est tendentia circa ultimum finem sequitur propositum et sic per consequens staret genere naturaliter non tendere deorsum quia non est sibi illa tendentia essentialis proportionaliter dicitur de igne respectu orbis lumine ymmo dicitur consequenter quod huiusmodi inclinationes possunt permutari scilicet ut grave ascenderet naturaliter et inclinaret ad concavum orbis lumine et ignis ad centrum terrae nam habitudo est inclinatio rerum in huiusmodi fines est mere contingens et ex statuto divinae providentia libere sic ordinantis Patet quod naturaliter ignis posset descendere et terra ascenderet secundum materiam propriam non dico secundum materiam universi

Item staret quod absque loci intentione mutaretur grave vel leve sic quod solum ex intentione ultimi finis nam sola essentialis habitudo est ipsius ad ultimum finem

Quod principia naturalia subiacent divinae dispositioni liberae

Sequitur quod principia naturalia saltem quae reputantur naturalia subiacent divinae dispositione libere scilicet quod omne grave non impeditum descendit et leve ascendit Sequitur quod illa principia sunt contingentia Sequitur quod contraria possunt esse principia eo modo quo hoc sunt sic scilicet quod leve descendat ut esse principium naturale sicut nunc est principium quod grave descendat

Sequitur quod non potest esse principium naturale contradictorium principio quod nunc est naturale Sequitur quod theologia perfectius philosophantur et scrutatur naturas rerum quam alia quaevis scientia quia nulla alia novit huiusmodi habitudines quia naturalis philosophus ponit quod deus agit necessitatem naturae nec potest immutare quare statutum

Consequenter diceretur quod velocitates in motibus magis sequuntur deum decreti liberi regulam quam proportionem potentiarum activarum ad suas resistentias una agit et alia resistit in certo gradu secundum quod statuit deus et congruit universo

Sequitur quod duratio rerum est secundum divinum statutum et 2m quod congruit universo iuxta divinam providentiam

patet quod nulla repugnantia videutr esse quod angelus vel alia substantia haberet in se principium sic corruptur nam nulla videtur repugnantia quando secundum certam proportionem actuum vel habituum vel dispositionum actualium vel habitualium inter se esset quaedam proportio ad quam sequeretur eius permanentia et cuius solutionem corruptio primo unde non videtur hoc magis inconveniens quam de natura corporali Forma substantialis quantum est de se non est magis corruptibilis quam angelus ymmo non est nisi secundum divinum statutum ista positio videtur fundari in sacra scriptura ubi dicitur quod deus posuit naturae praeceptum Item proverbiorum 8vo habetur quomodo singula obediunt Etiam rabi moyies qui fuit iudeus bonus tamen ponit consimile in libro suo de duce dubiorum quem alleget albertus et albertus et etiam doctores tractant istam materiam

Quod caritas vel gratia non potest inclinare contra primarium naturae appetitum

Sequitur ulterius quod caritas vel gratia non potest inclinare contra primarium naturae appetitum patet quia primarius naturae appetitus est rectissimus quia semper in deum est Quis tamen sic huiusmodi appetitus potest dici quod non est res distincta a re met appetente sicut dicitur de appetitio naturae primae circa primum physicorum Capiendo tamen pro inpellente potest dici quod realiter est deus dirigens et movens creaturam quia creatura non habens cognitionem seu non intellectualis est sicut sagitta quae bene directa ab aliquo directivo attingit signum et sicut bonus artifex numquam deficeret a signo sic nec creatura non intellectualis et sic intelligitur illud philosophi quod natura semper recte agit

Quod caritas non potest inclinare ad diligendum Deum propter utilitatem creaturae

Ex quo semper est inclinatio naturalis recta et caritas non potest oblique inclinare igitur sequitur quod caritas non potest inclinare creaturam ad diligendum deum propter utilitate creaturae

Advertendum quod auticiodorensis ponit duos motus caritatis unum qui est in ultimum finem propter se simpliciter et illum dicit esse proprissime fruitivum et valde perfectum Alium ponit qui est propter habere bonum et propter praemiari cum eo et propter felicitari et bene esse cum eo et ab eo

quantum ad primum in pars gloria meam etc et postea addit quoniam bonorum meorum non eges unde dicit quod bene possumus appetere deum ut praemiantem

Pono contra hoc scilicet contra 2m nam ordo debitus caritatis non servatur in dilectione nisi deus sit ultimus terminus dilectionis ergo diligere deum ut benefacientem ut felicitantem est magis diligere felicitatem quam ipsum et per consequens obiectum illius esset creatura et principale obiectum esset ipsa met creatura sic esset usus dei et fruitio creaturae

Tamen pro salvatione dicti sui advertendum quod huiusmodi motus dilectionis potest dupliciter considerari

uno modo quod in huiusmodi dilectione sint praecise duo termini scilicet deus dilectus et creatura recipiendum huiusmodi dilectionem scilicet deus terminus a quo et creatura terminus ad quem Isto modo dico quod non est licitum diligere deum propter creaturam

Secundo modo potest considerari quod deus sit terminus a quo et etiam terminus ad quem Ita quod ymaginabile est quod sit dilectio quae habeat tres terminos unum a quo scilicet deum et alium ad quem scilicet creatura et 3m ad quem finalem scilicet deum ita quod finaliter in deum

Isto modo salvaretur quod esset licitum scilicet duplex per eadem dilectionem referetur ad ipsum deum ultimate Et istud est ad modum motus rationalis qui incipit ab oriente transiens per accidens et iterum ad orientem Ita in proposito incipit ab oriente scilicet deo ad occidentem scilicet creaturam et iterum ad deum

Quod licet illa dilectio esset licita qua diligeretur Deus propter utilitatem creaturae nihilominus tamen dilectio simplex absoluta et propter se est multo nobilior

Sequitur ulterius quod nihilominus dilectio simplex dei solum propter se est multum melior quam illa de qua dictum est quia minus participat de conversione ad creaturam

Quod omne peccatum est realiter naturae contrarium et contra inclinationem naturalem

Sequitur quod omne peccatum est realiter naturae contrarium vel contra inclinationem naturalem patet quia semper natura inclinatur ad bonum ymmo inclinatio naturalis est rectissima Augustini de vera innocentiae dicit illud corollarium illam expresse

Quod homo non debet servire Deo ut praemietur nec mereri ut praemietur

sequitur quod homo non debet servire deo ut praemietur

Quod agentia naturalia non agunt ut assimilentur Deo, licet agendo assimilentur

Sequitur quod agentia naturalia non agunt ut assimilentur deo sed agendo assimilentur patet primum quia gratia ipsius dei absolute et per se agunt quidquid agunt et per consequens primaria intentione non habent reflexionem ad se ex hac tamen inclinatione assimilantur deo

Sed contra quod tota natura tendit in deum
Prima

Aliter contra dicta primo quod teste scriptura natura humana ab adolescentia sua prona est ad malum igitur inclinatio naturae est dampnata

Secunda

Secundo si natura esset sic recta et moveret in deum directe sequeretur quod ex puris naturalibus homo posset attingere deum et mereri vitam aeternam consequens est error pelagii

Tertia

Tertio inclinatio naturae est a deo sic libere inclinante et inpellente igitur potest subtrahere huiusmodi inclinationem et quod plus est ad aliud inclinaretur per consequens stat quod naturalis inclinatio sit ad aliquod creatum

Quarta

Quarto libertas et potentia superior ad naturam non cognitivam ergo si ipsa potest ferri ad aliquod aliud quam in deum etiam natura perfectior potest scilicet natura non cognoscendi

Quinta

Quinto creatura sibi derelicta tendit in nichilum igitur extrinsece vel ab extrinsico magis ad se vel ad creaturam tenderet quam in deum

Sexta

Sexto naturalis iustitia resultat ex decreto divino et acceptatione eius ergo cum deus posset libere non acceptare regimine naturale sequitur quod posset esse difformis

Septima

Septimo multiplex contingit error in naturalibus agentibus patet in animalibus brutis ubi contingunt errores etiam ferocitates etiam per malam consuetudinem possunt adduci ad inferendum mala igitur

Octava

Octavo Etiam per malam consuetudinem possunt induci ad inferendum aliqua corpora caelestia sunt intrinsece et essentialiter mala scilicet saturnus et mars ut patet per astronomos ymmo vitia furta occasiones et multa mala alia resolvunt ad huiusmodi planetas

Nono

Nono potest dari praeceptum contra inclinationem naturalem unde stat quod aliquis habeat inclinationem naturalem ad a nichilominus deus potest praecipo quod non inclinetur ad a et per hoc non mutatur eius inclinatio igitur adhuc inclinatur naturaliter et per consequens peccat etc

Lectio 117, de Libertate
Tertio propositio

In alia lectione Tertia propositio negativa Non est possibile in se futura in se intrinsece esse contingentia et necessaria ad divinum relata intuitum Aliqui ymaginatur quod sunt pure contingentia in se relata relata vero ad divinum intuitum sunt necessaria

Et est via sanctae thomae de aquino pro parte contraria meae conclusionis videtur fulcitus auctoritate Boetii Quarto de consolatione dicentis fatebor quidem rem solidissimae veritatis sed cui vix animus nisi divini speculator accesserit Respondebo namque idem futurum cum ad divinam notionem refertur necessariam cum vero in sui natura perpenditur liberum prorssus

Rationes pro conclusione et contra opinionem Sancti Thomae

Pro conclusione mea et contra suam arguo primo sic Nam expositione sua sequitur quod deus necessario produxisset mundum consequens falsum et consequentia probatur nam ante mundi constitutionem mundus erat producibilis in relatione ad divinam voluntatem praecise vel ergo in relatione ad divinam voluntatem et providentiam poterat contingenter produci et sequitur contra ipsum vel necessario et sequitur inconveniens illatum

Secundo haec consequentia est bona b effectus habet necessitatem ab aliquo igitur habet necessitatem quia undique recipiat necessitatem eo ipso quod recipit habet necessitatem igitur etc Et ultra igitur illi effectus sunt necessarii et per consequens non contingens

Tertio articulus est expressus dicere quod nihil contingenter eveniat considerando omnes id est in ordine ad omnes causas error ergo dicere quod effectus in ordine ad divinam providentiam eveniat non contingenter sed necessarie licet contingenter in ordine ad se vel ad alia est contra articulum

Quarto vel deus est in se est sic determinatus vel divina providentia ad effectus producendos quod in nullius potestate est quoniam producatur et sequitur quod de necessitate et inevitabiliter eveniat vel non sicut est divina providentia determinata in se determinata ad effectus producendos quando posset non producere effectus praevisus si sic tunc effectus relati ad divinam providentiam sunt contingens

Quinto a praestitur a deo fore ergo a erit antecedens est necessarium per ipsum Nam a praecise refertur ad divinam providentiam ergo consequens est necessarium quia ex necessario sequitur contingens

Responsio ad opinionem Boetii

Ad rationem suam scilicet ad auctoritatem Boetii breviter respondendum est quod Boetius in primo libro expressive distinguit duplicem necessitatem unam absolutam et aliam conditionatam unde dicit duae sunt necessitates simplex e una veluti quod necesse est h omnes homines mortales esse

Altera conditionis ut si quem ambulare scientias eum ambulare necesse est et licet boecius non servaret formam quantum ad modus quia modus scilicet ly necesse debet praecedere tamen inquirentes veritatem non utuntur rigore logicae intellectibus In proposito boetius nichil plus vult nisi quod effectus relati ad divinam notionem sunt necessarii id est formetur consequentia talis deus scit effectum fore igitur effectus erit est necessaria sed tamen propositio in se considerata est contingens scilicet a effectus erit Si autem istum intellectum habuit sanctus thomas est bonus sed non videtur sic intendere

Breviter circa hoc advertendum quod augustinus et anshelmus et doctores dicunt quod necesse est futurum esse futurum quae glosanda sunt de necessitate conditionali scilicet necesse est praedestinatum salvari vel necesse est futurum evenire intelligitur si a est futurum a erit quia de necessitate absoluta nullum futurum est necessarium unde deus posset facere quod iudicium futurum non foret beati possent subito annichilari quia deus posset subtrahere suam conservationem

Advertendum quod anshelmus concedit quod necesse est futurum esse futurum sicut praeteritum esse praeteritum Concederet demonstrando antichristum necesse est hoc futurum esse futurum sed negaret istam necesse est hoc esse futurum Respondetur 2m gregorium de arimino quod anshelmus posuit differentiam inter propositiones ubi idem praedicatur de se ipso ubi tamen extrema supponunt pro eodem Adam notat quod anshelmus habet istum modum loquendi quod propositiones ubi idem praedicatur de se ipso recipit tamquam necessarias ex conditione quasi in subiecto intelligeretur praesupponi suppositum subiecti scilicet si hoc esset erit hoc futurum est futurum vel necesse est futurum esse futurum si hoc erit sed melius resolvitur ad hoc quod aliqui antiqui reputaverant propositiones necessarias ubi idem praedicatur de se ipso unde monachus albus ista necessaria homo est animal licet nullus homo esset unde non debet concedi quod necesse est futurum esse futurum et male allegant anshelmum

Quarta propositio

Quarta propositio negativa contra doctorem sollempnem scilicet magistrum henricum de Gandavo et contra doctorem subtilem scilicet scotum Deus non cognoscit futura contingentia per determinationem suae voluntatis cuius contrarium ponit doctor sollempnis octavo quodlibet Et doctor subtiles in materia praescientia dei ymaginatio doctoris subtilis erit quod divina essentia primo concipit res apprehendendo eas et omnes modos rerum et habitudines etc Absque assensu et praesentat eas sub omne habitudine possibili voluntati divinae futuras contingentes et necessarias deinde voluntas libera quae est libere determinat adexquendum hoc vel illud et tunc intellectus divinus vi?no determinationem divinae voluntatis elicit iudicium assensivum quod a erit et negativum de alio possibili scilicet quod non erit Et sic intellectus deum quantum ad ascensum sequitur voluntatem divinam et sic quia assensus scientificus divini intellectus sequitur liberam voluntatem nulla rebus imponit necessitatem sed eva?nem quasi proportionalis libertas non quod sit successio sed est naturalis prioritas

Tertio quod cum contrarium

prima rationum proportionaliter quas teneo non intellectus ordine naturali est prior quam ipsa voluntas quo ad omnes suos actus ergo ordine naturae actus intelligendi divini non sequitur determinationem divinae voluntatis sed magis ordine naturali praecederet

Secundo intellectus hic aliquorum scientiam d ad quae non praecedit determinatio divinae voluntatis ergo etc probatur consequens maxime de difformatatibus et culpis et defectibus moralibus de quibus intellectus divinus habet evidentem scientiam quia fieret et futura sunt et tamen voluntas divina non determinat quia ex quo non vult vel non agit nunc est in causa

Tertio non evadit difficultatem nam aqualis est difficultas determinatione divinae voluntatis ad effectus contingentes sicut de scientia igitur non evitat quod intendit consequentia est clara antecedens nam determinatio divinae voluntatis aeque est aeterna respectu producibilium sicut scientia vel an?sus quod produceretur et est aeque inmutabilis igitur ex ea aliaequaliter concluderetur necessitas futurum Nam si ex inmutatione divinae praescientiae moveatur ad immutabilitatem futurorum ita ex determinatione divinae voluntatis

si aliquid debeat suffragari quantum ad propositum poneretur libera et quasi indifferens ad effectus productionem quia ut tactum est ex absoluta determinatione aequaliter arguitur necessitas sicut ex praescientiam igitur erit indifferens ad utrumlibet respectu cuiuscumque effectus igitur non poterit intellectus divinus determinari respectu effectuum producibilium nec elicere iudicium assensivum de aliquo futuro contingenti

Quinto voluntas divinae est summe rationalis et sapientialis igitur non est natura exire in actum nisi praecedente dictamen divini intellectus vel saltem coeno sibi igitur iudicium et assensus de futuris contingentibus producibilibus non sequitur determinationem divinae voluntatis sed est coenum vel praecedit naturaliter

Sexto voluntas divina determinata ad effectum producendum est summe activa et in ultima sua perfectione ad effectus productionem igitur in illo priori potest exire in actum et per consequens cum sit perfectissima et exit in actum sequitur quod agit non amisit seu agit non iudicando vel quod iudicium intellectus praecedit

Quinta propositio

Quinta propositio negativa futurum contingens non est determinatum determinati verum vel confert ad concordiam divinae praescientiae cum futurorum contingentia ad salvandum istam materiam dixerunt aliqui quod propositiones de futuro contingenti nec sunt vere nec false primo quod istud nichil conferat ad praesentem materiam primo quia non auderent negare quoniam deus ab aeterno ordinaverit vel iudicavit apud se antichristus erit vel non Arguitur sic signo hanc antichristus antichristus erit Quia ex descriptione propositionis quia concedunt quod est propositio igitur vera vel falsa

3a ex descriptione propositionis vere vel false quia significat aliqualiter fore si ita erit est vera si significat aliqualiter et ita non erit est falsa Item magis theologice

Sequitur primo quod ultimum iudicium fore non sit unum quia est propositio de futuro et nulla talis est vera per istam positionem et per consequens non est credendum vel non est verum resurrectionem mortuorum fore et sic fides obligat ad aliquid quod non est futurum

Item sequitur quod nullus debet sperare habere beatitudinem per merita quia est futurum nec timere penam peccatarum nec quod resurget quia sunt futura igitur nullo modo ad illa obligamur Braguuardin alius modos recitat tamen sine colore in 3a parte articulo 12 libro usque ad secundam inclusive non oportet recitare quia sunt sine ratione Recitat aliquas dicentes quod nichil est futurum et est inquit opinio sophisticorum quia non utuntur ampliationibus quia si aliquid futurum igitur est igitur non est futurum Climeton tangit quod ista a multis negatur antichristus est futurus

Obiectiones

Circa positionem negantem propositiones de futuro contingenti esse veras vel falsas advertendum quod sunt duae rationes vel saltem una ratio et una auctoritas

prima ratio si inquit vera sequeretur quod eius veritas esset inmutabiles quia significata veritate huius antichristus erit in toto aeterno ante positionem rei in esse vel ante primum instans esse antichristi illa fuit vera et immutabiliter vera quia in illa toto tempore non potuit esse falsa vel mutari de veritate in falsitatem igitur simpliciter igitur non contingens

Secunda ratio est ex auctoritate philosophi primo peryarmenias quod in propositionibus de praesenti vel de praeterito necesse est sic esse sicut partas significatur in propositionibus de futuro singularibus non sic nam data illa sortes erit etiam ista sortes non erit probat philosophus quod nulla istarum sit vera quia quaecumque sit illa si sit vera oportet quod habeat correspondentiam in re si sit determinate vera determinate ita erit et consequens hoc non est contingens ad utrumlibet ymmo necessarium

Secundo arguitur sic si aliqua de futuro esset nunc vera ab aeterno fuisset sic futurum vel semper fuisset vera ergo sequitur quod veritas eius fuisset inmutabilis igitur necesse foret sic fore sicut significaret

Tertio orationes et significata per orationes se habent proportionaliter quod ab eo quod res est vel non est etc in praedicamentis et hic inpedit sed significata sunt ad utrumlibet igitur orationes igitur nec plus sunt vere quam falsae nec contra

Responsiones
Ad rationes de immutabilitate

Respondetur primo ad rationem de inmutabilitate dico aliqua primo quod veritas huiusmodi non debet dici inmutabilis scilicet de futuro licet ab aeterno talis propositio si fuisset formata fuisset vera

dico secundo quod talis veritas licet ab aeterno fuisset veritas tamen non potest transire de veritate in falsitatem patet per inceptionem et positionem rei in esse Nam in quarti positionis rei in esse propositio de futuro de sunt esse vera prout futurum dicit rem non esse

3o dico quod ante positionem rei in esse potest esse falsitas ita quod illa propositio non est inmutabilis veritatis quia semper potuit non fore igitur etc unde haec propositiones conceduntur

prima omnis talis propositio instans positionis rei in esse potest esse falsa tamen non est inpossibile quod fiat falsa patet quia si sit falsa in aliquo priori ab aeterno fuit falsa igitur etc

Secunda propositio quod talis veritas non est falsa et potest esse falsa semper intelligendo ante instans positionis rei in esse tamen non potest in aliquo instanti illius temporis incipiere esse falsa Contra potest incipere esse igitur iam debet addi ipsa eodem modo significante contingentiae prius et posterius

Tertio talis propositio potest esse vera et potest esse falsa ante instans etc tamen nec simul nec successive in illo tempore licet in aliquo bene Advertendum quod istud consurgit praecise ex modo enunciandi et non ex necessitate ex parte re nec propositionis in se sed quia enuntiat taliter quod si res erit ab aeterno futurum erat quod foret Et ista materia saltem confert intellectum praesentis materiae quia omnino inpertinens est divina praescientia vel quod res futura relata ad divinam praescientiam contrahat necessitatem quia dato quod deus nichil adextra cognosceret adhuc staret difficultas et sit non consurgit ex habitudine divinae praescientiae et sic ymaginaretur quod deus continet omnem modum enuntiandi modum ratione continentiae non erit difficile

Ad rationes aristotelis

Ad rationem aristotelis breviter aliqui doctores dubitant an aristoteles absolute fuerit opinatus quod sunt falsae proprie vel vere Sed doctor subtilis et gregorius dicunt quod aristoteles hoc numquam ymaginatus est ymmo gregorius miratur quod revocatur in dubium doctor subtilis dicit Quod differentia magna est inter propositiones de praesenti et de praeterito ex una parte et propositiones de futuro ex alia quia primae habent iam actu a parte rei causam suae verificationis positam in esse et irrevocabiliter maxime de praeterito Exemplum Adam fuit haec est vera nam res requisita posita fuit et non est in potestate alicuius tollere causam verificationis et postquam res est posita in esse consequentia est optima

A est igitur necesse est a esse vel fuisse de illis de futuro non est sic ista est vera ante christus erit sed absolute potest non poni quia mere libere deus posset et potest non ponere et elevare festucam creatura potest tollere

Ad rationem aristotelis si ista est vera determinante non quod nocet necessitate quia si sic bene concluderet et intelligitur determinate id est de necessitate sed videtur aliter dicere quia sicut propositiones de praesenti requirunt Respondetur quod propositio de praeterito sufficit quod correspondeat sibi secundum modum suum enuntiandi ista antichristus erit non signat quod res actu sit posita sed poneretur

Ad aliam semper fuisset vera igitur est necessaria negetur consequentia

Ad tertiam sicut a parte nisi contingens ad utrumlibet est quod effectus ponitur vel non igitur concederem consequentiam et consequens ad istum sensum licet sit vera tamen potest esse falsa quia a parte rei erit ita erit et determinatam est unde consequenter homines considerant propositiones de futuro veras ac si illa totaliter et independenter esset lapsa in praeteritum Et sic de divina praescientia quasi in praeteritum lapsum et sic procedit ex defectu logicae vel ex mala consideratione etc

Lectio 57, de Trinitate [Erlangen Transcription]
Propositio: sola divina natura summe identice[?] est omnis perfectio sibi possibilis

Alia lectio Sicut tactum fuit in lectione praecedenti Trinitas personalis est una de conditionibus propriis naturae inmensae et in eadem specie res infinita habet aliam proprietatem quam finita et ergo non mirandum si huiusmodi naturae competant proprietates numerabiles et infinitae

Ponitur ista propositio quod sola divinae naturae summae ydemptitate est omnis perfectio sua sibi possibilis cum hoc est quaelibet perfectio inmensa Quantum ad principalem partem satis patet ex tractatis circa 3am distinctionem quod ibi dictum est quod deus est inmensae perfectionis et simpliciter et universaliter perfectus ita quod quidquid est dignitatis et perfectionis est sibi attribuendum et hoc est magnae perfectionis scilicet habere omnem perfectionem sibi possibilem ergo sibi competit quia obiectum includit inperfectionem et carentiam

et sic ibi deducebatur quod inpossibilis est pluralitas deorum quia de ratione dei est quod habeat omnem summam perfectionem possibilem

Secunda pars patet scilicet quod nulla alia res etc patet ex comparatione creaturarum ad causas efficientes finales formales et materiales nam quaelibet creatura indiget causa efficiente et ab alio recipit suam perfectionem et indiget conservatione

Iterum creaturam maxime perficitur per sui finis adeptionem et cum res non sit suus finis sequitur quod non habet omnem perfectionem sibi possibilem

Etiam perfectio materiae est forma

Et perfectio creaturae intellectualis est cognitio Sed deus est sibi ipsi finis et est sibi cognitio nec aliqua perfectio potest sibi acquiri

Dixerunt aliqui doctores quod realiter quaelibet creatura est composita etiam intelligentia est divisibilis et de potentia dei absoluta

Corollaria
Primum corollarium Nulla creatura esset omnis sua perfectio

primum corollarium dato quod gratia virtutes dona gratuita est formalis beatitudo concurrerent ydemptice in trinitate essentialiter cum subiecta alicuius intelligentiae nichilominus ipsa non esset omnis sua perfectio patet quia indigeret fine ipsam felicitatem

Item ipsa creatura non esset sua duratio quia ab eius esse esset separabile eius fore scilicet quod ly erit possit de ea negari

Secundum corollarium Esse simplex proprie causando non est ad extra proprie praedicatum communcabile

Tertium corollarium Secundum corollarium Esse simplex proprie loquendo non est praedicatum adextra communicabile patet quia non potest dari aliqua creatura quin habeat habitudinem dependentiae et conpositionis licet non realis tamen propter inmensum quaedam ex quo consurgit repugnantia simplicitatis sic quod esse simpliciter est de praedicatis perfectionalibus deo propriis inmediate dicentibus inmensitatem perfectionis Ita quod quaelibet tale est medium concludendi quod sit inmensae perfectionis etc

Tertium corollarium Supremum gradum est omnino indivisibils gradus perfectionis

Tertium corollarium Quamvis in qualibet creatura supra materiam primam semper ascendendo posset concedi quod reperiatur maior latitudo dependetur et potentialitatis supra tamen supremum gradum est omnino indivisibilis gradus perfectionis prima pars patet quia quanta res est dependentior tanto est potentialior id est tanto habet plures potentias quodammodo specifice distinctas patet nam species superiores percipiant naturam inferioris ut species humana participat naturam non viventium ut anima est forma Etiam ad modum vegetabilium nutrit corpus et hoc non est nutritive et cum angelis participat nutritive et sicut sunt gradus in natura corporali ita in spirituali unde licet angelus non inhaereat non tamen est negandum quin sit inhaesivus etiam quin sit vegetativus sed ex statuto divino et quia non congruit ordini universi non exercent talia

Secunda pars scilicet quod extra huiusmodi latitudinem etc patet de deo unde ymaginator quod non est de deo sicut de creatura Ideo omnes potentiae et actus ad intra sunt formaliter idem quia totum intellectuale et formaliter lux quia nisi sic non esset simplicissimus ymmo haberet aliquas conditiones limitatas quod non est sibi attribuendum

Quartum corollarium Gradus divinae perfectionis excedit immense totam latitudinem creabilium

Quartum corollarium licet sit unicus gradus indivisibilissimus immense tamen excedit totum latitudinem creabilium patet de deo

Quintum corollarium Aeternitas excedit in duratione totam latitudinem temporis imaginarii infinitam

Quintum corollarium quamvis aeternitas sit duratio simpliciter indivisibilis excedit tamen coram latitudine temporis ymaginarii a parte ante et a parte post etiam indu? Quantum aeternitas sit duratio omnino simultanea simplicissima patet per Boetium 5to de consolatione Aeternitas est interminabilis vitae tota simul possessio Ibi ponit ad propositum quod aliud esset semper mundo coexistisse et coexistere deo in futurum quam mundum esse aeternum Anselmus deus sua duratione est ante creaturas et est post creaturas perpetue durattio non quidem temporali duratione sed in infinitum perfectiori modo quam sit successiva duratio Advertendum quod huiusmodi duratio posset ymaginari esse tempus licet non sit similitudo sufficiens dato etiam quod semper fuit tempus ymaginemur quod per modum lineae infinitae et concurrat ad punctam sic de corpore christi quod punctualiter concurrit sub quolibet puncto hostiae Et potest ymaginari quod concurret cum omnimoda simplicitate sic quod sit indivisibile quod unum corpus infinitum transsubstantiaretur in corpus finitum sicut corpus christi realiter in infinitum contineretur sub quolibet puncto temporis finiti

Sequitur quod si deus ab aeterno produxisset intelligentiam perpetuo duraturam illa non esset aeterna Causa est quia sua duratio esset divisibilis quia consequens potest separari a futuro Ita quod in aeternitate totum est simul sic quod non potest fore separari ab esse et sic aeternitas includit totum simul et inseparabiliter scilicet esse fore et fuisse et sic non est de duratione cuiuscumque creaturae quia quaelibet potest non esse et sua duratio est passiblis partibilis et potest non esse

Sextum corollarium Quod Pater et Filius sunt idem gradus perfectionis simpliciter et sunt idem gradus indivisibilis

sequitur ulterius quod pater et filius et spiritus sanctus sunt idem gradus perfectionis summa identitate et idem gradus indivisibilis Ita quod tres personae non sunt nisi unica simplicissima perfectio et indivisibilis licet tamen inmensa

Sequitur quod pater et filius et spiritus sanctus habent eandem durationem et aeternitatem et per consequens filius aeque primo est sicut pater quia quaelibet persona est aeterna et aeternitas et illa non est partibilis et per consequens filius et spiritus sanctus aeque primo sunt sicut pater durative

Sequitur quod in divinis non debet ponit prioritas originis quo ad signa vel instantia sicut doctor subtilis ymaginatur unde ymaginatur quod quia adintra est emanatio personarum oportet quod servetur ordo naturae et naturalis prioritas pater debet considerari in primo signo et quia filius emanat patre filius consideratur tamquam secundum signum seu instans et 3o spiritus sanctus Istud non stat quia eadem duratio adaequate correspondet cuilibet ergo absolute aequae primo quilibet eorum est

Item instans originis quodcumque signetur illud est idem cum instanti aeternitatis et est formaliter aeternitas igitur est omnium trium personarum mensura vel capiamus 2m instans quod mensurat personam filii oportet quod sit aeternitas ergo erit communis omnium personarum mensura

Item sequeretur quod aeternitas praecederet filium aliquo modo et esset prior filio quia aeternitas mensurat patrem pro primo signo ergo est ymaginabilis aeternitas quae est extra durationem filii

Item sequeretur quod filius in primo instanti haberet potentiale esse quia in primo instanti originis non haberet esse ymmo inciperet esse quia tunc non esset et hoc post foret quod videtur repugnare divinae immensitati

Item in primo signo non esset pater quia in primo signo non producit filium ergo etc

Septimum corollarium Productio personarum divinarum naturam poni potentialitatem successivam vel etiam mutationem

Septimum corollarium productio divinarum personarum nullam ponit potentialitatem successionem vel mutationem patet quia licet filius producatur a patre nichilominus est aeque cito sicut pater aeque perfectus et aeque aeternus ymmo eadem perfectione cum patre

sequitur quod filius est ydemptitate illa perfectio et excellentia quia pater potest producere filium patet quia omnis paterna et excellentia est filius ergo si sit alicuius dignitatis posse producere filium illa est infinitio etc

Octavum corollarium Licet divina essentia sit ad intra communicabilis, non tamen ad extra

Octavum corollarium licet divina essentia sit ad intra communicabilis non tamen adextra

Consequenter propter difficultatem tantam in uno argumento de productione filii ex quo producitur a patre videtur imitari Advertendum quod productio vel generatio in creaturis multa importat de communi concursu scilicet modum agendi limitatum et inceptione rei quae producatur etiam indigentiam et dependentiam effectus a sua causa etiam communicationem perfectionis

Breviter omnes habitudines dicentes inperfectionem in creaturis debent removeri et sic idem quod remanet scilicet communicare perfectionem non tamen indigenti non dicit inperfectionem ubi recipiens non est indigens et ubi communicans communicat illam perfectionem quam habet Radius dependet a sole et licet sol communicet radio perfectionem non tamen perfectionem conservativam si tamen communicaret radio perfectionem conservativam sui in illo casu radius non dependeret a sole sed haberet sufficientem virtutem et perfectionem et sic licet pater producat continue filium filius tamen non est indigens quia est aeque primo perfectus sicut pater quia est summe sufficiens et habet totam nobilitatem patris ideo non dependet a patre et non indiget perfectione quia habet eam unde indigentia non est nisi respectu boni existentis in alio non habenti ab indigente et sic res non dicitur dependere ab alio nisi quod caret bono existente in alio non habito a dependente Ad emanationem tamen requiritur productio et illa non includit conditionem quamcumque inperfectionis quia omnis perfectio est infinito quae est in patre cum hoc quod producitur et sic non oportet filium mutari nec dependere Ideo respondetur quod filius non est mutabilis nec dependens quia tota auctoritas in patre quae dicit perfectionem est in filio etc

Lectio 101, de Libertate
Quod corruptela peccati originalis est originem omnis artis superstitiosae

In alia lectione Sicut prius tactum est ex corruptela peccati originalis habuerunt originem omnes artes superstitiose et sacrilege et secundum quam varii varia coluerunt elementa secundum hoc varias artes instituerunt unde Geomantia dicitur a ge quod est terra nam in terra a primaevo et a principio fuit ars introducta Sed postea superveniens cautiores considerantes ad nullam radicem scientificam huiusmodi artem superstitiosam posse reducere resolverent in armoniam caelestem

unde secundum eas suspensa omni deliberatione in particulari secundum primos motus a caelo secundum eos provenientes manus directa in punctorum proiectione Item proicit secundum figuras postea 2m illam artem institutum ex paritate et inparitate punctorum docet ars facere figuram quae proportionaliter repraesentant secundum dispositionem caeli pro illa hora ideo sicut secundum omnes effectus mundi relucent in caelesti armonia ita in talibus figuris et ibi secundum regulas artis videbitur de veritate quaesita

Advertendum quod tota superstitio magica vel etiam quandoque sit ubi etiam dyabolus nichil operatur per consensum et sic plures operamur vaco per consensum quandoque deceptores plures inter se conveniunt ut posset contingere quia furetur equum vel aliam rem et plato magicus sciens vel fingens se habere artem magicam optime dicet

et sic ignorante populo unus informabit alium et iudicabit de occultissimis ut tamen apud vulgus fides maior generetur fingunt certa verba et certus coniurationes etiam observationem et certam horam fingunt observari et constellationem ut nisi in simplicium in admiratione provocetur et sic dant responsa de rebus eis notis dicit albertus magnus quod tales superstitiones infamaverunt veram astrologiam et fraudulenti superstitiosi ceperunt ex ipsa apparentias sua fraudes Ex ea colorantes nam quod geomantia resolvitur sic in caelestem armoniam nulla est apparentia apparet inpossibilitas ex hoc quod geomantia de quolibet quantocumque occulto intuetur dare responsum etiam de voluntariis et utrum talis sit papa vel non et sic de aliis sed quod tales effectus et volum veritates vel dependunt ab humana voluntate vel a divina institutione et non a caelo

Item sub eadem constellatione et eadem hora adaequate experimentum est saepe varias figuras provenire secundum artem operando et tamen eadem est armonia caeli igitur ibi non est correspondentia respectu caeli

Item continuatio vel cessatio a proiectione punctorum et secundum dispositionem actus libri et motus maius igitur stat quod unus paria iectet et alter imparia

Breviter post auctoritatem fide et sacrae scripturae quae illa reprobat sufficiens ratio ad hoc est quod sicut sive fundamento rationis sine radice parvae voluntarie dicta et non apparet in eis veritatis experientia Ideo in talibus tota resolutio stat quod sit pro ratione veritatis id est habitus ille contrarius iustitiae originali quae ut alias dictum est respectu omnium malorum est quaedam apparentia nam habitus primus etiam voluntas est habitualis apparentia etiam cognitio respectu sui obiecti Ideo tota apparentia respectu huiusmodi artium sacrilegarum resolvitur ad habitum contrarium iustitiae originali nec potest ad radicem fundari unde quantum ad intellectum est quaedam apparentia et quantum ad voluntatem est quaedam inclinatio et tendentia in corruptela humanae mentis

Ex hac apparet radix tantae diversitatis circa inquisitionem felicitatis legitur de moise qui legem qui legem afferebat cum signis et miraculis magi pharaonis etiam fecerunt similia mirabilia unde veritas quasi inaequaliter ponebatur cum illis superstitiosis Etiam quando lex christiana promigebatur non de fuit superstitio magica quasi similia faciens

Notabilia
Primum: quod semper vincit veritas

Notandum quod in isto non obstante semper vicit veritas nam magi pharaonis deferunt in 3o signo ad sufficientem differentiam verborum miraculorum a falsis Consimiliter tempore promulgationis christiani legis interiit symon magus in detestationem sacrilegi cultus et attestationem fidei christiani

Secundum: quod providentia praemissus est artes magicae ut mens humiliter legem acceptaret

¶ Advertendum quod divina providentia praemissum est ut artes magicae tempore miraculorum etiam vigerent nam religio fidei tantae dignitatis est ut solum sit pro humilibus et optime se disponentibus ad vitae aeternae consecutionem

ideo non decuit ut introduceretur per evidentiam concludentem quia tunc superbissimi philosophi etiam gentiles philosophi ad eam accessissent ideo requirebatur dispositio humilitatis et devotionis sine apparentia evidenti

Et ista est causa quare species sub quibus verum corpus christi continetur habent omnes operationes et actiones quas habet vere panis quia sapiunt reficiunt nutriunt calefaciunt Consimiliter sicut ex pane alterato ex minima reservatione generatur vermis ita ex illis speciebus nam dato contrario esset evidens fidei probatio et si non putrefaciet esset etiam evidens

ideo decuit hac removeri ne per miracula esset nimia evidentia ut ex devotione et humilitate meus fidem acceptaret

Circa effectus contingentes
Opinio Avicenna

Advertendum ulterius quod omnes effectus contingentes quidam philosopho voluerunt reducere ad causas pure naturales etiam non propter hoc concedere daemones sicut aliqui platonici

Avicenna circa hoc ut apparet ex textu naturalium et albertus magnus in parvis naturalibus eum allegat Avicenna ymaginatus est animarum esse ultimarum intelligentiarum utrum sit multiplicata vel eadem pro nunc non curo sed secundum individua vel sit unica vel sit vita

Secundo ymaginatur quod anima humana non impedita vel per malitiam complexionois vel per malos actus vel habitus ipsam deprimentes et afficientes ad res viles sed magis econtra habituata cognitione superioris amore et desidero est tantae activitatis et auctoritatis quod omnia elementa ymmo omnia corruptilia infra concavum orbis lunae existentia realiter eius imperio obediunt

dicit albertus quia 2m avicennam anima posset esse ita nobilis quod videatur esse quasi quoddam verbum incarnatum et posse hic inferius agere quidquid deus agit ita quod tonta massa generalium et corruptibilium sibi obedit

Tunc consequenter avicenna concedit in sexto naturalium quod anima potest facere plure et potest facere tempestates etc et obediunt animae nobili plene Ex consequente anima mirabilia reduceret in effectum efficientiam animae nobilis imperantis cui tota materia existens infra concavum orbis lunae obedit plene Ex hoc salvat festinationes anima ignobilis obedit animae nobili et sic unus poterit alium facere infirmum et sic de aliis mutationibus quia anima nobilis est tantae efficaciae quod materia exterior sibi obedit et omnes festinationes et sortilegia reducit in ista

alia (secunda) opinio

Alii reducunt in caelestes influentias dicentes quod caelum est tantae efficaciae quod omnia opera mirabilia contingunt ad caelo

notant tamen quod diversa sunt signa stellae et planatae in caelo diversarum causalitatum et una portio est respectu unius speciei et alia seu aliud signum respectu alterius ideo reducuntur ad caelestes dispositiones tamquam in suas causas quia observata hora si fiant applicatio veniunt mirabiles effectus

Concedunt de capite saturni sub certa constellatione fabricata quod sibi inprimitur virtus cognoscendi futura et praedicendi et sic omnia possunt salvari propter efficaciam corporum caelestium

Alia (tertia) opinio

Tertia opinio Alkindi in libro de radiis stellitis cuius ymago aliquantulum coincidit cum prioribus notat tamen quod quaelibet res habet suos radios ad quemlibet multiplicat undique suas species et sic mundus est plenus radiis

Secundo probatur quia caelum continet causaliter omnes res hic inferius producibiles

ymaginatur ulterius quod homo est minor mundus ita quod continet in se totum mundum quasi aequivalenter

deinde ymaginatur quod operatur mediante ymaginatione et de siderio cConsequenter quod operatur mediante voce expressa

ulterius quod voces prolatae habent efficaciam proportionaliter ad caelum Ita quod aliquae voces sunt proportionales signo arietis

et alii thauri

ulterius ymaginatur quod aliquae voces habent semel prolatae habent suam efficaciam pro quocumque tempore prolatae

ulterius aliae nisi tempore certo scilicet certis constellationibus Ex istis ipse solvit omnia mirabilia resolvendo ad caelestia ad hominem et operationes et ad notes applicando tamen illa caelestia ita secundum eum ars magica non est nisi ars applicandi de ista ultima opinione videas si placet plura in 2a lectione post istam

Lectio 102, de Libertate
Opinio Avicennae secundum Albertum

In alia lectione Circa materiam in illa lectione tactam quantum ad opinionem Avicenae Albertus recitat eam in libro de somno et vigilia libro 3o quem albertus vocat de divinatione et capitulo 6to quod incipit Sed nec dicta

ubi recitat opinionem avicenae et Algazelis in primo praemittit fundamentum scilicet quod intellectus eorum non est humanus quando intellectus sit corpori praesens sed credo quod intelligunt quod non inhaeret corpori realiter vel non educitur de potentia materiae sed aliae formae materiales educuntur de suis subiectis et in ista suppositione fundat totam opinionem alias recitatam et nunc magis declarandum ¶ Secundo dicunt quod intellectus humanus potest tantum coniungi cum intellectu agente et tantum separari a corpore quod absolute omnia intelliget et tunc erit quasi deus incarnatus et est iste supremus gradus perfectionis et felicitatis intellecta humani secundum eum Infimus gradus esset intellectus sic corpori inmensus quod nihil intelligeret vel quod usu rationis careret et iste est ad experientiam possibilis nam decet experientiam aliquos homines ratione dispositionis materiae carere usu rationis primo patet de infantibus

patet etiam de aliis ratione distractionis et disproportionis eorum sunt Item secundum eum inter infimum gradum et supremum gradum sunt infiniti gradus possibiles unde aliqui habent intellectum elevatum ad speculabilia intelligenda Alii minus mixti habent intellectum elevatum ad contemplandum divina et futura praevidendi et insunt gradus sic quod aliqui plura possunt praevidere et alii pauciora

¶ Tertiam dictum quod proportionaliter sicut de notitia dictum est ita de potentia activa est dicendum nam intellectus in supremo gradu abstractus habet tantam veritatem activam quod proprium corpus adnutum sibi obedit etiam tota natura generalium et corruptibilium infra concavum orbis luna contentorum Consequenter datur infimus gradus quantum ad genus saltim quod non possunt exercere operationes proprias vel movere proprium corpus Ita quod propria membra non obediunt sibi et a fortiori materia exterior minus sibi obedit et inter illos extremos Sunt men possibiles secundum quod una creatura et magis actualiter et magis secundum hoc consurgunt fascinationes et sic elevatione anima potest impedire operationes alterius corporis vel muare et causare infirmitates vel sanitates Secundum quod dicit albertus ad istum modum reducunt fascinationes sortilegia mirabilia omnia

Contra opinio Avicennae
Prima

¶ Consequenter istam propositionem arguitur primo nam ipsa est contraria sacrae scripturae fidei katholicae etiam determinantibus articulo parisiensis nam sacra scriptura et fides ponunt mirabilia negatur facultatem excedere Et isti resolvunt ea ad naturae cursum

Secunda

Item quia negant animam esse formam hominis sed habet set praecise sicut motor ad orbem Ita est condempnata parisius expresse sed dicendum quod intellectus est forma inhaerens materiae et hominis constitutiva specifice Item magis auctoritate sacrae scripturae fidei de terminationibus revendorum magistrorum parisiensis insistendum

Opinio Alberti contra propositionem quod anima non esse formam hominis

Albertus arguit contra istam opinionem in dicto libro Nam secundum dicta diversitas animarum non provenit ex diversitate suorum corporum patet ex radice eorum prima ergo tanta diversitas graduum quantum ad activitatem vel claritatem intelligentiae non possunt reduci ad dispositionem corporum vel ad habitudinem intellectus ad corpus Quia sic opinantes ponunt quod intellectus non est in corpore nec dependet a corporali dispositione ergo oportet quod reducatur in causas agentes ergo oportet dicere alterum istorum vel quod ista diversitas procedit ab eadem intelligentia vel diversitas non ab eadem iuxta eorum fundamentum nota avicenna supponit in tota sua metaphysica quod ab eadem principio simpliciter non possunt inmediate produci divina vel procedere diversi effectus ergo diversi effectus tantum differentes non possunt inmediate ab eadem intelligentia procedere igitur adversis vel ergo effectus sunt diversarum specierum et tunc intelligentiae sunt diversarum specierum Si eiusdem speciei tunc effectus eundum speciei procedunt a diversis causis secundum speciem quod iterum est contra unum suorum principiorum

¶ 2o arguit Albertus et inducit rationem Averroys Nam datis duabus animabus quarum una habeat potentiam modendi totam speram generalium et corruptibilium Et alia non nisi suum corpus isti homines sunt diversarum specierum nam per istos diversos effectus non potest argui ydemptitas specifica Nam intellectus prius producere lapidem etc alias tantum non

Tertio arguit albertus per philosophum primo ethicorum ponentem intellectum negandum esse formam homines ymmo potest hominem esse intellectum wilhelmus parisiensis et hugo de sancto victore fundamentum quod forma concurrit ydemptice cum composito sicut plures ymaginantur de unione ypostatica quod tres naturae concurrunt ydemptice in persona verbi et sunt realiter una persona in divinis

Ego addo duas rationes nam secundum istam positionem intellectus non est forma hominis constitutiva nam de ratione formae constitutivae est quod sit pars ipsius compositi sed huiusmodi intellectus non potest esse pars huiusmodi compositi nisi sit incomposito et informet et inhaereat ergo erit alia scilicet sensitiva solum et per consequens homo non est intrinsece rationalis

Confirmatur Ex quo non erat pars hominis tunc ex illo quod remanet resultat aliquod compositum et pars formalis non est intellectus quia separatus est ex casu igitur residuum non est rationale sed solum brutale

Secundo huiusmodi intellectus ex quo non est pars constitutiva quaeritur qualiter denominabitur homo intelligens quia intellectio nec inhaeret homini nec parti eius nec immutat hominem nec partem eius igitur non denominabit hominem intelligentem sed solum intellectum qui nec est homo nec pars eius et sicut arguitur intelligendo ita de agendo nam illa activitas non communicatur homini nec alicui parti sed solum intellectus qui est extrinsecus unde quantumcumque magna activitas attribueretur intelligentiae moventi orbem lunae ex hoc sortes non denominaretur activus ideo ex quo gradum talis activitatis est extrinsecus ideo est inpertinens ad activitatem hominis eo quod nec est homo nec pars eius In fide causali concludit albertus quod haec positio habetur per philosophiam etiam suam Non omne agens communiter agit in passum distans per aliquod medium

unde anima prius agit in spiritum sibi proportionatum deinde mediante illo in ordine et movet ea et exteriora membra quibus motis movetur Deinde corpus mobile exterius Et sic videmus quod anima non agit sic inmediate exterius per solum imperium absque hoc quod agat per aliquod medium distinctum a mobili et passo

Finaliter concludit fabula scilicet dictum avicennae et algazelis quia nec fundatur ratione nec consonat philosophiae etiam met per avicennam traditae Ex quo patet quod in hac parte non est secutus philosophiae veritatem sed vulgi corruptelam

ubi advertendum quod principalis cum notitiam ipsius quia nullam rationem vehementem ad propositum inducit fuit ad salvandum mirabilia quae facta fuerunt per apostolos et forte fiebant tempore suo Et quia secundum eum causa prima non agit libere adextra sed pure naturaliter secundum eum nec a deo possunt sic libere contingere nec inpedire

Ideo resolvit opera facta per christum et apostolus ad intellectum elevatum sicut dictum est Sed probabilius est ponere causam primam mere libere agere et sine indigentia causarum 2arum quia dicit excellentiam in prima causa scilicet posse agere plura vel pauciora sine concursu secundae causae et sic fuisset probabilior modus dicendi de incarnatione et de factione mundi in quibus non esset tantum inconveniens sicut secundum positionem avicennae quia nullum habet colorem

Tertia

Item arguitur apparenter nam opera magica fascinationes in huiusmodi fuit per animas vilissimas depressivas ut vetulas ideo per excellentiam et activitatem intellectus non sicut ipse ponit nec via illa valet ideo antecedens est notum ex scriptura

Quarta

Item aliqua talia opera de se pessima non solum ex parte stan?ntis sed ex parte factarum igitur magis sunt ex inclinatione materiae ex qua consurgunt omnia vitia

Quinta

Item non potest salvare de resurrectione mortuorum nam anima separata non obediret animae coniunctae nam quando separata est per eum non inpeditur a corpore igitur non obediret sibi ad rei unionem igitur via sua non est fundata nec subtilis sed magis incidit in inconveniens commune scilicet s afferendo propositiones dubias et in apparentes sive vehementia rationis et hoc ex corruptela peccati Ideo quantum ad hoc vulgaris fuit et sequens corruptela vetularum ideo repellendum est in hac materia

Propositiones de activitate causarum

¶ Circa istam materiam scilicet de activitate causarum pono propositiones

Quod nulla causa potest libere producere omnes suos effectus nisi deus

prima sola prima causa est cuiuslibet effectus adextra inmediate se ipsa libere productiva Ista est una exclusiva et sic habet duas partes prima quod deus potest etc Secunda quod nulla alia potest etc

prima pars patet quia hoc dicit perfectionem in deo et etiam est nota per theologiam communem

Secunda pars probatur nam generaliter omnis forma substantialis indiget instrumento ad suam operationem exercendum a minima usque ad maximam unde circa sine gravitate non moveret deorsum aliqua calefacta non frigefacit nisi habeat instrumentum nec intelligentia movens nec intelligentia movens orbem agit iferius nisi per motum et lumen et sic a minima usque ad maximum non est aliqua causa quin ad suum effectum indigeat instrumento quod non libere respectu cuiuscumque agit patet nam quamvis humana sit libera respectu aliquorum effectuum non tamen respectu omnium ut digestio animae inhaesio etiam nutritio quae sunt potentiae vegetatione operationes quae operantur eas naturaliter quia non est in potestate quin vis digestiva digeant si cibus apponatur

Quod habitudo intelligentiae ad orbem vocatur naturalis

Et ita consequenter de intelligentia licet sit libera quantum ad aliqua habitudo tamen ipsius ut ad orbem scilicet ad assistentiam patet vocari naturalis et non libera nec intellectualis sicut habitudo animae ad suum corpus ideo nec libere nec sine instrumento potest intelligentia movens orbem alterare lunam vel agere hic inferius

Qualiter intelligentia sint libera

potest inferri quod licet in se sit libere potest tamen mere naturaliter et non voluntatis imperio movere ita inferiora probat quid doctor quia nisi pure naturaliter sicut anima operatur vegitative sequitur quod intelligentia posset velocitare motum orbis vel inpedire ista ratio nulla est nam ex libertate intelligentiae non potest argui quin determinate velocitate maneat philosophi tenentes quod intelligentiae moveant et agunt voluntate et intellectu different quod ratione congruitatis determinatae velocitatis non potest tardius et velocius movere quia sequeretur deordinatio universi

ideo non potest cadere sub electionem saltem de potentia ordinata unde aliqui sunt modi salvandi libertatem cum necessitate unde sortes libere velit A et posterius dicitur

Item dicere quod intelligentia movet orbem solo voluntatis imperio est articulus parisiensis condempnatus Ideo magis modo naturae quam voluntarie movet orbem

Qualiter daemones sunt liberi

¶ Consequenter potest inferri quod motio lapidum per daemones non fit solo voluntatis imperio Sed quaeritur qualiter fiat respondetur Quod primus modus potest esse deo specialius concurrente et ultra naturalem daemonis causalitatem ad lapidis motionem

Secundo dicitur quod voluntatis imperium daemonis non sufficit ad lapidum motionem sed requiritur intimitas daemonis ad lapidem unde gradus necessitatis sunt plurimi Et potest ulterius ymaginari quoddam instrumentum medium fluens ab ipso in lapidem ut anima in specie etiam in organo et sic dicitur quod produceretur aliqua dispositio media instrumentalis Sequitur alia lectio etc

Lectio 106, de Libertate
Prima propositio

In alia lectione Ad continuandum materiam inceptam et faciendum finem huius materiae Ponitur haec Propositio propter superstitionem speculariorum non oportet ad daemones specialiter recurrere

Circa explanationes naturales pro occulto

hic tangitur materia de inquisitione occultorum per specula vel euses lucidos vel ungues politos inunctos oleo sacro vel alio oleo cum certis communicationibus Superstitiosi consueverunt capere iuvenem virginem et habere gladium lucidissimum vel speculum vel aliud politum corpus vel unguem pueri oleo unctum ut lucidior redderetur tunc adiunctis communicationibus dicunt puerum videre secreta et occultas veritates

pono conclusionem quod propter effectus in talibus non oportet recurrere ad daemonem primo supponitur hic quod hoc sit superstitiosum Advertendum quod quamquam sit naturalis operatio si fiat daemonum invocatio vel communicatio est superstitio scilicet quantumcumque esse naturales applicentur vel effectus sit naturalis si fiat coniuratio vel daemonum invocatio est superstitiosa quia est aliqua reverentia inplicita daemonibus exhibita quae non eis debetur sed deo ultimate ideo est cultus inordinatus et superfluus ideo superstitio nominatur Quia opus speculariorum posset reduci ad causas naturales et salvari per naturam non recurrendo ad daemones quamquam invocatos

Primo: secundum viam platonicam

Potest salvari primo secundum viam philosophi cum tenendo quod anima sit creator perfecta cum omnibus suis notitiis et veritatibus Sed propter communicationem cum corpore non potest exire in actum ideo indiget studio vel exercitio longo plus vel minus secundum dispositionem corporis Tunc in isto casu propter vehementiam splendorum anima quasi reflectitur ad se et tunc utitur notitiis sibi concreatis secundum gradum et proportionem suae perfectionis nam anima modicum corpori immensa plura vidit et multum inmensa minus videt unde potest contingere quod anima habeat ad corpus talem habitudinem quod nichil videat narrat salburiensis de se ipso quod in iuventute fuit ad hoc applicatus quod nichil vidit et de hoc regratiatur deo quia talis reflexio animae ad se non fit sive maxima corporum in dispositione in tantum quod iuvenes postea fiunt inabiles et hunc potentias totaliter disproportionatas

Secundo: secundum viam aristotelis

Secundo potest hoc idem salvari secundum viam aristotelis qui licet ponit animam in principio suae creationis tamquam tabulam rasam etc ipsa tamen est coniungibilis intellectum agenti et ab eo potest inmediate illustrari et per hoc occultas veritates cognoscere sed est modus non consequenter consuetus et hoc propter vehementiam corporis lucidi applicati ad oculum fit vehemens motus dispositionis corporis et spiritus fugiunt ad intra et coniungitur anima cum intellectu agente

Tertia via

Tertia via huic satis similis videtur fundari in dictis augustini dicentis quod ipse deus est verum lumen intelligentiarum nostra et per recessum a cupiditatibus et passionibus seu per abstractionem a talibus coniungitur vero lumini deo et sic videt veritates altas inmediate unde allegat scripturam dicentem signatum est super nos lumen vultus cui divinae etc sicut quod videt nisi ponat obicem et sic anima non inpedita etc

Quarto: secundum opinionem Guillelmi Parisiensis

Quarto potest iuxta opinionem wilhelmi parisiensis qui ponit triplices virtutes theoloicas et con suetudinales praeter illas naturales nobis innatus quae sunt perfectiores quam morales vel consuetudinales Tunc anima non inpedita a corpore utitur illis virtutibus ideo ad se rediens cognoscit ardua et ista via satis concidit cum platone

Quinto: quod anima humana sit tanquam speculum

Quinto potest salvari quod anima humana est tamquam speculum in quo virtutes natae sunt relucere quantum de se quo ad modum speculorum materialium diversificatur secundum diversitatem dispositionis corporalis sub qua seu in qua subsistit et varie repraesentant ut concavum sub maiori quantitate et spericum cum sub minor et aliud sub oblonga figura

Alia repraesentant sine figura ut 3o metheorologicam unde praecise colorem repraesentant absque figura et sic anima ad se rediens repraesentat effectus et sic videbit latentes et occultas veritates et clarius et obscurius secundum quantitatem varietates complexionum Et sic apparet quod huiusmodi veritatum revelatio quae habetur per iuvenes falsificari posset absque daemonum operatione licet sint illicite Ttmen quia laedunt tamen quia fiunt coniurationes licet ille nihil faciunt nisi ad terrendum iuvenem Per istam variationem complexionis quae est ex lucido salvatur quod existens in melancolia vel dementia sic se habet quod anima eorum abstrahitur quod occultas cognoscit veritates non tamen nego quin culpis hominum exigentibus quinque daemones cooperantur licet non sit necessarium

Secunda propositio

¶ Secunda propositio maior pars praestigiorum reducitur ad causas naturales unde praestigium dicitur quasi praestringens oculum scilicet quando potentia cognitiva non dicitur inter speciem et obiectum nam obiecta specie / iudicat obiectum videre etiam obiectum esse praesens quasi praestringens oculum nedum corporalem sed etiam an mentis patet propositio de facientibus circulum et aliis de quibus dictum est prius patet quia non distinguit inter dicta Sequitur quod plures possunt esse illusiones ex causis naturalibus procedentes

Tertia Propositio

Tertia propositio maior pars operationum sensibilium dyaboli reducitur ad speciem praestigiorum

Quod daemon operatur quadrupliciter in istis inferioribus.

Advertendum qualiter daemon operatur tunc nos hic inferius

Primus modus operandi

primo nos latenter temptando et non sensibiliter et hoc potest fieri reducendo phantasmata vel species sensibiles in memoria existentes in actum in quem species illicitorum et illecebrarum et sic formaretur actualis cogitatio deinde volitio vel optatio et de isto modo non loquor in proposito

Secundus modus operandi

Secundo modo operatur causas naturales applicando nam ex ingenii subtilitate et temporis longevitate notant rerum naturas et causas igitur ex naturalibus causis combinatis multu procurare et sic potest fieri de generatione ramarum et aliis signis per magos pharaonis in aegipto Sic enim faciunt multos egretare per herbarum applicationem vel aliorum nocivorum et sic faciunt per subtractionem vel applicationem medicinarum et praedicunt futura et effectus numerales in libertate sua dependentes et sic quinque adorantur tamquam deus

Tertius Modus

Tertio operantur motus locales proiciendo lapides res corporales qualiter possunt deferre cum nam habeant humores quomodo possunt debite applicare

Quod non est impossibile quin res spiritualis possit trahere corporalem

Respondetur quod sicut res corporalis trahit aliam corporalem et movet contra suam propriam inclinationem Ita quod non videtur inpossibile quin res spiritualis posset trahere corporalem absque inpulsu vel tactu unde non videtur quin sit maioris virtutis et potentiae quam alia

primum patet de magnete in aere existente trahente ferrum et tamen non inpellit ergo si corporalis trahit rem corporalem contra suam inclinationem igitur et spiritualis magis Ita naturaliter salvatur quod corpus machameti absque aliquo corporali tangente et sustentante in animae dicitur sustentari per applicationem circumferentialem magnetis nam positum est in vasae ferreo quod undique magnes applicatus est sic quod essentialiter trahunt magnetes Et sic dicitur quod virtus rei spiritualis tanta est quod sufficit impedire inclinationem rei corporalis et trahere in oppositum

Secundo videmus quod si inpellens destruatur post instans in pulsus adhuc remanebit motus gravis sursum per inpressionem qualitatis contrariae sufficienter ad motum sursum ideo non videtur inconveniens quin daemon possit generare qualitatem solem inpetui sufficientem ad motum

Tertio anima est res pure spirtualis tamen movet sursum et deorsum ideo non repugnat substantiae daemonis nisi dicatur quod non sufficit nisi sine coniunctione Istud non valet quia si sic deus non potest movere mobile quia non est coniungibilis per informationem nec intelligentia moveret orbem

Quarto per imperium voluntatis nam tanta est efficacia imperii voluntatis angeli quod mobile corporale obedit ratione excellentiae illius substantiae et istam viam tangit wilhelmus parisiensis ¶ Advertendum est articulus condempnatus dicens error per solum voluntatis imperium intelligentia moveat orbem unde intelligitur sic articulus quod non sufficit solum voluntatis imperium sed requiritur vel propinquitas vel indistantia vel corporalis praesentia vel aliqua intimitas et cum isto imperium sufficeret nec est contra articulum in aliquo Quinto nam aliquod corporale potest ligare vim motivam intrinsecam ne moveat ut turpedo ligat enim manum ergo virtus angeli potest suspendere vim motiva gravis cum sit virtus nobilior et sic istis modis salvatur quod res spiritualis potest movere rem corporalem

Quartus modus operandi

Alia est apparitio operatio scilicet sub forma corporali scilicet vel spiritus hominis vel bruti vel serpentis vel alicuius alterius animalis ad quam formam sequuntur operationes proportionales scilicet loqui et mulieris concubitus unde in genesi immutatur commixtio ipsarum cum mulieribus secundum plures expositores et wilhelmus parysiensi hoc idem dicit Et dicit quod est praeceptum ne in cubi cubant mulieres Et sic dicit wilhelmus parisiensis quod genus humanorum a daemonibus processit Consequenter quod incipereo ex daemonibus fuerunt plures geniti

Responsio ad difficultates quarti generis

hic difficultas salvandi huiusmodi apparitionis

Responsio Guillelmi Parisiensis

Respondetur 2m wilhelmum parisiensis Quia haec omnia sunt praestigia concurrente quandoque motu locali nam quantum ad motum localem non negant quod daemones deferant homines de loco ad locum sed est dubium de forma nam apparet alicui quandoque quod sedeat super equum unde generatur equis et quomodo procedat ab eis operatio Circa hoc teneo quod omnia talia sunt apparentiae falsae et praestigia sic quod non est differentia inter obiectum et speciem et sic homo iudicat se ad videre ad extra cuius praecise habet speciem unde quando sub specie hominis praesentatur non est aliud quam quod alterata est species interior et habito phantasmatae de equo potest daemon animam alterare et in tale dispositione ponere et facere animam converti ad illud quod non iudicabit nisi quod sit res ad extra Et ita de specie vocis recipiens eam solam iudicabit vocem audire ad extra et sic non facit nisi pingere vel producere speciem intensam in anima qua posita iudicabit anima se videre equum nigrum et tangere et audire et non est realiter nisi species rei intensa vel est ratione alterationis rei naturalis animae rationalis ut corrigat iudicium et sic decipitur per praestigium et sic non esset ibi equus nec homo nec membrum vile nec secundum hoc corporaliter delectantur

sed videntur delectari incognoscendo mulierem pulchram dicitur quod hoc est quia delectantur specialiter ex quo faciunt homines corruere in peccatum Et salvatur modus generationis homini dupliciter secundum wilhelmum parisiensis nam habito praestigio a muliere quod cognoscitur a viro ipse de modo potest applicare semen alibi decisim et erit generatio

vel 2o per wilhelmum dicitur quod realiter per philosophiam et applicationem causarum naturalium sicut fluvium converteret in sanguine possunt aliquam materiam in semen aptum convertere et deinde in muliere praestigia applicare quod non habeant membrum virale sed generant phantasma Ista est via quam tangit wilhelmus parysiensis in ista materia et reducitur partim ad motum localem et partim ad praestigia

¶ Aliter potest dici quod possunt aliquam materiam disponere quantum ad figuram et colorem quia apparet sub specie hominis vel equi et taliter qualificatur quod membra vel partes sunt flexibiles intantum quod causatur solus et sic dicitur quod secundum ex perimentatores quod semper sunt terribiles quia huius materia non potest taliter disponi sicut organa

Secundo possunt assumere corpora iam figurata ut corpora mortuorum recentur et possunt flectere ibi lignam non tamen ita bene sicut vivens et ergo voces sunt inepte

Et possunt acceptare corpora vivorum obsessorum licet non delectentur in se quia non informant Etiam delectatio est indita naturae propter finem in eo sic non est in illis ordo naturae ut sic agunt

Responsio Platonis: quod daemones sunt realiter corporalia

Opinio aliorum scilicet platonis et suorum sequacium est quod sunt realiter corpori ut augustinus videtur hoc innuere in multis locis plato informat rationem et est caladrei et vitulo de natura daemonum recitat ymaginatur plato quod totus ordo universi est secundum numerum et species se habent sicut numeri 8vo methaphysicae Et sacra scriptura deus omnia fecit in numero

Secundo ponit quod numeri cubici sunt perfectissimi seu solidi quantum spectat ad propositum etc Et quia inter duas cubicos proximos sunt semper duo media proportionalia ut ter tria ter 18 et 12 sunt media et 8o et 7mo sunt extrema secundum modos elementorum est inventus Et sic intellectualibus dabuntur duae substantiae una pure spiritualis et alia pure materialis scilicet sensitiva et erunt duo media medium minus et species humana et medium maius ut daemones scilicet appropinquantes magis ad spirituale exemplum et sic possunt sita corpora condensare vel rarefacere et salvabuntur inducta Patet ex dictis quod vi artis tales superstitiones nullam habent efficaciam quia naturaliter fiunt ut sunt deceptiones vel aliquando exigentibus culpis sunt homines dimissi quod dyaboli Instatur nam videtur quod carmina verba et talia habent efficaciam quia vel naturaliter fiunt ut sunt deceptiones quia legitur de quodam in deo wilhelmus parisiensis Et magister nicolaus orem recitant qui iudaeus quid dixit quaedam verba aure thanei et statum cecidit mortuis igitur nulla habent efficaciam

Responsio: quod de per se nihil faciunt nisi materialem

primo quia aer informatus sono potest esse venenatus et sic interficeret hominem vel aliud animal ut serpens amittens vocem interficeret hominem vel ex dispensatione corporali posset esse venenosus respectu sortis propter aerem infectum

Secundo sonus potest esse ita acutus vel vehemens quod ratione terroris quem inducit interficeret quia fieret tanta turbatio armonie quod nullo modo reducibilis esset

Tertio sonus potest per accidens aliquem interficere generando tristitiam vel gaudium nam ex dicta vel facta iniuria potest causari cautus vel dolor quod homo intereat

Quarto ex armonia laesiva nam omnis sonus est compositus ex multis sonis ab invicem proportionatis modo stat quod se habebit tamquam venenum respectu spirituum licet non sit in alto tono et est ratione proportionis sanctorum

Exemplum in musica sicut recitat boetius pitagoras nocte studens audivit iuvenem qui cecivit quod sono pitagoras quare furens voluit rumpere donum et postea cecivit tali sono quod mitigavit iram suam Concedendo finaliter quod in malis hominibus potest esse quod relinquatur in tanto quod dyabolus aliquid operetur

Secundo dicendum quod forte talia sunt felicissima falsissima quia homines iactant se propter lucrum et manem gloriam

Tertio potest concurrere levitas credendi et ex corruptela peccati acceptantur de sortilegiis dicitur quod nullam habent efficaciam

Advertendum quod aliqui se ipsos possunt sortilegiare vel infortiare ex alteratione petentiarum suorum Et formae ex verecundia et arebatione suarum potentiarum et sic se ipsos laedivit et inhabilitantur ad prosecutionem illorum ad quae sunt naturaliter inclinati

ut si alias ymaginaretur de ymaginatione contra se facta habebit diffidentiam et anima bitur Et alius credentes quod lapides vel alia habent vim reddendi hominem prosperum animantur et agunt diligentius et sic reducitur ad causas naturales nisi quandoque dyabolus intromittatur propter malitiam hominis

¶ Similiter de karacteribus et stigmatibus dicitur quod nihil faciunt nisi in quantum faciuntt ad cultum dyaboli unde karacteres sunt sigilla servitutis dyaboli

Contra hoc omnia fides est maximum medicinale primo quia vincit dyabolum Petrus Cui resistite fortiter fide

Secundo quia fortificat animam quae est suprema dispositio convenientissima animae hic in via igitur reddit potentiam maxime activa et fortissimam

Quod magi non deberent permitti

Et sic non permittit tales fatuitates in aliis potentiis

sed expellit et fortificat singulas potentias

et sic reddit militem audacem et sic de aliis

et sic omnia gubernat et dirigit

Tertio vincit naturam quantum ad apparentias etiam vehementissimas

ideo est vita animae Ideo dixit scriptura quod iustus ex fide vivit

De omnibus dicitur quod nihil sunt sed sunt miseriae humanae ut si avis volat distorte credit alias quod infortunabitur Iulius cesar quando intravit affricam cecidit sed ipse non curans dixit teneo te affricam Advertendum quod deus ad remonendum a peccatis ex sua minima multa facit videas de istis Salburuessen si placeat

Lectio 110, de Libertate
Circa quintam acceptationem fati

In alia lectione In lectione praecedenti dictum est quod quarto modo capitur fatum pro naturali causarum influxu et neccessario connexu Et hoc necessitate naturali scilicet de lege ordinati et non absolute

difficultas ergo tractando est de fato 4o modo accepto Et non est nisi executio divinae providentiae quantum effectus naturaliter procedentes ex causis naturaliter et modo naturae concurrentibus quantum ad 2as causas unde huiusmodi executionem fieri Tangit boecius multipliciter secundum varias opiniones dicens Sive igitur famulantibus quibusdam providentiae spirantibus fatum exerceatur seu anima seu tota serviente natura seu celestibus syderum motibus seu celestibus virtutibus seu daemonum sollercia vel quaecumque divinae providentiae exterior executio vocatur fatum dicitur notanter exterior executione ad excludendum actus liberos et intelligitur illud dictum boetii sive quod divinae providentiae executio exterior vocatur fatum sive deus subordinet sibi intelligentias secundum opinionem philosophorum sive anima concurrrente et non capitur ibi pro anima nostra sed pro anima mundi de qua variae fuerunt opiniones quia secundum aliquos deus singula vivificans et animans dicitur anima mundi vel tota agregatio intelligentiarum regentium mundum corporalem vel intelligentia orbis lunae quae actuat et vivificat mundum inferiorem

vel quia sicut quilibet orbis habet intelligentiam sibi assistentem Ita tota spera activarum et passivarum habet intelligentiam sub intelligentia orbis lunae quae non inhaeret sed assistit movet et inclinat ad suas operationes exercendas est anima mundi

et sic posuerunt philosophi quod praeter formas speciales est anima mundi unde virgilius 6o eneydos Omnia spiritus intellectus alit vel capitur pro tota serviente natura et per hoc intellectus secundum antiquos vel anima mundi vel omnia simul concurrentia recitatur scilicet combinatio omnium causarum concurrentium ad regimen universi vel potest intelligi anima mundi ultimo dicta scilicet aliqua intelligentia assistens Aliae particulae sunt satis clare seu sollertia daemonum secundum opinionem platonicam

Quod executio providentiae est duplex

Pro declaratione notandum quod duplex est cursus et executio divinae providentiae quantum ad propositum Quid est gratuitus et supernaturalis Alius est secundum concursum causarum pure naturalium praemium cursum ignoraverunt philosophi quia voluerunt omnia reduci ad regimen

Propositiones circa prima executio providentiae
Prima propositio

Iuxta primum concursum sit haec prima conclusio Prima intelligentia non est naturaliter suae providentiae explicatam ad extra patet quia non posset agere adextra nisi per intellectum et voluntatem et pure libere igitur non stat eam concurrere adextra et non libere et per consequens conclusio vera

Ex isto patet falsitas dicti quorumdam dicentium quod respectu aliquarum opinionum deus concurrit more naturaliter adextra et regimen aliarum mere libere unde secundum eos respectu orbis sui primi Deus habet assistentia pure naturalem Et sicut unitur suo corpore naturaliter ita deus suo orbi et sic deus non potest non calefacere et non facere alios motus applicatis passis secundum quod se habent 2ae causae respectu aliquorum effectuum respectu quorum pure naturaliter se habent et sic in eodem genere concurrendi et modo deus est prima causa

deinde quod est una 2a subordinata causarum et effectuum libere producibilium sicut in anima nostra reperitur duplex causalitas scilicet naturalis et libera ita in superioribus etiam in liberis concurrit deus tamquam causa libera

Contra hoc posui propositionem

Secunda propositio

Secunda propositio sola infima intelligentia inter omnes intelligentias est naturaliter per unionem constitutivam divinae providentiae executiva scilicet anima nostra nam ipsa non est apta nata exercere suas operationes secundum naturalem cursum nisi unica sit corpori non solum per modum assistentiae sed informationis et constitutiones

Tertia propositio

Tertia propositio in latitudine media datur portio naturaliter corporaliter executiva et alia a corpore totaliter separata secundum conclusiones positas in latitudine intelligentiarum est aliqua mere libera executiva sic quod nullo modo potest naturaliter concurrerere habemus extremam infimam quae non potest nisi coniuncta corpori negandum per modum assistentiae sed partis constitutione et informationis intrinsece et sic ista conclusio loquitur de mediis et non ponit duas latitudines Quarum primo sit incipienda ab inferiori non executiva suarum operationum nisi mediante corpore cui coniungitur Et datur alius portio quae est executiva sine corpore

Prima patet de infimis intelligentiis inmediate supra speciem humanam positis quae indigent coniungi corpori licet per informationem ad motus et effectus inferius exercendos

Secunda portio datur intelligentiarum omnino separatorum quia plures ponuntur intelligentiae quam orbes istud consonat theologicis de ierarchiis angelorum non moventium orbes quorum officium est contemplari divinam bonitatem redeundo omnes effectus in deum per considerationem tamquam in summum bonum et in illo delectari Et est officium seraphim et interpretatur ardor vel amor divinae bonitatis et eam explicare fidelibus et angelis inferioribus et non requirunt materiam corporalem ita de cherubin et interpretatur plenitudo scientiarum

Quarta propositio

Sequitur 4ta propositio quod in latitudine naturarum intellectualium requiritur similitudo numerorum cubicorum scilicet duo extrema maxime distantia primo omnino separata et anima humana est extremum inferius et dantur duo media ut dictum est

Quinta propositio

Sequitur quinta propositio quod angeli moventes orbes non constituunt aliquod vivens vi unionis vel assistentiae spiritualis et hoc ponitur contra opinionem platonicam dicentem quod caelum est vivens Consequenter ponunt planetas per modum membrorum ad executionem per modum animalis perfectissimi

Corollaria (sequentes ex quinta propositione?)
Primum corollarium

Sequitur quod licet motores orbium celestium sint naturae intellectuales et volitive unio cum intelligentiae ad orbem vel eius actio et operatio non est per modum intellectus et voluntatis sed est pure naturalis patet proportionaliter sicut de anima humana quia licet etc unio tamen eiusdem ad maximum non est intellectualis vel volitiva sed mere naturalis et ita de intelligentiis

Ex hoc patet qualiter divinae providentiae executio facta per angelum seu intelligentiarum sit naturalis licet fiat a causis liberis

Secundum corollarium

Sequitur quod destructis ordinis inquietarentur motores orbium et haberent naturale desiderium ad?re?no movere

Tertium corollarium

Sequitur quod limitatur secundum exigentias suorum orbium sicut orbes sunt diversarum specierum ita motores orbium et quilibet inclinatur ad speciem orbis proportionatum sibi

Quartum corollarium

Sequitur quod orbes habent partim ratione materiae et partim ratione formae materiae in hoc quia sicut forma naturalis non potest exercere suam operationem nisi mediate materia Ita nec intelligentia suam operationem naturalem nisi mediate orbe Et habet rationem formae in hoc quia orbis non est receptivus formae inhaerentis ymmo sibi repugnat recipere Etiam orbes intrinsice sunt diversarum specierum ideo quantum ad hoc habent gradus rationes formae

Quintum corollarium

Sequitur ulterius quod ex specificis conditionibus correspondet sibi mutuo orbis et intelligentia quia orbis ex natura specifica est alicuius speciem etiam intelligentia Et hoc contingit quod huic speciei intelligentiae convenit haec species corporalis ad sui operis executionem

Sextum corollarium

Sequitur quod idem angelus non potest pluribus orbibus uniri secundum naturae cursum communem statutu nec plures vim orbi quia angelus seu intelligentia ex natura sua specifica requirit talem orbem sibi uniri et econtra igitur orbis alterius speciei esset sibi disconveniens

Septimum corollarium

Sequitur quod angeli vel motores orbium non possunt naturaliter a suis orbibus separari nam tanta est etc sicut formae substantialis ad materiam

Octavum corollarium

Sequitur error credentium intelligentias inhabitare ymagines in certis constellationibus fabricatis fuit una opinio quod ymago ex certa materia incerta constellatione fabricata cum certis verbis et coniurationibus est sufficiens causa quod intelligentia inhabitet nam intelligentiae moventes orbes non sunt po separabiles naturaliter ergo ficticium est illud Ex hoc apparet esset fictum de intelligentia orbis venerum quam dicunt quid aristotelem habuisse quia forte ymaginantur quod inhabitet ymaginationem

Nonum corollarium

Sequitur error dicentium daemones esse motores orbium dixerunt quid quod quia daemon noluit subici deo deus subicit eum corpori

patet quia consurgit habitudo intelligentiae ad orbem ex natura specifica

Item intelligentia non est separabilis naturaliter separabilis ab orbe igitur non staret daemones hic existere et movere orbes

et non sunt ydonei ad exercendum tale officium

Item motores orbium movent gratia et amore primi modo daemones non amant deum sed quicquid agunt agunt incontemptum primi

Decimum corollarium

Sequitur falsa opinionis dicentium quod quilibet superior angelus unitur cuilibet inferiori orbium ymaginatio fuit quod quilibet angelus qui unitur superiori orbium unitur singulis inferioribus ymmo toto mundo corporali Et per hoc superstitiose voluerunt salvare sompnia et multa alia quia intelligentiae etiam in centro terrae sunt

Undecimum corollarium

patet ex dictis quod opinio aristotelis debite intellecta quantum ad intelligentias et motores orbium non repugnant fidei saltem quantum ad idem quod est praesentis speculationis quia ultra intelligentias unitas posuit unam supremam non unitam et illam vocant animam mundi et sicut anima humana non exercet operationes sibi debitas nisi mediantibus membris corporalibus ita nec anima mundi quae tamen est illuminans et unificans deficit tamen opinio aristotelis quia posuit primam naturaliter agere et non libere Posset dicendi applicando ad iearchias angelorum Et ponerentur 32 angeli coniuncti corporalibus ad divinae providentiae executionem scilicet ponendo ec?cles epiciclos et supposito quod sunt 10 orbes oportet ponere 32 speras secundum tholomeum Et sic oporteret ponere tot intelligentias De ista materia videatur albertus magnus in libro de causis et wilhelmus parisiensis in libro de universo qui pulchre tractant istam materiam

Lectio 10, de Fide [Erlangen Transcription]
Plus evidentia de debilitate intellectus

Alia lectio Circa materiam lectionis praecedentis inducitur ratio quam adducit seno zeno in libro physicorum ponendo quod nichil nihil potest moveri dicit enim quod inpossibile est aliquid moveri Localiter quia sequitur inpossible quia equus non potest attingere formicam Sed pro maiori declaratione suppono quod aliquod corpus spericum sphericum moveatur supra planum pro clariori expressionis materiae ponatur quod tangat solum 2m punctum et moveat sic quod faciat unum circulum Isto casu posito volo probare quod per nullam potentiam potest velocius moveri quam moveatur ymmo immo nec tardius quia quilibet punctus vel sperici circuli tetigit punctum spatii et econtra solum per instans et sic non velocius nec tardius quia si fuisset diutius quam per instans tunc esset interpu?po[?] et tunc quiestet[?] Et non velocius patet quia quodlibet punctum sperici spherici tetigit quemlibet punctum spatii et non potuit velocius quia semper non per instans Consequenter possumus ymaginari imaginari unam circumferentiam circuli quantumcumque mmoicam[?] quae in sua revolutione movetur aeque velociter sicut magna cuius illa parva est pars et sic partes caeli proprie polos aeque velociter mov?ar[?] sicut equinoxialis ut infi?a sequati A[?] punctus ita cito veniet ad c punctum sicut b ad d vel econtra videlicet faciendo unam revolutionem Nota si bene consideretur per istud probabitur quod pars proprie polum non movetur tardius quam pars multum distans a polo quia pars proprie polum tantum spatium ymaginarium imaginarium pertransit tempore saltem punctum signatus in ea

Item habere actum sine propositionem mentalem hoc per actum reflexum est difficulter et hoc experimur valde in nobis fiat ibi tanta reflexio unius propositionis ad aliam quod tandem deveniatur ad aliquam ad quam intellectus non potest habere actum reflexum tunc illa demonstratio[?] nedum est demonstrabilis illi ymmo immo nec intellectus est capax illius

De numeris quod stat numerum tantum multiplicari quod non est capax illius

Aliquae propositiones sequentes

Etiam aliquae propositiones tantum distant a primis principiis quod non sunt scibiles a nobis

Sic ergo si ad ymaginem imaginem creatura poneretur esse deus adhuc oportet habere fidem de illa ut si sol poneretur super omnes adhuc haberet multas influentias latentes

Sequitur quod philosophi ductu rationis humanae praecise non potuerunt attingere ad notitiam articulorum fidei

Sequitur quod poneretur quod aliquis ex puris naturalibus possit attingere ad notitiam articulorum fidei est favere errorem pellagii

Utrum philosophi cognoverint de articulis fide

Sequitur quod philosophi loquentes de fide sicut hermes et alii saltem ductu naturalis rationis non habet illum alium intellectum quem dupliciter habere

diceretur aliquis nam augustinus in libro confessionum libro 7mo capitulo IX dicit se legisse in libris platonicis evangelium Iohannis usque ibi verbum caro factum est ergo Respondetur dupliciter primo quia si philosophi tractaverunt aliud de materia trinitatis hoc tamen ad alium[?] intellectum non concordando nobiscum in sententia licet prima facie appareat tamen non intenderunt de trinitate loqui Secunda via quod philosophi etiam poetae fidem ma?[?] realiter descripserunt tamen non intellexerunt Unde ad prophetice loquendum non requiritur scientificas[?] unde numeri Balaam prophetavit non obstante quod malus erat nec erat iudaeus sed gentilis magicus etc faciens dyabolo omagium etc et sic prophetavit voluit noluit Et augustinus dicit convenio vos inquam iudaei recitat denabuchodonosor[?] quod dixit se vidisse filium dei et tamen non intendebat prophetiam

similiter Et sic de Caypha qui prophetavit sed non intellexit nec fuit sanctus

Consequentur virgilius in bucolicis Iam redit et virgo etc et fuit realiter prophetia licet non intendebat ad litteram quia intendebat loqui de filio etc

Alius modus potest esse semper salvando quod numquam ex puris naturalibus etc quod philosophi unientes etc disponebant se quantum in eis fuit et ergo deus infudit eis etc Augustinus 7o libro de trinitate dicit quod credit quod illi qui fecerunt quod in se fuit fuerunt salvati et ergo si philosophi vixerunt sicut praedicaverunt esse vivendum quod deus eis contulit gratiam et fidem Alios modos tangit bachon in epistola ad clementem et magister henricus de hassia in quodam tractatu

Circa textum

Circa litteram conclusio Filius est genitus a patre ideo alius a patre quia oportet quod inter gingnens gignens et genitum sit aliqualis distinctio vel aliqua non ydemptitas identitas Ideo augustinus nihil generat se ut sic unde oportet quod sit ibi in aliqua prioritas et posterioritas

Alia conclusio Tum patrem nominas sive dicis filium etiam nominas sive dicis cum non sunt idem in masculino[?] genere et hoc est ex natura relativorum Circa hoc dubium utrum una persona possit videre sine alia utraque pars probabilis cum salvatur et videtur hoc innuere scilicet partem affirmativam philippe qui me vidit vidit et patrem meum

Alia conclusio Generatio filii dei est ineffabilis unde nulla creatura est plene cognoscibilis a nobis saltem hic in via ergo non est mirum de verbo

Alia conclusio etc filius semper gingni[?] a patre quia deus mensuratur instanti aeternitatis Ita quod deus habet taliter esse quod nulla est successio Ita quod non est ymaginandum imaginandum quod deus habuit esse et prius fuisse et post fore Sed ymaginemur imaginemur quod totum tempus praesens praeteritum et futurum concurrerent ydemptice identice ad instans praesens Si ad ymaginationem imaginationem deus dsineret modo esse numquam fuisset quia habet talem modum essendi et non contrahit aliquam praeteritionem Sed de creatura neccesse est sic esse quia willelmus parisiensis ad hoc Sic generatio est continue infieri et illud est perfectissimum quia habet suum factum esse perfectissimum non quod sit successiva et ista est vera via de praesentia quia scientia dei non subicitur praeteritioni unde penuria conceptuum et vecum[?] facit nos loqui de deo per vera praeteriti temporis unde patet de filio dicit hodie genite genui pro praeterito hodie pro praesenti

Lectio 9, de Fide [Erlangen Transcription]
[Recapitulatio lectionis praecedentis]

Alia lectio De quantitate continua dictum fuit quod non habemus aliquod medium concludendi quanta sit res praestie[?] nam quacumque data ipsam non esset nota nisi per aliam et alia per aliam et alia per aliam sic quod solum cognoscimus quantitatem relative ad aliam et sic non possumus concludere etc quia excessus potest esse imperceptibilis a nobis nec similiter erit chri?ma[?] data nota simpliciter quia sic ipsa A[?] staret quod ipsa manens sub eadem quantitate a p?am[?] continue decrescere Etiam staret quod augmentaretur usque ad mille duplum et tamen non iudicare maior quam prius declarator illud per exempla primum ponamus quod omnes aliae res crescant usque ad duplum ista remanente eadem ponantur divinis aliae minime apparebit a continue maior quia ex quo omnis aliae res continue servabant eandem proportionem inter se non iudicabit intellectus quod augmentarentur Tertius casus ubi A continue augeretur et non apparet vel continue minueretur et non appareret universaliter Si quantitas a data continue augeretur etc aliae continue augerentur Vel sua continue mi?no?aretur et omnes aliae res etiam et sic staret quod digitus hominis continue augeretur et non perciperetur patet quia non percipitur quantitas nisi in proportione ad aliam si ergo etc Et sicut posset concedi quod homo potest augeri usque ad tantam distancaim sicut est caelum super nos et non perciperetur videlicet si aliae res proportionaliter augerentur a deo et non lateret Etiam non potest constaret quantitate durationis quia potest ymaginari quod omnes motus velocitarentur Ita quod posset fieri 2ae revoluciones in spatio ymaginario quo fit modo una Unde si placeret dei[?] revoluntati posset variari motus caelestes Et verisimilem est quod ita sic fatum quia fuit valde multae v?tes[?] per ptolemeum de motum ordine spere sphere Quia vidit primo quod in 100 annis non movebatur nec uno gradu et post ea invenit quod plus et sic dicit eciam de quibusdam stellis et versimilem est quod desu hoc fecerat propter bonam et meliorem conservationem creaturae Unde dabo eis celum[?] ferecum[?] id est non influens Unde dixit magister petrus Qui volos res essent magis commentes et vegetabilia essent melioris dispositionis Unde staret quod aliquis[?] vixisset cot[?] annos videlicet tot revolutionibus caeli et non tanto spatis durationis ymaginario

[Plures infirmitates]

Item notandum quod praeter infirmitates alias tactus est alia scilicet de modis temptatio

Etiam curiositas quae vocatur quadam adhaesio ad varitates[?] inpertinentes ultimatae perfectionis Hic est advertendum ad intencionem wilhelmi parisiensis quod intellectus habet primam veritatem tamquam suam sponsam et omnis alia veritas solum est amplexanda in ordine ad illam primam veritatem alias[?] non perficit debite intellectum Et si non referat[?] ad primam tunc est fornicatio spiritualis ipsius ingenii

[Duae propositiones]

Prima propositio quod respectum temporalium non naturaliter cognoscibilium vero[?] respectu eritatum pollitice ne?arum[?] esset uti fide quadam patet ??e[?] depressionis ipsius intellectus Etiam patet de me dico qui credit puero ducenti propositioni[?] ergo ordo est quod oportet credere ubi est defectus patienciae Etiam patet ex testimonio aristotelis in perhermino me??ce[?] Sicut oculus nocticoratis se habet etc

Dico ulterius quod debilitate ingenii experimur extra naturam fidei patet incertis propositionibus geometris et sophismatibus ubi reperimur propositiones ita difficiles sicut est articulus trinitatis ut in materia insolubili Unde de isto sortes dicit falsum supposito casu conuum[?] difficultas oritur in[?] intellectum propter circulationem nam intellectus iudicando de veritate considerat obiectum id est rem significatam et considerat qualiter se habet et qualiter propositio enuncciat enuntiat et si sit debita proportio rei ad modum enuntiandi propositionis propositio dicitur vera et si non falsa modo si velim considerare de praedicta propositione nccum[?] sit vera oportet reverti ad propositionem et sic intellectus non habet modum inposciendi[?] an illa propria sit vera vel falsa Propositio

[Aliquae propositiones]

Stat quod sortes non potest post?r[?] haec nisi fidem de propositione scita aplone[?] Nam capiamus unam quam excedit totam latitudinem scibilium ab ipso sorte et sit plato nobilioris ingenii tunc patet propositio quia si noticiam notitiam illius debet habere indiget fide vel si assensum illius debet habere Sequitur quod multae propositiones sunt demonstrabiles angelo vel homini complexinato[?] quae non caperentur a comminu[?] homine nec fide et ergo in mreum[?] si solum de deo habeamus notitiam per fidem Sequitur quod in vita pollittica sunt aliquae propositiones ad quas quis obligatur et tamen non potest pervenire ad intelligendum eas

Sequitur quod in regiminibus polliccitis periculosum est inniti iudicio humano Sequitur quod maxime apud polliccicos consulenda est theologia di?cus[?] acquisita seu sacra scriptura patet quia illam nittitur[?] iudicio infallibili patet quia ipsa bene resoluta continet quidquid admo?us[?] spectat Unde acelinus et augustinus omnes virtutes expresse sunt in sacra scriptura

Sequitur non est licitum modis inniti legibus romanorum saltim quo a donis quia in aliquibus innituntur debili fundamento quia aliquis leges cenuerunt per vim quod est verisimiliter

Sequitur quod magibilibus[?] omnibus suae tangentibus regimen plurimum sine unius etc invocari debet divinum auxilium et istud non permitteret hominem deviare saltem in credendis[?] necessariis ad salutem

Sequitur quod formido veritatis opinative est effectus culpae originalis

Sequitur quod omnis sophisticato[?] eset effectus culpae originalis Sequitur quod omnis error est effectus etc Sequitur quod si status innocenciae mansisset nulla fuisset inter homines sophisti?o[?]

Item nulla fuisset opinionum contrarietas ymmo nulla fuisset opinio causa quia opinio est semper cum formidine

Sequitur quod nulla fuisset ratio probabilis ca?do sicut cne[?] de modo cognoscendi possemus ymaginari in statu innocenciae innocentiae quod respectu cuiuscumque veritatis quantum consideraret habere evidenciam nisi de credibilibus per fidem

[Obiecto ad ultimam propositionem et responsiones]

Sed contra cognovisset a dum[?] omnia respondere negando consequentiam Unus modus cognoscendi quod quaelibet veritas quantum est de se est immediate cognoscibilis patet de eo[?] ita quod non est essentialis ordo pu?a[?] sed solum ex def?[?] personae quod notitia conclusionum dependet ex noticia notitia pu?orum[?] ergo probabile est quod adam habuit habitum per quem potuit exire ni?te[?] ad cognoscendum veritas itaque respectu cuiuscumque sibi occurrentis habuit assensum ex suo habitur[?] Alius modus diceretur quod Adam quantum ad illa quae exant adderorem[?] sui status ipse habuit notitiam

Contra si adam non habuit omnium veritatum noticiam ergo aliqua veritas fuit omnino sibi ignota et quam non potuit habere si ergo proposita fuisset potuisset fecisse rationem pro et contra et per consequens habuisset opinionem

Responsio v[?] in isto casu habuit certam latitudinem veritatum et quod respectu cuiuscumque illarum potuit in actum assendi vel cognoscendi et respectu aliarum sic se habuit quod infinite sibi latuerunt in hoc gaudebat Sed proportio est de beato qui infirmitas veritates habet et cognoscit quod in deo multae veritates quas non pater habere[?] in hoc g?det[?] quia cognoscit se habere talem deum et sic de adam quia cognovit quod tales non fuerunt de sua perfectione

Alia responsio quod etiam respectu cuiuslibet veritatis quia non pono lumen actuale sed habituale et sic omnem veritatem potuisset cognovisse si sibi occurasset exceptis illis quas habuit ex fide

Circa Textum

Circa textum conclusio deus proprie dicitur esse Advertendum 2m quod dicit Bo 7o[?] de consolatio aliud durare aeternaliter et aliud temporaliter[?] Unde dato quod mundus semper foret et semper d?et[?] non vecaretur[?] propter hoc aeterno Unde illa res dicitur aeterna quae est et taliter est quod suum fore non potest seperari id est ne? abesse Ita quod sicut est ita erit ita inpossibile impossibile est unum separari ab alio[?] scilicet quod inpossibile impossibile est quod non est et non erit vel quod[?] est et non fuerit vel erit et non fuit vel fuit et non erit Sed illa res est successiva vel temporalis vel di??lis[?] quae sic se habet quod esse cuius potest separari a fore scilicet per verificationem et si non potest tunc illa duratio vocaretur aeternitas unde circa istud ymaginemur unam lineam infinitam nullo cuius puncto corruptae confluere ad unum pi uctum Et quod ista ymaginatio posset stare patet quia quasi simile ymaginamur de corpere christi quia in quo libet puncto totum corpus et sic de trinitate quia sicut suum esse est suum fuisse et non potest unum separari ab alio Aliter potest dici quod aeternitas est duratio alicuius rei actualissime cui repungant aliud non habere quod dicat perfectionem Sic quod una perfectio sic se habens quod nichil nihil perfectionis potest acquirere vel deperdere Alia conclusio deus est innumberabilis et inmobilis sequitur ex dictis quod sic eciam etiam aliud potest aliud perdere et non haberet totam suam perfectionem simul

Lectio 11, de Fide [Erlangen Transcription]
[Conclusio de debilitate intellectus: nihil concludere potest contra articulos fidei]

Alia lectio Continuando materiam inceptam conclusio Quamvis intellectus humanus ratione suae infirmitatis plus movatur in falsum quam in verum processum tamen artis nichil nihil concluditur contra articulos fidei

Prima pars patet quia sicut est degestu[?] reali sic est degestu spirituali sed infremus corporaliter iudicat esse dulce amarum igitur Item probatur quod post statim naturae lapsae appetitiva plus inclinatur in creaturam avertendo a deo quam ante ergo etc sic erit dem?t?tu? proportionaliter quod plus etc et hoc cum influentia dei generali In ista radice fundatur positio doctorum sanctorum quod creatura rationalis ex puris naturalibus non potest bene moraliter operari scilicet sine fide et caritate si forte sine gratia gratificante tamen requiritur aliqua gratia spiritualis sicut patet Braguuordim et gregorium

Tertia pars concluditur[?] probatur quia ars non supponit aliquod principium falsum alias enim non esset ars igitur nichil nihil infert falsum con?aa[?] quia ex vero nis[?]v[?] verum Si ergo aliquid concluditur contra fidem vel non sunt principia artis vel consequentia non valet

[aliqua corollaria]

Sequitur quod nulla veritas intentionis humanae repugnat sacrae fidei seu theologicae quia omne verum vero consonat etiam numquam verum vero repugnat

Sequitur contra halkot quod articuli fidei non sunt contra rationem naturalem sicut diu incarnari et virgunt parere quia dicit quod concedendo rationem naturalem oppositum[?] concluderetur Ideo si concluditur contra hoc assumendo principia vera fit deceptio in concludendo[?] Sequitur quod fit contra fidem

Sequitur quod istae propositiones mundus fuit ab aeterno et ab eodem uniformiter se habente non possunt diversi effectus immediate produci non sunt phisce[?], ymmo immo contra philosophiam Sed sunt falsae et praesumptuose asserte absque hoc quod sint assumptive pu? con?s[?] Principaliter 2a propositio praesumptuose assumpta est quia illud est fundatum causativum[?] omnium errorum in philosophia quia per hoc dixerunt quod deus non esset liber libertate contradictionis quia ab antiqua[?] voluntate non praecedit nova actio Unde concessa libertate conceditur quod possit creare et quod ponit mundum de novo producere Propter istum errorem Avicena posuit quod deus solum producit vel produxit unam intelligentiam De isto videbitur in materia trinitatis Sequitur quod falsum est unam propositionem esse veram secundum philosophiam et falsam 2m aliam scientiam

Sequitur quod omnes leges humanae legi divinae consonant et sunt conformes patet quia leges humanae non sortiuntur denominationem legis nec sint consonae christi et quia ratio semper consonat legi divinae igitur unde ymaginandum imaginandum est quod sicut creaturam non stat esse causam respectu effectus sive prima causa sic non stat aliquam legem creatam habere rationem legis nisi deus sit lex respectu eiusdem et nisi sit conformis etc Tres sunt leges subordinatae prima divina secunda ratio humana tria lex humana positiva primae semper est obediendum etiam secundae quia conformatur primae in casu tali si crederetur[?] esse rationale et appareret quod non conformaret se legi divinae standum esset primae et non secundae Secundae ubi lex humana positiva distarparet[?] a ratione non esset parendum sibi auctoritas principis non ligat ubi obviat rationi

Sed in casu quo unum staret cum ratione sicut aliud ita quod unum non plus obviaret rationi quia aliud ergo sic quod utrumque stare cum ratione tunc voluntas principis est causa sufficiens ad legandum Adhuc tamen in illo casu d?ivatur[?] lex illa a ratione quia ratio delinquit voluntati principis

Sequitur quod omnes leges humanae consonant inter se patet quia omnes consonant rationi

Sequitur quod in secta machometi sunt plures traditiones quae nullae legi sunt consonae et sic patet de tyrannis quod faciunt multa quae sunt contra lege De machameto per per avicenam qui fuit de sacra sua et de genere unde dicit avicenna propheta noster bene des[?] bona corporis scilicet voluptates sed non bona animae sed magnae theologi

Sequitur conclusio quod lex humana aliter consonat legi naturali quam lex divina Advertendum quod lex divina humana positiva dirivatur a lege naturali et quasi consequens respectu legis naturalis

[Significatio legis naturalis]

Item advertendum quod lex naturalis potest capi tripliciter uno modo pro instinctu naturali ad bonum et ista lex seu istud vis est commune omnibus et animalibus brutis Alio modo strictius prout pertinet ad intellectum practicum humanum et est lumen innatum quo me?ce[?] aliquis assentit principiis moralibus ex quibus insunt conclusiones Tertio modo capitur pro illis principiis Quarto modo pro conclusionibus elicits et illa sunt dictamina cre[?] rationis et ab istis debent derivari leges humanae positivae

Apparet[?] tunc satis conclusio quia lex divina non potest sic derivari a lege naturae quia non possumus ex illis assingere ad articulos fidei nec possunt ex eis deduci Et per consequens licet sit consonantia legis divinae ad legem naturalem tamen non sequitur sic sicut lex divina humana Dico tamen consequenter quod lex naturalis est dispositio quadam prima licet non sit sufficiens ad legem divinam tamen si quis disponeret se secundum legem naturalem deus posset infundere gratiam sibi sic quod est quaedam dispositio vel tei?us[?] dico quod viceversa vis naturale continetur in mere divino et est consequens ad iud[?] divinum Quia gratianus expresse dicit quod ius naturale iu??[?] continetur etiam quidque ius naturale praecipit hoc ius divinum perfectius praecipit Sequitur quod ius humanum positivum sequitur ex utroque mere quia quicquid sequitur ad consequens sequitur ad antecedens

[Rationes pro erroribus de miraculis in processu naturalis investigationis]

Sequitur quod peccat in processu naturalis investiga?[?] concludens virginem non posse parere unde aliunde peccat primo quia peccat praesumptuose contra divinam potentiam quia dicere non sum expertus ergo ego nego quod deus potest est peccatum praesumptuosus[?] unde habemus dubitare de proprietate herbae nisi viderimus quod non possit etc

Et inpossibile est philosophum experiri istam negationem haec creatura non habet nis istam materiam unde magnes trahit ferrum cum praesente magnete non trahit ferrum et hoc est ex sua secreta natura Etiam forte multa esent passa in quae huiusmodi herba data posset agere ad quae tamen applicavit[?] Et sic phe?tur[?] non habet negare naturas quas habet creatura ergo nec naturas dei ergo non est assentiendum philosopho

Advertendum quod potestas naturae seu activitas est primum quod congruit deceri[?] universi et divinae providentiae patet nam capiamus alicui vel aliquod agens ad repletionem vacui subito dundit[?] Credo quod si non esset nec[?] una multipliciter illa pareret ymmo immo philosophus hoc haberet concedere Etiam philosophus habet dicere quod si omnes homines perirentur[?] cursus superioris haberent producere alium Philosophus non habuit negare quin virgo potuit parere non tamen volo dicere quin fuerit partus cuius immaculosus Valerius recitat de puero filio magni regis inuco[?] qui videns quod interficeretur locutus est quia inimici eius in bello ceperunt eum et ipsi videntes quod non voluit loqui nisi sunt interficere et sic natura in[?] vivit[?] et ita natura quandoque operatur numerabiliter Patet ex dictis quod articuli fidei speciales sunt relinquendi apud bene philosophantem neuter quia non sunt investigabiles per ipsum quia non occurrit sibi medium aptum ad concludendum

[Conclusiones de philosophia]

Sequitur quod vere philosophando essent valde paucae propositiones scitae extra methaphicam[?] ut in naturali philosophia Ita quod scientia naturalis esset quasi ex ypothesi hypothesi videlicet ponendo materiam primam salvantur melius generationes etc quam secundum illas quae aliter locuti sunt utque ponendo corpora athamalia atomalia

Sequitur ad vere philosophandum iuvat theologia

Circa textum

Circa textum Conclusio spiritus sanctus est amor sive caritas sive dilectio qua pater et filius se invicem diligunt duo sunt principia principialia activa et nobilissima 2m duas nobilissimas conditiones possibiles existere prima esse intellectuale et esse intellectivum Secunda esse volitivum Et omnis operatio mundi excellens et nobilis vel est per modum intellectus vel voluntatis et agentia naturalia agunt tamquam rememorata etc et sic actio eorum quodammodo participat illam rationem volitivam vel intellectivam licet non sit in se sed in alio et ergo ista debent convenire divinae naturae Ita quod sit una emanatio per modum amoris quia amore est res delectabilissima et delicatissima Alia emanatio per modum intellectus Unde dixit magister petrus quod deus non esset summae perfectionis nec in trinitate et sic trinitas non ponit aliquam inperfectionem in divinis Dilectio est essentialis et etiam notionalis sicut etiam verum ut est verum est notionale productivum[?] Aliquando essentialiter et sic pater est verum et filius et spiritus sanctus Et sic etiam ly amore ut est notio quaedam et ut producitur et sic dicitur esse spiritus sanctus Quare non conceditur quod pater sapit sapientia genita sicut amat amore producta r??ce[?] advertendum quod 2m diversitatem temporum et personarum modi loquendi fuerunt varii Ita quod in aliquo tempore dicere quod pater sapit sapientia genita fuit haeresis propter haeresim currentem et sic sunt introducti propter evitationem erroris et nos propter Reverentiam ecclesiae debemus uti illud modis loquendi Secundo aliqua sunt ex providentia divina et latent nos unde in ozee dominus non vocabis non balim sed vestrae[?] ius et tamen sunt idem Tunc dicatur quod proprie loquendo amore habet alium habitudinem quam sapientiam quia sapientia quanto dicit magis in trinitatem et sic dicere quod pater sapit sapientia genita innueretur vel saltem videretur innui quod non esset sapiens ex se sed amore est quodammodo uniculum aliquorum et sit non dicit creatum incunsitatem[?]

Alia conclusio hoc nomen creaturis attribuitur spiritui sancto principaliter

Lectio 12, de Fide [Erlangen Transcription]
Conclusio

In alia lectione Sequitur quod humana investigatio ex praedictis nec debite nec sufficienter dirigit intellectum practicum nec speculativum patet ex praedictis quod patet etiam ab effectu de intellectu practico

primo nam circa felicitatem tot fere fuerunt opiniones quot philosophantes unde augustinus 19 de civitate dei capitulo primo dicit Verronem quid alibi vocat subtilissimam recitasse centum et octaginta octe sectas varias philosophorum de felicitate humana et hoc provenit ex caecitate et debilitate investigantium quia unicus est modus attigendi significatum[?]

quantum ad intellectum speculativum patet sicut dicit sanctus thomas in libro de angelis primi philosophantes in corpore non poterant intelligere Nescio si habeam dictum scilicet thomae in forma unde prima principia posuerunt corpora et illa aliquando vocaverunt deos ut aquam dius et ita poeta proportionaliter finxerunt unde aliqui tamquam primum principium aquam et vocaverunt occeanum et secundum eos est nomen dei et alii thetim Aliud posuerunt ad principium litem et amicitiam

[Alia conclusio]

Circa hoc ponitur conclusio Quia investigatio humana non iuta seu adiuta fide vel auctoritate vel consin?ene[?] vel gratia speciali non concluderet circa sensibilia quidquam existere Ista conclusio sequitur ex praedictis

[Objectio]

Obicitur de socrate et platone et aristotele quia sequendo humanam investigationem posuerunt unum deum Nam reprehendidit socrates Atheniensis quod coluerunt plures deos quia tandem propter hoc oportuit eum recipere venenum Item plato etiam Ad idem aristoteles in 12o metaphysicae ponit unum solum principem entia nolunt male disponi

Responsio

In tenendo conclusionem ut prius Notandum secundum quod dicit Iosephus in libro antiquitatum Caldaei et gentiles in principio sicut non cognoverunt nisi creaturas adoraverunt aliqui stellas etc et sic ymaginandum imaginandum quod illi qui fuerunt derelicti proprie investigationi non coluerunt nis creaturas cne[?] et aliqui postea coluerunt deum verum quia aliunde adiuti fuerunt

Secundo ymaginandum imaginandum est quod ne dum ex consuetudine audiendi sed etiam ex scriptura quod multi libri erant ante viliam bibliam in quibus facta fuit mentio de colendo unum solum deum ut dicit etiam Iosephus

Secundo potest dici quod deus voluit specialiter concurrere cum philosophis ad hoc ut crederent unum solum deum et sic non ex pura investigatione humana et forte terminus nominati habuerunt fidem quae sufficiebat pro illo statu

Circa quod notat Nicolaus de lyra quod ante adventum christi sufficiebat populo gentili credere duobus articulis scilicet deum esse et ipsum toti mundo providere Et quando dicitur nullus salvabitur nisi in fide ihesu christi respondet quod non oportuit in speciali gentiles habere notitiam articuli de incarnatu sed sufficit quod habuerunt articulum generalem sub quo ille continebatur scilicet deum providere toti mundo Et si dicatur ipsi erraverunt in aliquibus articulis specialibus Ita dico quod aliqui nunc errant saltem secundum opiniones inter multa est conversia inter doctores Aristoteles dicit in topicis quod est propleum[?] mundus est aeternus Narratur de socrate quod habuit spiritum familiarem sed non debet intelligi ad mlaum sed de intellectu agente scilicet deo Sicut dicit commentatorem 3o de anima quod intellectus humanus intelligit per intellectum agentem modo ille ponitur deus scilicet per modum vitalis immutationis intellectus divinus aliquibus est intellectus mere[?] speciali Etiam consimiliter dicit albertus magnus in 12o metaphysicae Etiam augustinus quod non perfecte cognoscimus nisi per etc

[Corollaria]

Sequitur quod ab initio fides fuit intentionis humanae directiva et quod sine ipsa non fuisset aliqui scitum[?] de multis specialibus veritatibus

Sequitur ulterius quod fidei debet subiacere humana investigatio per medum 2m unde duae sunt conditiones secundum prima quod malum esset scilicet sibi non subiaceretur quia sin non tunc erraret Secunda condo conditio quod debet obedire patet istum in polliccitis pollicitis

Lectio 113, de Libertate [Erlangen Transcription
Recapitulatio: de liberate voluntati creatae et divina concurrentia

Alia lectione Ex praecedenti lectione patuit quod voluntas creata magis libere producit praeventa voluntate divina quam si sola produceret Item quod praeventio divina non necessitat causa sed libertat eam magis quam si voluntas se sola exiret in actum quia voluntas divina non praevenit voluntatem humanam duratione sed illa praeventio est nobilitas causae et consistit insufficientia quantum ad effectum quia se sola sufficit etc sicut dictum est

Notatum est quod nichilominus respectu operationis meritoriae vel actus boni prima causa praevenit durationi voluntatem ante productionem actus boni movendo et inclinando ad actum bonum haec tamen inclinatio non est de necessitate non est illativa actus ad obiectum alliciens vel movens voluntatem non necessitate ita praeventio divina praecise inclinat voluntatem etiam respectu actus mali deus concurrit minimo gradu possibili cum talibus circumstantiis quia stat quod habitus moveat actum malum etiam obiectum quae non movet sine deo unde non se solo incitat ad malum sed ad bonum

Sequitur falsum esse aliquam causam esse necessitatem antecedentem respectu alicuius effectus et hoc contra braguuardini in tertia parte summa suae ubi ponit quod divina voluntas est necessitas antecedens respectu cuiuscumque effectus quae producitur sive a causae libera sive naturali

Sed recitare descriptionem necessitatis antecedentis ipsius Braguuerdini unde dicit sic quod est causa activa qua posita Cum omnibus suis dispositionibus naturaliter principiis quibus causat finem creatum necessario et indefectibiliter sequitur illud causari per causat intelligit quod sit apta causare tunc ponit quod voluntas divina est necessitas antecedens respectu cuiuscumque effectus qui producitur nam posita divina voluntate ad cuius effectus productionem cum ceteris requisitis necessario et indefectibiliter ponitur effectus

Corollarium: quod esse aliquam necessitans antecedentem est impossibilem

Contra ipsum intuli corollarium

unde clarum est de actu libero unde alias non libere produceretur nam concurrentibus omnibus requisitis ad actus liberi productionem secundum eum necessario producat actum voluntas libera et per consequens non tollit libertatem contradictionis a voluntate humana

ymmo sequitur quod voluntas divina nullo modo est libera activa ad extra nec ad intra quia non producere quocumque effectu dato Et sic ponunt quod omnia absolute de necessitate eveniunt

Sequitur quod ex libertate primae causae respectu effectus naturalis et a causa naturali producibilis nulla est necessitas antecedens patet nam quamcumque agens naturale sit applicatum ad passum cum omnibus requisitis adhuc libertas primae causae potest influere ad effectus productionem igitur non est prima causa necessitas antecedens / de 2a patet nam quaecumque sit applicata cum omnibus requisitis adhuc deus potest libere suspendere actionem suam et per consequens nec prima causa nec 2a est necessitas antecedens respectu effectus ergo etiam deficit Braguuerdinum respectum effectum naturalium Sequitur licet haec consequentia sit necessaria deus vult a causam producere b effectum igitur a causa producit b effectum nichilominus consequens est contingens Quia licet deus vult a producere b tamen contingenter vult ideo sola necessitas consequentiae est ibi concedenda sed consequens est ponere contingens sicut antecedens

Sequitur quod nulla causa potest necessitari ad producendum effectum quia numquam necessitatur 2a causa igitur 2a agit Pro errore contrario fundando vel sophistice colorando praedicta facit rationes quas inducam et per quarum solutionem elucebit veritas

Rationes Bradwardini

primo arguitur sic quod oppositum scilicet negare illam necessitatem antecedentem est error pelagii igitur antecedens nam ponere praeventionem divinam necessitatem voluntatem ad suum actum est dare voluntati plenum divinum super actum suum sed dare voluntati plenum dominum super actum suum est dare de erroribus pelagii nam est attribuere voluntati ultra suam naturalem facultatem et attribuere sic efficaciam divini concursus istud est erroneum ymmo haereticum

Secunda ratio facta prius deus vult voluntatem producere b actum igitur producit b actum consequentia tenet quia voluntas dei est efficax et infrustrabilis igitur quicquid vult et qualitercumque taliter fit et antecedens non est in potestate voluntatis creatae igitur nec consequens igitur necessario vult quando deus causa velle igitur praevenitur a prima causa tamquam necessitate praevenire respectu effectus

Tertio non sequeretur quod homo posset deum facere mendacem et periurum consequens est erroneum et consequentia probatur nam sic ita quod deus velit concurrere in a hora cum voluntate creata ad producendum b actum et dicat se sic velle concurrere et revelet et iuret Tunc tunc quaeritur utrum voluntas creata potest contrarie Si sic habetur consequens illatum et sic poterit deum decipere et etiam sequuntur alia inconvenientia Si non habetur propositum

Quarto quaelibet potentia fortior potest sibi subiectam debiliorem necessitare ad actum igitur divina voluntas quae est infinita potentia potest voluntatem creatam necessitare ad actum igitur consequentia est clara antecedens patet ad experientiam quia quanto potentia est fortior tanto agit cum minori resistentia

Quinto deus potest facere creaturam inpeccabilem saltis per gratiam et in gratia conformare igitur potest eam necessitare ad bonos actus et inpossibilitate ad malum consequentia tenet quia creatura confirmata est huiusmodi scilicet est necessitata ad bonum et inpossibilitas ad malum quia oppositum repugnat antecedenti

Sexto vero sic sequeretur quod deus non esset omnipotens consequens falsum et contra fidei articulum consequentia ponendo quod deus faciat ultimum suae potentiae quod sortes diligat platonem et omnino hoc velit quaeritur utrum sortes necessitabitur si sic habetur intentum si non igitur potest omnipotentiae dei contrariae

Septimo voluntas animae christi fuit absolute necessitata ad suos actus bonos in primo instante suae conceptionis ergo quaelibet alia necessitari potest consequentia tenet quia illa fuit aeque nobilis et libera sicut aliqua alia creatura etc

Confirmatur de beatis confirmatis in gratia quo necessitatur ad deum diligendum et bene operandum et inpossibilitantur ad peccandum igitur voluntas divina est necessitas antecedens respectu operationum electivarum

Item arguitur ostendendo possibilitatem huius ymaginationis nam latens confirmatio alicuius creaturae rationalis necessitaret ipsam ad bene operandum tamen huiusmodi necessitatio vel inpossibilitatio non caderet sub experientia nam quicquid ageret hoc ageret volens igitur experientia quia non experimur talia non tollit quin sit necessitatio et per hac solvit illa quae possunt sibi obici

Item dato quod esset praecise unius vir et una mulier et numerus electorum non esset completus tunc deus necessitaret ut convenirent ad generationem prolis igitur deus suo cursu potest liberum arbitrium necessitare igitur eadem ratione generaliter et semper

Item physice in eodem casu arguitur nam secundum philosophiam ne species peccat necesitabuntur convenire ad generationem igitur voluntas creata est necesitabilis respectu suarum electionum

Item voluntas divina est necessitas antecedens respectu praesentium et praeteritorum igitur respectu futurorum consequentia tenet quia uniformiter se habet divina voluntas quantum est respectu sui igitur si est necessitas antecedens respectu praesentis et praeteriti etiam respectu futura ratione suae uniformitatis adaequate respectu praesentis allegat philosophum primo peryermenias Omne quod est dum est necesse est esse respectu praeteriti clarum est igitur etc

Consequenter ad eandem positionem inducit immateriales auctoritates sacrae scripturae augustini anselmi et aliorum doctorum Sed non oportet eas inducere unico ultimo omnis solvuntur dicitur quod intelliguntur de necessitate consequentiae vel conditionata unde Boecius Si video te ambulare necesse est te ambulare ista non est concedenda nisi in sensu composito Ita quod haec consequentia est necessaria video te ambulare igitur tu ambulas Deus vult antichristum fore igitur necessario erit intelligeretur in sensu composito ad sensum dictum proportionalem igitur non intelligeretur de necessitate consequentis vel antecedentis sed consequentiae etc

Lectio 114, de Libertate
Propositiones Bradwardini de contingentibus

In alia lectione Antequam respondeo ad rationes prius inductas sciendum est quod praedictus doctor in 4o capitulo 3ae partis summae suae describit contingens Contingens ad utrumlibet dicit quod est actus agentis liberi per se et prius quo posito cum omnibus dispositionibus naturaliter primus non necessario sequitur illum produci sed utrumlibet id est quaelibet partium potest stare aequaliter ita quod videtur concedere expresse contingentiam ad utramlibet In 5to capitulo sequenti ponit propositiones

Prima propositiones de contingenti aequaliter convertuntur in oppositam qualitatem

Secunda aliqua consequentia est bona quae non est necessaria simpliciter nec ut nunc sed est contingens

Tertia aliqua causa indeterminata ad agendum agit aliquem effectum

Quarta omnis et solus actus liber libertate contradictionis est contingens aequaliter

Quinta omne et solum contingens est actus liber libertate contradictionis

Sexta contingentia ad utramlibet et necessitas non repugnant

7ma contingentia dicitur proprie respectu actus praesentis

Octava libertas dicitur proprie respectu praesentis

Nona nullus actus creaturae dicitur simpliciter est contingens aequaliter sed tantum indeterminato continue respectu puta causarum inferiorum.

decima nullus actus creaturae simpliciter est liber libertate contradictionis sed secundum quid tantum scilicet respectu 2arum causarum

undecima Solus actus voluntatis divinae ad extra est simpliciter contingens aequaliter

penultima solus actus voluntatis divinae ad extra est liber simpliciter libertate contradictionis

ultima propositio prima et sua libertas contradictionis simul quaeque contingentia ad utrumlibet est in voluntate divina

Resolutio opinionis Bradwardini

Istae propositiones sunt valde mirabiles nunc videtur concedere contingentiam nunc negare Tres obscuris usus est et ego resolvam

Resolutio stat in hoc quantum ex suo processu possum perpendere primo vult dicere Qualitercumque deus ab aeterno disposuit taliter erit et quantum ad hoc communicat cum theologia et fide

Secundo vult dicere quod non poterit non esse quodcumque sit a deo praemisum ymmo necesse est fore et quantum ad hoc ipse est haereticus saltis ponit haeresim quia si deus ordinavit quod ante christus erit tamen non necesse est quod erit

Tertio vocat divinam voluntatem liberam quia agit volendo quicquid agit

Quarto intendit quod ex parte rei res possunt ad utrumlibet disponi et contingenter ut lapis est ad utrumlibet ut quiescat in loco suo vel moveatur ab aliqua potentia levativa et ita actus nostri sunt indifferentes ut producantur vel non ideo res obiective sunt contingentes quantum est de se

Quinto ponit quod voluntas humana quantum est de se habet realiter libertatem contradictionis ita quod positis omnibus causis requisitis praeter ipsam ad actus voluntatis productionem voluntas quantum est de se haberet naturalem facultatem exeundi in actum vel eius oppositum vel non exeundi maxime positis causis inferioribus scilicet praeter primam ut signata tota latitudine v 2arum causarum requisitarum ad actus libera productionem scilicet obiecto et aliis potest producere vel non producere et sic est instrinsece contradictione libera

Sextum dictum suum est quod istis non obstantibus voluntas in omni suo actu necessitatur non quidam a causis secundis non quin sit in se libera intrinsece non quin actus vel effectus sunt contingentes quantum est de se sed aliunde accidit scilicet ex parte praeventionis primae causae quae non permittit voluntatem ad utrumlibet exequi ymmo limitat et necessitat ad unam partem et determinant

Septimo dicit consequenter quod eius libertas solvatur sufficienter ex causis iam dictis quia intrinseca est libera et sic non potest necessitari a 2is causis Et 3o vocatur libera ex eo quod numquam agit nisi volens ita quod potentia est libera quae facit quidquid vult et numquam facit quod non vult quia voluntas non agit nisi per volitiones ymmo actus eius sunt volitiones ideo vocatur libera quia volendo agit et per consequens operationes eius sunt in sua potestate quia facit quod vult et hoc vocatur liberum Ponit consequenter quod libertas et necessitas non repungnant patet quia operatio voluntatis est realiter necessaria necessitate antecedente et tamen est libera quia voluntas agit quod vult ut si faciat a quin vult habet a in sua potestate

Consequenter ponit quod cum ista necessitate stat meritum et demeritum quia male agens vult male agere et etiam bene agens vult bene agere ideo meretur

ponit exemplum sic quod sortes vadat ad ecclesiam et velit dare elemosinam deinde super veniat intrinsicus aliqua latens virtus ipsa necessitas ad hoc nichilominus aequae sponte et libere exequetur suum actum et aequae merebitur igitur necessitatio talis quae non est coactio quae non reddit hominem invitum non tollit culpam nec tollit meritum ex quo semper volens facit igitur non tollit rationem meriti vel demeriti quia libens facit et complacens et sic inducit ibi innumerabiles auctoritates Et respondendum quod voluntas numquam agit coacta nec necessitatur necessitate coactionis vel violentiae quia sic excusaretur ex culpa et tolleretur meritum in ea Secundum hoc vult salvare auctoritates scripturae sacrae et doctorum quae consiveverunt contra eum induci

sine dubio sophistice et subtiliter loquitur iste doctor Positio sua est haeretica audivi a quodam doctore in theologia anglico quod vvranguuer in quadam disputatione vi argumentorum concessit futura de necessitate evenire Tunc postea superbia motus voluit istam viam totis viribus defensare

Argumenta contra Bradwardini

Nullo modo evitabit quin deus creaturam necessitat ad peccandum quia licet faciat libere licet necessitas

sic antecedens patet potest argui evidenter significando volitionem malam prohibitam ante cuius productionem utrum sortes poterit evitare productionem illius volitionis prohibitae per quamcumque potentiam vel nullo modo Si nullo modo obligatur ad impossibile sibi et deo quia obligatur ad evitare et non potest si potest sequitur contra eum quod non de necessitate sic contingit necessitate antecedente et quod deus non potest concurrere secum ipse ponit etiam quod quidquid deus disposuit ab aeterno vel praescivit non potest non fieri nec per ipsum nec per potentiam creatam

Item frustra loquitur de contingentia quia per eum nulla est contingentia nec aliquid est ad utrumlibet nam potentia intrinsece libera ponitur frustra in voluntate nostra quia numquam exercuit nec potest exercere etiam non potest evitare etc igitur nec in libertate divina nec nostra est contingentia

Sed ponit talia ne videatur fidei inmediate concoride contradicere et quod dicit de aliis causis falsum est

quia aliae habent necessariam habitudinem ad primam causam quia ab aeterno sunt praeordinate Et per consequens sua distinctio et propositiones non sunt nisi ad decipiendum et ad palliatinoem suae erroris patet igitur quod radix sua reducitur ad duos errores primus est quod ex divina providentia et praescientia et proposito omnia futura simpliciter sine evitabilitate sunt ven?ra sicut fuerunt concepta ab aeterno

Secundus error quod voluntas divina necessitat voluntatem creatam in omni suo actu praeveniendo eam patuit quantum ad hoc contraria veritas in aliis lectionibus doctores sunt contra illum errorem Et tulius maluit negare divinam praescientiam quam concedere quod omnia futura de necessitate evenirent

Responsiones ad rationes Bradwardini
Ad primam

Ad rationes ergo suas primo vult se fultie? de errore pelagii et sic quod positio negans etc est error pelagii quia est attribuere voluntati creatae potestatem debitam voluntati divinae

dico primo quod pelagius et augustinus concedunt de praeventione divina per gratiam vel dona gratuita et non de praeventione concathenationis causarum vel primae causae quae de necessitate concurrit ad cuiuslibet effectus productionem et ideo non est ad propositum

dico 2o quod voluntas circa praeventionem gratiae non praeventa specialiter sed solum generaliter non sufficit in actu dilectionis dei super omnia istam deduxi certa prima distinctionem

dico 3o quod etiam voluntas informata caritate sine speciali spiritus sancti vivificatione iterum non sufficit in actum dilectionis dei super omnia nam caritas non exit plenarie in suum actu nisi vita et praeventa spiritus sancti specialiter assistente

Quarto dico quod voluntas informata caritate et vivificata spiritus sancti assistentia sufficit in huiusmodi actus meritorios dilectionis naturaliter super omnia

Quinto dico quod voluntas informata caritate quod cum istis adiutoriis positis sufficit naturaliter in actum qui est meritorius nec hoc favet errore pelagii unde potentia levativo per se solum ut duo posset levare ut nullae iuta alia potentia Ita in proposito natura sufficit voluntas vita Patet sexto ex hoc quod specialis dei praeventio ultra naturalem auget libertatis voluntatem quantum ad executionem patet nam stantibus huiusmodi adiutoriis voluntas habet in libera sua potestate producere talem actum quem se solo non potest Infero quod praeventio per dona gratuita elevat libertatem voluntatis et reddit eam magis liberam in potentia propinqua quantum ad executionem quam esset sine tali praeventione Apparet quod tam praeventio naturalis quam gratuita non inpediunt executionem libertatis creatae sed promovent et augent et sic non est ymaginandum quod ex hoc limitetur et necessitetur sed est totum contrarium de naturali praeventione probatum est de praeventione quod dona gratuita etiam probatum est quod semper intelligitur executio libertatis voluntatis secundum intentionem donorum gratuitorum quantum ad gradum

Ad secundam rationem

Ad secundam rationem quando arguit scilicet deus vult qui voluntatem producere b actum igitur etc Ista ratio est parvi ponderis si bene consideretur quia sola difficultas est per modum loquendi distinguendum quid vocet esse in potestate voluntatis creatae si sic quia voluntas creata habet plenum dominium et supremum super hoc ad ordinandum secundum libitum voluntatis Isto modo nichil est in potestate voluntatis creatae quia non habet supremum dominium super actus suos sed solus deus si intelligitur sic scilicet quia in libertate sua habet illud ponere vel non ponere

positis omnibus aliis requisitis ad positionem illius actus scilicet huiusmodi actum Et sic concedendum est quod actus voluntatis creatae sunt in potestate eiusdem deinde 3o illud dicitur in potestate voluntatis creatae quod ponitur ad positionem actus existentis in potestate voluntatis 2o modo et non ponitur ad non positionem et sic deum velle voluntatem agere est in potestate voluntatis 3o modo quia huius modi actus est in potestate voluntatis qui si ponitur ponitur cursus divinus et si non ponitur cursus divinus Non audemus dicere propter reverentiam quod deum concurrere sit in potestate nostrae voluntatis sed apud intelligentes non est inconveniens Aliter respondetur quando arguitur antecedens non est in potestate voluntatis vel intelligitur auctoritate vel illative primo negandum est quod sit involuntat in potestate voluntatis vel mea vel aliquid est in potestate mea Ex hoc sequitur quod ipse concurrat quod ista distinctio est fatalis et faciliter solvit difficultatem

Et si arguitur non est in potestate voluntatis auctoritative antecedens igitur nec consequens negatur consequentia ymmo consequens est in potestate mea auctoritative licet non summe quia voluntas mea est divina suorum actuum scilicet ponendi et non ponendi unde aliquid includitur in antecedente quod excludit sub antecedente et non in consequente

Ad tertiam rationem

Ad 3am rationem illa tangit quia deus non praeveniret et necessitaret voluntatem sequitur quod posset deum facere mendacem et periurum etc Breviter dicitur quod istud argumentum tangit materiam revelationum et est tactum in materia de fide Respondetur ergo si deus revelavit dixit vel iuravit semper fuit verum quamdiu mansit nec potest esse falsum nego consequentiam quia illae notitiae quae sunt super facultatem naturae scilicet notitiae prophetiae fides etc Ex intrinseca conditione sequuntur in repraesentando conditionem divini iudicii ideo sicut deus non posset falli ita nec huiusmodi notitia ymmo semper repraesentat sicut deus ad intra concipit Et ista modalis perfectio infinitae mobilitatis licet ipsa conceditur huiusmodi notiis secundum speciem

Ad quartam rationem

Ad quartam rationem quaelibet potentia fortior potest debiliorem necessitare igitur etc ista ratio deficit numerabiliter primo assumit falsum scilicet quod quaelibet talis potentia potest necessitare aliam ad agendum

unde ignis non potest necessitare a quam ad agendum quia non habet ordinem ad ipsam sed verum est quod activitas fortior vincit resistentiam debiliorem et sic non est ad propositum

Secundo dico quod argumentum suum non est ad propositum quia conclusio sua est quod voluntas necessitatur in quolibet suo actu et ipse assumit quod possit necessitaret et sic consequentia non valet quia in quolibet suo actu necessitet

Item ipse vult probare quod necessario necessitet ita quod non est in potestate sua quod non necessitet et sic licet de facto necessitaret haberet plus probare

4o dico quod etiam de possibili inplicat contradictionem causam primo primam necessitare voluntatem respectu sui actus liberi concurrendo active secum utrum per modum obiecti vel finis videbitur post unde ymaginatio est quando aliqua conditio est intrinseca alicui naturae deus non potest illam tollere deus non facere quin homo esset rationalis vel risibilis deus non posset facere quod natura lapidis intelligeret vel videret non dicitur lapis quia per assumptionem naturae lapidis a deo verum esset dicere quod lapis intelligeret vel rideret vel saltem posset et sic diceret quod deus faceret voluntatem naturaliter agere implicat

Quinto dato voluntas divina sic concurreret cum humana quod non potest resilere nichilominus adhuc voluntas humana posset pecessare

Sexto diceretur quod licet divina voluntas faceret humanam voluntatem concurrere ad actum sive liberum arbitrium quod non potest resilere deus necessitaret voluntatem non concurrentem ut libera est sed ut naturalis est voluntas aliquid operatur naturaliter sicut primus motus naturaliter et alios libere concurrere et sic faceret eam concurrere secundum suam causalitatem naturalem ymaginandum est quod qui vellet potest ymaginari quod causalitas naturalis haberet duos gradus in voluntate unum infinitum et alium supremum Infimus esset secundum quem causatur primus motus Secundus gradus esset secundum supremam et ultimam effective portionem secundum quem realiter fertur in effectum et esset naturalis unde personae divinae ad intra prius arguit operatione naturali quam libere contradictorie deus pater necessitate producit filium ad intra deinde pater et filius spiritum sanctum et deinde tres personae agunt libere ad extra Et sic in proposito naturalis supremus gradus esset nobilior quam secundum libertatem contradictionis

Lectio 116, de Libertate
Quare difficultas est intelligere concordiam divinae praescientiae respectu futurorum contingentium

Alia lectione Circa generalem manuductionem in praesenti materia tactum est quod ad immensitatem divinae cognitionis resolvenda est ad praesens materia propter cuius ignorantiam oritur tota difficultas praesens Advertendum quod in hiis quae transcendunt limites nostrae investigationis et cognitionis naturalis locus ab auctoritate est potissimum argumentum et semper debet rationi praeponderari causa huius est infirmitas rationis in tali materia et illustratio specialis dicentium ex alia parte unde hoc in artificialibus habet locum nam inexpertus in arte domificatoria quantumcumque ingenio pollet credit artificia

Secundo principaliter advertendum sicut aliter tactum est corruptela peccati est causa adhaesionis falsificatum concurrentium humanam felicitatem etiam ubi non est vehemens ratio Ex hoc consurgere posset vehemens motio et apparentia non ex parte rationis in se sed ex parte de praesentate affectionis cuius inclinatio est excusare vitia et necessitatem rebus evenientibus inponere Pertinenter applicando dico

3o quod apud indifferentum bene dispositum in lumine naturali apparentius concluditur concordia divinae praescientiae cum libro arbitrio quam eius contrarium ita quod circumscripta fide rationes huic intrahentes vel moventes fortiores sunt pro concordia quam pro contraria parte

Rationes fundamentales pro concordia praescientiae et libertatis

Pro cuius declaratione inducam rationes fundamentales pro utraque parte

Prima ratio haec consequentia est bona in lumine naturali deus est universaliter perfectus igitur est omnissciens et contradictorie liber ista consequentia est apparens in lumine naturali apud bene dispositum quia illa sunt praedicata perfectionalia scilicet esse omnissciens Et esse liberum libertate contradictionis igitur conpetunt et universaliter perfectio antecedens est philosophorum omnium quia est spera cuius centrum est ubique et circumferentia nusquam Et sic sequitur per consequens concordia etc ex quo est omnis sciens nulla veritas cum latet Et ex hoc quod est contradictio liberi sequitur quod indifferenter potest actum futurum producere vel non producere igitur apud non male dispositum in lumine naturali deducitur concordia futurorum contingentium cum divina praescientia

Secundo deus est omnium optimus gubernator ergo praescit male contingenter futura et mala contingenter evenire Ista deductio est clara in lumine naturali quia eo ipso quod est optimus gubernator in suo regimine non includuntur necessario difformitates vel culpae deturpantes ordinem universi sed per voluntatem libertatis creatae contingenter eveniunt et sunt antecedens conceditur

Tertio deus est omnisciens et sortes libere contingenter producit actum igitur praescientia divina est futuris contingentibus compossibilis Deductio est clara procreato nam ex prima parte scilicet quod est omnis sciens et sortes libere contingenter producit sequitur quod habet scientia omnium quae sunt Secunda pars clara est cuilibet philosopho scilicet quod possum eligere a actum et eius oppositum exequi vel non exequi scilicet levare festucam vel non unde concepta universali dei sapientia respectu cuiuscumque veritatis experientia clare docet usum libertatis et exercitium circa actus circa quos pater indifferenter exire in actum vel non exire

Quarto ad universaliter perfectum spectat res cognoscere secundum omnes suas habitudines et etiam proprietates ergo deus cognoscens actus quos percipimus esse contingentibus igitur praescientia divina est elicitiva illorum Confirmatur nam cognitio repugnans conditionibus rei cognitae est erronea vel deceptio igitur divina cognitio nullo modo repungnat contingentiae rerum alias esset realiter error et non cognitio

ultimo nam haec positio non est propria fidei sed est communis civibus vere philosophanti et sic apparet hiis rationibus quod etiam circumscripta fide apparenter concluditur concordia divinae praescientiae cum contingentia futurorum nunc videndae sunt rationes in contrarium et quanti ponderis sunt prima radix et apparentia stat in hoc quod deus ab aeterno sic novit demonstrando futurum contingens ergo necessario eveniet ista consequentia videtur eis apparentissima quia ex quo ab aeterno aliquid conpetit deo videtur quod sit omnino necessarium sic fieri qualiter ab aeterno conceptum est a deo

Rationes oppositae: contra concordiam

Ratio ista deducitur brevius ad hoc Deus cognoscit a inmutabiliter igitur cognoscit a necessario vel deus scit immutabiliter a fore igitur scit a necessario fore quia inmutabiliter et necessario idem valent secundum eos unde sequitur primo ab aeterno ergo necessario

Secundo sequitur inmutabiliter ergo necessario Pro solutione advertendum circa primum si advertantur dicta patet quia ratio est sophistica nec movet vigore rationes sed ratione defectus consignificantis eius apparentia est ratione dispositionis recipientis primum declaratur nam deus uniformiter se habens adaequate potest aliqua incipere scire et aliqua desinere scire id est aliquas veritates potest etc igitur considerata inmensitate divinae scientiae non est repugnantia nec est inconveniens vel numerale apud intellectum bene dispositum quod illa inmensa notio uniformiter se habens adaequate sit contrariorum notitia Et per idem adaequate omnes habent concordere quod deus scivit hanc antichristus non est per totam ymaginabile mensuram et ante productionem ante christi ab aeterno deus fuit scientia illius et in primo instanti esse ante christi est vel erit scientia contradictoria scilicet istius antichristus est

Responsiones ad rationes contra concordiam

Et sic considerata inmensitate divinae scientiae nullo modo arguitur mutatio ex hoc etc nec sequitur est inmutabiliter scientia huius igitur necessario Item quantum ad secundum quod etiam est sophisticum istud Ab aeterno ita scivit deus igitur necesse est eum sic scire datur instantia ponatur per impossibile quod deus non esset in rerum natura vel nihil cognosceret ab extra si futurum est quod antichristus erit ab aeterno futurum fuit et si sic contingens potest non fore ergo licet ab aeterno fuit futurum potest tamen ita esse quod numquam fuit futurum igitur praesens difficultas est totaliter inpertiens ad divinam praescientiam unde si ab aeterno ista fuisset formata antichristus erit ab aeterno fuisset vera et potest non esse vera et tamen non potest mutuari de veritate in falsitatem quia si ponatur quod antichristus non erit tunc non fuit ab aeterno vera sed falsa Circa hoc in tertio capitulo fundabo positionem

Conclusiones negativae

Pro maiori declaratione materiae pono propositiones negativas contra aliquorum opiniones

Prima propositio negativa

prima divina essentia non per hoc evidenter cognoscit futura contingentia quia eius aeternitas coexistit toti fluxui temporis ymaginarii

Advertendum quod opinio aliquorum doctorum fuit quod divina aeternitas coexistet toti tempori a parte ante et post coexistit negandum vel futurum Sed etiam ad ymaginationem possibili et antecedit et sequitur cum hoc coexistit et sic consequenter totum ipse etiam in infinitum ab utraque parte est totaliter praesens aeternitati ratione suae continentiae et habitudinis et quia aeternitas includit totum tempus ymaginabile ratione istius habitudinis est omnium producibilium in deo cognitio Anshelmus videtur istud ponere in libro suo de concordia

Arguitur contra istam opinionem primo praesentia creaturae est totaliter inpertinens ad divinam cognitionem vel ad hoc quod ipsa a deo cognoscatur igitur pe ymaginationis est totaliter falsa antecedens patet nam creatura ad divinam cognitionem non concurrit obiective nec in aliquo genere causae eo quod divina scientia nullatenus nec mediate nec inmediate a rebus creatis dependere potest igitur

Secundo deficit ymaginatio eo quod non capit habitudinem aeternitatis tempus sed per modum correspondentiae quasi aequalitatis vel excessus ut ymaginari videtur quod quasi in eodem genere mensurae coextendatur aeternitas et tempus quantum ad durationem falsum est quia modus durationis aeternitatis licet sit contentivus temporis non tamen per talem medium

Tertio et fortius Ex ista ymaginatione sequitur quod tanta sit libertas divinae voluntatis respectu praeteritorum sicut futurorum vel praesentium consequens est contra articulum parisiensis et philosophi non concesserunt quod potentia sit ad praeterita consequentia probatur quia quantum est ex parte divinae aeternitatis aequae prius est sibi praeteritum sicut futurum igitur cum nichil apud aeternitatem sit lapsum in praeteritum sequitur quod vel trahit necessitatem respectu divinae voluntatis igitur potest facere aequae faciliter adam non fuisse sicut antichristum non fore hanc ymaginationem secutus est petrus damiani in quadam epistola contra Ierominum de reparatione virginis concedit expresse de virgine quae realiter est corrupta quod possibile est quod non sit vel fuit corrupta unde non est dia dubium quin deus posset eam reintegrare sed ad alium sensum concedit et hoc per istam ymaginationem Quia vel labitur inpraeteritum quantum ad divinam ad divinam voluntatem igitur nichil quantum ad eum trahit necessitatem

Secunda propositio negativa

Secunda conclusio per nulla intrinsecam contingentiam cognoscit deus futura contingentia contra opinionem dicentium quod realiter ad intra sit aliqua contingentia in deo quae est non cognoscendi futura contingentia

Et concedit consequenter quod sicut futura contingentia possunt realiter non esse Ita ratio intrinseca quae est deus potest realiter non esse ut cognoscendi antichristum fore est contingens et potest non fore et sic scientia dei qua scitur quod antichristus erit potest non esse ymaginatur quod deus per intrinicam et essentialem rationem non cognoscit futurum contingens unde staret 2m istam ymaginationem tota latitudo divinae inmensitatis et perfectionis ad intra absque scientia contingentium futurorum ita quod non est deo intrinseca licet sic idem quod deus unde non est accidens inhaerens sed est formalis realiter contingens realiter deo ydemptica

Conclusio posita est contra istam ymaginationem

probatur primo quia in deo a parte rei circumscriptis quibuscumque terminis vel conceptibus in deo non potest esse contingentia quia est simpliciter aeternis immutabilis et purus actus habens actualiter omnem sibi possibile perfectionem et est simpliciter necesse est esse igitur nulla est contingentia realis in deo

Item in aeternis non differunt posse et esse et secundum philosophum igitur illa quae sunt deus vel quicquid est deus ab aeterno et semper necessario est deus nec potest desinere esse

Item signetur contingentia in deo Et sit a tunc sic a non est accidens deo inhaerens nec concedit positio igitur est deus Tunc ultra a pater non esse et est pure contingens igitur deus est contingens et potest non esse Arguitur expositorie haec res potest non esse et haec res est deus igitur etc quod est blasphemia et contra divinam perfectionem actu actuationem et necessitatem

Item si deus sit aliqua contingentia sequitur quod potest realiter immutari patet nam deus potest incipere esse aliqua contingentia quae non est a contingentia sed b contingentia ergo potest mutari et ita de contradictoria contingentia scilicet antichristus non erit quia potest esse haec contingentia respectu illius

Item capio divinam essentiam secundum rationem pure essentialem consideratam Quaero utrum secundum rationem pure essentialem repraesentat antichristum fore vel non si non tunc non est intrinsece essentialiter perfecta

Contra primam conclusionem

Contra primam conclusionem arguitur primo quia Anshelmus in libro de concordia videtur ponere quod huiusmodi praesentialitas aeternitas ad tempus sit causa contingentiae futurorum

Ad idem boetius 5to de consolatione Ex habitudine aeternitatis ad tempus possunt fieri contingentia absque mutatione aeternitatis divinae scientiae

Contra secundam conclusionem

Contra 2am conclusionem deus secundum nullam rationem intrinsecam est scientia contingentiorum futurorum igitur propositum antecedens tenet quia quacumque ratione data cum illa stat oppositum futuri contingentis eo quod est contingens ideo nulla ratio deo extrinseca est futuro contingentis notitia antecedens patet primo signata tota latitudine omnium futurorum contingentium cuiuslibet illorum oppositum potest stare stante ratione intrinseca dei igitur

Secundo signata ratione quae est realiter futuri contingenter repraesentativa et scientia ex illius rationis esse arguitur futurum tempus contingens esse vel fore sed consequens est contingens igitur antecedens scilicet huiusmodi rationem esse et per consequens illa ratio est contingens pure et non necessaria

Responsio ad argumenta contra conclusiones

Ad primum respondeo quod intentio Anshelmi et boetii fuit solvere compossibilitatem contingentiae futurorum cum praescientia dei ex immensitate divinae praescientiae et inmensitate aeternitatis eius non applicando ad fluxum temporis quia hoc est omnino inpertinens sed potest esse nunc scientia huius vel oppositi Ponunt quidam exemplum de centro in quo si poneretur oculus et egrederetur inmediate ad oculum partis circumferentiae semidiamiter ordo esset et successio incircumferentia dyameteorum et in ordine ad suum centrum nulla esset diversitas quia concurrent ad centrum et oculus quamlibet intueretur Simile exemplum ponit Albertus de puncto lucis indivisibiles cognitio quae ad omnem partem circumferentiae multiplicaret radios

Ad rationem contra 2am conclusionem quaeritur secundum nullam rationem intrinsecam necessariam etc negetur antecedens Ad probationem quacumque data illa stante potest oppositum futuri contingentis contingere igitur non est etc nego consequentiam quia inmensitas et illimitatio divinae cognitionis tanta est quod potest esse respectu unius et potest esse respectu contrarii ratione suae inmensitatis scilicet huiusmodi notitiae hoc naturali notitiae nec conpetit nec conpetere potest igitur non est similitudo naturalis rationis ad divinam

Secundo arguitur sic signata ratione qua deus cognoscit antichristum fore etc Ista ratio est sophistica et parvi ponderis si resolvatur puto quid intelligit per illam rationem esse si exeat sic ratio cognoscendi rem id est quod antichristus est deus dico quod consequentia est necessaria et consequens contingens etc etiam antecedens et tamen illa est necessaria scientia sed non huius ymmo contingenter est huius scientia Si signaret illam rationem per terminum absolutum scilicet hoc est scientia demonstrando divinam scientiam vel essentiam consequentia non valet quia antecedens est necessariam et consequens pure contingens et sic argumentum non valet

Alii adhuc sunt modi ymaginandi possibilitatem contingentium futurorum cum divina praescientia contra quos ponam in alia lectione conclusiones negativas

Lectio 119, de Libertate
Recapitulatio et plures vias solvendi difficultatem de concordia praescientiae ad futura contingentia

Alia lectio Quia viae heri tactae sunt satis ardue et quaelibet requireret plures lectiones pro discusione saltim quantum ad ultimas 3s vias

Tertia via

Contra tertiam advertendum quod deus contradictoria potest scire sine sui mutatione Et haec est una de difficultatibus arduissimis scilicet quod deus potest scire antichristum fore etc salvatur tamen evidenter per hanc viam nam ratione perfectionis divinae notitiae unico simplici intuitu non compositive vel divisive non dico negando compositionem realem vel divisionem sed secundum quendam similitudinem in nobis repertam sicut concipimus simpliciter et compositive

divina ergo cognitio debet resolvi ad primum modum nostrum divina intuitio repraesentat rem apprehensive secundum omnes habitudines intrinsecas et extrinsecas rei apprehensae sicut nobis simplex intelligentia potest esse falsa Ita proportionaliter in deo simplex intelligentia scilicet simplex intuitus est respectu utriusque partis contradictionis Ideo sine eveniat hoc vel illud nulla arguitur mutatio Si deus cognoscat a fore et ponatur quod erit salvatur quod si non erit cognoscat esse ipsum non fore quia eadem intuita adaequate cognoscat utrumque oppositorum

Alexander de hallis tenet illud in primo ubi movet quaestionem utrum scientia dei sit oppositorum Respondet quod sic Arguit contra quia si sic sequeretur quod deus staret sciret utrumque oppositorum esse verum igitur sunt simul vera Respondet quod dicendum est de ly simul quia vel terminat ly scit vel scire et sic concedit quod unum est quod deus scit utramque contradictorum si determinat ly oppositorum vel hoc complexum utrumque oppositorum sic quod sit sensus quod sciat simul utrumque oppositorum esse verum est negandum

Quarta via

Quarta via ponit quod sicut homo de singularibus et contingentibus invenit sibi modum concipiendum certitudinaliter scilicet per certos terminos universales universaliter enunciando ut omnes triangulus habet tres etc haec est scita secundum modum universaliter enunciandi quae tamen nichil significat praeter res simpliciter existentes vel contingentes Etiam invenit modum enunciandi demonstrative certitudinaliter scilicet antichristus erit vel non erit et includitur ibi inperfectio quia prius non est sine confusione ut 2us ymaginemur quod in divina notitia remanet certitudo cognoscendi deinde abstrahatur quicquid est imperfectionis in nobis tunc ista concurreret quod distinctissime cognoscit quod certitudinaliter et simpliciter non confuse proportionaliter deus aeque certe et evidenter cognoscit de quolibet futuro contingenti sed intellectus humanus demonstrative enunciando

Quinta via

5ta via est ponere quod intellectus divinus practicus incognoscendo veritates contingentes se habeat ponere libere non quin scit necessarium quod sciat alterum illarum libere tamen hanc vel illam recte proportionaliter sicut dicitur de voluntate quae eadem existens adaequate nunc est causa ponendi et in alio instanti uniformiter se habens est causa destruendi a et iste est modus libertatis et sic de scientia proportionaliter et talis conditio etiam reperitur in voluntate humana quia positis quibusdam requisitis voluntas potest etc quia voluntas productiones suum actum ex eo quod producit vel recipit ideo si actus voluntatis non inhaeret eodem modo se haberet quando produceret et quando suspenderet

Sexta via

Sexta via quod inter divinam cognitionem et quantumcumque veritatem sit talis necessaria habitudo quod absolute sit necessariam deum omnem veritatem cognoscere et quia aliquae veritates sunt omnino contingentes ymaginandum est quod habitudo divini intellectus ad quamlibet veritatem est taliter necessaria quod necessarium est divinum intellectum cuilibet assentire Et quia aliquae sunt contingentes ad illas est contingenter assensus necesse est alterum istorum esse verum scilicet antichristus erit vel antichristus non erit necessarium est quod divinus intellectus respectum illius est assensus sed respectu cuiuslibet est contingens

et sic videtur dicere Adam quia necessitas divini intellectus ad veritates est sub ratione conformitatis

Septima via

Aliam ponit viam ybernicus ymaginatur quod in deo respectu omnium scibilium sunt ydeae et rationes cognoscendi

Secundo quod ad sciendum aliquod futurum contingens requiruntur plures notitiae aggregatae secundum plures habitudines et concursus plurium ad hoc quod effectus producatur

Tertio quod eadem notitia sit aggregata potest esse non notitia illius Exemplum sacerdos summus hoc complexum supponit pro papa praecise et sine sui mutatione desinit supponere pro illo quando desinit esse papa Ita proportionaliter in divina essentia est quaedam aggregatio notitiarum respectu huius antichristus est Etiam est assensus quando futurus est et si non erit sine sui mutatione desinit esse assensus respectu illius ipsa non mutata reputo istam viam valde probabilem Et adam eum reprobat

Octava via

Alius modus ymaginandi Quod divina veritas vel notitia se habet ad omnem aliam veritatem ratione sicut veritas eius conservativa ad res in esse positas consequenter sicut ad desi?onem alicuius rei in deo nulla fit mutatio ymmo eadem virtus coservativa adaequate remanet et tamen hanc rem non conservat Ita quicquid intrat latitudinem veritatis intrat latitudinem assensus et sic desinere unde per eandem vim adaequate producit rem in esse et destruit Ita ymaginatio videtur radicem materiae tangere et explicare

Propositiones

Circa istos modos quos reputo probabiles pono propositiones quas quilibet istorum habet concedere

prima est non stat deum necessario scire quod pendent a voluntatis liberte patet quia ad hoc quod deus necessario sciret a fore sequitur necessario a fore a sequitur concursus non liberi voluntatis

Secunda propositio deus libere contingenter scit futura contingentia

Tertia propositio nullum contingens necessario scit deus

Quarta propositio omne quod deus scit esse futurum potest non esse futurum sequitur ex dictis

Quinta propositio loquendo de posse non demonstrativo sed illativo voluntas creata potest deum facere aliquid scire quod tamen nescit patet nam potest facere deum scire quod a actus erit qui actus subiacet libertati voluntatis creatae quae non producetur et quia voluntas potest ipsum producere potest

Sexta propositio de praedestinato loquendo de potestate pure illativa creatura potest facere quod deus ab aeterno an omnia praedestinaverit et potest facere aliquem actum ex cuius productione sequitur quod stante lege creatura fuerit praedestinata ab aeterno Consimiliter de praescito in potestate creaturae est actus ex quo sequitur quod stante lege ab aeterno fuit praescita Sequitur quod quilibet praescitus potest esse praedestinatus et econtra Sequitur quod de posse illativo adiuncta constantia subiecti de lege posita in potestate praesciti est quod ipse sit praedestinatus etc Et econtra in potestate praedestinati est quod ipse sic praescitus non loquendo de potestate demonstrativa sed illativa adiuncta quod lex stet Sequitur quod divina praescientia vel reprobatio vel electio nullam penitus inponit necessitatem nec praecludit viam salvandi nec electis quin possint cadere et dampnari

Alii sunt modi et manuducendi intellectum in ista materia quae potuerunt tangi in materia de revelationibus sed super se deo

Rationes pro apparentia contra possibilitatem divinae praescientiae cum futuris contingentibus

et venio ad aliqualem manuductionem gressum unde consurgit tanta apparentia contra possibilitatem vel concordiam divinae praescientiae cum futuris contingentibus

Prima causa est consuetudo audiendi falsa nam vulgus habet de quolibet eventu ita debebat evenire

Secunda causa est affectio excusandi mala propter necessitatem nam libenter excusant se et infortunia

Tertia est ignorantia divinae immensitatis et assimilatio ipsius cum nostra potentia cognitiva quia in nobis experimur quod non est compossibilitas scientiae ad aliquod contingens ita quod non staret de scientia quod sortes sciret a fore et contingens esset a fore et si staret contrarium non staret quin esset deceptus sic non est divina notitia inmensa quae est utrique contradictorum compossibilis sine sui mutatione

Alia causa est praesumptio cognoscendi arduas veritates sine doctrina studio vel labore unde est de altissimis conclusionibus ad quas requiritur secundum theologiae 2o annorum ad quos vetulae volunt attingere

Quinta causa est defectus logicae qui inducit huiusmodi errorem dicunt enim ordinatum est ita erit vel non erit quid ergo agendum Salburiensis ponit exemplum de stoico quod qui dixit an posset aliquid facere quod non es facturus possem Respondit alter iterum stoicus dabo tibi nullae auri facians quod non est facturus Ecce praemisso est totaliter inpertinens quia ponit quod duo contradictoria sint simul vera Ideo praesens difficultas est omnino inpertinens concordiae praescientiae dei cum contingentia futurorum ymaginemur secundum aristotelem quod deus concurrat solum in genere causae finalis vel cognoscat adextra eadem remanebit difficultas nam ad hoc sortes currit vel non currit et duo contradictoria non possunt simul esse vera sed apparet alterum eorum esse verum quam necessitatem inponit tamen quaelibet contingens Et sic istud decipit intellectum quia quaerit et credit quod ex contingentia sequitur possibilitas utriusque partis ideo ista difficultas est omnino inpertinens ad materiam praescientiae

Sexto deficiunt ex mala consideratione modorum enuntiandi nam ex modo enuntiandi quod a erit sequitur quod ab aeterno futurum erat quod a erit modo ista perpetuitas futuri communis nullam inponit necessitatem futurae effectum sed est ex modo enuntiandi etc inpertinens nam ponatur quod nihil cognoscat nisi se ipsum eadem occurrit difficultas unde semper fuisset haec vera antichristus erit ante instans positionis antichristi in esse et potuit esse falsa tamen non potuit mutari de veritate in falsitatem

Dua manuductiones de concordia ad futura contingentia

Remotis ergo illis tamquam inpertinentibus potest esse ymaginatio ad percipiendum materiam advertendum quod aliquae conclusiones demonstratae habent evidentiam ex praemissis quibus deducuntur ut conclusio geometria scita per principia et aliunde etiam habeat evidentiam scilicet ex consuetudine audiendi ei vel autoritate dicentis vel persuasione rethorica Alia est conclusio vel potest esse deducibilis ex suis principiis nam habens apparentiam nisi quantum principia cogunt Ad propositum materia de Concordia praescientiae divinae cum contingentia futurorum debet resolvi ad secundum genus veritatem quia non obicit se per modum intrinsece apparentiae et causatur sic deus est praescius et scit omnia distincte et faciliter concedunt quod voluntas nostra libere operatur

et ex hoc consurgit concordior ergo consequens erit evidens evidentia principiorum et ista via debet sufficere cuilibet literato

Secunda manuductio est boetii 5to de consolatione qui ymaginatur sic capiamus primo quod deus nichil cognoscat adextra deinde ratione suae aeternitatis omnia sunt sibi praesentia ita quod suppositio aeternitatem et quod res se habeant ut nunc tunc clarum est quod voluntas nostra est libera et experimur libertatem ponamus ergo quod deus vel alia creatura sit quae nullam habeat libertatem respectu actuum nostrorum tamen clare videat quidquid agimus et quidquid acturi sumus certum est quod illa evidens actus nostros nullam inponit actibus nostris necessitatem ut video sortem currere tamen etc et sic voluntas potest producere actum nec non superveniat divinus intuitus solum percipiendo dispositiones rerum videbit necessaria sicud se ipsum et aliqua contingentia sicut actus voluntatis ymmo omnes suos actus adextra adhuc remanet contingentia essentialiter in rebus ac si deus nichil cognosceret unde Boetius oculus mens videns solem moveri non necessitate eum et sic de cognitione dei ergo praescientia rerum nullam penitus inponit necessitatem

Et ad istam ymaginationem videtur esse augustinus in libero ar<lb ed="#E" break="no" n="7"/>bitrio per istum modum bene assumit res sunt in se contingentes modo divina cognitio superveniens non variat conditiones rerum alias esset erronea ergo cognoscit eas etc et sic non inponit necessitatem plus quam in exemplo posito de stoico modus respondendi speculative traditus est primus et modus inducendi grosse ponitur hic etc

Lectio 121, de Libertate
Responsio ad rationes
Ad primam et secundam rationes Boetii

In alia lectione Respondendum est ad aliquas rationes inductas circa praesentem materiam primo ad rationem boecii deus cuncta prospicit et nullo modo potest falli igitur necesse est sic evenire sicut cognoscit vel iudicat Confirmatur nisi quia divina scientia esset ad unam partem limitata sequeretur quod non haberet evidens iudicium

primo respondetur quod Boecius loquitur de necessitate conditionata vel congrue intelligendo istam consequentiam esse necessaria deus ita novit fore igitur ita erit valet istam conditionalem si dei deus ita novit fore ita erit et sic facilis est solutio et per hoc non plene evacuatur difficultas ideo redibit ridiculum thirisiae nisi divina notitia sit aliquam partem inmobiliter limitata

pro cuius declaratio praemittit Boecius in loco praeallegato quod plures sunt gradus cognoscendi quorum superior semper corrigit inferiorem Istud clare patet in eodem supposito de sensu tactus et sensu visus nam sensus visus melius iudicat et distinctus de quantitate rei quod sensus tactus Ita sensus communis certius iudicat et nobilius et maior est eius ambitus Ita vis aestimativa de aliquibus iudicat de quibus non sensus communis et intellectiva de quibus non aestimativa etiam alio modo fertur in obiectum ergo an?do ad supremum gradum concludit boetius quod habet alium considerandi modum pro cuius ampliori satisfactione praedictorum et sequentium rationem advertendum quod quaelibet sex viarum tactarum posset pro responsione applicari Eligo tamen viam quam magis reputo probabilem scilicet quod divinae habet se per modum potentiae libere respectu virtutum contingentium ita quod sicut divina voluntas dicitur ex hoc libera quia uniformiter se habens adaequate in se et intrinsece nunc agit et nunc non agit Ita proportionaliter ymaginandum est de divina cognitione quod quantum ad hoc habet modum libertatis ut uniformiter se habens nunc sit scientia alicuius et uniformiter se habens sic vel posset esse scientia contrarii vel oppositi

et sic per eandem volitionem intrinsecam adaequate deus producit rem in esse et per eandem postea descivit Ita similiter divina notitia respectu unius veritatis est mensus ullae idem formaliter et ydemptitate consideratus est postea dissensus respectu eiusdem Similiter divina voluntas vel volitio eadem existens adaequate est diversorum effectuum ad extra productiva ita quod per eandem rationem causalem producit vermen et angelum

sequendo viam quod non sint rationes causales in deo formaliter adintra distincte hic est dicta inter philosophiam et theologiam nam non capit philosophus quod idem inquantum idem id est adaequate eadem modo se habens praecise sit causa diversorum ymmo philosophi non capiunt hoc ideo oppositum habuerunt philosophi quasi pro principio ex quo plures errores processerunt Theologus concedit quod idem inquantum idem ratione suae inmensitatis potest divina producere Item proportionaliter de scientia quod ratione suae immensitatis cum omnimoda simplicitate est assensus formaliter istius antichristus erit et per idem formaliter potest esse dissensus eiusdem et assensus veritatis contingentis et per idem formaliter assensus istius deus est summum bonum

per hanc consequentiam non valere aeternum exemplar adaequatur adaequatur a exemplato simplicis veritatis et idem d adaequatur etiam b exemplata igitur a et b inter se adaequatur Advertendum quod secundum doctores veritas creata consistit in quod adaequatione exemplati ad exemplar factum vel productum creaturae modo consequentia non valet b effectus adaequatur suo exemplari et c adaequaretur eidem ergo a et b adaequentur inter se cum ydemptitate exemplarum stat summa diversitas exemplatorum reservata tamen habitudine exemplatorum ad exemplar tunc dico quod quaelibet veritas scilicet simplex adaequatur suo exemplari et tamen non adaequentur inter se veritates exemplatae et istud habet locum mobilis assensibus nam adaequate idem est assensus quod antichristus erit et potest esse istius antichristus non erit

et istud confert quomodo deus potest incipere scire a propositionem sine sui mutatione patet consequentia istam non valere ex praesenti materia supponendo quod unum infinitum non sic maius alio et ad intelligendo quod infiniti ad finitum sic infinita proportio tunc stat quod tales in infinitum ad ymaginationem signatum vel duratio infinita si actualiter daretur eandem proportionem habet ad annum sicut ad diem ergo proportio infinita durationis ad annum est aequalis proportioni eiusdem durationis ad deum et tamen dies et annus non aequentur Et facit multum ad videndum qualiter res infinita habet alias habitudines quam etc

Et ad tollendum quod si idem assensus in nobis non potest esse duorum contradictoriorum successive non sequitur quin divinus possit Sed exemplificatum est de duratione ita de corpore infinito ratione ergo inmensitatis divinae provenit utrumque unde quantum est ex parte divini assensus est sufficiens pro omni veritate actualiter existere vel possibili sed quia pura veritas est cui repungnat falsitas ideo non conceditur quod sciat duo contradictoria vel falsum licet habeant eandem cognitionem unius sicut alterius

Sequitur compossibilis infallibilitatis divinae praescientiae et eius inmutabilitatis cum mutabilitate scibilium patet quia idem assensus adaquate respectu huius antichristus erit si destruatur antichristus erit dissensus respectu eiusdem ratione suae inmensitatis Sicut per idem velle adaequate producit et corrumpit ymmo per idem adaequate vult sortem esse et non vult sortem esse quia omnino eodem modo se habet quando producit sortem et quando corrumpit et antequam

Iuxta ymaginationem philosophi haec est conditio et proprietas intrinseca potentiae libere quod eodem modo se habens possit in contraria et hoc habet locum nedum circa divinam essentiam sed circa creatam libertatem nam ceteris eodem se habentibus stat quod voluntas exeat in actum nec aliquid acquiritur sibi unde staret productio actus voluntatis absque electione patet quia posterior est

Idem eodem modo se habens adaequate potest elicere velle et nolle respectu eiusdem

Item intensiorem et remissiorem in eadem specie Igitur si in causa creata reperiamus non erit mirum de inmensa et sic non est inconveniens concedere quod respectu futurorum contingentium habet libertatem

Iuxta hoc potest glosari boetius 5o de consolatione pro ul et sui sequaces dicens quod futura contingentia in se considerata similiter sunt contingentia Relata autem ad divinam scientiam sunt necessaria per quod non videtur praecise intelligere necessitatem conditionalem quia nullius est difficultatis quod haec consequentia est bona deus scit a fore igitur a erit Et dicit quod hoc non capit nisi animus divini speculatoris ergo non praecise conditionatam necessitatem intendebat boetius sed uniformitatem et sic inmensitatem et sic coincidit cum dictis nam habitudo divinae notitiae semper est uniformis stante difformitate obiectorum vel scibilium nec resolvendum est ad aliud nisi ad inmensitatem

Sequitur quod magis consurgit ex modo enunciandi quam divinae praescientiae inmutatae quod si deus aliquid scivit ab aeterno scivit et si reprobavit ab aeterno reprobavit antichristus est futurus igitur ab aeterno fuit futurus Si ponatur quod non est futurus tunc concedendum est quod quanquam hoc non consurgit ex parte divinae inmutabilitatis sed modi enunciandi nam deo non repugnat noviter assentire ut in instanti in qua a est assentit isti a est et numquam prius assensit habuit tamen prius illum assensum ergo repugnantia est solum ex modo enunciandi

Confirmatur nam repugnat deo quod nunc sortes acceptet ad gloriam et gratificet sortem et ante non igitur nec quod aliquid noviter sciat sed ratione inmensitatis divinae scientiae potest etc Sicut volitio divina est causa productionis sortes et ante non fuit uniformiter se habens nunc producit minus et ante hoc habuit se eodem modo deus per prius agit quam creatura producatur et se habet uniformiter et ideo ista ymaginatio habet tantum difficultatem sicut de praescientia

Restat dubium si deus quantum est de se sic aequaliter notitia respectu utriusque contradictionis vel erit magis assensus huius quam illius vel magis assentiet huic quam illi si sic indifferens sequitur quod manet incertus unde consurgit plus etc

Respondetur quod consurgit ex inmensitate divinae praescientiae et habitudine necessariae complexionis quam habet ad veritatem simile est unde consurgit quod sortes producatur quia similiter omnino se habet prius et posterius Sufficit theologo defendenti materiam istam quod introducat exempla similia unde posito quod deus non esset staret difficultas patet etiam solutio aliarum rationum

Ad quintam rationem

Arguitur sic consequenter auticiodorensis homo praescivit a fore igitur necesse est etc a simili deus praescivit antichristum fore igitur etc Breviter prima consequentia conceditur quia scientia nostra non est nisi necessariorum

Si arguitur de deo a simili negetur consequentia quia non est simile propter causam tactam prima ratione inmensitatis divinae scientiae competit sibi quod possit cognoscere futura contingentia rectitudinaliter unde principia cognoscimus certitudinaliter et non sequitur tamen cognosco sortes esse igitur necesse est me cognoscere sortem esse quia potest non esse vel non sequitur quod necesse est ipsum esse

Item ex varia habitudine scientiae ad scibilia nam scientia humana dependet a scibilibus et acquiritur per concursum eorum scientia dei non sic nostra dependet a sic se habere de obiectis illa scilicet divina non

Aliter respondet auticiodorensis dicens quod scientia dei quantum ad infallibilitatem est nostra certior respectu futurorum contingentium quantum tamen ad rei fixionem nostra est certior quia cum nostra scientia nullo modo stat contingentia sed bene cum divina

Ad sextam rationem

Ad aliam rationem numerus praedestinatorum est incompletus ergo etc dicendum quod inplicat contradictionem numerum et non compleri dato quod maximus sit finitus nam eo ipso quod non inpleretur non essent alii praedestinati

Secundo dico quod absolute quali numerus mundi potest esse maximus praedestinatorum quia deus potest facere quod non essent nisi duo vel unicus quia potest destruere etc

Tertio dico quod de llege statuta esset certus numerus taxatus adhuc quilibet potest facere quod non esset de numero illorum et quilibet etiam praescitus potest facere quod sit de numero illorum sicut prius dictum est scilicet quod faciant quod in se est et stante lege non totum antecedens est in potestate sua sed in bonitate dei

Ultimo dico quod licet sit in potestate cuiuslibet privati viatorum quod sit de numero praedestinatorum non tamen quod numerus ille sit maior vel minor unde stat aliqua dispositio s communis non sic in potestate sortis nec platonis et tamen dependet a tota multitudine et necesse est quod eveniant scandala possum tamen evitare quod quilibet potest quod non per ipsum nullus tamen potest quin fiat scandalum Ita fuit de procuratione passionis christi in cuiuslibet potestate fuit quod ipse non esset causa procurationis passionis christi in nullius tamen potestate fuit quin Advertendo circa hoc quod necesse est quod christus pateretur id est sic credens numquam deciperetur vel qui sic assentiret non falleretur ita quod necessitas causatur pro infallibilitate

Ad septimam rationem FitzRalph

Alia ratio ybernici adam recitat hoc complexum summus sacerdos contingenter supponit etc supponit Aliter dicitur et facilius quod mere contingenter et libere deus antequam antichristus erit sicut vult et sicut voluntas se habet ad causalitatem

Ad octavam rationem Rodington

Alia ratio Rodinthon istud est pro me quia conceditur quod necessario vult adam fuisse et prius contingenter voluit

Ad nonam rationem Rodington

Alia ratio soluta est

Ad undecimam rationem

Alia ratio de maximo ipsius hesbri in illo sophismate anima christi necessario erit unde infinitum tempus est minimum per quod antichristus non potest esse futurus quolibet finito minori datur maius illo etc

Lectio 122, de Libertate
De concordiae revelationum cum contingentia: divisio quaestionis

In alia lectione Post materiam concordiae futurorum contingentium cum divina praescientia Restat videre de concordia revelationis factae creaturae a futura contingentia et 2m est difficilius priore quod primum satis aperte reducitur in inmensitatem divinae scientiae cognitive et eius actus quae quidem inmensitas non habet locum respectu potentiae creatae cognitivae nec respectu eius actus ergo remanet maior difficultas quam circa materiam praescientiae prima communis est ratione philosophantibus secunda specialis est theologis Tria faciam primo dabo responsionem in generali Secundo inducam obiectiones particularibus materiam tangentibus Tertio veniam ad determinationem materiae et evacuationem difficultatem quantum deus instrumentabiliter

Primum: responsio generalis

Quantum ad primam conclusio certa tenenda est quod revelatio facta creaturae nullam inponit necessitatem futuris eventibus Etiam revelatio rectissima et infallibilis cognitio per revelationem est compossibilis eorum contingentiae Probatur primo quod de facto omnia futura contingentia sunt animae christi revelata et tamen propter hoc tollitur libertas arbitrii vel contingentia in actibus quos experimur scilicet voluntatis et alii evenientibus futuris ut patuit in alio argumento antecedens est magistri qui expresse tenet quod anima christi cognovit omnia quae verum ergo distincte omnes actus futuros possibiles qui contingenter et qui non

Confirmatur nam anima christi vel christus secundum animam vel hominem cognovit futurum iudicium et tamen non potest fore quod cognovit patet quia est executor illius iudicii Etiam secundum hominem igitur non latet eum et scit totam dispositionem ecclesiae quam regit

Item prophetae habuerunt cognitionem et revelationem de futuris contingentibus multa praedixerunt contingentia tam in veteri testamento quam in novo et christus fuit summus prophetarum

Item probatur de fide tam actuali quam habituali quae est cognitio et revelatio actualis fides actualis cognitio et habitualis est habitualis et reducitur ad genus super naturalium cognitionem et sunt de eodem genere

Secundum: Decima obiectiones contra conclusio
Prima obiectio

deinde arguam contra conclusionem positam quia si conclusio esset vera sequeretur primo quod in potestate nostra esset decipere christum consequens falsum quia repugnat deo quia est omnipotens et omnisciens sed communicationem ydiomatum si anima christi deciperetur christus deciperetur ideo dicunt doctores esse inpossibile quod anima christi peccet vel deciperetur quia attribueretur supposito divino cui etiam repugnat hoc

Item nullum beatum possum decipere eo quod tunc esset in potestate nostra ipsum fore cadere a sua beatitudine ergo nec animam christi quia beatissima est et omnium beatorum caput consequentia probatur quia dato actu contingenter a me producibili per adversarum quam anima christi per revelationem scivit me producturum scivit ab instanti suae conceptionis si sic in mea libertate tunc posito ipsum non producere ponatur quod non producam cuius est casus est possibilis et antecedens est necessarium scilicet quod anima christi novit etc quia transivit in praeteritum igitur possum decipere christum et facere eum errare ad meritum et per consequens vel a qualibet creatura et per revelationem possit cognoscere futura

Secunda obiectio

Secundo sequitur quod aliquis dato causa potest salvari ex falsa credulitate ex errore etiam ex mala electione et aliquis posset dampnari ex vera credulitate et bona electione consequens est contra divinam voluntatem probatur consequentia ponendo casum quod deus revelet sorti quod plato peccabit cras et praecipiat sibi quod hoc credat et quod deus donum vel bona temporalia propter hoc futurum peccatum auferat quo casu stante credat sorte conformiter ad revelationem et deservat platonis donum tunc ante rei eventum ponamus quod non peccet sorte iam defuncto tunc sequitur illatum quod sortes evolavit ad caelum quia ad inplevit praeceptum dei et tamen res non sic evenit ergo sortes ex errore et mala electione meruit vitam aeternam destruxit donum innocentis nec erat licitum nisi propter futuram culpam quam non est executus proportionalis casus potest poni de dampnatione

Tertia obiectio

Tertio sequitur quod aliquis licite posset desperare de sua salute et velle dampnari consequens falsum quia est peccatum in spiritum sanctum circa quod non cadit despensatio saltem non est licitum revelatione facta argumentum probatur in casu quo praescito revelaretur veritas sui status futuri scilicet finalis in poenitentia et futura dampnatio et perpetue beatitudinis carentia in quo casu divinae revelationi assentiendo desperaret et sic si conformiter velit nolet suam salutem

Quarta obiectio

Quarto staret quod aliquis obligaretur ad peccandum dato casu consequens implicat divinae bonitati repugnat nam sic necessitaret ad peccandum et exequendo legem obligatoriam peccaret et admittendo peccaret quia transgressor esset obligationis et mandati consequentia probatur ponendo casum quod deus revelet sorti quod aliquis est peccaturus et quod ille solus saluabitur finaliter tunc isto casu posito sortes scit evidenter vel credit quod si non sit ille ipse dampnabitur sequitur ex casu ideo si sortes velit salvare tenetur ad peccandum alias eligeret esse demovetur dampnandorum

Quinta obiectio

Quinto quod cognitio futurarum contingentium praecipue clara infallibili et certa est propria divinae / essentiae igitur nulli creaturae potest communicari consequentia est bona antecedens tenetur nam cognitio evidens futurorum consurgit tamquam ex una causa ex aeternitate tam potentiae cognitivae quam etiam actus cognoscendi per hoc enim in esse cognitivo omnis creaturae et effectus praesentis praeteriti et futuri sunt sibi aeque parentes

Sexta obiectio

Et quia proprietas vel conditio aeternitatis nulli creaturae communicabilis est ideo effectus inde sequens quantum ad cognoscibilitatem effectuum contingentium nullo modo potest subicere creatae potentiae Item nulla revelatio facta creaturae est certa vel cum certitudine igitur conclusio falsa antecedens probatur quia nulla revelatio potest evidenter sciri esse a deo ergo semper habet creatura dubitare an sit illusio consequentia satis patet antecedens probatur nam quidquid requiritur ad causandum revelationem in creatura potest suppleri et fieri per secundam causam deo nam concurrente inmediate obiective deo solum generaliter concurrente ergo potest a daemone fieri et per consequens stat de qualibet quod sit illusio vel deceptio nec est medium concludendi aliquam revelationem esset certam vel a deo Et eadem difficultas manebit de iudicio reflexo et sic non certificabitur nec per actum reflexum nec alium quod sit a deo et per consequens omnis revelatio remanet in se dubia

Confirmatur nam omnis revelatio facta est talis quod cum illa stat aeque evidens iudicium de possibilitate ad contrarium ergo nulla potest esse per revelationem certitudo vel assecuratio Ex hoc potest introduci de angelis et sic eorum securitate quod non possunt in beatitudine perfecte quietari vel assecurari

Septima obiectio

Septimo posito quod per revelationem sortes assenterit quod antichristus erit vel a arguitur sic Sortes assensit per revelationem quod a erit ergo ncesse est sortes assensisse probatur consequentia prima consequentia est bona quia sorti revelatum est quod a erit ergo a erit antecedens est necessarium patet quia sortes operabatur in praeterito et cuius operatio transivit in praeteritum assentiendo igitur est necesse ipsum sicut assensisse nam operatio secunda non dependet a futuro sed lapsa est igitur absolute transivit in necessitatem igitur effectum fore transivit in necessitatem igitur cum revelatione facta non stat contingentia

Octava obiectio

Octavo sequitur quod illud quod iam est praeteritum realiter posset numquam fuisse consequens falsum consequentia recipiendo tempus quo christus oravit patrem ut ab ipso transiret calix suae passionis vel illa passio potuit non fore tunc sequitur quod praeteritum potest non fuisse nam illa passio in genere finis erat causa totalis orationis igitur scilicet causa potuit auferri etiam cuius effectus et per consequens oratione completa potuit non orasse et sic quod iam praeterierat potuit non fuisse venerat ibi ut pateretur si ergo tolleretur

Nona obiectio

Nono aliquae sunt veritates realiter de praesenti quae non possunt creaturae revelari saltem possibiles ergo nec de futura consequentia consequentiam quia videtur quod minus repugnat veritati de praesenti quam de futuro antecedens probatur de multis hominibus reflexior supra se de praesenti scilicet vel revelatur creaturae etc

Decima obiectio

ultimo contra totam latitudinem omnium revelationum quod in eis nulla fit certitudo probatur per hystoriam sacri canonis ubi legimus multas revelationes factas quae non habuerunt effectum Inter alios de subversione ninevae et non sic accidit ergo revelatio nedum habet certitudinem ymmo actualem deceptionem ideo ionas deceptus verecundatus est videns suam revelationem fuisse falsam et per consequens singulae aliae reducuntur redduntur suspectae nec est adhaerendum revelationibus igitur in eis non est certitudo etc

Lectio 125, de Libertate
Alia error: quod revelatio de futuro contingenti potest esse falsa

In alia lectione dimissis aliis viis erroneis circa materiam praesentem est una recitanda quae salvat possibilitatem futurorum contingentium cum revelationibus quia absolute possibile est revelationem de futuro contingenti esse falsam facta ergo revelatione et illa p lapsa in praeteritum dicunt consequenter quod necessario est sic assensisse et quia potest oppositum contingere ideo dicunt quod talis cui facta est revelatio sit deceptus et iuxta hoc salvant contingentiam quia necessarium est quod assenserunt sed non vere

Quamvis haec positio sit satis fabcilis ad sustinendum obviam articulis parisiensis Nam ex ipsa sequitur quod christus potest decipi quia facta revelatione quod iudicium futurum erit et sic concedit quod necesse est christum sic credidisse et si ponitur quod non erit dicunt quod fuit deceptus

halkot concedit hoc esse possibile per communicationem ydeomatum Adam concedit quod anima christi potuit esse decepta et negat consequentiam ergo christus Ita quod inevitabiliter habent concedere quod humanitas christi unita vero fuit decepta Adam concedit de humanitate et negat de supposito cum in christo sit iudicium infallibile quia deus est et sic est infallibilis rectitudo et inmensa veritas Et si in parte inferiori sit error non communicatur Exemplum in nobis ratio speculativa cognoscens solis quantitatem iudicat eam esse maior tota terra sensus exterior iudicat oppositum modo homo non dicitur false iudicare ex quo habet aliquod iudicium infinitum nobilius et sic numquam concederetur quod christus false iudicaret nec sequeretur false iudicat secundum humanitatem igitur falso iudicat sicut homo non iudicatur deceptus simpliciter propter iudicium sensus de quantitate solis

Breviter utraque positio est contra articulum parisiensis ubi ponitur dicere quod anima christi unita verbo errat error tam quo ad partem cognitivam quam quo ad effectivam et sic non sana ista via

De divina concurrentia

Sunt alii modi probabiles in hoc numero quinque et transibo nunc causa brevitatis et venio ad ultimum modum quem reputo magis probabilem pro nunc unum tamen modum alias mihi concurrentem prius tangam videlicet supponendo quod deus respectu revelationis concurrat duplici genere concursus effective scilicet et generaliter

Secundo obiective specialiter Advertendum ulterius quod licet concursus dei effectivus in praeteritum lapsus contrahat necessitatem ita quod sequitur deus agit a igitur etc

Concursus tamen obiectivus potest ymaginari pure liber et quod non transeat in praeteritum non sequitur deus concurrit in praeterito obiective respectu a vel b revelationis igitur necesse est ipsum sic concurrisse Iuxta hanc viam salvaretur aliqualiter possibilitas contingentium cum revelationibus quia diceretur quod revelatio facta a deo vel speciali concursu obiectivo non contrahit necessitatem in esse revelationis sic possit non esse revelatio unde alia denominatio contingenter conpetit illi quantitati et deus potest numquam concurrisse et sic iudicium non erit dicitur quod numquam revelavit et sic obiective concurrit respectu eius

licet ista via sit satis subtilis tamen non sufficit

primo non est satis generalis quia non salvat de rebus non intuitivis in vero ipso verbo me?te obiective concurrente et sic non salvat de propheticis

Secundo non salvat quando anima christi possit esse decepta ipsa unita quod realiter assensit quod iudicium futurum ponatur quod non erit sive deus concurrit obiective sive non non tollit quando anima christi assenserit igitur erit decepta

Suppositiones

Sequitur positio tenenda in hac materia pro cuius radice facilius intelligenda praemitto suppositiones

prima est tota latitudo assensuum revelatorum est supra et alterius generis ab assensibus naturaliter creatis sive creatur inmediate obiective ad divinum verbum sint aenigmatice ut assensus fidei sive differentes ascendendo secundum gradum versus lucem primam vel dicendo

Secunda suppositio aliam habitudinem habet huiusmodi assensus ad sua entiabilia quam aliae cognitiones naturaliter creatae quia assensus naturaliter creati sunt quasi effectus rerum vel sic esse sicut per eas percipitur

Tertia suppositio veritas assensuum revelatorum magis respicit conformitatem ad iudicium vel assensum divinum respectu eiusdem veritatis quam sic esse sicut per talem assensum significatur ut dato tali assensu iudicium futurum erit magis consideratur veritas quia est conformitas iudicio divino quam quod ita erit sicut significetur per illum assensum

Quarta suppositio habitudo assensum revelatarum ad conformitatem divini assensus est pure essentialis et intrinseca ita quod assensus respectu huius futuri antichristus erit vel iudicium erit mentalis non habet necessariam habitudinem ad suum significatum ymmo potest esse non assensus respectu huius antichristus erit unde habet conformitatem ad divinum iudicium sic quod non in esse tamen dependet a divino iudicio sicut illa entitas in esse entitatis dependet ab entitate divina conservativa

Corollaria

Sequitur primo quod nullus talis assensus creatus revelatus potest esse falsus patet ex suppositione quia intrinseca habitudo conformitatis ipsius ad sensum divinum est omnino insolubilis igitur in esse assensus non stat quando maneat conformitas et per consequens sequitur quod talis non possit esse falsus unde non stat divinum assensum esse falsum igitur nec revelatum

Advertendum quod pro introductione huius materiae non possum procedere probando positionem meam per evidentiam sed sufficit dare modum per quam evitanter inconvenientia quae non evitantur per alios modos

Secundo sequitur quod sicut verum contingenter est iudicium quod antichristus ita assensus revelatus vel revelatio patet quia insolubilis est habitudo conformitatis iudicii creati ad divinum igitur si unum est contingens respectu huius antichristus erit etiam reliquum

Tertio sequitur quod omnis revelatio facta vel assensus per revelationem factus participat modalem perfectionem infinitae nobilitatis licet perfectio ponitur essentialis non possit conpetere inferioribus quando superioribus etiam conpetat De moralibus tamen non est necessarium quia modalis potest infinite competere creaturae finitae Exemplum de simplicitate quae competit animae et non composito Etiam non competeret supremae intelligentiae creatae compositae cum materia et sic non incompossibilis modalem perfectionem competere inferiori et non superiori Sic in proposito esse rectitudinem inobliquabilem competit cuilibet assensui revelato

unde intrinsece et per se divino assensui conpetit quod sit assensus inobliquabilis et quod possit esse contradictoriorum vel utriusque oppositorum revelato et creatus competit iste modus per participationem quia in hoc participat cum divino assensu nec potest esse falsus assensus Et sicut divinus idem manens formaliter potest esse oppositorum ita creatus

Quarto sequitur quod quilibet assensus revelatus id est revelatio habet quoddam modo libertatis modum instrumentaliter non transeundo in praeteritum nec respectu sui enunciabilis nec respectu inmutationis vitalis pro eodem enunciabilis patet clare quia assensus respectu huius iudicium futurum erit est contingenter assensus respectu illius et uniformiter se habendo potest non esse huius assensus Et in hoc est quidam modus libertatis sed sic de quolibet assensu revelato et non transit in praeteritum quia si non sit illius numquam fuit illius non sequitur assensus respectu huius antichristus erit immutavit potentiam sortis igitur necesse est etc quia antecedens est verum et consequens falsum quia habet modum qui non labitur in praeteritum inquantum ad hoc

Quinto sequitur quod revelatio facta respectu futuri contingentis est quoddam modo necessaria licet futurum remanet contingens Causa est propter contingentem habitudinem revelationis ad suum enuntiabile quia contingenter est assertio respectu talis igitur remanet sibi necessitas suae veritatis per conformitatem ad divinum assensum absque necessaria connexione ad suum sensum quod potest illud non significare

Ex hoc patet quod ex tali assensu revelato vel ex propositione non sequitur alia naturaliter formata qua enunciatur idem patet quia prima in se considerata vel assensus est necessarius ad illud quod sumeretur enunciando ex terminis a nobis creatis esset pure contingens

Sexto patet qualiter nec anima christi nec beatus nec propheta vel fidelis posset decipi asserendo futuris contingentibus per revelationem sibi facta nam tota latitudo revelationum quae est supra etc habet necessariam habitudinem ad divinum assensum et in esse tali dependet a divino assensu Ideo sicut ille est inobliquabilis ita iste unde quod sunt supernaturales Ideo si habeant proprietas numerales non est multum mirandum

Septimo sequitur quod Ionas propheta fuit a se ipso locutus quod credit et dixit quod ninive subverteretur et deficit in consequentia facta scilicet fundendo propositionem naturaliter creabilem ab eo quae nullo modo subsumitur sub revelatione facta

Octavo sequitur quod iste non obstante revelatio facta quaelibet est certissima patet quia non contingit per revelationem assentientem decipi per revelationem ymmo non est possibile addo tamen quod haec certitudo non causatur per actum reflexum super certitudinem assensus revelati

Infero ultimo quod stat aliquem esse certissimum de aliqua veritate et tamen non posse naturaliter se scire est certissimum patet de assensu revelato respectu futuri contingentis de quo est omnino viator certus tamen non potest habere actum reflexum naturaliter creatum de huiusmodi certitudine quia iudicaret per actum reflexum fallibilem quia huiusmodi assensus exit latitudinem assensum revelatorum Circa hoc ut magis habeatur ymaginatio possumus ymaginari quod quaelibet revelatio se habet ad modum cuiusdam radii dependentis a luce et taliter quod non potest esse in esse tali quin correspondeat lux in esse lucis Et sic in proposito ymaginemur quod revelatio sit quidem radius dependens a luce prima ut est veritas per istam viam salvatur quod anima christi non potest decipi quia qualitercumque eveniat semper suuus assensus est verus Salvatur etiam quod deus non potest decipere creaturam per revelatione Breviter per istam viam omnia argumenta difficilia in ista materia possunt solvi

Lectio 14, de Fide [Erlangen Transcription]
[Recapitulatio praedicta conclusio: cum fide, ratio naturalis potest devenire in cognitionem articulorum fidei]

In alia lectione Fuit tactum qualiter fides habet roborare intellectum augere eius activitatem et illuminare quantum adexire in actum intantum intellectus sit intus potest devenire ad cognitionem articulorum fidei uno modo[?] per media extrinseca Alio modo per media intrinseca silicet illa quae habent ordinem per modum processus scientifici a principiis ad conclusiones scilicet per media eiusdem generis cum conclusionibus et ex terminis consimilibus terminis conclusionum Per media extrinseca secundum quod dictum fuit prius de triangulo vel quia ab auctoritate scilicet quia dicitur quod euclidum demonstravit vel etiam licet aliquando exivi et pro nunc non occurrit medium recordor tamen quod alias demonstravi et tunc arguerem sic quicquid est scitum a me alias vel demonstrari mihi alias est verum sed etiam igitur Ita potest esse de articulis fidei primo quod aliquae sunt qui realiter non relucent in creatura ut est de articulo incarnationis Alii sunt qui habent habitudinem neccessariam necessariam tamquam causa ad effectum sicut deum esse quia est habitudo creaturae ad deum et ergo potest ex creaturis concludi deum esse et potest concludi non ut currit respectu productionis creaturarum ut essentia sed ut trinitas et ideo effectus habet habitudinem ad causam tamquam ad causam trinam Et ideo rationaliter dicitur quod articulus fidei relucet in natura ita quod lumen naturale adiutum fide potest deducere articulum sic quod intellectus adiutus lumine fidei potest roborari id est quantum ad cuius activitatem quod etc Dico ista solum probabiliter et credo quod non debeat alicui imputari ad malum si loquatur solum probabiliter vel asserendo cum sobrietate et humilitate

[Media extrinseca per quae potest probari fides]

Restat adducere media extrinseca ex quibus habet probari fides primum medium quod tangit wilhelm parisiensis in libro de universo Nam ab initio mundi ante?ssitem[?] promulgationem fidei fuerunt facta miracula in attestationem veritatis fidei et denaverunt[?] miracula apud iudaeos quam diu non recesserunt a lege unde christus non veni solvere legem sed ad inplere sed postquam recesserunt a fide non fuerunt per eos facta miracula et illa miracula apud nos sunt continuata quamdiu fides indiguit et quam diu non fuit saltem promulgata

[Ratio octo Scoti ad probandum fidem]

Doctor subtilis in prologo suo ponit alia media quae debent merito movere quod ista fides sic saluberrima

primum medium firma prophetia evidentur[?] quia multa dixerunt prophetae quae postea facta sunt evidenta

Secundum per istam concordantia doctorum distantium ab invicem distantia locali sibi sicut sunt per moysen et concorditer locuti sunt quantumcumque distarent omnes de christo nostro salvatore quamvis aliqui obs?us[?] et aliqui clarius et erat tota expectatio in deorum sed quando venit refutaverunt

Tertium avots[?] scribentium si videamus quales fuerunt in vita et moribus etc Unde aliqui exposuerunt se morti ergo bonitas morum excludit fallaciam seductionis ergo non erunt suspecti de mendacio Aristoteles 4to ethicorum omne mandacium de se pravum Secundo mendacium est totius religionis subversivum non nephandissimum est et ideo non potest stare in hominibus bonorum morum mendacium impedit optimam conditionem hominum inditam homini[?] scilicet quod unus credit alteri

Quartum simplicitas promulgentium si per magnos philosophos et rethoros secus esset quia forte inputaretur imputaretur prudentiae licet hoc non sed per simplices utque de facto petro qui fuit grossus et antiquus piscator promulgavit coram potentibus prudentibus et sapientibus itaque cepit ignaros ad fidei altissime divulgationem Ergo signum quod ille deus fuit ex quo tales simplices ita illistravit

Quantum medium sollicitudo recipientium quia spiritu sancto docente erant multi libri scripti resecati[?]

Sextum motivum limpiditas miraculorum et de isto tactum est in principio

Si obicitur de miraculis gentilium Lactantius bene responsionem dicit enim quod daemones libenter seducunt genus humanum iam aliquando faciunt miracula ut adorentur et sicut legitur in legenda sancti anthonus ipsi scivit applicare aliqua laesiva et postea removeret illa et sic videntur curare Secundo licet aliquando apud gentiles fuerint visa mirabilia tamen non ad fidem sed ad alium finem etiam semper fuerunt facta per malos dico no?liter[?] mirabilia et non miracula

Septimum rationabilitas concentorum quia ista lex nihil praecipit nisi rationale et prohibet esse malum

Advertendum quod difficultas credendorum est inpertinens ad agibilia si credamus in particulari quod deus est trinus et unus qui sic ponit uno culto tolit essentiam et trinitatem Istud non est contra moralia et ideo apud quemcumque philosophum approbaretur fides nostra Avicenna in libro suo ult?is[?] metaphysicae dicit quod felicitatem corporis optime tradidit machametus propheta noster felicitatem animae alterius[?] theologi machametus praedicavit voluptates sed naturalis philosphus non Et dici avicenna Quia evitando et faciendo contra legem cor?tis[?] anima efficitur quadammodo[?] seculum[?] intelligentiae et reputatum totius universi Et sic avicenna videtur dicere de meis[?] theologis licet non ita expresse

Octavum est stabilitas ecclesiae bene ipsa fuit introducta quando potentia fuit maxima maiores Unde exiit edcm[?] acesare[/} augusto et fuit introduca per simplices

[Plus rationes morales pro probandum fidem]

Item in materia moralino[?] semper oportet habere demonstrationem Secundum alphorabium multi sunt modi probandi fidem per testes actis primo exitis[?] in[?] testes per legem sicut christus met arguit contra dyabolum Scriptum est non temptans per pactum permamentum[?] perveratem[?] Affectio vehemens ad bona temporalia tollit affectionem spiritualium

[Corollaria contra aliquos, qui dicunt quod theologia est scientia superior fide]

Magister henricus de eucha dicit quod theologia est scientia et est supra fidem Sed di?e[?] quod habitus fidei est nobilior et debet poni superior

dicitur tamen contra quod habitus theologiae est clarior et declarabiior igitur tenet consequentia quia quanto in aliqua latitudine aliquid magis appropinquat ad summum tanto esset altioris speciei modo ista est clarior materia scilicet fides est aenigmatica Respondetur quod aliquae sunt perfectiones essentiales et quaedam modales modales quae non habent se tamquam proprie passiones ille non communicantur prophetice sicud sicut essentiales Et stat bene quod denominatio modalis communicetur inferiori speciei et sic theologia quantum ad aliqua materialem denominationem magis imitatur deum ergo est superioris speciei negatur consequentia

Item eutha ponit quod theologia est scientia et tamen praesuponit fidem Istud non stat quia nulla conclusio potest esse evidentior principiis ex quibus etc Quia sicut conclusio demonstrata vel credatur ad et aliquod principium est dubium conclusio non erit scita

ergo si theologia praesupponit fidem vel in modo arguendi supponit semper unum articulum non habebit maiorem evidentiam Contra Aureolim dicentem quod est solum habitus declaratius et non adhaesivus Contra alios dicentes quod theologia non est nisi una notitia consequentiarum ita quod non est nisi habitus quo unus scit consequenter loqui Istud est falsum quia tunc non esset una pars logice scilicet ars obligatoria et sic theologus nichil cognosceret assensive Etiam claudianus fuisset theologus et hoc non quia fuit paganus dicit multa de christo

[Duae conclusiones]
[Prima conclusio: scientia et fides sunt compossibiles simul]

Infero duas conclusiones prima Scientia et fides sunt compossibiles de eadem adaequate patet capiamus istum articulum deus est de isto est fides et cum hoc scientia verum est doctores faciunt difficultatem ut de eodem simul stat evidentia et enigma Gregorius tenet op?tum[?]

[Prima objectio et responsio ad primam conclusionem]

Si ita esset quod aliquis simul haberet actum sciendi et actum fidei sequeretur contradictio quia evidenter assentiret eidem et non assentiret igitur alias quia bene sequitur iste assentit per fidem ergo non evidenter Et ultra iste assentit scientifice igitur evidenter et per consequens idem assetit evidenter et non evidenter

Respondetur concedendo istas duas Sortes assentit evidenter a et sortes non evidenter assentit a Nec sunt de praedicatis contradictoriis quia ly assentit includit suum parti?m ut bene conceditur quod sortes videt hominem et sortes videt non hominem et sic concedo ambas Et ultra ergo sequitur quod sortes evidenter assentit et sortes non evidenter assentit Si negatio est infirmitas concedo quod simul stant ut homo est alias et non homo est alias si teneatur neganter in illa non evidenter assentit etc est falsa etc negatur ista consequentia sortes assentit non evidenter ergo non evidenter assentit sortes bene actus sciendi est actus clarus et evidens et actus fidei est obscurus modo non est inconvenines quod christis vidit sortes in vero et etiam per sensum et tamen una est infinitum clarior Et potest dici de positis sicut est simplicibus ut quod christus a[?] conclusionem sciret in verbo et etiam scire a conclusionem in proprio genere Item stat quod aliquam rem videam inmediate immediate per radios rectos et eandem simul in speculo per radios reflexos modo una est clarior quam alia

[Secunda et tertio objectio et responsio]

Si argueretur per apostolum fides est non apparentium ergo veritas fidei non apparet debet intelligi quod non est apparentium per eam ita quod obiectum non escenditur evidenter per fidem ita quod fides est habitus aenigmaticus et sic licet non apparet per eam ergo non apparet vel non est apparentium nego consequentiam Augustinus dicit quod non vides debet intelligi per fidem

Secundo sic pari ratione in puera[?] posset ese actus fidei tamen clara dei visione hoc est falsum et contra augustinus de doctrina christiana et apostolum quia solum remanet caritas

primo dicitur quod de potentia dei ordinata est quod fides non remanet ergo non potest negatur consequentia Aliter dicitur quod non remanet actus vel quo ad actum sed unde quo ad habitum et hoc tenent multi doctores ulterius dico quod non est inconveniens concedere quod maneat quo ad actum quia est actus nobilissimus et ergo ponere ibi[?] ad decorem universi

Contra arguit clara dei visio repugnat aenigmatice Responsio quod de potentia dei absoluta contraria possunt simul stare Aliter dicitur quod non contrariantur ut declaratum est Tertio arguit sic quod fides non staret cum cognitione sensitiva ergo distinctio[?] aliquid est falsum ymo immo staret cum cognitione sensitiva et intellectiva Alii doctores dicunt quod habitus scientificus bene stat cum actu fidei et etiam habitus cum habitur et quod consideramus scilicet probatur primum nam sic aliquis habituatus credendo quod deus est postea fiet demonstratio tunc habitus credendi stat in actu sciendi quia habitus illo non subito corrumpitur Totum dictum eorum stat in hoc quod actus non est compassibilis actui Et ego superaddo quod actus est compassibilis actui quia possibile est quod illos habitus exeant in actus

[Secunda conclusio: lumen naturale in infinitum procedit cum adiutorio fidei]

Secunda conclusio lumen naturale infinitum procedit ascendendo peer latitudinem veritatum a principiis distantium unde lumen naturale non intum[?] est valde parvae efficaciae sed me?te[?] etc sicut dictum est prius

Circa quod ymaginari imaginari posset quod daretur alias gradus luminis naturalis quo dato variaretur modus communis investigationis verbi gratia eadem propositio potest valde diversimode sciri utque de converta propter euclidis quae dicitur fuga miserorum quae difficulter demonstratur ab euclide Sed Brag uuordin valde faciliter demonstrant[?] causa Ita quod dabitur unus gradus in lumine naturali per quem exieret in actum sive discursum unde aliqui sunt ita depressi quod non intelligunt vel non capiunt istud principium Si ab?oqualibet[?] aequalia demantur remanentia erunt aequalia Confertur quia principium et discursus non requiritur nisi per defectum luminis sed fiunt[?] discursus ut acquiratur lumen ergo si lumen esset sufficiens habens ipsum immediate exieret in actum sive discursum Unde in lectione sequenti moderationem aliquorum iam dictorum utque in conclusione de actibus in dendi et sciendi

Circa textum

Circa textum conclusio Spiritus factus non procedit prius aut post tertius a patre quam a filio unde posset alias ymaginari imaginari quod pater produceret me?ce[?] filio ex quo est ibi ordo dicitur licet quod pater est prior ordine quia producti filium tamen pater et filius respectu spiritus sancti habent se aequae evae[?] ita quod unus non prius aut posterius Ulterius notandum est pro intellectum aliquorum conclusionum sequentium in textu quod filius dei procedere a patre per modum naturae et spiritus sanctus dicitur procedere vel spirrare per modum voluntatis unde generare est procedere Item spiritus sanctus procedit a patre non q?o[?] natus sed quo?[?] datus id est non procedit per modum generationis

Alia conclusio Spiritus sanctus non dicitur fieri quia non generatur

Alia conclusio quicquid nascitur procedit Dconimus[?] dicit spiritum sanctum ingenitum pro quo notandum quod ingenitum capitur uno modo[?] id est non genitum alio modo[?] capitur prout inpertat[?] qndam[?] proprietatem positivarum et sic solum Cove?t[?] patri

Lectio 132, de Incarnatione
Notanda
Primum notandum

Alia lectio Pro declaratione praesentis materiae sciendum quod suppositum est ultimata alicuius naturae subsistentia quia difficultas ad intelligendum quid nomine suppositi intelligatur Pro cuius intellectu notandum quod ordo reperitur tendentiarum unius rei ad alteram

Quinque tendentia

Prima est formae ad suum subiectum sive illam sit substantialis sive accidentalis et hoc dividitur quia quaedam est actualis et quaedam habitualis primum notum est Exemplum 2i ut est tendendum animae separata ad suum corpus proprium

Secunda tendentia est partis ad partem in ordine ad totius constitutione et ex hac consurgit unio partium continui et earum continuitas

Tria est locati ad locum suum naturalem hac enim tendentia tendit ignis ad contactum concavum orbis lunae quae est sibi conveniens locus et naturalis

Quarta est coexistentium seclusis tribus prioribus habitudinibus et isto modo intelligentia tendit ad orbis praesentiam et econtra nam se habet ut inhaerens forma nec aliquo modorum prius tactorum

Quinta est tendentia rei in suum ultimum finem vel in suam causam conservantem Et isto modo cuiuslibet creaturae in deum est insolubilis tendentia quia sicut creatura sine essentia primae causae vel potest sic nec in esse conservari absque habitudine in suum ultimum finem

Secundum notandum

Secundo advertendum quod praeter quinque dictas habitudines tendentiarum est alia tendentia cuiuslibet rei ad se ipsam vel ad sui existentiam si nata sit ex se existere vel in alterius existentiam si non sit natura ex se existere tamquam in quod termino rationem quietis habente licet non ultimate quantum ad creaturas et hic terminus vocatur subsistentia Iuxta quem modum quodlibet compositum substantiale sibi et suae naturale derelictum tendit in se ipsum tamquam in propriam unitatem quod appetit et in qua quodammodo quietatur quamvis non ultimate deinde omnia accidentia et cuius pars in ipsum tamquam intrinsecam eis unitatem tendunt subsistere

Tertium notandum

3o notandum quod denominationes concretive omnium tendentium ad aliquem terminum vel in aliquo tamquam in id in quo subsistunt communicatur ipsi subsistentiae unde et accidentia in toto composito naturali existentia sive inhaereant primae materiae sive non tamen toti composito denominationes communicant scilicet subsistentiae principali qua subsistunt unde proprie quamvis causalitas inhaereat materiae non tamen denominant eam calidam sed subsistentiam principalem scilicet totum compositum Consimile est de forma substantiali quae licet inhaereat materiae non tamen denominat materiam viventem vel intellectivam ex sua inhaesione sed totum compositum quae est ultimata rei subsistentia

Quartum notandum

Quarto notandum quod tendentiae creaturarum subiacent divinae omnipotentiae et libero dei decreto sic quod sunt in potentia obedientiali ad taliter vel taliter tendendum iuxta bene placitum divinae voluntatis

Corollaria de tendentia creaturarum

Consequenter sequitur ex hoc quod variabiles sunt secundum beneplacitum divinae voluntatis sicut alias exemplatum est detendentia naturali ignis ad concavum orbis lunae quae sic subiacet divinae voluntati quod naturaliter posset ex divino statuto deorsum tendere et ibi debet naturaliter quietari

Sequitur quod licet quodlibet compositum substantiale totale suae naturae derelictum tendat inpropriam subsistentiam quodlibet tamen tale inpropriam subsistentiam potest non tendere vel in se tamquam inpropriam subsistentiam

Sequitur quod quodlibet compositum substantiale quod realiter nunc est suppositum vel subsistentia vel ypostasis potest realiter desinere esse suppositum subsistentia vel ypostasis patet ex radice tacta nam tendentia creaturae ad se vel ad aliud citra finem ultimum est variabilis ideo deus potuit cuiuslibet creaturae tendentiam in se ipsam tamquam inpropriam subsistentiam suspendere ita quod potest actualiter in se non tendere Sequitur ex eadem radice quod quaelibet creatura potest actualiter in deum tendere tamquam in subsistentiam ultimatam ita quod actualiter appetat in deum subsistere et non in se et quia divinae potentiae non repugnat hanc tendentiam terminare

ideo sequitur quod deus respectu cuiuslibet creaturae potest esse subsistentia vel ypostasis vel terminus tendentiae ultimatus ad quem ultimate inclinatur

Conclusio quod stat naturam humanam non tendere in se vel ad eius subsistentiam propriam sed in Deum

hic radicatur difficultas et concluditur quod stat naturam humanam tendere ad se tamquam ad subsistentiam ultimatam nec consequenter stat quod in deum tamquam in ultimatam subsistentiam tendat et sic habetur sufficiens ymaginatio praesentis materiae quia sufficit quod natura humana non tendat in se tamquam in subsistentiam propriam et quod in deum tamquam intendentiam quam appetit et quod deus terminet huiusmodi tendentiam quia

Corollaria

ex hoc sequitur quod sit huius naturae subsistentiae et suppositum vel ypostasis scilicet ex descriptione posita Et ex 3o notabili sequitur quod vi huiusmodi habitudinis subsistentiae deus sit realiter suscipiens denominationes coniectivas tam naturae competentes quam accidentibus in ea subsistentibus

Et sic salvabitur quod est homo rationalis risibilis et sic de aliis quae competerent naturae humanae si per se subsisteret Et ista est manuductio clarissima in hac materia quantum pati unde ysaias generationem eius quis enarrabit quod utraque generatione intelligitur

Sequitur primo quod nulla materia est essentialiter et intrinsece suppositum vel subsistentia nisi realiter sit tria supposita et tres subsistentiae patet ex deductione prior nam quaelibet creatura tendens ad sui subsistentiam vel in se tendit tendentia purae contingenti et ab ea remobili ergo non est intrinsece realiter essentialiter et inseparabiliter sua subsistentia ypostasis vel suppositum ideo sola essentia divina quae est huiusmodi est talis unde nulla est natura creata nisi possit desuppositari quod est medium concludendi in se non subsistere sed tendentia naturae divinae ad suas proprias ypostases est inseparabilis perpetua et aeterna ideo est intrinsece

Sequitur ulterius quod quaelibet subsistentia creata potest desinere esse subsistentia absque hoc quod aliquid a parte rei desinat esse vel aliqua res patet ex possibili variatione tendentiae creaturae in propriam subsistentiam ex qua nichil a parte rei variatur id est nichil non acquiritur vel dependitur

unde dato quod quaelibet creaturam subsistentiam suppositaret et esset eius subsistentia tunc quaelibet desineret esse subsistentia et tamen etc Cum tamen stat quod aliqua res desineret esse homo aliqua asinus etc sed nulla res desineret esse aliquid igitur non sequitur a incipit esse asinus ergo a incipit esse nec sequitur a desinit esse asinus ergo a desinit esse Primum patet in hoc casu quo deus esset cuiuslibet creaturae actualis subsistentia vel inciperet esse etc adhuc remaneret materia humana asinina et deus inciperet esse asinus lapis homo et sic de aliis denominationibus suppositionibus non tamen inciperet aliquid

Item in alio casu non supernaturali stat quod aliquid incipiat esse homo et tamen non incipiat esse aliquid nam significata parte residua hominis praeter eius brachium quae vocetur a illa non est homo ut suppositum eo quod est pars et non subsistit subsistentia et si auferatur brachium illa incipit esse homo et eo ipso habet subsistentiam rationem ultimate et sic incipit esse aliquid quia nichil acquirit sed potius deperdit aliquid Similiter angelus de potentia dei absoluta ut videtur posset vel materiam informare vel cum alio angelo unitive concurrere ad modum quo duo gradus albedinis simul concurrentes constituunt unam qualitatem quo dato angelus desineret esse suppositum eo quod de ratione partis est non esse subsistentiam ultimatam sed in suo tota subsistere Ideo angelus scilicet materiam reformaret desineret esse subsistentia angelica non tamen desineret esse vel si cum alio angelo concurreret et iterum fieret suppositum vel acquirendo Et sic posset esse suppositum vel subsistentia vel ypostasis modo naturali Patet ex dictis quod praedicata concretiva suppositionalia contingenter competunt creaturis quia esse hominem et sic de aliis concretis denominationibus personalibus pure contingenter dicuntur de natura humana vel humanitate quia per carentiam tendentiae possunt removeri quia talis tendentia ut dictum est est pure contingens adnutum dei variabilis

Sequitur quod omnes res creata mundi potest deo suas denominationes concretivas denomina communicare patet quia potest in eo ultimate subsistere igitur consequentia tenet quia de ratione subsistentiae est denominationes concretivas omni tali subsistentia subsistentium Et quia ut dictum quaelibet res creata potest in deo subsistere subsistentia ultimata ideo potest deo communicare sua praedicata concretiva

Dubium de unione Utrum quaelibet res sit a deo supposibilis

Advertendum tamen quod dubium est inter doctores utrum quaelibet res sit a deo supponibilis vel suppositionaliter deo unibilis

una opinio dicit quod nulla nisi sit natara esse suppositum vel subsistere subsistentia propria verbi gratia quia accidentia non possunt naturaliter in se subsistere nec possunt esse sua intrinseca subsistentia ideo non potest ea vivere sibi suppositionaliter Quia etiam partes sive sunt essentiales sive integrales maxime tamen essentiales non possunt per se subsistere ideo non sunt unibiles deo ypostatice vel supponitaliter quia non habent propriam subsistentiam ideo deus non posset eis sic uniri ut sit eorum subsistentia

Alii dicunt quod ymmo generaliter Ista difficultas est vocalis praecise et non realis nam si per suppositare intelligatur esse suppositum alicuius rei quae sibi derelicta esset met suppositum tunc evidens est quod positio prima haberet veritatem Si autem intelligatur per supponitare esse subsistentiam alicuius sic constat quod cuiuslibet rei deus potest esse subsistentia vel suppositum et quamlibet sibi suppositionaliter vivere et sic iste modus est magis tenendus quam primus patet nam inter duo de facto fuit unio materiae ad verbum quae tamen materia non habet rationem suppositi sed potius partis sibi derelicta vi tamen cuius unionis verbum suscepit denominationes concretivas ex parte materiae sibi communicatas ut iacere in sepulchro quod non potest competere verbo dei indivisibili ex parte sui sed ratione rei corporalis sibi unite vel naturae assumptae Ideo patet quod res quae non est de se natura esse suppositum potest deo uniri suppositionaliter id est deus potest esse eius subsistentia ratione cuius competunt sibi denominationes concretive Simile est de anima quia conceditur quod christus descendit ad inferiores ymmo est articulus fidei Et tamen hoc non esset concedendum nisi fuisset unio talis quod verbum dei fuisset animae subsistentia ratione cuius habitudinis reciperet denominationes concretivas animae competentes id est per animam communicabiles Et sic patet quod illa difficultas resoluta ad sua principia valde modica est. Patet ergo quod respectu cuiuslibet creaturae potest deus habere huiusmodi habitudinem talem ex qua consurgit ydeomatum communicatio patet quia potest cuiuslibet creaturae l esse subsistentia ideo potest recipere praedicata concretiva et per consequens ydeomata illi naturae competentia

Pro declaratione advertendum quod ydioma est vocabulum graecum Et dicitur ab ydos quod est forma et onoma quod est nomen quasi nomen formae vel proprietatis rei vel sumptum ab illa

Secundo notandum quod naturae creatae duplex competit ydeoma vel duplicia competunt ydeomata id est praedicata proprietatem rei experimentia Quaedam competunt intrinsece et inseparabiliter tamquam propriam ut huiusmodi humanitas competit hoc praedicatum esse humanitatem vel naturam humanam intrinsece et inseparabiliter et esse animalitatem et sic de aliis praedicatis abstractivis Similiter animae competit intrinsece esse vitam Alia sunt quae non inseparabiliter competunt inseparabiliter naturaliter tamen sed non absolute sicut esse hominem competit naturae humanae tamquam eius proprietas naturaliter inseparabilis quia sibi ipsi derelicta et in se ipsa subsisteret et sic de aliis ut est animal corpus substantiam etc absolute tamen illa sunt separabilia quia humanitas potest in se non subsistere et sic potest non esse subsistentia Et sic praedicata inportuna subsistentia sunt ab ea remobilia et sic vocantur talia praedicata ydeomata vel praedicata proprietatem rei exprimentia ymmo utraque talia

Advertendum ulterius quod alia praedicata experimentia conditionem naturae quae sunt concretiva et in remobilia absolute illa possunt communicari subsistentiae in qua huiusmodi natura potest subsistere unde vi unionis humanitatis ad verbum humanitas non communicat verbo praedicata sibi essentialiter et intrinsece communicata quia non communicatur sibi quod sit humanitas vel animalitas Alia autem praedicata vel ydeomata quae sunt concretiva sunt remobilia sicut eius subsistentia quia illa semper sequuntur subsistentiam rei ideo sicut contingenter competunt in se subsistit ita praedicata sibi contingenter competunt unde humanitas christi nec est homo nec animal nec corpus sumendo illa nomina seu praedicatur pure concretive nec substantia sic sumendo sed corporalitas substantialitas

Patet quod unio ypostatica in christo potest sic describi Est unio vel habitudo verbi ad humanam naturam virtute cuius fit persona divina humanae naturae subsistentia et sic nihil est nisi fieri naturae subsistentiam ita quod collat ymaginatio tendentiam naturae propriam et subsistentiam Doctores utuntur terminis armatis ex quibus communiter scolares non capiunt fundamentum ideo totum aedificum est resolvere ad terminos claros

Quod haec unio est similis unioni accidentis ad suum subiectum

Pro maiori manuductione in praesenti materia ymaginandum est iuxta doctorem subtilem quod haec unio est valde similis quam ad aliquid unioni accidentis ad suum subiectum unde quantum ad aliud unioni accidentis dissimilitudo est quia actus inhaeret subiecto et informat Et quantum ad hoc debet haec habitudo tolli comperando naturam humanam ad verbum dei quia dicit potentialitatem quendam et inperfectionem

Alia est habitudo accidentis ad suum subiectum quia subiectum est quoddam modo subsistentia accidentis et quasi eius consistentia et dicit perfectionem in subiecto scilicet quod est deus eius subsistentia quia habet communem quoddam modo finis vel conservantis in quem alia res tendit ideo illa habitudo est ex qua consurgit denominatio concertiva quam accidens consuevit communicare suo subiecto Ad propositum circumscribendo inhaesionem vel informationem Si ymaginemur humanitatem habere illam habitudinem ad verbum per modum innitentis suae subsistentiae in qua subsistit virtute cuius communicat sibi denominationes concretivas sicut albedo communicat suo subiecto denominationem suam concretivam habebitur ymaginatio Ita quod quantum ad hoc habeat modum accidentis Et sic humanitas se haberet per modum subiecti et subsistentiae et sic esset homo per humanitatem et tamen esset res simplicissima Et sic patet quomodo salvatur communicatio ydeomatum quia iste homo deus et deus est homo et sic intelligitur fieri communicatio ydeomatum quando praedicta quae competerent humanitati si esset suppositum competunt deo et econtra unde conceditur quod homo est omnipotens inmensus et aeternus et ille homo aeternaliter a patre procedit ille homo creavit caelum et terram Et viceversa deo competit praedicata humana scilicet quod est passibilis mortuis resurrexit ascendit ad caelum Et haec est explicatio communicationis ydeomatum Et ista ymaginatione habita faciliumum est dicere ad propositiones difficiles

Notanda: qualiter deus utitur creatura

Pro tamen particulari expressione materiae advertendum ultimo quod deus utitur creatura generaliter tamquam instrumento et praecise in bonis operibus licet servetur cum hoc valde bene libertas ut alias dictum est

Secundo quod potest dici modo specialiter uti instrumento uno modo ipsum movendo ad operationes speciales facultatem instrumenti excedentes secundum influentiam communem Secundo quod potest specialiori modo uti instrumento tamquam similiter intrinseco ut anima potest uti instrumento extrinseco et etiam corpore proprio tamquam instrumento intrinseco vel manu vel pede vel alio membro Item duobus modis ymaginandum est quod verbum vitatur humanitate ipsam elevando quantum ad primum ad operationes naturae facultatem excedentes Secundo tamquam proprio instrumento ad proprias operationes exercendas et istud est difficilius

Opinio Chatton

Ego prosequar viam schoton in 12a distinctione 3ii sententiarum videlicet quod tanta est haec benedicta unio ut verbum sit ita plene humanitati illapsum quod omnis volitio et cognitio ubi sit huic humanitati cognitio et volitio Et sic eadem est operatio dei et humanitatis assumptae ideo deus materiam humanam supra se quasi rapuit ad ultimum gradum possibilem communicari et cum tanta in trinitate ut omnis divisa operatio praeter emanationem ad intra sed omnes quae est executiva ad extra humanitati vel animae christi realiter competat Et haec est alta ymaginatio et pulchrum considerationis iudicio meo Ex hoc raptu humanitatis supra se et ex communicatione operum consurgit quod non subsistit in se sed subsistentia divina et verbum est sibi naturalis ralis subsistentiae ex qua consurgit et competunt nullo hanc radicem ponit sanctus thomas contra gentiles in quarto

Tunc ponuntur corollaria declarativa doctorum Sequitur primo quod humanitas christi nullo modo potest peccare unita patet quia omnis eius operatio est supra totius naturae suae facultatem et quia deo non potest creaturarum speciali motione inclinare ad malum igitur.

Secunda radix est quia omnis prima operatio vel volitio vel cognitio est sibi etiam operatio volitio vel cognitio et non potest ibi esse repugnans volitio vel cognitio Secunda sequitur quod haec vino est infinita rectitudo ymmo summa quia est raptus individuam bonitatem summus passibilis infinite supra quamlibet creataram rectitudinem

Tertio sequitur quod haec benedictissima unio est formaliter habitudo quia est supremus gradus attingendi undique ultimatum finem ergo est maxime beatitudo

Infero consequenter quod beatitudo animae christi nullo modo dependet ab humanitate vel anima ymmo econtra humanitas vel anima christi dependet a sua beatitudine et in ea subsistit et cuius subsistentia est simpliciter beatifica

Sequitur consequenter quod vi huius unionis ipsa respectu cuiuscumque operationis est potens nam est sic in deum rapta quod omnis divina volitio vel cognitio est etiam sibi etc ergo quidquid ad extra etc Patet quod tam respectu regiminis spiritualis id est militantis ecclesiae vel temporalis vel naturalis ipsa est tam universaliter inmediate deo subordinata ad omnium effectum productionem

Ex quo patet quod in primo instanti suae conceptionis habuit divinam supra omnia astra et etiam influentiam superiorem ad omnes causas concurrentes 2as ad sui conceptionem scilicet ad intelligentias angelos et totam curiam angelorum patet ex illo lapsu haec est doctorum sententia quia magister dicit quod deus communicavit sibi omnia cognoscere quae verbum Rycardus dicit quod sibi communicata est omnipotentia quia eius potentia est per velle eius imperativum quod est divinum et sic eius velle est simpliciter infrustrabile Ex quo salvatur quod nullus angelus quantumcumque perfectus posset adaequalitatem beatitudinis animae christi pertingere nisi per unionem ypostaticam quia iste est supremus gradus perfectionis ad extra communicabilis Augustinus in rebus partis ortis nulla fuit maior gratia et sic fuit gratia maior et sic fuit gratia humanitatem gratificans

Salvatur consequenter quod beata virgo habeat supremum gloriae gradum creabilem sibi communicabilem de potentia absoluta tamen non est ita beata sicut humanitas christi dicitur notanter gradum arabilem ad distinguendum cum unionem ypostaticam quae est formaliter beatifica nam difficultas est supposito quod unumquodque individuum non fit perfectius alio in spiritus humana essentialiter tunc humanitas christi et et virgo gloriosa sunt eiusdem perfectionis et quia virgo dicitur plena gratia quaeritur quomodo gratia virginis non adaequatur gratia christi differentia est quia gratia virginis est creata et alia increata Notandum quod opinio communis aliter tenet videlicet quod unio ypostatica est praecise subsistentia naturae taliter quod praecise supplet vicem suppositi creati Ideo dicunt quod vi unionis ypostatice verbum nichil communicat natuare nisi quia subsistat eam et posset hoc in puris naturalibus et per consequens sive gratia

Opinio Scoti

Pro qua opinione arguit scotus nam inquit natura per prius subsistit in se ipsa quam in ipsa ad operetur hoc omne apparet de natura in se subsistente quia suppositum est actionis et actiones sunt suppositorum

ergo si assumatur ab alio per prius subsistet quam exeat in opus naturae quam et res non potest subsistere subsistentia aliena nisi infinita veritate et infinito modo concurrente et aliter concurrente quam quando causatur in se subsistit et ideo vi huiusmodi unionis verbum se communicat non solum ut subsistentia ita quod concursus obiectivus non potest separari a concursu

Sed replicatur quia concessum est quod deus potest esse subsistentia creaturae irrationalis ergo beatificabit creaturam irrationale negatur consequentia quia licet deus communicet se uniformiter quantum est ex parte sui negatur rationali et irrationali quia tamen natura rationalis est capax beatitudinis et alia non Ideo ex hoc consurgit quod irrationalis non est beatifica et alia est ut actualis cognitio potentia in anima mea est michi cognitio et ipsa potentia in lapide non est cognitio lapidis

Lectio 15, de Fide [Erlangen Transcription]

Alia lectio in qua valde modicum legit quia fuit Congregatio universitatis ad Conferendum quoddam beneficium

[Recapitulatio duarum praedictarum conclusionum]
[Circa primam conclusionem: opinio quod actus fidei actus scientificus non sunt compossibiles]

Conclusio quodlibet actus fidei credendi et sciendi sunt compossibiles quoad esse simul non tamen quo ad immutare

[Opinio Petri de Candia]

Pro illo ymaginat imaginat de candia

[Responsio ad opinionem Petri de Candia: quattuor conclusiones circa rationem cognitionis]

primo cognitio non est intrinsece et essentialiter cognitio probatur quod circumscriptis potentia et obiecto non maneret cognitio quia si non esset potentia cogitiva non esset cognitio Si esset sibi cognitio cum esset extra potentiam et obiectum tunc esset in se formaliter vita quod videtur absurdum

Item si oppositum staret sequeretur quod viveret cum cognoscere pertinet ad vitam

Tertio si poneretur in lapide et esset intrinsece cognitio non faceret lapidem intelligere quod est inpossibile impossibile patet consequentia ex quo esset intrinsece cognitio et sic diceret de volitione et sic de aliis potentiis praeceptivis

[Secunda conclusio: cognitio non dicitur "cognitio" ex habitudine potentiae ut activa]

Secundo dicitur quod non dicitur cognitio ex habitudine potentiae ut activa est probatur quia est prior quam cognitio et sic staret quod produceret et tamen non perciperet

Item sequeretur quod sic esset de omni notitia quod est falsum de notitia divina

[Tertia conclusio: cognitio non dicitur "cognitio" ex habitudine potentiae ut receptiva]

Tertio quod non dicitur cognitio in habitudine subiecti ut sic solum receptivum tantum probatur quia dei cognitio non est in aliquo subiecto

Confirmatur quia si poneretur in lapide haberet illam habitudinem non tamen esset cognitio

[Quarta conclusio: cognitio dicitur "cognitio" ex habitudine ad suam potentiam ut perceptivam et vitaliter immutabilem]

Cognitio dicitur cognitio in habitudine ad potentiam ut perceptivam est et vitaliter immutabilis patet quia non dicitur cognitio in habitudine ad potentiam ut activa etiam non ut passiva nec intrinsece quare derlinquitur ultimum

[Corollaria circa cognitionem]
[Triplex habitudo potentiae ad suam cognitionem]

Unde tres sunt habitudines una subiectiva alia activa alia quod per eam comprehendit et sic secundum ultimum dicitur cognitio et sic si sic esset extra potentiam non diceretur cognitio et sic de aliis dicitur communiter quod istae habitudines sunt ab invicem separabiles

Circa textum

Quod dixit magister petrus circa textum scripsi proprie dicta circa textum in praecedenti lectione non scripsi ex ore eius istud quod in mediate immediate praecedit sed quasi totum postea ponitur vicem in una lectione quae incipit visum est quod quaelibet creatura potest concurrere obiective et potest etc

Lectio 18, De Fide [Erlangen Transcription]
[Recapitulatio et intentio pro hoc lectione]

In alia lectione Tactum est quod ipsa fides iuvat lumen naturale ut attingere posset veritates theologicas et de hoc intendo investigare

pro nunc videlicet de modo

[Prima conclusio: fides non est pars antecedentis in processu theologico, tamen requiritur ad scientifice assentiendum]

Prima propositio Quamvis fides non intret processum theologicum tamquam pars antecedentis ad theologicam conclusionem probandum ipsa tamen requiritur ad sic scientifice adhaerendum

probatur prima pars quia antecedens creditum vel dubium numquam infert conclusionem scitam probative saltem quia non sequitur ex dubio scitum probative licet bene illative quia ex falso bene sequitur verum unde conclusio sequitur debiliorem partem antecedentis ut consequenter dicitur et hoc quo ad scire et in processu probativo

Secunda pars satis fuit prius radicata nam lumen naturale sibi derelictum non attingeret speciales veritates theologicas

[Qualiter fides conferat ad lumen naturale]

Unde 2m quod prius tangebatur et applicandum ad propositum qualiter lumen naturale iutum per fidem veniat ad theologicas veritates primo fides fortificat intellectum 2o illuminat intellectum Tertio liberat eum ab erroribus et etiam ab apparentia rationum sophisticorum

[De tertia via: Utrum intellectus assentiat immediate sine apparentiis opponentis]

scilicet fides tollit et liberat intellectum ab erroribus et apparentiis omnium sophisticarum Dromineton dicit quod data aliqua propositione cum aliqua apparentia et proposita intellectui si s nulla sit apparentia ad oppositum intellectus assentit et sic est de principiis primis quia nulla apparentia est ad oppositum et sic in ista radice fundat assensum principiorum Etiam dicit quandocumque intellectus componit propositionem si non sit motivum ad contrarium naturaliter assentit

Sed non credo sibi quantum ad hoc quod instantia est de propositione dubia ut si intellectus componet et formet istam stellae sunt pares sicut diceret sic quod quando intellectus componit propositionem et est aliqua apparentia ad illam et nulla apparentia ad oppositum etiam assentit et sic de fide respectu luminis naturalis Unde apparentia quantumcumque modica cum remotione apparentiarum ad oppositum sufficit ad causandum assensum

[De tertia via: quomodo fides tollit apparentia falsa]

et sic de fide quia fides tollit apparentias contra fidem et causat assensum scilicet licet aenigmaticum tamen removet assensum contrarium de veritatibus theologicis Etiam quia apparentiae intelliguntur per fidem intellectus etiam sufficit ex lumine naturali exire in assensum cum adiutorio fidei

Pro quo notandum quod assensus pure extrinsecus variat quandoque processum demonstrativum nam sit quod sortes habeat huiusmodi assensum respectu platonis quod plato habeat syllogismos falsigraphos in materia demonstrativa et postea plato faciat sibi syllogismum et sic sortes concedit maiorem minorem et consequentiam et tamen dubitabit consequens conclusionem

Sed dicatur quod hoc est contra philosophum primo posteriorum quia scitis maiore et minore et consequentia esse bonam etc Respondetur quod istud intelligitur ubi non esset aliquis artus in generali adhaesivus quod in aliquo esset ibi deceptio unde staret quod sortes crederet se alias scivisse demonstrative A b et c conclusiones et post reperiat se fuisse deceptum

in hoc casu potest habere actum suspensivum quando accurrit sibi actus demonstrativus in tanto gradu sicut prius sibi occurrebat vel forte diceretur quod non sufficit habere illa sed etiam requiritur quod assentiatur quod totus processus sit verus sine deceptione

[Corollaria]

Infertur corollarie quod circumstantia persona loquentis inmutat immutat de evidentia et assensu conclusionis quia iuvat et sufficit cum aequali apparentia quae in actu non sufficeret videlicet in suspecto

Advertendum quod fides est proprie loquendo respectu dei et necessariorum quae ad salutem Ita quod est habitus adhaesivus respectu illorum quae sunt neccessaria necessaria ad salutem scilicet sub ratione amabilis dei vel timendi Dico quod amabilis propter bonitatem timendi propter iustitiam unde semper deus debet includi unde quando dicitur quod mortui resurgent debet supleri quod deus faciet mortuos exsurgere et sic de aliis semper includendo deum in talibus Ex consequenti fides dum habet unum pro obiecto sed etiam bonum

et ideo fides est quidam amet[?] et ideo incitat intellectum ad veritates theologicas requirendas et cognoscendas facilime enim credimus quibus afficimur et sic iste est unus modus fidei praeter modos tactos et ideo lumen naturale ratione amoris exit cum minori motivo saltem quantum

ex lumine naturali in assensum Omnes veritas mundi potest considerari ut a deo exemplata sicut dictum est prius Infertur in mathematicis est bonum atque finis vicem prout mathe?lia cadunt sub theologica consideratione Infert bachon quod philosophi non habuerunt plenam notitiam de iride quia non noverunt casum finalem de hoc alias tractabitur veniendo ad naturam

[Principia theologiae]
[Primum principium theologiae et secunda conclusio lectionis: Quamvis 'Deum esse' est primum principium theologia, tamen simul conclusio theologiae]

2a conclusio Quamvis deum esse sit simpliciter etiam absolute primum principium complexum est tamen simul theologica conclusio seu in theologia conclusio

Advertendum quod varii possunt esse processus in theologia et eandem veritas sumitur aliquando ut antecedens et aliquando ut consequens nam per sacram scripturam probatur quod deus est et per deum esse cum aliquibus aliis additis deducitur quod sacra scriptura est

[Secundum principium theologiae, Deus est omnipotens et liber, concluditur ex primo principio]

Tertium principium potest poni libera dei omnipotentia ita quod in processu theologico primum principium est deum esse 2m est quod deus est omnipotens et liber Totum 2m sequitur ex primo quia deus est quadam res universaliter perfecta cui nichil nihil perfectionis de est et ex hoc sequitur 2m principium vocatur tamen primum quod per ipsum plura alia adducuntur sic quod respectu aliquorum dicitur conclusio et aliorum principium Et per ignorantiam istius habet ortum quasi omnis error in philosophia

[Obiectio philosophorum contra liberam Dei omnipotentiam

unde philosophi habuerunt istud quod idem inquantum idem non facit nisi idem Istud est magnae apparentiae in lumine naturali quia videtur quod conpositio quo aliquid omnino eodem modo se habet adaequate non producit immediate nisi idem

et sic ymaginati imaginati sunt quam absolute deus non potest immediate plura producere et consequenter quod non posset non agere et sic posuerunt quod ab aeterno fuit mundus Avicenna in sua methaphysica exponit aristotelem quod omnes res fuerunt productae non esse ad esse quia primo caeli dicit aristoteles ab ipso datum est omnibus esse et vivere et 12o metaphysicae Ab ipso dependet caelum et tota natura

unde ymaginatio imaginatio avicennae quia deus simplicissimus est non potest immediate producere nisi unum et sic intelligendo se ipsum producit intelligentia primam et non ponit plura ratione suae simplicitatis immediate Et ymaginatur imaginatur quod in qualibet specie intelligentiarum non est nisi unica possibilis quia non est ratio quare deus potius produceret unam quam aliam praeter primam de qua dictum est

Et postea prima intelligentia intelligendo deum producit aliam Et deinde ipsa cognoscendo seipsam in ordine ad deum producit aliam in orbem Et videtur quod istud debet intelligi de prima post deum Et hoc credo et si consequenter usque ad ultimam Et ultima 2m avicennam vocatur datur formarum et non deus Deus eodem modo se habendo potest producere infinitos varios effectus et hoc est ratione suae perfectionis et inmensitatis immensitatis et libertatis Si enim consideretur in mensitas immensitas primae causae cum libertate eiusdem non est difficile multa concedere et deducere

[Opinio aliquorum theologorum de libera Dei omnipotentia]

Advertendum quod aliqui Theologi in parte locuti sunt istam positionem dixerunt enim quod deus non agit volendo adextra quia si sic tunc esset determinatus ad aliquam aliam volitionem

videlicet ponatur quod velit antichristum fore vel etiam ab aeterno fuit determinatus et si sic neccessario necessario est determinatus quia alias esset mutabilis tunc ultra ergo neccessario necessario antichristus erit alias illa volitio esset frustrabilis

Et sic dicit iste doctor quod agit per alium modum scilicet per immediatum libertatis applicationem proportionabiliter Sicut bonitas tantae se habet respectu sui primi actus quem producit extra libere et non producit determinata per aliam volitionem quia produceretur in infinitum Et sic proportionaliter dicit esse ymaginandum imaginandum iste doctor de voluntate divina et sic applicat se absque hoc quod intrinsece determinatur volendo Et sic dicit iste doctor primo quod non est possibile quod deus per aliquam volitionem determinetur ad alicuius effectus productionem et sic neccessitaretur necessitaretur Secundo quod exit in actum absque hoc quod intrinsice determinaretur volendo

[Opinio de Plaoul contra philosophos et theologos]

Sed ista positio non videtur mihi solida

[Primum argumentum de Plaoul]

Arguitur primo sic quia si sic quia posset volitione determinata super addita

et hoc vel vel se ipso Boetius in primo de trinitate error Arrii quia nescit habere modum in inquirendo unde contrarie proprietates conveniunt rebus quarum una est in mensa immensa et alia non

In creaturis bene sequitur sortes voluit ab aeterno A fore et potest non fore ergo voluntas illa est frustrabilis Similiter sequitur de scire sortis quod est fallibile Sed de deo non sequitur sed sequitur magis oppositum quia isto addito quod deus est inmensus immensus sequitur quod non est frustrabilis vel fallibilis unde si res est inmensa immensa non est mirum si habet mirabiles proprietates Et sic consequentia non valet deus voluit ab aeterno ergo neccessario necessario voluit unde valde periculosum est concedere illam consequentiam Et si petatur quomodo est inmensus immensus dicitur quod non potest plene apprehendi nisi a se ipso et sic non possumus nos scire quomodo immensus est

Similiter non sequitur deus ab aeterno scivit antichristum fore ergo neccessario necessario ymmo immo dicitur quod contingenter et potest non scire Et ideo apostolus O altitudo etc Innuendo quod est mirabilis

secundum fundamentum istius doctoris deficit arguendo a simili de voluntate nostra Advertendum quod semper consequentiam debet negari quando arguitur per simile de creatura ad deum patet per praedicta Advertendum quod anima nostra ratione suae inperfectionis imperfectionis elicit velle ad operandum adextra unde si ipsa vellet se ipsa non indigeret volitione

[Secundum argumentum]

et sic ratio est contra ipsum met ipsummet quia operatio in nobis non fit sine velle ergo requiritur volitio distincta ad operandum adextra

Item voluntas quando exit in actum primum exit tamquam inperfecta imperfecta quia non cognoscendo ipsum saltem in particulari Etiam quod producit hunc actum primum non determinata per se sed per primam causam quia quantum est de se non magis ipsa produceret quam alium sibi similem Et ideo dicitur de deo quod ipse non exit in actum nisi realiter volendo quia quaeritur quomodo determinetur ad producendum A individuum plus quam aliud eiusdem speciei non determinatur per complacentiam quia placet unum producere sicut aliud Confirmatur quia sic eadem difficultas erit de ista complacentia sicut de volitione Item de intellectu arguitur quia si ab aeterno intellexit antichristum fore si dicitur quod complacentia est indifferens tunc non est ratio quare potius unum quam aliud

Item scriptura sacra ecclesia doctores sacrus concedunt quod deus agit volendo ergo etc Sequitur quod periculosum est negare in deo libertatem ymmo immo etiam volitionem quia contradicitur ecclesiae

Conclusio de primo duo principiis

Ex istis duobus principiis tamquam intrinsicis sequuntur omnes conditiones theologicae neccessariae necessariae et contingentes adiunctus aliquibus aliis

[Tertium principium theologiae: Deus providet sufficienter ad salutem]

Tertium principium quod deus providit sufficienter de lege et doctrina super naturalibus supernaturalibus dirigentibus ad salutem patet de sua bonitate et sic continetur sub isto quod docuit sufficienter creaturam scilicet bibliam et sic veraciter et infallibiliter credendum est bibliae

Ecclesia capitur modo pro agregato aggregato ex prophetis apostolis et sic de aliis Isto modo habuerunt unam scripturam et immediate habuerunt quicquid scripserunt et sic est inmensa immensa quia christus erat unus apostolus quia paulus vocat eum apostolum credo ad romanos et sic ecclesia est infinitae auctoritatis ratione cristi Alio modo capitur pro consilio generali et sic de aliis de isto dicetur alias

Circa textum

Circa textum prima conclusio Spiritus sanctus procedit aeternaliter a patre et filio non tamen a se quia dicit augustinus nulla res producit se ut sit id est non facit se esse

Secunda conclusio Spiritus sanctus mittitur temporaliter a se ipso quia sic ipsum mitti non est nisi gratificare creaturam Antiqui dixerunt quod missio includit quemdam auctoritatem scilicet quemdam ordinem ad aliquid et sic dixerunt quod spiritus sanctus non mittitur a se

Tertia conclusio Spiritus sanctus non magis erat in creaturis ubi apparuit quam ante quia deus est ubique ratione suae inmensitatis immensitatis et sic non est mutabilis de uno loco ad alium sed dicitur mitti quia ostendit se esse acu alicubi quodam modo quodammodo speciali

Quarta conclusio ibi Sed prius quaerendum est Aliter filius apparuit in specie visibili quam spiritus sanctus quia filius in humanitate tamquam verus homo et tamquam ypostatice hypostatice sibi vivens eam sic quod dicebatur verus homo et sic non erat de spiritu sancto sed quod movit talem creaturam modo speciali Et sic quando dicitur columba vel quod apparuit in specie columbae potest dici quod erat realis columba et quod movit eam modo speciali et non vivebatur si ypostatice hypostatice

Quinta conclusio filius est minor patre secundum formam assumptam etiam minore se ipso et sic non est de spiritu sancto quia sic non univit sibi creaturam per illam missionem

Lectio 20, de Notitia [Erlangen Transcription]
Recapitulatio prologi

In alia lectione hic incipit declaratio materiae Circa tertiam distinctionem Visum est quomodo fides non subiacet humano iudicio sed econverso et quomodo theologia percipiat fide et humano iudicio et ideo fides subdelegavit theologiam et dabitur sibi audientia ut ipsa possit fidem publicare

Rationes Principales: quod Deus non est a nobis cognoscibilis

Et primo adducit testes unde dixit insipiens in corde suo non est deus Alii negarunt deum esse Alii nichil erant ponentes propter sensibiles creaturas

Et Arguitur quod deus non cognoscibilis quia dicitur deum nemo novit et ideo non est ponendum Et augustinus dicit deum esse infiniti luminis et inperceptibilis

Prima Ratio

deinde arguitur per rationes Quia si sit possibilis cognitio dei sit illa a vel est proportionata obiecto et tunc est infinita vel est proportionata potentiae et tunc est finita Et sic erit omnino proportionata obiecto scilicet deo

Secunda ratio

Item per comparationem loci ad locale potest argui nam si esset aliquod mobile distans infinite a suo loco non posset moveri ad suum locum in tempore finito nec per formam infinite virtutis modo loquendo proportionaliter deus est locus spiritualiter scilicet beatitudines distans ab anima infinite ergo creatura non potest ipsum attingere nisi per notitiam infinitam

Quarta ratio

deinde probatur quod nec adiutorio luminis gloriae possit creatura ad huiusmodi elevari quia si sic vel illud lumen esset divina essentia vel aliqua creatura non divina essentia quia si sic tunc infinite inmutaret

Pro cuius declaratione supponitur quod quanta aliqua notitia est perfectiorum speciei tanto perfectius immutatam clare quasi inductive Et ratione quia perfectio notitiae stat in hoc quod perfectiori modo inmutat per proprias operationes arguitur species ex perfectiori operatione perfectior species et sic superior et perfectior species in tali genere habet perfectiorem inmutationem quia modus inmutandi est propria operatio rei vel notitiae

Ergo considerata tota latitudine notitia creaturarum quae in infinitam procedit deus ut ut notitia vel consideratus ut est notitia et perfectioris speciei in genere notitiam ergo perfectiori modo inmutat non dico quod ad gradum sed quo ad speciem et per consequens lumen gloriae non est deus

Et istud est contra illos qui ponunt quod deus potest supplere vicem notitiae vel volitionis et est fortior ratio in illa materia Unde magister Iohannes de ripa dicit quod deus quando est notitia creaturae est infinitus quo ad speciem et etiam quo ad gradum

et sic arguitur maioris perfectionis quia si daretur supremus gradus esset perfectissimus in tali latitudine ut anima intellectiva est perfectior quam summa albedo ymo si albedo infinitum perficeret numquam attingeret perfectionem animae intellectivae et sic solutio magistri iohannes de ripa non valet Nec potest dici quod sit aliud creatum quia divina essentia est immensa et incircumscriptibilis ergo non potest esse aliqua species secundum se ipsam totam reputans

Quinta ratio

5a notitia talis esset simpliciter infinita probatur proportionando notitias secundum proportiones obiectorum nam generaliter perfectioris obiecti est perfectior notitia et hoc specialiter in notitiis intellectivis intuitivis et sic contingit procedere in infinitum in obiectis creatis quia quacumque data est dare maiorem ergo infinita notitia erit de obiecto increato

Si dicatur quod non est proportio aequalis notitiarum ad invicem sicut obiectorum ego augebo proportionem obiectorum sufficit mihi quod centuplum obiectum causabit solam dupla notitiam tunc centuplabo intantum quod in infinitum augetur notitia et sic non obstat utrum duplex obiectum auget causet duplam notitiam vel obiectum decuplatum causet primo duplam notitiam et sic non potest aliquis evadere dicendo quod non est talis proportio notitiarum sicut obiectorum Advertendum quod sic augere proportionem in multis habet locum

Sexta ratio

Item sexto talis notitia si esset dei intuitiva esset perfectior quam alia notitia infinitorum obiectorum creatorum distinctorum et cuiuslibet distincte sed ista est infinita ergo a fortiori sequitur cum notitia dei esset perfectior quam esset infinita quia deus esset obiectum nobilius in se quam tale aggregatum quia repraesentaret nobilius

Septima Ratio

7o vel per visionem intuitivam deus apparet bonum finitum vel infinitum Non primum quia si sic tunc aliqua creatura posse apparere incurrit melior deo et sic commune diligibilior et sic rationaliter posset plus diligere creaturam quam deum et creaturam praeferre deo quod est falsum nec infinitum quia si sic tunc compraehenderetur nam cognosceretur secundum quodlibet sui et per consequens non est cognoscibilis

Octava ratio

8vo arguitur per comparationem distantiae localis assensu nam sicut sensus decipitur et indicat rem minorem propter nimiam distantiam ab obiecto suae spiritualiter et personaliter deficiet ab eius iudicio

Item ex parte sobiecti si esset aliquod luminosum infinitum quod infinito distaret ab oculo corporali oculos corporalis non iudicaret ipsum infinitum ergo sic erit de oculo spirituali scilicet intellectus respectu obiecti intelligibilis

Item ex parte potentiae facit obiectum apparere remissius et minus ergo si potentia in infinitum minus et rei remissius iudicabit suum obiectum Primum patet de oculo male disposito cui lux solis videtur remississima sicut apparet de illo qui est quasi caecus vel appropinquat ad caecitatem Item apparet de oculo noctue iudicante lucem solis remississimam et insufficientem ad videndum

Consequenter dato quod deus sit conceptibilis vel ymaginabilis imaginabilis ex hoc non sequitur quod non sit quia non sequitur vacuum vel chimera ymaginatur ergo est unde aristoteles 3o physicorum ymaginationem imaginationem non est credendum Item considerata tota latitudine apparentiarum probatium quod deus est et ex alia parte considerata tota latitudine solutionum tanta est apparentia solutionum sicut apparentiarum rationes non movent

Nona ratio

Item deum esse traditur ad credendum et per consequens non est probabile quia si posset evidenter probari non excederet limites humanae facultatis et per consequens non oporteret quod caderet sub fide

Aliae rationes servabuntur usque ad materias tractandas

Divisio Quaestionis

Nunc restat aliqualiter materiam declarare circa distinctionem 3am quae est ordine doctrina prima deinde circa primam post circa secundam bene tamen est et illa tertia secuta secundum considerationem artificialem magistri Sex erunt articuli primus utrum de deo possit haberi notitia incomplexa in theologia Secundus erit de notitiarum intuitive et abstractive differentia 3us utrum aliquod praedicatum de deo et creatura univoce praedicatur 4us utrum deus sit in aliquo 10 generum praedicabilium Quintus an deum esse sit in via demonstrabile in sexto respondebitur ad rationes inductas

Articulus Primus
Circa naturalis communicatio rerum

Quantum ad primum resolvendo materiam ad divinam providentiam omnia debite gubernantem quam praemisi pro 2o principio Sciendum est quod naturalis communicatio vel perceptio rerum est necessaria pro universi conservatione maxime propter animalia ut convenientia prosequantur et fugiant disconvenientia et finaliter propter hominem caelum et terram ymmo credo quod angeli licet quod sint superiores in specie

Secundo quia res non possunt immediate se ipsis percipi et communicari eo quod posensibile positum supra sensum Etiam in 3o de anima lapis non est in anima sed species lapidis ideo divina providentia ordinavit quod res multiplicent suas species ymmo quasi se ipsas quantum potest communicando se potentiis cognitivis et sic diffundunt se per suas species et sic res sunt sui diffusive spiritualiter perceptibiliter suas cognitiones causando in potentiis sensitivis consequenter ascendendo ad intellectionem Ex parte obiectorum et potentiarum provisum est de diversitate organorum secundum diversitatem rerum perceptibilium nam visus non percipit odorem et consequenter ordinavit organum commune receptivum et perceptivum omnium Deinde potentiam superiorem non utentem organo ut est potentiam intellectiva quae habet diversas potentias quia ut est actualis et fundamentalis specie intelligibili dicitur memoria et est intellectiva et volitiva / et tamen in re est una simplex res et potentia Item intellectiva et multiplex nam est potentiam simpliciter apprehensiva scilicet incomplexe deinde compositiva deinde meditativa deinde assensiva deinde abstractiva eliciendo ex pluribus unum vel abstrahendo etc dictum discursiva et secundum hoc diversificantur species notitiarum et posset dividi

[Duae difficultates]

consequenter videndum est unde consurgit quod aliqua notitia sit sui obiecti notitia et consequenter utrum quodlibet obiectum licet sui ipsius intensionaliter diffusio sic scilicet quod post se sic diffundere et multiplicare suas species primo dicam unum verum

[Circa secundam difficultatem]
[Opinio Ioannis de Ripa]

de secundo magister Iohannes de ripa respondet quod nullum obiectum materiale potest concurrere obiective causando eiusmodi causalitatem qualitatem intensionalem vel se diffundere et causare sui notitiam intuitivam Radix eius stat in isto quia dicit quod nulla res agit aliquod perfectius se

prima sua quod obiectum materiale non potest immaterialiter agere et per consequens non potest agere huiusmodi speciem spiritualem et intensionalem

Secundo vel agit perfectius quam sit ipsummet

Tertio sic tunc res materiales possunt organa corporis christi existentia in sacramento altaris inmutare scilicet calefaciando et frigefaciendo et inmutare visum quod non conceditur

Secunda conclusio quam ponit nec quantitas materialis agit sui speciem nec producit notitiam intuitivam sui patet quia non agit supra gradum proprium Et dicit quod non quaelibet subiecta spiritualis potest concurrere obiective Radix sua reducitur ad hoc

supponit quod latitudo accidentium sic simpliciter finita etiam omnium specierum 2o supponit quod cuilibet obiecto alterius speciei correspondet notitia alterius speciei 3o supponit quod species sint sicut numeri

Istis datis ymaginatur imaginatur dicit Capiamus quod sit aliquod obiectum seu aliqua subiecta spiritualis et concurrat obiective causando notitiam obiectivam deinde notitia superior causabit notitiam superiorem et sic ascendendo in notitiis et speciebus et ex quo latitudine specierum et accidentium est solum finita et sunt sicut numeri deveniemus ad ultimam et sic centesima illa producit supremam notitiam et nulla alia potest quia si sic illa esset alterius speciei Capiamus obiectum quod causavit illam notitiam supremam datam etc nullum obiectum superius ascendendo usque ad deum potest causare Nec deus quia semper esset perfectior et hoc non quia illa data est suprema ut positum est

Item si species non haberent se sicut numerum tamen ex quo tota latitudo omnium specierum accidentium est finita sequitur ut prius

et ista ratio habet magnam apparentiam concessis suppositionibus positivis

Circa textum scilicet distinctionem 18vam prima per donum quod est spiritus sanctus dantur alia dona scilicet species caritas etc

Secunda conclusio spiritus sanctus dicitur donum et datum differenter donum a patre et filio quia procedit ut amor datum dicit temporalem missionem et temporaliter communicatum

tertia conclusio spiritus sanctus eo dicitur donum quia datur per modum amoris unde idem est esse donum et spirari

4ta conclusio filius processit a patre non ut donabilis non ut donum sed ut genitus spiritus sanctus procedit ut donum et donabilis

5ta Filius nascendo realiter cepit esse simplex unde aliqui possunt ymaginari quod solum fuisset genitus secundum quid scilicet quod esset genitus filius sed hoc non Spiritus sanctus procedit ut sic realiter ut donum sed non ut datum dicit magister et sic filius

6ta conclusio Generatione et processione pater dat filio essentiam et pater et filius spiritui sancto

Septima conclusio Spiritus sanctus 2m quod dicitur donum refertur ad patrem et filium et hoc aeternaliter ut datum temporaliter

8va conclusio filius etc

Lectio 21, de Notitia [Erlangen Transcription]
Recapitulatio prologi

In alia lectione Sciendum quod tactum est in praecedenti lectione ex divina providentia factum est quod res se ipsas diffundunt per species quia non possunt se in mediate immediate animae vivere quia per aristotelem 3o de anima species lapidis est in anima et non lapis et sic ordinatum est ad utilitatem hominis primo ut eis utatur non secundum indigentias varias nunc consumendo nunc aliter utendo etc secundo quod miseria humani generis est diversa Etiam intelligendo eas secundum diversos modos secundum quos intellectus perficitur scilicet philosophice mathematice etc et finaliter ut praesentet homini suum creatorem in quo consistit humana felicitas Augustinus in de civitate dei Totus mundus clamat se factum a suo creatore etc etiam ipse deus diffundit se ut homo intellegat eum Conclusio Quaelibet res mundi est sui diffusiva id est causat in potentia cognitiva speciem repraesentativam sui sive sic res corporalis sive Spiritualis et hoc ex divina providentia hominem providente

[Duae extremae opiniones]

Advertendum tamen quod in ista materia sunt duae extremae opiniones praeter opinionem magister iohannes de ripa

[Prima opinio]

una quod regulariter res diffundit se ipsam ita quod species est met res in esse tali quo potest animae uniri scilicet quod non in esse intrinseco sed accidentalem Istam opinionem inveni in tractatu Rogerii bochon In quo infra bona habentur et subtilia de multitudine specierum agentium

[Secunda opinio]

Alia opinio extrema quod nullae sunt huiusmodi species nec res sic se multiplicant sed ex ordinatione divina ad praesentiam eius cum certa distantia et sufficienti et cum certo medio percipitur a potentia cognitiva non quod aliquod causet sed quia sic se habet ad potentiam et ex huiusmodi habitudine ex parte distantiae et qualiter oritur quod ipsa potest percipi unde est certa latitudo habitudinum ymaginanda imaginanda secundum quam res percipitur unde posset esse ita magna distantia quod res non videretur etiam ita parva quod etc Consequenter infra latitudinem huiusmodi habitudinis ponunt quod res per applicationem speculi vel alterius rei operat polite apparet realiter licet non faciliter obiectiva et haec ex divina providentia Consequenter dixerunt aliqui quod nec in anima formaliter aliquis actus distinctus sed est met sua cognitio

[Responsio ad primam et secundum opinionem]

Nec teneo primam viam nec secundam

unde prima via videtur repugnare philosophis primo quia repugnare videtur quod una res corporalis sit sic in diversis locis Item quod una res composita extrema et forma inhaereat animae ut immutet eam vitaliter Item contra philosophum ponentem quod lapis non est in anima

sed 2m illam opinionem esse realiter in anima Responderet illa opinio quod repugnat rei compositae ex materia et forma secundum dispositionem quam habet in se ut existit in se ipso cum suis accidentibus et modis corporalibus sed sic non communicatur in diffundendo se

Ista opinio reducitur ad debilitatem humani ingenii infinitos errores continget surgere etiam infinitis adhaere propter pronitatem intellectus ad errores etiam propter difficultatem inquirendi veritatem Quid sicut dicitur in moralibus unica est via veritatis attingendi signum et sic unica est via veritatis et ideo in talibus standum ex partis multum in philosophia ut aristoteles quasi cum quadam fide licet etiam bonum sit habere rationes Et ergo tenendum est quod sunt ponendae species Solet moveri quaestio utrum anima distinguuatur a sua cognitione et actibus

[Prima conclusio]

prima conclusio ista est quod realiter distinguitur a suis actibus patet per articulum parisiensis ymmo tres qui videntur ad hoc tendere primus error quod aliqua acta circa primam cognoscat per suam essentia Etiam quod non sit mutabilis P circa primam errorem Etiam quod habens media naturalia est magis beatus error Et hoc tamen sequitur ex aposito quia intelligentia habens meliora naturalia esset beatior quia est perfectior Item inclementius est error condempnatus quod anima possit beatificari sine actu super addito sed visio benefica fruitio etc sunt actus super additi ut patet ibidem Ista via etiam consonat aristoteli et est magis consona rationi

[Secunda conclusio]

Secunda conclusio Nichilominus non est demonstratio absolute cogens ad contrarium Ita quod oppositum posset sine contradictione sustinere quamquam falsum Et istud salvaret resolvendo se ad habitudines vicem quod secundum certam applicationem obiecti sicut dictum est statim in una opinione Et poneretur ordo quod primo esset simplex cognitio et postea compositio Item primo cognitio et post volitio Et ideo qui vellet faciliter posset habere faciliter modum defendendi et salvare silogizationem et discursum quia semper prius intellectio esset quam volitio licet esse eadem res

Secundo potest salvari sicut de divina essentia unde divina essentia scit nunc me hic et esse et ante non scivit et tamen nichil acquiret vel acquisivit Esset tamen salvatio articulorum quia diceremus quod esset et mutatio quia fieret cognoscens de non agnoscente et sic esset sibi accidentale esse notitiam sicut dicitur de quantitate posito quod non sit rei distincta a re quanta quia nunc est circulus nunc quadratum sive acquisitione Si dicitur quod etiam non salveretur ymaginatio imaginatio temitatis dicitur quod ymmo immo quia primo esset species actualis postea intellectio et postea volitio Et quod est primo odium post dilectio respectu eiusdem vel simul dilectio unius et odium alterius Auctoritas contrarium sonantes faciliter solverentur propter resolvendo ad ordinem animae quia semper servaretur ordo licet non distinctorum

Una alia opinio extrema

Alia opinio quod visio fit extra mittendo sed dimitto quia aristoteles satis reprobat

Reditio ad inquisitionem de veritate

Tenendo conclusionem prius positivam scilicet circa principium lectionis dupliciter possumus ymaginari imaginari uno modo quod per eandem speciem per quam in mutat immutat sensum quod per illam in mutat immutat intellectum Et hoc ymaginatur imaginatur dupliciter

[Primus modus]

uno modo quod species existens in sensu communi concurreret effective ad aliam speciem in intellectu alterius speciei et in materiale sic quod illa species produceretur a specie sensibili mediante intellectu ex modo principaliter ab intellectu

[Secundus modus]

2o modo ymaginandi quod species sensibilis et obiectum concurrent inmutando potentiam sensitivam quae realiter idem est cum intellectiva et sic sufficeret species sensitiva in sensu communi immutans sicut cognitio sufficit ad hoc quod voluntas exeat in actum licet sit quodammodo alia potentia cognitiva seu intellectiva a volitiva et sic fantasma vel species sensibilis reservata in fantasia esset caua sufficiens ad hoc quod intellectus causaret intellectionem et diceretur continere huiusmodi species active etc obiectum Alia via res materialis multiplicat duplicem speciem unam extensam quae habet rationem materialis magis aliam quae immediate potest mutare potentia intellectivam ubi non sit hic albedo et angelus ipse angelus percipiet albedinem per aliam speciem quam per nos Et ista fuit opinio magistri gerhardi de kalkar et sic teneo quod quaelibet res potest obiective ut dictum est

[Reditio ad opinionem Ioannis de Ripa]

Redeundo ad opinionem magistri iohannis de ripa nec ipse ut credo negaret multiplicationem specierum ab obiectis materialibus Sed voluit quod ille species multiplicatae ab obiectis sensibilibus non posset in mutare intellectum nec species nec obiectum posset in mutare immutare unde ut credo bene concedit multiplicationem respectu potentiae sensitivae

Alius punctus de spiritualibus Quia dicit magister iohannes de ripa quod genus accidentium est finitum / etiam cuilibet creaturae scilicet angelo superiores speciei correspondet perfectior cognitio et si sic processus in infinitum in talibus creaturis puta angelis per potentiam divina deveniendum est ad aliquam intelligentiam quae poterat causare summam notitiam sic ergo millesia quae poterit influere vel se diffudere quia ex quo non est processus in infinitum in genere accidentium deveniendum est ad ultimam notitiam et per consequens ad ultimam intellectivam quae possit se diffundere et per potentiam divinam infinitae in intelligentiae seu substantiae spirituales supra illam ultimam quo ad diffundere se sunt causales quarum nulla poterit concurere obiective vicem se diffundendo quia si sic causaretur cognitio perfectior et per consequens illa data pro ultima non fuisset summa et etiam esset processus in infinitum in genere accidentium

vel erit devenire in unam quae non poterit influere Et maxime adiuncto uno quod concursus obietivus est mere naturalis concesso sibi proportionaliter quod semper fortior species posset producere perfectiorem notitiam Postea ponit propositiones per modum correlariorum propositio prima correlaria quod est dare maximam intelligentiam finitam quae potest concurrere obiective quia est dare ultimam et illa esset maxima et hoc inperfectione imperfectione essentiali a quo ad intelligere

Secunda propositio illa notitia quae esset ultima praedicamento scilicet visio vel alia notitia non potest concurrere obiective q patet quia si sic tunc causaret aliam notitiam et alterius speciei quam ipsamet esset et non videtur quod inferioris ergo superioris et talis esset impossibilis

ulterius propter dubium quod possit moveri sibi quia tu ponis quod est possibilis latitudo intelligentiarum infinita quomodo aliqua ultra illam ultimam cognosceret Pro illo ponit tertiam propositionem quod quaelibet intelligentia mundi est sui ipsius notitia et potest esse alter de se ipsa notitia per hoc solva consequenter quod omnes qui essent super illam ultimam ille possent bene cognosci quae possent esse notitiae non indigerent accidentale medio unde dicit omnis entitas in materialis est in proprio genere intuitive visibilis cum sit quaedam lux in se et sic ille quae non cognoscuntur per notitiam distinctam se ipsis cognoscuntur

Consequenter ponit quod deus non potest concurrere obiective ad causandam notitiam obiectivam respectu potentiae cognitivae patet quia data est suprema iam et implicat quod sit suprema et habeat aliam supra se in tali genere Advertendum quod quantum est de concursu obiectivo rerum materialium ad causandum notitiam in intellectu non est multum periculosa sua positio

Item quod intelligentiae aliquae possent esse suae notitiae esset defensivum circumscripto articulo quia sicut poneretur quod esset notitiae sibi et alteri et per notitiam Conclusio posita a magistro petro Sicut deus libere agit adextra effectum quemcumque vult producere ita agit et diversas notitias intuitivas in beatis non obstante sua in mensitate immensitate ymmo immo nunc maiorem nunc minorem secundum libertatem suae potentiae ita producit libere perfectiorem vel minus perfectionem unde dicit in domo patris mei mansiones multae sunt scilicet 2m diversas species beatitudinum

etiam quantum ad gradum in eadem specie unde secundum gratiam suam et merito personarum tribuit ita quod ab eodem abiecto adaequate se habente quantum est ex parte sui proveniunt diversae notitiae tamquam a causalitate obiectiva unde determinatio ecclesiae est quod sint actus super additi Si poneremus quod deus non potest concurrere obiective oportet adire quod ipse deus esset notitia beatifica in creatura modo ecclesia est in oppositum quia visio est actus super additus etiam fruitio Sequitur quod influxus obiectivus est mere libere in deo Sed utrum sit liber in causa materiali quis dubitat quin non / nec in genere causae efficientis ymmo immo in currendo obiective concurrit naturaliter sed non est de deo quia concurrit pure voluntarie unde si albedo esset libera respectu suae actionis cuiuscumque ipsa libere concurreret et per consequens positio illa 2m magister iohannes de ripa non est ponenda Respondetur ad radices seu rationes suas

[Ad rationes Ioannis de Ripa]

Primo ipse supponit quod totum genus accidentium et sic finitum potest dici uno modo distinguuendo si intelligitur quod sit falsum sic scilicet quod quantumque species produceretur in genere accidentium illa esse finitae perfectionis Sed istud non est ad propositum suum ut credo sed intelligat quod sit finitum id est quod solum sunt finitae species producibiles in genere accidentium illa esset finitae perfectionis posset sibi negari Nec sequitur infinitae sunt producibiles species in hoc genere quarum quaelibet esset alia perfectior esset aliqua species esset producibiles in infinita Sequitur non sequitur de divisione continui quia data medietate continui infinite sunt pars quarum quaelibet est maior quam illa data

Secundo dicitur quod accidentia non sunt in aliquo genere et quomodo hic capi debeat dicam in secundo meo principio / Alia via quod realiter notitia non sortitur speciem penes obiectum quod repraesentant forte staret quod essent notitiae eiusdem speciei et tamen una non posset repraesentare quod alia Et hoc pono contra magistrum henricum de eucha Et sic non esset processus in infinitum in perfectionibus essentialibus sed solum in accidentalibus intelligendo hoc logicaliter sic quod semper reparibiles sunt novae habitudines 2m quas res posset dici se habere de obiecto materiali principalis radix sua sufficit quod nullum agens agit perfectius se et sic quantum est nobilius de composito argumentum suum non procedet quia ipsum est nobilius quam accidens ab eo productum scilicet notitia sed argumentum suum staret de albedine

[Opinio Petri Ploul resolvitur]

Teneo quod causalitas rerum et influxus earumdem sequitur magis divinam providentiam libere ordinantem pro utilitate regiminis universi quam proprias specificas rationes seu formas patet quod videmus aliquas minus res perfectas magis agere ut homo hominem et angelus non Asinus producit sibi simile caelum non materia caeli circumstantia intelligentia Nulla mundi causa sufficiens est nisi deus sed cum concursu dei generali aliquod stat quod aliquod producat perfectius se quia 2m quod congruit debito ordini universi Quando dicit de ripa sequeretur quod obiecta materialia possent agere in corpus christi Ipse concederet quod obiecta concurrent ad notitiam sensitivam et ita argueretur quod possent in mutare immutare visum christi et sic negatur consequentia nam corpus christi non habet ibi habitudinem talem quae requiritur scilicet potentiae cognitive ad obiectum unde corpus christi non est ibi modo naturali secundum quem res naturales agunt quia oportet quod visio fiat secundum piramidem cuius basis est re visa Aliqui dicunt quod si deus non ageret ibi miraculose videretur sed suspendit actionem propter nos ut credendo mereamur Et sic apparet quomodo respondendum est ad rationes magistri iohannes de ripa

Circa textum distinctio 19va et est de hiis quae pertinent ad divinarum personarum aequalitatem quae consistit in aeternitate magnitudine et potestate videndum de duobus ultimis de primo dictum est prima conclusio tres personae divinae sibi sunt coaeternae et coaequales patet satis ex dictis

2a Aeternus dei potentia magnitudo et essentia sunt idem quia in deo non est compositio

Tertia pater non est maior filio nec duae personae quam unica posset quia quaelibet est deus et tota perfectio eius est sua essentia et illa qualibet est

Quarta pater est in filio ita quod una est in alia unde magister sententiarum in illa particula et unde est quod pater dictis esse in filio dicit quod spiritus intelligitur esse in utroque et singula personarum in singulis quia scilicet in singulis est eodem plenitudo divinitatis et unica similitudo naturae quia non maior divina natura in aliqua harum personarum sed etiam etc

Quinta conclusio nulla divinarum personarum est pars alterius quia esse partem dicit quandam inperfectionem

Sexta conclusio essentia divina non est genus trium personarum

Septima conclusio essentia divina non est genus trium personarum ad materia

Octava Tres personae non dicuntur unius essentiae sed tres homines quia similes naturae

Nona conclusio Aliqua differunt numero uno modo quia essentia unius non est essentia alterius Alio modo sic quia una res non est alia licet tamen sunt idem

decima conclusio deus dicitur trinus trinitas et tamen non triplex et non stat nisi in vocabulo Quia ly triplex connotat realiter distinctionem realem et essentialem et sic non ly trinus vel trinitas quia secundum visum doctorum sic capientium terminos trinos vel trinitas dicit trinitatem personarum et ly triplex dicit trinitatem essentiarum

Lectio 1, de Fide [Elangen Transcription]

Circa prologum Quaeritur Utrum in causa Iudiciali fidei contra tradicionem traditionem pure humanitus adinventam iudex ydoneus idoneus pro fide ferret sententiam

Prima conclusio Quod non subicitur fides rationi humanae quia fides est donum dei excedens iudicium rationis humanae immediate descendens a patre luminum per gratiam Alia conclusio quam arguit Cordig Singula in statu innocenciae innocentiae fuerunt subiecta Et hoc habetur ex genesis unde magister p qui dixit Cordig quod positio sua non fuit fundata Ipse multipliciter declaravit eam et primo assumpsit quod dictum est

Item perfectior gubernant inferiora Igitur in statu innocentiae homo habuit regimen[?] et regimen[?] non solum morale sed naturale

Item homo factus est ad ymaginem dei ergo in statu innocentiae etc

Sed propter peccatum obiecta fuit soluta sequitur quod impedimentum adae fuit super omnes un?us[?] sua[?] Ex quo sequitur quod gravitas non impedivisset motum sursum et sic iste motus fuisset naturalis Salva igitur reverencia ponentis oppositum etc

Item ista positio fundata et per guuilhelm parisiensis in libro de universo qui dicit Si quaeritur etc Nulla enim poterat resistere potestate quare[?] si inperaretur ipsum cursum adimpleret

Item ne dum hanc veritatem habet catholicus sed et philosophus unde primo pollictice in rebus in animatis est principatum et dominum Et reperiunt in natura ut in armonia mixtum movetur 2m naturam elementi praedominantis

Item in animali reperitur principatus

Item eciam in homine et dici philosophus In?bene[?] dispositis maxima una pars obedit alteri ut corpus animae excludendo malam naturae complexionem et eciam per malam consuetudinem

Consequenter ponit Guuilhelmus credo tamen quod ipse aristoteles primo pollitis duplicem principatum unum ra? super sensum et vocatur regalis et pollitcus ALium rationis super corpus scilicet super vires non sensitivas et voctur dispositus quando scilicet dominus adnutum utitur servo seu subdito et ista est habitudo dominii ad servum simplicitet et est rationis ad corpus

Ex quo sequitur quod corpori habet magis imperare quam viribus[?] sensitivis Ex quo sequeretur propositum principale

Item arguitur per rationes et sunt conclusiones praemittendae prima quod eopo[?] motus et effectus qui ve?t[?] a substantiis corporalibus as substantiis intellectualibus fuit ex imperio dei et praecipue motus localis est ex imperio efficaci causae imperantis et ad illud resolvitur divina causalitas

Secunda conclusio quod Res habent diversos fines in quos diriguitur quasi in opposita

Tertia dicitur quod res appetunt magis bonum universi quam bonum proprium sicut apparet de vacui repletione et est magis naturale quia natura magis incinat Et hoc applicatur quod non et negandum quando anima haberet imperiunt super corpus in statu innocentiae Et per hoc solventur rationes quae fiebant qutum[?] ad materiam exteriorem

Ex 2a radice scilicet 2a conclusione Quia res magis obiediunt universali negative ideo quia anima videtur habere ordinem videtur quod alia debuerunt sibi obedire et sic videtur fuisse naturale moveri sursum

Unde albertus credo super libro de generatione nutrimento[?] gravum[?] est naturale quod ascendit ex imperio dato animae ex rationali regimine

Item elementa moventur sursum ad ??? generationem naturaliter

Ex quo sequitur quod naturalis motum potest fieri praeter naturalem inclinationem naturae particularis

Pro[?] probatione conclusionis principalis meae Simpliciter de facto in statu naturae lapsae quia anima movet corpus non obstante rebellione virium inferiorum Nunc videamus excessu dominus instatu innocentiae et statum domini in statu naturae lapsae

Item de facto videmus quod manus movitur ad im perium voluntantis et dominum quod hunc adam fuit multo maius

Item capitur proportio gravitatis acis[?] et aquae modo conpereamus desicatem acris[?] aqui ad desicatem acris et dominum ad dominum Item si corpus esset reductivum ad tempermentum ponderis tunc aequ??e moviter sursum et deorsum modo adam fuit optime complexionatus ergo fuit valde difficile facile moveri sursum

Item adam potui velle moveri quaeritur igitur utrum obediebat sibi gravitas vel non In statu innocenciae potentia regetativa obediebat adae erog vis vegetativa erat subiecta voluntati antecedens patet per augustinum ergo aliae potentiae non obedissent

Item movetur multi sursum per saltum ergo vis imperativa poterat sursum Iterme?? concedunt quod viribus sensitivis obediunt etc ergo instatu innocentiae debeant imperio voluntatis obedire

Item anima bene disposita potest natuam exteriorem alterare per divi??nam[?]

Prima conclusio fides est donum dei dei supernatural patet quia est error pelalgii opinionem dicentis quod ex puris naturalibus notitiam articulorum fidei aliquis possit pertingere

Item spiritu sancto locuti sunt sancti dei omnis apostolus fides est substantia rerum sperandarum argumentum non apparentium dicit n?naliter[?] quod est argumentum ad probandum particulares virtutes m??eo?a[?] Et non dicit quod fides non concluditur ex aliquo sed ex habita multa concluduntur et noscuntur saltem illa fides de qua in proposito unde sic caritas dirigit voluntatem ad diligendum deum propter se ita proportionaliter fides inclinat intellectum ad credendum deo et primae veritati immediatae. Habitus fide abnegationis apparencias et sophismata ymmo omnem rationem naturalem repudiat et est frumeor quam assensus primi principii

Tres sunt opiniones de fide quod dicit quod dicit Quidam dicit quod habitur sicut dictum est per infustionem quia donum dei super naturale. Ultima opinio est ipsius hacllot per rationem intelligit apparenciam dicentis quod ipsa habetur per solam rationem Tercia est mea dicens quod habetur assensus fide seu qui fides dicitur per voluntatem et rationem seu apparenciam unde hallot per rationem intelligit apparenciam

Staret quod sortes crederet articulis fidei utque per rationes et per miracula et saepe exiret in actum et tamen esset infidelis quia non haberet habitum illum quomodo ponimus fidem vi?et[?] infusum tamen talis habitus acquisitus per rationes et miracula esset sibi bonus quia praeservaret eum abhaeresi

Sed de si sic fides haberetur solum per infusionem rationes probabiles fierent furstura

dicitur quod proficiunt non ad productionem talis habitus effective qui dicitur fides sed quia sunt quandoque fantastica per induccem[?] dyaboli et illis obviatur per rationes probabiles

Etiam stat quod aliquis primo inducatur ad credendum articulos fidei per rationes probabiles et postea deus infundat sibi verum habitum fidei et fiat postea valde fidelis

Sequitur quod fides est proprie sanitas intellectus quia intellectus ante fidem infe?mus et pronus ad falsitatem sed per fidem sanatur Etiam fides est aspera inpu??o quia quodammodo didit[?] hominem a terrenis et negaciis temporalibus ergo multi contempnutn eam Quia est aspera patet per apostolum

Conclusio fides est realiter meritoria ita quem est forma mere?[?] patet per scrpturam quia per credere aliquis mereutr[?] utque de abraham quia percedere iustus reputabatur patet credidit quod deberet ymolare filium suum

eca[?] triplices sunt actus animae Aliqui sunt qui sunt solum cognitivi ut intellectus Alii solum appetitiae seu dilectivi ut sunt voliciones Aliqui mixti scilicet cogniti et appetitivi seu volitivi unde actus fidei est realiter appetivus seu dilectivus et cognitivus magis tamen cognitus dno?[?] magister petens sicut creatura obligatur ad actus caritatis ita ad actus fidei qui sicut obligatur diligere itat credere Item sicut caritas crescit per multitudinem actuum ita fides et dixit magister plaoul quod ad augmentationem caritatis augmentaretur fides

Contra in daemonibus est fides et tamen non est ibi caritas et vic?[?] Item fides est mortua cum peccato etc auctoritas Iacobi Item apostolus si creaturam habeam etc nihil

Respondetur ymaginando duplicem fidem unam acquisitam per rationem probabilem vel forte derelicta ex actibus credendi vere fidei prius habite per modum vestigii et ista staret cum peccato et talis acquisita per rationes est dyabolis

Aliter yamginari possumus quod fides habet multiplicem habitudinem ad subiectum in quo est scilicet habitudinem afficiendum seu appetendum seu per modum appetitus 2o per modum cognitionis Tertio habet aliam habitudinem per modum inhaesionis et sic dicitur quod staret quod manet substantia fidei quantum ad tertia habitudinem Et non quantum ad duas primas in creatura rationali existente in peccato et sic esset mortua quia non staret in illo quantum ad operationes suas quia forte proet[?] sciliet quod esset homo habens fidem in peccato non vellet deus exiret cum habitu fidei

in actum quantum ad primas duas habitudines Dixit magister plaoul non esse possibile ymmo etiam probabile quod etiam agencia naturalia haberunt instinctualem[?] medium[?] proprtionalem libertati[?] Ita quod applicato combustibili et stantibus omnibus requisitis staret in instinctu ignis agere[?] vel non

Etiam dixit in gher?d hoc idem tenuisse in suis pu?is Habitus fide id est non praescientiae nedum elevat inellectum ymo etiam reddit intellectum vigorosiorem et potentiorem et sic est in qualitatibus materialibus ut corpus humanum quanod eest sub dispositionibus sibi convenientibus est sanum quae si tollerentur efficitur infremum[?] Et ideo rationale est quod cciam ita sit de fide et sic fides fortificat intellectum respectu quarumcumque veritatum quia fides est qualitas convenientissima intellectus tollens omnem dispositionem cont?am et sit fides intensa facit r?[?] saus apparenter[?] demonstrativas

Sequitur quod redarguendus est Averroiis Quod quando aliquis est imbutus in lege est impedimentum intellectus Quia fides est sanitas intellectus Et negligencia fidelium est quod non magis acquirunt sciencias scientias humanitus ad inventas

Nota de apparenciis quod aliqua apparentia est ex parte obiecti et eius modi et ita commune est in lumine naturali quia ex sensibilius discurrimus et elicimus conclusionibus in naturalibus Alia est apparencia quae habetur non ab obiecto ut est divina apparentia quia illa non habet ex parte obiecti sed exe[?] ut per prius habuit apparenciam apparentiam de ante christo quam[?] ante christus erat[?]. Et sic potest dici de fide ita quod apparencia apparentia fidei est ex intrinseco ergo dici apostolus quod sit non apparentium scilicet ex parte obiecti et sic fies habet modicum divinae rep[?] seu tancionis[?] et non dependet ab obiecto di?[?] praedicta ponitur a philosopho 2o secundo metaphysicae et non est de novo[?] Iuventa deus sic scit au??m[?] fore et tamen non potest non fore unde dixit quod scientia non dependet ex ante christum fore vel non fore Sacramenta legis novae sunt signa gratiae nedum signa sed eciam conferunt verbi gratia Sunt duo aequaliter de noti[?] omnino et non baptizati tunc haberunt gratiam eius debitam ratione denominationes et sacerdos baptizet unum et non velit alium baptizare dico quod posterius baptizatus habet maiorem gravum Sed sacramenta veteris legis non contulerunt gratiam

Circum textum et frui est aliquid est aliquid diligere finaliter seu ultimate propter se unde Quid volo frui victoria et non uti Intelligitur quod voluit procedere ad alia seu ad illationem aliorum malorum Sed uti est diligere aliquam rem finaliter propter aliud et sic diligimus creaturas deus utitur creaturis et fruitur sui ipsius

Lectio 2, de Fide [Erlangen Transcription]

Circa quaestionem notandum Quaedam est scientia quae est causa rerum et prior et alia posterior et ita ponitur ab aristotle et cuius commentatore 12o metaphyiscae De articulis fidei possumus habere duplices assensus unum per rationes probabiles et tales non sensunt[?] ad catholice credendum quia solum habens talem non credet catholice sicut prius dictum est Sed quaeritur utrum talis esset infidelis dicendum est v?eo quod sic quia non haberet fidem requisitam 3o seu fidem infusam Sed si intelligitur quod haberet actum positum dicitur quod non sed prima acceptio est magis propriam Aliquis homo habens istam credulitatem inductus per rationem probabilem scilicet istius iudicium futurum erit Isti assensui potest subesse falsum et sic iste assensus potest esse falsus Iudicium futurum erit si deus ordina ret veit per suam potentiam absolutam quod non erit Aliqui assensus multi?itur[?] secundum multitudinem obiect?um[?] et eciam habitus proporcionales et sic non est de fide Et omnis isti[?] assensus sunt p[?] concciores[?] rebus Sed alii sunt assensus viceversa qui non sunt posteriores sed priores et esse divinum iudicium est huiusmodi quod nullo modo dependet a futuro et habet magis rationem esse quam effectus

Fides non est posterior ymmo prior veritate se tenente ex patet enuntiablis sicut iudicium dei quod habet respectu istius iudicium futurum erit nullo modo dependent ab illo in esse rei Sic dicitur de fide quod nec in esse veri nec inesse apparentiae dependet a rebus ymmo est prior rebus[?] et apparentiis

Item notandum quod est idem habitus scilicet fides quo intellectus in omni conditorum exit actus et sic est idem habitus inclinans ad articulum trinitatis neccessarium et articulum contingentem

Item fidei nullo modo potest sub esse falsum Advertendum quod multiplex est veritas prima iudicium diim incomplexum quod ineffabilium Ita quod non potest aliter indic?e[?] quam sit Eciam ipsa essentia dicitur veritas incomplexa aliquae[?] veritas causata supponit pro ente connotando conformitatem ad divinum exemplar conformatum ipsius

Secundo modo veritas complexa i??[?] est quae conformitas ?obus[?] causata a divino iudicio sicut sortem c??e[?] est veritas derivata a prima veritate quia deus iudicat quid verum est sortem currere veritas complexa huius sortes currit est sortes consideratus ut est currens sequiutr quod veritas a parte rei discermur[?] a veritate ex?te[?] in intellectu unde veritas intellectus est iudicium confomre veritate rei etc.

Braguuerdini ponit quod sicut primum principium in conplexum est deust Ita primum principium complexum est de ipso deo Ita quod deum esse est prima veritas complexa sicut in ordine encium deus est primum unde in quoibus genere oportet esse aliquod primum Et ita videtur quod in tota latitudine veritatum esset verritatem divinam complexam ponere et non non[?] in primo orinde Eciam dicit quaedam qutum[?] est de veritatibus contingentibus non est dubium quin ista veritas sit primo illis

Item illud quod est notissimum naturae est notissimum simplex primo physicorum et sic est de illo deum esset Sicud dicit aristoteles 2o metaphysicae quia deus maxime cognoscibilis est quantum est de se sed ex parte meam est defectus unde dicit sicut oculus nocticoratis et illud est primum simplex licet non quo ad nos Et sic sicut est aliquod principium primum quo ad non scilicet quod est notissimum quo ad nos Ita eciam de rebus

Item anselmus et augustinus videntur velle in pluribus lcis quod ipsa prima veritas est causa omnium veritatum Infert correlaria ipe?? Braguu

Primum scilicet actum esse priorem potencia sive in deo sive neccess?ua in mobilibus et non mobilibus temporalibus et non temporalibus

Secundum corrollarium corollarium esse est prius quam non esse patet de prima causa

Tertium neccessarium est prius p??li Credo quod capit possibile[?] pro contingenti

Quartum corollarium neccessarium est prius inpossibili Ita quod ipse ymaginatur quod nullo modo potest esse falsum vel impossibile etc nisi originaliter hoc sit a prima causa ita quod hoc quod homo non potest esse a??nus finaliter resolvitur in deum Ita quod deum esse est totalis origo et fons ??m veritatum et quaeri[?] hoc vel hoc est inpossibile Ita quod si possemus concipere deum non esse haberemus concipere primum principium esse falsum Istud pissu a Braguu ponitur ad introducendum quod fides nullo modo dependet a bar?lis[?] ergo dicit apostolus quod est non apparentium scilicet ex parte obiecti et si sic ali?? apaprentia hoc est ex parte dei et ex sua int?site[?]

Sequitur quod si inpossibile deus non esset vel esset bonum nec aliqua denominatio perfectionis simpliciter conveniret creaturae quia illa habet neccessariam habitudinem ad deum quia sublata non manebit

Notandum ulterius fides respectu futuri contingentis sive ipsum eveniat sive non stat in veritate nec aliquis potest decipi per assensum fidei nec forte deus potest facere quod etc Quia deus creavit[?] eam quod sit talis naturae Et sic in deus mutaret ordine naturae non potest etc sicut si deus faceret ignem frigefacere mutaret ordinem et non posset nec mutatio[?] ordine naturae

Sequitur propter probatur quod assensus fidei potest vocari neccesarius respectu cuiuscumque obiecti licet non neccessario sit respectu talis unde ponamus quod assensus sit una propositio mentalis dico quod assensus fidei respectu istius antechristus erit est propositio neccessaria quia habet illam nobilem condicionem quod non habet dependentia a re

Et si ponatur quod antichristus non erit dico quod adhuc ille assensus non est fliis[?] sed est assentio[?] oppositi Vide sicut deus habet iudicium quod antichristus erit et tamen si antichristus non erit propter hoc divinum iudicium non nutritur nec falsificatur et sic est de fide et sic fides est assensus neccessarisu respectu contingentis

Sequitur quod iudicium causatum de futurus contingenti est neccessarium

Sequitur hanc c?m non valere hoc iudicium mentale est neccessarium ergo neccesse est sic fore sicut signficat

Sequitur quod aliqua denominatio perfectionis communicata est realiter fidei quae non potest communicari rationali creaturae patet quia esse notitiam infallibilem est denominatio valde magnae perfectionis et istam sortitur fides Sc?tudo[?] est superior ad fidem in gradu

Sequitur quod stat quod aliqua denominatio perfectionis simplicitur moalis competit alicui et non communicatur speciei superior

Item notandum quod si esset una creatura scilicet intelligencia quae haberet naturam fidei illa nullo modo posset falli et non minus denominatio dilective caritatis potest sibi conpotere et ista esset in peccabilis

Alio modo posset ymaginari creatura inpeccabilis si deus de potentia abosluta ordinaret qualitatem quae naturaliter dn?get hominem et praeservaret a peccato sicut caritas d?ngit[?] hominem etc

Alio modo si deus causaret intellectum et simul faceret ipsum esse non potentiam velitimam[?] ille intellectus esset inpeccabilis quia omnem peccatum voluntarium[?]

Item per gratiam Item propter debilitatem capacitatis Item licet esse libera tamen non posset forte ascendere ad capitudum praecepta legis et moris

Lectio 3, De Fide [Erlangen Transcription]
Conclusiones circa fidem

Alia lectio Fides est tantae rectitudinis quod nullo modo potest esse falsa quia nullo modo dependet ab obiecto Notandum quamquam fides est intrinsece et essentialiter ac?exiis in ordine essentiali entium sub qualibet substitentia[?] habet cum denominationem perfectionis quaodammodo ad modum iudicii divini Quia sicut divinum iudicium nullo modo dependet a futuro contingente ita nec fides et sic quantum ad hoc habet unam conditionem quae mille substantiae causatae competiti et habet quemdam modum aeternitatis et sic licet quod iudicium erit tamen sunt in praeteritum vel quod antichristus erit non contrahit aliquam neccessitatem ymmo manet contingentia futurorum Ymaginetur quod fides sit una qualitas conformis divino iudicio quia est una qualitas supernaturalis ita quod non stat fidem a divino iudicio qualitercumque discedere vel deformari ita quod est conformitas exemplarius ad exempla? sicut est de figura sigilli ad sigillum

ymaginemur quod sortes cognoscat in vero obiective quod antichristus erit vel quod verbum sit sibi notitia illa noticia est conformis verbo et sic videt et assentit ille assensus est deus met Et sic deus potest ?? unam qualitatem eodem modo repraesentem sicut verbum unde illa qualitas ad immensitatem divinae potentiae communicaretur non staret illam a divino iudicio difformari

Item fides facit hominem quedammodo abnegare se ipsum ita quod dimictit omnem rationem et assentit quod una res est roes[?] et ergo non est mirabile quod sit una qualitas mirabilis fides dictum est prius si esset una intelligentia quae haberet naturam fidei illa esset inpeccabilis

Objectio contra illas conclusiones
Prima ratio

Sed contra[?] ae?tur[?] illa esset in virtute libera igitur Actum[?] potest elicere ponatur quod cadat super praecepto et principiatur sibi quod eliciat actum. Tunc arguitur sic illa potentia est libera igitur non obstante praecepto potest non elicere ? actum et tunc ultra igitur potest transgredi et per consequens t? creatura est peccabilis in illo casu.

Secunda ratio

Secundo detur creatura quae habet medium fidei staret quod esset alteri rectitudo et non sibi sicut fides est et sic licet esset intrinsece rectitudo non sequitur tamen quod esset rectitudo sibi

Tertia ratio

Item data tali creatura quae habet medium fidei deus posset actus illius deacceptare ergo posset etiam potest etiam peccare con??ret quia deacceptatio indignificat creaturam et reddit eam indignam Confirmatur quia sola acceptatio dignificat creaturam reddit aeque bonam igitur etc.

Quarta ratio

Item dato forte quod non p? co?et[?] peccare commisive slatem posset omissive quia ad hoc non requiritur aliquod propositum

Quinta ratio

Item probatur quod potest excare[?] nam esset essentia intrinsece subiceretur praeteritori[?] dicitur quod non transiret in praeteritum quantum ad modum puntandi[?] licet quantum ad essenciam

Responsio ad rationes praedictas
Ad primam

Ad primam dicetur 2m aliquos utque[?] de libertate quod forte non esset libera respectu quorumcumque actuum Sed ista solutio non valet quia ss?it[?] quod respectu alicuius sit libera et sit ille a et a? etiam etc. Dici ergo aliter quod loquendum esset de illa creatura sicut de beato quia idem actum fieret de beato et de anima christi et sic dicitur quod casus non est compossibilis Ad hoc non valet ista solutio Sed dicitur quod in isto casu propria natura illius creaturae esset omnino sequi divinam rectitudinem Et dicitur ulterius quod sante praecepto non libere produceret a licet sortes an[?] Et sic dicitur quod realiter mutatur eius causalitas respectu a ex quo sic insequitur conditionem divini idicii et sic insequitur conformitatem divini rectitudinis et omnino eo ipso quod cadit sub praecepto cadit sub accione naturali quia naturale est isti quod feratur in quocumque cuius omissio esset sibi abliquitas et mere naturaliter fertur in hoc et sic respectu a illa opero non esset elicitiva sed naturalis inclinatio semper est recta et d?gitur etc Ita quod illa inclinatio quidem inpulsus a deo et iste non potest esse obliquus et si sit aliquis defectus ut in modos? ille pervenit ex parte matierae unde semper naturaliter quantum est de se inclinatur ad bonum et sic si deus praecipiata actum mutabit eius inclinationem

Sequitur quod sola extrinsica legis potentia variat respectu eiusdem speciem causalitatis Sequitur quod si latenter a actus ordina?ture fieri per ipsum deum a? tali creatura naturaliter produceret ? actum quia naturaliter fieretur in hoc Sequitur quod si ad ymaginationem obligaretur ad ? sine promulgatione a deo naturaliter feretur ad producendum a[?]

Arguitur probando quod ista creatura posset peccare ponamus quod deus suspendat suum concursum dicitur quod casus est inpossibilis quia non potest producere a licet haberet mandatum

Ad secundam

Ad 2m argumentum prius factum negatur quod posset esse alteri rectitudo et non sibi

Ad tertium

Ad hoc alium negatur consequentia et dicitur quod non est similem de deacceptatione et deacceptatione unde acceptatio sufficit sine gratia creata etc Sed deacceptatio non habet talem habitudinem ex quo est posterior actu malo quia deus non indignatur creaturae v[?] quia mala est sed acceptatio est realiter prior actu bono Acceptuere spectat addi?nam[?] pietatem sed deacceptatio non potest esse sine de merito quia esset nequissimum et non est attribuendum deo sed dyabolo Etiam licet concedentur quod deus acceptaret per impossibile adhuc non sequeretur quod huiusmodi creatura peccaret quia ad peccatum vel ad esse peccatum non concureant[?] scilicet actus libere elicitus contra legem et deacceptatio ergo[?] non sequitur quod posita deacceptatent[?] sine actu elicito contra legem quod ponatur peccatum quia illa sola causa non sufficit sed esset illa duo concurrere

Ad quintam

Ad ultimum dicitur quod talis notitia licet quantum ad esse suum transeat in praeteritum Ita quod eius esse est separabile ab eius fore quia non tota simul etc tamen non transit in praeteritum in esse assensus et ergo nullam neccessitatem contrahit ex hoc quod fuit verum antechristum fore et ergo dictum est quod fides habet modum aeternitatis utque in esse asensus et sic de tali creatura

Lectio 22, de Notitia [Erlangen Transcription]
[Circa primam difficultatem]

In alia lectione visum est quod quaelibet creatura potest concurrere obiective id est potest efficere notitiam suam in potentia perceptiva Nunc videndum ex quo notitia dicitur alicuius obiecti

quod sicut prius tactum est aliqualiter notitia non est intrinsice notitia vel cognitio patet quia staret quod esset sine subiecto de potentia dei absoluta et sic non esset sibi cognitio vel alteri non sibi quia non est potentia cognitiva nec alteri quai non esset in illo

2o notitia non dicitur notitia in habitudine ad suam potentiam ut subiectivam praecise patet quia staret quod haberet huiusmodi habitudinem et non esset notitia ut si poneretur in lapide et haberet habitudinem formae accidentalis ad subiectum

Tertio dicitur quod nec in habitudine ad potentiam perceptivam ut activam patet quia prius natura notitia producitur quam quam immutet vitaliter ergo de potentia dei absoluta posset stare quod non esset cognitio et tamen esset in sua potentia perceptiva ut activa est quia prius potest stare sive posteriori de potentia de absoluta unde esse talis qualitatis est actus primus respectu eius operationis quae est vitaliter inmutare quae est actus 2us Cum igitur actum primum capiat ab intellectu et actum 2m a se sequitur quod primus intellectus talem producit quam talis qualitatis ipsum vitaliter inmutet et deus potest ad aliquod prius non concurrendo ad posterius tali priori dicitur consequenter quod dicitur cognitio in habitudine ad potentiam ut est obiecti perceptiva et vitaliter inmutabilis unde non ut subiectiva non activa sed ut obiecti perceptiva Ita quod dicitur cognitio ex illa habitudine 2m quam unit potentiam perceptivam cum obiecto

Advertendum quod aliqua notitia potest dici alicuius notitia multipliciter uno modo universalis et sic conceptus entis est dei notitia ymmo immo cuiuslibet rei universalis tamen

2o propter aliquam determinationem ut dato conceptu entis et attribuantur sibi determinationes dicendo ens a se vel ens independens vel ens primum huiusmodi conceptus scilicet conceptus entis cum tali determinatione supponit adaequate pro deo

Tertio de re habetur notitia in particulari per conceptum simplicem adaequatum et singularem et sic de deo mediantibus creaturis posset ymaginari imaginari quod posset habere talis conceptus talis de illo post determinabitur

4o est notitia alicuius obiecti non causata ab alia notitia nec alio obiecto sed terminata inmediate immediate ad obiectum de se cognitum sicut visio dei in beatis et in se ipso et etiam sicut fuit in sancto paulo

Ulterius advertendum quod differentia est inter notitiam universalem et confusam Notitia confusa potest esse sive sive sit singularis sive universalis unde notitia confusa et notitia distincta per hoc differunt Quia notitia distincta est causa eliciendi propositiones affirmativas et negativas plures de re cognita Cognitio confusa et indistincta est illa qua sic non elicimus plures affirmativus et negativas Exemplum ponamus quod sortes videat platonem accidentia distantia elicere magis particulare individuum quam quod sit corpus et cicero sit proprie ipsum tunc de prima habet notitiam confusam et aliam scilicet cicerone determinatam vel ponamus quod plato sit multiplicatus sic quod sit remote a sorte et etiam propinqua respectu sortis vel quod sortes sit multiplicatus sic quod sit propinquus plato secundum debitam et etiam distet saltem multum etiam de eodem habet notitiam confusam et etiam aliam determinatum distinctum et determinatam quia virtute notitiae 2ae scilicet distincte potest elicere praedicata affirmativa et negativa essentialia et accidentalia quia sciret quod est corpus animatum et non et animatum etiam quod sit vivens et non planta et sic consequenter et isto non potest elicere ex prima notitia scilicet confusa Et sic ideo vocatur notitia distincta quae est causa eliciendi iudicia de distinctione illius rei cuius est notitia ab aliis

Sed quantum est de notitia universali sibi non repugnat quod sit notitia distincta unde posset ymaginari quod notitia secundum limatitudinem intellectus ex quo existeret maiorem vel minorem esset perfectior vel inperfectior vel inperfectior Ita quod quanto esset in subiecto excellentiori tanto esset perfectior ita quod universalitas non includit confusionem quantum est de se sed de ratione sua est quod sit plurimum comprehensio et sic non est de sua ratione quod est sit distincta vel indistincta

[Quattuor conclusiones]

Veniendo ad propositum tamen ponit tres propositiones negativas

prima conceptus non dicitur naturaliter repraesentativus ratione similitudinis ipsius ad suum obiectum

Secunda conclusio non dicitur repugnativus sui obiecti ratione convenientiae vel essentialis in praedicatis vel denominationibus essentialibus sibi et obiecto convenientibus

Tertia Conceptus non dicitur repraesentativus sui obiecti ex conditione sua specifica vel ex natura specifica Et est contra magister henricus de Eutha

Tunc ponitur conclusio affirmativa ista quod conceptu creato conventi ponitur repraesentare solum obiectum ex modo habitudinum causarum proximarum ad ipsius productionem concurrentium et modo motivitatis potentiae ad obiectum vel ab oboiecto vel modo motivitatis obiective eorum scilicet obiectuum et habitudinum causarum proximarum

[Probatur tertia conclusio]

Istud etiam habetur in principio lectionis sequentis Quia oppositum 3ae conclusiones videtur apparentius ideo primo inprobo ipsum et per hoc probando illam negativam Arguitur sit Stat esse duos conceptus eiusdem speciei quorum unus non repraesentat quod alter et cum eisdem vel cum similibus causis omnia igitur consequentia nota antecedens probatur duas conceptus quorum unus sit causatus a sorte et alter a platone in potentia cognitiva et sint mere singulares quorum unus repraesentat sortem et alter platonem Isti sunt eiusdem speciei patet quia sunt eiusdem perfectionis adaequate et loquor de illis conceptibus

Item quia causantur in causis omnino eodem modo dispositis et similibus quia supponitur quod sit consimilis distantia et sic de aliis requisitis ad causandum huiusmodi notitias ymmo immo unus non potest repraesentare quod alter quod sunt ambo singulares forte diceretur quod non sunt eiusdem perfectionis Istud non valet quia causantur a causis eiusdem perfectionis et eodem modo se habentibus Forte diceretur quod licet sint eiusdem perfectionis sunt tamen diversarum specierum Tunc oporteret primo quod essent duae species eiusdem seu aequalis perfectionis et essent diversarum specierum istud non potest stare quia species habent ordinem inter se ergo oportet quod una sit superior et alia inferior quia si essent sic collaterales esset quaedam confusio et non ordo

Etiam species habent se sicut numeri Ita quod sicut non duos esse numeros etiam ita de speciebus Tertio ordo ponitur in praedicamentis essentialibus qui tamen tolleretur ponendo duas species aequales

Item apparentius arguitur et supponitur de denominationibus perfectionum simpliciter et quaelibet talis mere absoluta est medium concludendi illud cui conpetit non concreetur de logica patet ex descriptione Anshelmi in monologion 19o libro et conceditur consequenter a theologis Secundo supponitur quod ab omni convenientia speciei etiam deo incluso potest sumi conceptus cum omnibus superioribus speciebus etiam deo incluso potest sumi conceptus mere absolutus ut convenientia hominis cum omnibus speciebus intellectualibus superioribus ad hominem causatur esse intellectivum conveniens homini et omnibus speciebus superioribus respectu hominis et sic de aliis unde quot sunt species tot sunt praedicata dicentia perfectionem simpliciter convenientia illis et omnibus superioribus quamvis a?gmo?tis non omnibus talibus sunt nomina imposita et sic illa res dicitur perfectior cui conveniunt plura talia praedicata dicentia perfectionem simpliciter

Sequitur ex istis quod alia positio inplicat evidenter contradictionem nam si conceptus sortis habet aliquam denominationem iam potest habere vel conceptum communem sibi et omnibus speciebus superioribus excludens omnes inferiores Et sit b tunc arguitur sic b convenit a conceptui et non alter nec superiori igitur perfectior Et eodem modo probabitur econtra nam sicut a conceptus sortis habet aliquam denominationem vel potest habere communem sibi et superioribus Ita conceptus platonis Et per hoc etiam probabitur quod sit perfectior essentialiter quam conceptus sortis per suppositiones positas unde quaelibet species habet convenientia cum omnibus superioribus ad ipsum aqua fabricatur una denominatio perfectionis simpliciter conveniens sibi et omnibus superioribus ad ipsum et nulli alteri

[Probatur secunda conclusio]

deinde probatur secunda negativa quod si sic tunc homo magis repraesentaret azinum asinum quam qualitas illa quae est in mente repraesentativa ipsius asini quia maior est convenientia essentialis inter hominem et azinum asinum et huiusmodi conceptum

[Probatur prima conclusio]

Deinde probatur prima negativa quia alias conceptus lapidis esse naturalis similitudo sicut impressio vel ymago imago sigilli incera et per consequens in illo conceptu oporteret esse distinctionem lineamentoris sicut est in re seu obiecto Confirmatur quod conceptus rei extensae non posset habere nisi esset proportionalis correspondentia conceptus ad rem extensam vicem ut totum toti et pars pari corresponderet sed hoc est falsum quia conceptus est indivisibilis dualis

Item si ut ymago imago et cum ymago imago non repraesentat ut prius cognita fuerit talis res cuius est ymago imago ita nec conceptus unde ad hoc quod ymago imago repraesentet aliquam rem oportet scire quod est ymago imago illius rei et sic oporteret habere alium conceptum et sic in infinitum

[Corollaria]

Advertendum quod in fundamento opposito fundat magister iohannes de ripa aliquas conclusiones contra quas infero corollaria

primum corollarium non quaelibet entitas in materialis immaterialis potest esse respectu divinae essentiae species intelligibiles Ipse ymaginatur imaginatur quod ex quo est ymago imago dei essentiae quaelibet est species unde anima humana ymago imago est trinitatis non tamen repraesentat ut species sed solum obiective

Secundum corollarium non quaelibet entitas immaterialis creata respectu divinae essentiae est notitia intuitiva patet alias anima humana esset notitia intuitiva dei Etiam sequeretur quod daemones essent notitiae intuitivae dei quod non est concedendum

Tertium corrollarium licet quaelibet res sit obiective dei repraesentativa non tamen formaliter magister iohannes de ripa tenet oppositum dicens quod quaelibet res sive materialis sive in materialis immaterialis quantum est ex parte sui est notitia Ita quod si sic posset uniri esset notitia Dico quod quaelibet res est dei et totius trinitatis repraesentativa non formaliter sed obiective seu per modum obiecti Res Creatae dupliciter repraesentant trinitatem 2m quod trinitas habet duos modos in se existendi Nam est ad extra effectiva et sic etiam ignis est affectivus et activus Etiam individua natura est quae quaedam effectiva per modum communicationis ut patet de productionibus ad intra et sic est proportionaliter in rebus irratis quae multiplicat de se species et per consequens amorem quae sunt bonae etiam intellectionem et sic in hoc repraesentant trinitatem quantum ad opera trinitatis ad intra Ita quod illa communicatio rei creatae diffundendo se est similis communicationem etiam productioni trinitatis ad intra et sic res dupliciter repraesentant trinitatem uno modo secundum suas causalitates effectivas Alio modo secundum suas causalitates obiectivas

Secundum 4m corollarium non quilibet intellectus creatus in suo lumine vel in se ipso potest videre divinam essentiam

Quintum corollarium Non oportet quod divina essentia secundum omnem denominationem perfectionis simpliciter cognoscatur per aliquam creaturam rationalem naturaliter Credo quod debet esse formaliter utque inprobatione improbatione unde ipse magister de ripa quod secundum quod intelligentia est perfectior secundum hoc perfectius repraesentat et sic data suprema in qua concurrerunt omnes denominationes perfectionis simpliciter adextra communicabiles absolute quae possent communicari non morales illa esset repraesentatio dei secundum omnia praedicata dicentia perfectionem simpliciter adextra communicabilia Ego dico quod non quia data tali intelligentia non forte obiective et si obiective non tamen formaliter patet quia quamvis essent similia tam non haberent nisi rationem obiectivam et ex similitudine non consurgit formalis ratio repraesentandi

Circa textum scilicet distinctionem 20am prima conclusio Tres personae in divinis aequales in potentiam unde quaelibet omnipotens quia illa perfectio qua pater generat est in filio sed filius non generat quia est genitus et non potest se generare

2a conclusio omnipotentiam quam filius habet capit a patre

Lectio 26, de Notitia [Erlangen Transcription]
De differentia inter notitiam intuitivam et abstractivam

b non de abstractionibus conceptuum tam dei quam creaturarum Quantum ad secundum articulum in quo videndum est de differentia notitiarum intuitive et abstractive Advertendum quod diversae sunt opiniones de notitia intuitiva et abstractiva

Opinio Campsale

primo quidam anglicus scilicet Compsale potest Adaequate eadem res est successive notitia intuitiva et notitia abstractiva unde ymaginatur imaginatur quod notitia aliqua praesente obiecto vocatur intuitiva et hoc connotat vocabulum quia praesentiam obiecti connotat qua notitia remanente et absente obiecto ipsa ipsa eadem vocatur abstractiva Iste doctor fundat se in isto principio quae etiam ockam consuevit uti quod non est ponendo pluralitas sine neccessitate necessitate Ita quod quandocumque propositio affirmativa verificatur sufficienter ad positionem unius cum alio non oportet tertium ponere sic vult in proposito de notitia abstractiva quia ad verificationem istius sortis cognoscit et abstractive non oportet ponere aliam notitiam removeatur obiectum conservata illa notitia priori

Illa regula potest dupliciter intelligi uno modo sic quod non est ponenda pluralitas nisi adducatur ratio cogens intellectum demonstrative ad ponendum Etiam regula est falsa quia ad ponendum conceptum substantialem si constitutum ex materia et forma non oportet habere denominationem Ita de visione et oculo quia ponendo quod visio esset oculus non posset demonstrative inprobari Item non oportet habere rationem denominativam ad hoc quod anima humana intelligat intellectione superaddita quia salvabile apparet absque contradictione quod omnis anima esset omnis sua operatio

Alio modo potest intelligi quod non est ponenda pluralitas sine etc id est non sit apparentia sufficiens intellectui bene disposito et isto modo per hoc principium dictum suum non est bene fundatum ymmo immo est apparentia sufficiens ad hoc quod debet poni notitia distincta

Arguitur primo sic in probando suam opinionem Quia ponamus quod sortes cognoscat abstractive B obiectum et maneat illa notitia eodem modo immutans sortem et sit ita quod deus non concurrat cum sorte ad aliter cognoscendum et praesentetur B obiectum sorti tunc cognoscit intuitive quia est praesentia obiecti Et hoc sufficit ut dicit illa opinio ergo habet dicere quod simul et semel eadem notitia est intuitiva et abstractiva

Secundo arguitur notitia intuitiva et notitia abstractiva sunt sensitivae notitiae habentes diversa organa ergo distingwuntur distinguuntur specifice consequentia patet quia per hoc probamus diversitatem specificam sensitivam antecedens patet quia organum notitiae intuitivae vel est sensus exterior vel sensus communis interior Sed organum notitiae abstractivae est aliud quia vel est organum ymaginative vel aestimative

Opinio Scoti

Alia opinio est Scoti alia aureoli alia ockham et alia gregorii Scotus ponit quod generaliter quaelibet notitia intuitiva requirit praesentiam obiecti et hoc consistit ratione notitiae intuitivae

Contra illam opinionem arguitur quia deus ab aeterno cognovit creaturam et tamen non ab aeterno fuit Et quaeritur de illa utrum est intuitiva non potest negare et tamen non habet de facto cuiuslibet rei cognitae praesentiam quia multae tales non sunt et sunt

Item arguitur de notitia beatifica creata quia beatus videt in verbo Antichristum scilicet intuitive vel aliam rem producibilem et tamen non est obiecti praesentia igitur

Opinio Aureoli

Aureolus dicit primo quod non requiritur praesentia obiecti ad notitiam intuitivam 2o dicit quod requiritur praesentia esse perspicui ipsius obiecti ipse ymaginatur imaginatur unum satis extraneum unde ymaginatur imaginatur in notitia intuitiva praeter potentiam potest notitiam et praeter obiectum quoddam modo esse perspicuum praesens intellectui in quod in mediate immediate fertur potentia et in quo causatur relucet

Arguitur contra illam quia quaeritur utrum id esse perspicuum sit substantia vel accidens et si accidens cui inhaeret quia non videtur aliud quam ipsamet notitia ipsius obiecti vel species in qua obiectum relucet

Advertendum quod difficultas habendi actum reflexum super actum proprium rectum fuit causa multorum errorum unde ex hoc quod intellectus difficulter habet actum reflexum super actum proprium contingit

primo quod reflectendo se super notitiam aliquando loco notitiae capit obiectum et ex isto multi erraverunt per reflexionem quia credebant cognoscere obiectum ubi cognoverunt notitiam et ista est causa quare multi posuerunt universalia distincta a superioribus

Sequitur quod aliquando ex intentione alicuius actus In ymaginativa imaginativa vel in aestimativa creditur quod sit obiectum praesens sicut patet de hominibus qui illuduntur quia nescivit se praecise concipere notitiam

Consequenter alius error accedit non distinguendo inter obiectum et notitiam quia aliquando obiectum percipitur et creditur percipi notitia et hoc consurgit obiectum esse in anima sed non est ita ymmo est met notitia

et ita credo quod aureolus distingweret distingueret inter perspicuum et notitiam Sed non distinguitur a notitia et sic opinio sua est fictitia Unde possunt inquiri utrum est visio etc

Ex consequenti arguitur de deo Et petitur utrum cognoscit creaturas in esse perspicuo et sic etiam non inmediate cognoscit creaturas sed in alio

Item illud esse perspicuum ab aeterno fuisset quia ab aeterno neccessario necessario cognovit et ergo etiam ab aeterno neccessario necessario fuisset huius esse perspicuum

Opinio Okam

Ockham dicit quod notitia simplex et incomplexa intuitiva est illa virtute cuius potest in mediate immediate elici iudicium evidens rei quod res est evidens si ipsa sit vel non est si ipsa non sit unde ymaginatur quod illa notitia incomplexa est quaedam evidentia simplex immediate causative notitiae complexae

Sed abstractiva est talis quod virtute ipsius non potest elici inmediate immediate iudicium quod res sit vel non sit et sic huiusmodi notitia abstractiva est de re absente ut de sorte vel platone quia habens eam non potest inmediate immediate elicere etc et ita generaliter de omnibus

Ista opinio videtur prima facie satis probabilis Contra opinionem praecipue contra secundam partem quia dicit ex quo inmediate immediate res non existens apparet non existens unde licet de existentia bene concedetur non tamen de non existentia quia capiamus notitiam intuitivam albedinis vel alterius scilicet sortis et habeat plato huiusmodi notitiam ex illa potest bene elicere quod sortes est conservaretur illa notitia per dei potentiam et corrumpatur sortes et sequitur quod non erit oppositi obiecti productiva vel oppositi iudicii ergo erit eiusdem causativa vel saltis non oppositi Item bene consurgeret quod inmediate posset causare iudicium negativum quod res non est Item per dei potentiam ipsa potest conservari obiecto non existente et eodem modo movere potentiam sicut ante ergo sicut ante concurrebat ad productionem iudicii affirmativi ita modo supponitur quod deus eodem modo concurrat sicut ante et sic positio non videtur posse stare

Opinio Gregorii

Gregorius resolvit se ad duo saltem apparenter prima facie Primo omnis notitia vel terminatur inmediate immediate ad aliquod obiectum ad extra vel ad aliquod repraesentativum seu ad aliquam similitudinem huius obiecti primo modo illa notitia vocatur intuitiva ut quando albedo obicitur ipsa in mediate immediate se ipsa terminat visionem Ipse ymaginatur imaginatur quod remanent species et sic ex absentia obiecti causatur notitia quae terminatur realiter ad speciem vel ad similitudinem vel ad tale repraesentatum et non ad obiectum

Contra istam opinionem arguitur primo sicut fuit ante tactum quod divina essentia est notitia intuitiva creaturae et tamen in mediate immediate terminatur ad se vel in mediatius immediatius quam ad creaturam quia videndo se videt creaturam Eodem modo arguitur de notitia beatifica creaturae quae inmediate immediate terminatur ad verbum et sic inmediatius verbi verbum quam creatura

Possit dici quod realiter creatura est inmediatum obiectum cognitionis in verbo Quia adam dicit quod non videtur in verbo tamquam in speculo sed sunt inmediata immediata obiecta et qui vellet hoc dicere salvaret bene gregorius quamvis non influant et non concurrant obiective causaliter sed solum quo ad terminare obiective diceretur

Item alia ratio contra eundem nam quod species reservata posset esse obiectum vel quod notitia terminetur ad speciem non oportet dicere quia valde bene posset terminari ad rem et diceretur abstractiva quia non sub ratione existentis vel non existentis quia abstrahitur et species concurreret per modum obiecti sed non per modum habitus et effective concurreret

Item illa species est res insensibilis quia non cadit sub aliquo quinque sensuum ergo non videtur quod possit inmediate immediate videri

Opinio Plaoul

Pro declaratione praesentis materiae advertendum quod duplex est genus vel species vel modus notitiarum intuitivarum quaedam sunt posteriores suis obiectis et quasi dependentes inmediate immediate a suis obiectis et causantur ab eis Istud docet experientia de omnibus notitiis obiectorum sensibilium quia agunt et inmutant sensum Alia est notitia intuitiva quae non sic se habet ymmo habet rationem prioritatis respectu obiectorum verbi gratia notitia divina non dependet ab obiecto et sic notitia beatifica de creatura non dependet ab obiecto Causa est quia est notitia exemplaris ideo terminantur magis ad causam et ideo magis habet rationem exemplaris et per consequens prioris Tamen notitia qua beatus cognoscit deum habet rationem posterioris

Prima modus notitiae intuitivae

De primis notitiis potest dici quod sunt illae quae inmediate causantur ab influxa obiectivo obiecti concurrentis virtute cuius potest elici evidens iudicium quod res est

Dico quod dictum meum potest intelligi naturaliter et sic dicit ockan Aliter dico quod notitia intuitiva necessaria dependentia dependet ab obiecto ita quod non stat eam esse de hoc genere quando realiter obiectum inquantum ad hoc quod inmediate immediate concurrat influat obiective

Advertendum quantum ad hoc quod licet deus quemlibet effectum posset se solo inmediate producere et quamlibet notitiam intuitivam etiam conservare non tamen se solo posset conservare notitiam intuitivam quia eo ipso quo est notitia intuitiva est inmediate ab obiecto et est in potentia unde capit suam rationem et conditionem ab huiusmodi conditione obiectali Et ergo cessante conditione obiectali cessat esse notitia intuitiva quia non habet ex sua ratione intuitiva sed ex concursu individuali cum vel tali ipsius obiecti satis probabile est

Contra quia sonus auditur quando non est breviter est negandum et quod res videatur dum non est intuitive sine in sensu sive in intellectu unde deus non potest influere inmutando sensum quia si sic tunc esset sensibilis quod non est verum

unde potest sic diffiniri notitia intuitiva scilicet quae est posterior est notitia quae inmediate immediate causatur ab obiecto et est nata esse causa formando iudicium evidens quod res est

Secunda modus notitiae intuitivae

Alia est notitia intuitiva in deo et de illa habet locum diffinitio ockam quia illa est huiusmodi scilicet illa quae non est posterior sed prior quia virtute illius inmediate immediate potest elici iudicium de existentia vel de non existentia unde de deo non est dubium ymmo est met notitia et iudicium Patet etiam de notitia beati in verbo quae est notitia simplex etc talis quod beatus potest elicere quod res est si sit vel quod non est si non sit

Et potest dari diffinitio generalis notitiae intuitivae addendo ad praedictam diffinitionem ockam per modum disiunctionis sic quod est notitia inmediate ab obiecto creata posterior ipso obiecto mediate qui inmediate immediate potest elici iudicium de existentia rei si sit et non existentia si non sit

Ponitur propositio quamvis non possit per suam essentiam vel in se cognoscere intuitive in ipso tamen aliquid potest cognosci abstractive a creatura primum patet quia quamcumque rem naturae statim habet de illa iudicium evidens quia illa res est vel quod non est si non sit unde omnis talis est intuitiva Secundum probatur quod non videtur inpossibile quod deus causet aliquam notitiam in beato absque hoc quod res videatur absque habitudine quod possit in mediate immediate elici iudicium de existentia etc

unde potest dici quod deus repraesentando creaturam haberet se per modum speciei vel obiecti moventis ut species movet licet non esset notitia ita quod sit concurreret quod repraesentaret creaturam et non se per modum speciei et sic adhuc inaequaliter inaequaliter esset species respectu duerum diversorum beatorum quia adhuc posset repraesentare plura vel pauciora secundum quod sibi placeret et sic huiusmodi notitia esset abstractiva

dixit magister petrus Quod licet doctores moveant de notitiis circa istam materiam tamen non habet principaliter hoc locum et sic stant in illo quid nominis sed magis spectaret movere tales dubitationes utrum stat videre divinam essentiam non videndo creaturam etc et ergo quando occurrit de talibus notitiis debet fieri resolutio quid nominis

Circa textum

Circa textum hic diligenter inquiri oportet ibi est distinctio 24a prima conclusio Cum dicitur deus est unus excluditur pluralitas essentialis deorum propter unitatem deitatis

Secunda conclusio tres personae sunt unus deus excluditur solitudo personarum

Tertia cum dicitur distinctae partes sunt unus deus excluditur confusio personarum unde aliqui dixerunt confusionem esse in personis et non distinctionem

Lectio 25, de Notitia [Erlangen Transcription]
Opinio Averröeis

In alia lectione B De modo abstractionis commentatoris per intellectum agentem cuius inventor quidem maurus philosophus Praeter modos abstractivos prius tactus est alius modus averrois scilicet per intellectum agentem cuius ymaginationis imaginationis ipse non fuit primus inventor quem ponit intelligentiam secundum aliquos supremam vel deum et secundum aliquos infimam videtur tamen ex intensione sua quod intelligat deum per intellectum agentem unde quidam philosophus maurus inventor fuit illius ymaginationis ut dicunt albertus et rabbi moyses unde ymaginatur imaginatur quod intellectus possibilis est capax cuiuscumque notitiae non subiective sed vitaliter

et intellectus agens est lumen in quo relucent cognoscibilia deinde fantasmata habent unum modum potentialem vel actualem et secundum hoc inmutant sensum ad singulariter cognoscendum Aliquando habent habitualem ita in notitia sensitivam in specie multiplicata ab obiecto relucet rebus universalem sed non inmediate immediate vigore illius speciei et sic illam potentialitatem reducit intellectus agens ad actum Ex consequenti illi de illa opinione habent dicere quod intellectus non cognoscit singularia nisi per accidens scilicet quod secundum quod perfecte cognoscit universale quia intellectus agens non est natus radiare nisi secundum formas universales ut ita loquor Ipso commentator ponit quod intellectus agens est ipse deus saltem quod videtur innuere Ipse ponit deus nichil ad extra agit et sic videtur quod non actuet intellectum possibilem per consequens videtur quod commentator contradicat sibi ipsi

Sex modis possumus habere conceptum de Deo

C De modis cognoscendi deum Ex praedictis sequitur saltem in lectionibus praesentibus quod sex modus conceptum possumus habere con de deo

Primus modus

primus modus est per viam ab negationis scilicet ponendo negationem infinitantem ad praedicata dicentia expresse inperfectionem ut dependens dicit inperfectionem dicamus non dependens et ita non mutabilis et sic de aliis Et si sint generalia quae dicuntur de omni creatura ut esse creabile tunc per modum regulae quod nom men infinitum tali nomine generali correspondens adaequate supponit pro deo quia sicut sine negatione est proprium deo Rabi moyses beatus thomas et multi tales tenuerunt istum modum

Secundus modus

Secundus modus per hoc quod habetur conceptus communis scilicet entis

Tertius modus

Tertius modus componendo plures simul ut addendo aliquam determinationem ad praedicatum communem deo et creaturae ut dicendo ens primum unde nullum illorum praedicatorum convertitur cum deo sed totum aggregatum Ex istis sunt modi inperfecti cognoscendo deum

Reditio ad materiam de ordine praedicatorum essentialium

D Et dicunt aliqui quod non est alio modo est nobis cognoscibilis Sed sunt alii tres

Advertendum quod tot sunt praedicata absoluta essentialia subordinata quot sunt species vel saltem sunt ymaginabilia imaginabilia et semper priora procedendo ab inferioribus dicunt minorem perfectionem vel alia maiorem unde ab existentia capitur conceptus simplex scilicet ens communis deo et creaturae et nullam inperfectionem inportat alias non competeret deo ut si esset aliqua species quae praecise haberet esse illi competeret ille conceptus et nullum aliud praedicatum dicens perfectionem simpliciter et illud praedicatum etiam competeret cuilibet speciei perfectiori

Secundo ymaginemur imaginemur secundam speciem quae addit aliquam perfectionem et ab illa vel a convenientia quae convenit cum deo et aliis superioribus abstrahitur conceptus generalis supponens pro omni re habente illam perfectionem illud praedicatum non est ita generale quia excludit primam speciem seu infimam unde quot sunt species producibiles tot sunt praedicata fabricabilia dicentia perfectionem simpliciter sed gramatici non posuerunt ymmo immo apparet huiusmodi esse maximum mathematicum quia oporteret eum cognoscere proprietates specierum Et si suprema species est producibilis tunc supremum praedicatum est sibi fabricabile et multum ultra illud et illud praedicatum non extendit se nisi ad duo scilicet ad illam et ad deum unde si capiamus a suprema specie praedicatum conveniens sibi praecise se extendunt ad duo Si capiamus praedicatum inmediatum convenit solum tribus speciebus

et sic descendendo secundum substantiam a suprema secundum hoc erit numerus praedicatorum et numerus suppositorum addito semper uno supposito scilicet deo

Econverso contingit incipiendo a extremo inferiori Ista ymaginatio proficit ad multa

primo indicat ordinem rerum

Secundo confert ad notitiam perfectionis specierum

3o confert ad sciendum nomina dei et praedicata sibi convenientia ymmo ex istis antiqui philosophi processerunt ad notitiam dei quia quicquid perfectionem dicit attribuerunt sibi

Quarto valet ad intellectum materiae ydearum tam secundum theologos quam secundum platonicos plato realiter ymaginatus est quod deus habeat aliquam diversitatem in se Item valet ad intelligendum materiam de formalitatibus unde ymaginatur quod esse est eiusdem rationis in omnibus postea vivere distinctum a parte rei abesse concurrit tamen ydemptice Ita quod sit distinctio ex natura et sunt maiores vel minores Esse et vita in sorte distinguuntur aliqualiter sive secundum quid scilicet formaliter sed non personaliter vel simpliciter

Quartus modus: primus modus abstrahendi conceptum proprium et singularem Dei

Ad propositum ymaginandum imaginandum est secundum illa praedicata quod a quolibet istorum abstrahitur conceptus singularis proportionalis tamen ad praedicatum a quo abstrahitur conceptus conveniens soli deo ut ly ens est communissimum unde potest dici uno modo quod ly ens principalius convenit creaturae vel significat creaturam ab illo potest abstrahi conceptus conveniens soli deo

Alio modo potest esse annologia viceversa ut quod esse primo convenit deo et sic est terminus singularis et convenit creaturis per posterius et sic de aliis praedicatis dicentibus perfectionem simpliciter

Et si capiatur prout deo primo convenit et est terminus singularis respectu dei et terminus communis respectu aliorum et ita habent ordinem inter se praedicata convenientia deo ut esse primo postea vivens unde ab illo praedicato vivens conveniens deo et creaturis capitur conceptus significans deum in esse vitae nunc significatur et perfectiori modo 3m praedicatur intelligens 4m volens et iste est primus modus abstrahendi conceptus proprios dei et mere simplices et est processus in infinitum in istis sicut in aliis communibus datur ulterius absolute ille est perfectissimus conveniens deo Sed utrum talis possit a nobis abstrahi dico quod non ergo non pono illum in numero abstrahendorum

Quintus modus: secundus modus abstrahendi conceptum proprium et singularem Dei

Secundus modus est a pluribus conceptibus communibus simul mentis scilicet combinando plures simul ut esse vivens intelligens etc Et ille quanto a pluribus denominationibus abstrahitur tanto erit perfectior Et forte daretur maximus numerus conceptuum communium quem intellectus posset habere et ille conceptus qui abstraheretur ab illis est perfectissimus nobis possibilis sine speciali adiutorio

Sextus modus: tertius modus abstrahendi conceptum proprium et singularem Dei

Tertius modus datus conceptibus pluribus complexis ex ipsis potest elici conceptus dei unde ymaginandum imaginandum quod licet non quilibet sufficeret quia non gerit sufficienter vicem speciei tamen bene tota congeries licet non sit proprie species dicit scriptura a specie creaturae potest cognosci

Tunc potest dici quod quaelibet notitia creata quantum est de se est sufficiens concurrere ad productionem notitiae forte quod simplex sufficeret in angelo licet non in nobis Unde secundum quod variatur proportio tam ex parte potentiae quam ex parte aliorum concurrentium ad productionem variatur conceptus

Conclusio

Advertendum quod huiusmodi abstractio verisimiliter non esse possibilis nec iuvante fide et elevante et ideo fides in talibus est luminis naturalis directiva

[Responsio ad instantias]

Arguitur contra dicta quia si ita esset sequeretur quod non possent inveniri demonstrationes et diffinitiones specierum infinite distantium

Respondetur quod nulla species distat sic infinite quia quaelibet creatura est finita et ergo per viam divisionis contingit ad quamlibet devenire

Secundo dicitur quod dato quod non per viam divisionis possemus devenire tamen per operationem posset intellectus abstrahere conceptum proprium illi speciei et sic capere differentiam et genus

Tertio dicitur quod non oportet transire per omnia sed potest fieri saltus ut dicimus homo est animal rationalis Certum est tamen quod aliquae sunt convenientiae inter hominem et aliqua bruta a quibus possent capi aliqua praedicata et non in mediate immediate oporteret capere hoc genus animalis per quae tamen praedicata non descendimus ad illam speciem homo

Quarto dico quod licet in huiusmodi denominationibus proceditur in infinitum tamen investigando diffinitionem non procedimus in talibus praedicatis sed dividendo quia ut entium aliud finitum aliud infinitum et finitorum aliud corporale aliud incorporale

Item dictum est prius quod quaelibet creatura ad repraesentandum deum habet talem naturam et per consequens species causabit aliam speciem et sic in infinitum Advertendum quod alchidus in quodam tractatur superstitioso tamen ponit quod quaelibet res causat radios quantumcumque sit accidens vel substantia ymmo lumine causatum per radios rectos causat lumen scilicet ad latus infinitum remittendo procedendo tamen ad non gradum Aliter dicitur quod non est processus in infinitum et tamen quaelibet res concurrit obiective ad intellectum datum quia sic concurrere est communicare intellectui nostro esse ad sensum dictum et sic notitia est notitia intellectui nostro et obiectum unde non renotatur in dubium quin notitia beatifica sit notitia sui Probari potest sic de qualibet dici quantum est de se sed intellectus non faciliter inmutatur per eam magister Ioannes de ripa dicit quod notitia est principaliter notitia sui Dico oppositum quod per prius repraesentat obiectum deinde se ex hoc quod intellectus convertit se ad notitiam et sic forte habebimus complexam et concurrit obiective non causando speciem dictam sed gerendo vicem speciei et obiecti

Circa textum

Circa textum 23am distinctionem Advertendum quod ly persona nec est nomen pure essentiale nec nomen relativum nec notionale quia non connotat aliquam emanationem sed est nomen suppositale non tamen relativum sicut ly homo sicut si tres personae assumerunt tres naturas humanas essent tres homines et vetatur ly persona essentiale prout distinguuntur con notionale

Secunda conclusio non dicimus ibi esse tres deos unde nomen dei capitur a forma quae est ergo unitum

Tertia in trinitate non est diversitas vel multiplicitas etc

Lectio 27, de Notitia [Erlangen Transcription]
Utrum Deus et creatura possint univoce per aliquem terminum significari?

In alia lectione Quantum ad tertium articulum utrum deus et creatura possint univocari

Advertendum quod doctores non movent istam cau materiam ad tractandum aliquid de logica sed ad manifestandum divinam excellentiam ad hoc fuit omnium doctorum intentio ut ipso cognito alliciant in sui dilectionem

Breviter doctores in ista materia intuntur ostendere quod tanta est divina excellentia et tantus excessus dei super creaturam quod non possunt univoce significari Ad hoc ymaginandum imaginandum multum confert ymaginatio imaginatio aristotelis de accidente et substantia unde aristoteles ymaginatur imaginatur quod accidens ratione suae dependentiae et defectu intrinsecae perfectionis non est proprie ens nec habet proprie esse sed in existens Ita proportionaliter ymaginandum imaginandum de creatura respectu dei quod creaturae est tantae imperfectionis et tantae indigentiae quod quodammodo deus est suum subsistere

Opinio Guillelmi Parisiensis

et hoc dicit expressissime wilhelmus parisiensis quod esse conpetit deo proprie et essentialiter creaturae extrinsice unde esse creaturae est ipse deus est ipse met sustentans creaturam unde deus habet unam causalitatem respectu creaturae quam noverunt philosophi et deus est realiter nobis magis intimus quam nos ipsi nobis et ideo est quasi sustentatio creaturarum ymmo immo est eis esse Ex isto ipse fundat inclinationem quam creatura habet ad deum quia illa tendentia et dilectio creaturae cum si deus sit eius esse

Satis potest ymaginari imaginari quod non est conceptus unicus creaturae et dei iuxta ymaginationem imaginationem dictam de substantia et accidente quia creatura non in se sed ex se habet esse unde creatura habet unam habitudinem quae est maioris dependentiae ad deum quam accidentis ad subiectum Et ista habitudo dependentiae in infinitum maior reperitur scilicet creaturae ad deum quam accidentis ad substantiam Si ergo aristoteles ratione habitudinis accidentis ad substantiam negavit univocationem substantiae et accidentis quia a fortiori debet negari univocatio dei et creaturae

unde phylosophi non consideraverunt speciales habitudines sicut nos ymmo immo posuerunt aliquas creaturas habere necesse esse sicut caelum et nobis revolutae sunt tales habitudines et nobis revolutae sunt tales habitudines Et ideo si bene considerasset habitudinem non posuisset quod fuisset univocatio dei et creaturae Avicenna expresse posuit in sua metaphysica quod deus non est in aliquo genere videndum est quomodo et qualiter doctores procedunt in ista materia

Opinio Scoti

unde doctor subtilis ponit quod potest habere aliquis conceptus realiter univocus deo et creaturae repositus in aliquo genere in hoc concordat cum aliis saltem antiquis

ulterius ponit quod conceptus entis est communis deo creaturae Advertendum quod doctores habent modus loquendi obscuros et male resolutos unde dicunt quod conceptus entis de ratione sua est indifferens ad finitum vel infinitum ideo ratio entis est communis deo creaturae

Advertendum quod realiter quando locuntur de rationibus non capiunt rationem pro conceptu et hoc est terminale nec proprie pro obiecto ideo difficile est dare intellectum et fundamentum unde quando dicunt quod ratio entis est communis credo quod capiunt rationem pro obiecto subtili modo ostenso unde a parte rei et a parte obiecti loquendo formaliter secundum modum ipsius eadem formalitas essendi correspondet deo et creaturae vel eadem ratio formalis ymaginatur imaginatur quod formalitas essendi est eadem in deo et creatura Sed differentia est inter deum et creaturam non formaliter sed per modos intrinsecos et hoc iterum est terribile

Breviter doctores isti ymaginantur imaginantur alias distinctiones quae sit essentialis etiam quam sit personalis et ymaginantur imaginantur quod ad positionem quiditatis rei in esse ponitur quid distinctum aliquo modo non tamen totaliter realiter ymmo immo ydemptitate identitate concurrens et vocatur modus essendi rei unde formalis ratio essendi in deo et formalis ratio essendi in creatura sunt eadem Sed deus habet modum infinitum et creatura habet alium modum Dicit ulterius quod iste modus non diversificat speciem formalitatis Unde ymaginatur imaginatur quod staret quod in eadem specie essent duo iudicia unum infinitum et aliud non et sic haberent diversos modus ulterius a modis intrinsecis non causantur conceptus absoluti sed a rationibus formalibus modo illae rationes possunt creare causare conceptum convenientem deo et creaturae unde secundum modum ens vivens etc sunt extra genus sed secundum formalitates et non secundum modum causantur omnia praedicata posita sub genere et ideo secundum doctorem subtilem potest esse univocatio iuxta dicta

Opinio Aureoli

Aureolus tenet aliam quia dicit quod non potest haberi conceptus univocus deo et creaturae quia deficit ratio prima conclusio sua non potest esse conceptus univocus deo et creaturae correspondens quia deficit ratio obiectiva communis unde ymaginatur imaginatur quod conceptus animalis habet rationem obiectivam adaequatam sibi communem omnibus speciebus et individuis illius generis unde conceptus de se secundum eum saltem generalis non terminatur ad obiectum inmediate sed habet rationem obiectivam ad quam terminantur etc unum ad aliquid esse perspicuum Secundum hoc dicit quod non potest haberi conceptus unicus de deo et deo creatura quia nulla est ratio obiectiva communis eis sicut est ratio obiectiva communis conceptui generis et speciei

Secundo ponit quod bene habetur conceptus confusus dei et creaturae sicut conceptus entis quia non habet unam rationem obiectivam istud est valde mirabile magister petrus pro intellectu ipsius apparet mihi quod aliqualiter potest dari intellectus considerandum pro illo quod anima intellectiva habet multiplicem orationem et inter alias nobis notas quod sensitiva vegativa et intellectiva Tunc ymaginatur imaginatur proportionaliter ad ymaginationem imaginationem istorum doctorum quod ratio obiectiva nichil nihil aliud est quam res considerata 2m aliquem modum se habendi ad operandum ut ratio generis est esse sensitivum ut quod omnis res cui competit illa ratio obicitur in ratione animalis et hoc est de ratione conceptus quod habeat sic Ad oppositum de deo non potest haberi ratio obiectiva limitata quia deus qn secundum modum est ipse inmense ita quod non reperientur tales gradus 2m magis et minus perfectos in deo sicut in creaturis unde reperiuntur in creaturis quod aliud est et est valde inperfecte et aliquid aliud est et est perfectius limitate tamen sed sic non est de deo et sic omnes conceptus qui creantur per modum speciei vel generis causantur a rebus 2m esse limitatum et deus non habet esse limitatum et ideo non potest esse conceptus univocus deus et creaturae Et si Aureolus ad istum intellectum loquitur valde probabiliter loquitur

Opinio Ioannis de Ripa

Alia via magister Iohannes de ripa dicit quod deus non univocatur de creatura

et magis intelligitur quam alii ponit propositiones pro quarum intellectu advertendum quod ipse videntur innuere duplicem ordinem praedicamentorum essentialium secundum quod tetigi

unus est praedicatorum communium quorum ens primum postea alia

Secundo ymaginatur imaginatur ordinem correspondentem in deo praedicatorum propriorum deo quia sicut ens est communem ita ab ente capitur conceptus significans praecise entitatem dist divinam et significat modo infinitatis

Secundo sicut habemus duplicem ordinem talium praedicatorum ita a parte rei est duplex ratio obiectalis correspondens verbi gratia ymaginatur imaginatur quod ens prout est commune realiter sicut correspondet ratio formalis entis quae quantum est de se est infinita licet tamen finite et 2m varios gradus possit a creatura participare ita quod distinctae rationes et distinctae res ut ita loquar correspondent istis ens vivens etc ita quod aliqualis distinctio minor quam sit personalis Ita quod correspondent distinctae res concurrentes tamen ydemptice identice unde imaginemur imaginemur quod huic praedicato ens correspondeat a parte rei aliqua entitas quae est formalis ratio et sic de aliis praedicatis Et ymaginemur imaginemur quod concurrant ydemptice sicut personae divinae concurrunt ydemptice yi in essentia divina ita dicit quod aliud est esse in deo aliud vivere et aliud esse formatur et concurrunt ydemptice

ulterius dicit quod ratio entis correspondet creaturae et cuilibet finite et ratio entis in deo et ratio entis in creatura nullo modo conveniunt ideo nullo modo possunt univocari quia huiusmodi in deo est simplicissima et indivisibilis sed in creatura est gradualis ymaginatur imaginatur quod homo vel perfectio hominis est plurium graduum qui omnes sunt eiusdem speciei quam lapis et sic in deo est totaliter alterius rationis quia omnino inmensa omnino individualis

Isto praemisso prima propositio sua ratio entis secundum quam deus denominatur formaliter ens est simpliciter inmensa capit rationem pro ratione obiectiva et sic illa ratio in deo est inmensa immensa

Secunda conclusio omnis denominatio transcendens communis deo et creaturae habet in deo rationem intrinsecam inmensam formaliter vult dicere sicut dicit de ente quia realiter in deo correspondet ratio inmensa immensa ita cuilibet alteri denominationi ratio inmensa immensa correspondet

Tertia conclusio Secundum nullam rationem in esse entis deus post communicare cum creatura formaliter Causa est quia omne illud est inmensum immensum et inmensum se habet ideo non potest communicare cum creatura formaliter Intendit probari Si deus communicaret sit in ratione essendi quod potest esse forma

Quarta conclusio secundum rationem entis vel eius denominationem essentialem tamen de deo et creatura est conceptus analogicus unde ymaginatur quod sit unus conceptus analogicus qui primo et principaliter convenit uni et posterius alteri ipse ymaginatur imaginatur quod in deo ratio entis est exemplativa esse creati et ratio viventis in deo est exemplativa creaturae Si viceversa fiat quod per prius conveniat creaturae dicit beatus dyonisius et lynconiensis quod deus non eius ens sed super ens et hoc prout principaliter convenit creaturis

Consequenter ponit quod omnes creaturae sunt univoce sensibiles secundum rationem entis patet quia est eiusdem rationis in homine in asino et sic de aliis et sic ratio vitae in omnibus viventibus creatis et sic conveniunt quasi specifice in ratione entis Sequitur quod si daretur suprema notitia creabilis esse suum esset eiusdem speciei adaequate cum esse materiae primae quia tota latitudo rationis formalis entis est in materia prima

Opinio Plaoul

Isto modo patet quomodo capiuntur formalitates in deo Sed videtur melius dicere secundum aureolum sicut ipse expositus est

Arguitur contra materiam de formalitatibus licet sit subtilis et abilicet intellectum unde est aeque difficilis sicut materia determinate ipsa tamen non probatur quia omnis ratio salvabitur faciliter et per ipsam nulla difficultas solvitur ergo non est ponenda 2o non est ratio cogens nec per eam aliquid salvatur quando salvaretur sine ea aeque probabiliter vel magis nec fides astringit nos igitur non sunt ponendae Nihilominus subtilissime ymaginati imaginati sunt doctores ponentes eas

Circa textum

Circa textum distinctionem 25am persona uno modo capitur pro essentia Alio modo pro suppositali proprietate persona non est terminus relativus sed suppositalis id est suppositum naturae rationalis Sed in trinitate tria persona ita tres personae

Lectio 24, de Notitia [Erlangen Transcription]
In praecedent lectione . .

In alia lectione In alia lectione fuit dictum unde notitia praecipue intuitiva habeat quod sit talis obiecti notitia Et quantum est de notitia beatifica creata dictum fuit quod ipsa est quodammodo ad placitum dei significativa Et ex consequenti pro declaratione materiae dicebatur quod deus concurrit dupliciter ad causandum huiusmodi notitiam et ex diversitate sui modi causa agendi diversificatur effectus

Et uno modo concurrit pure effective et quantum ad hoc dat ei Alio modo concurrit obiective et sic potest facere quod idem actus nunc plura nunc pauciora repraesentet semper indivisibiliter tamen concurrit unde tota radix quarum notitia beatifica creata repraesentat hoc vel id ex divina libertate Et ista est natura actuum relativorum revelatorum supernaturalium ymitantium imitantium quodammodo divinam notitiam ymmo immo de facto ista est de actibus beatificis et etiam ex fide unde beatus iudicat aliqua fore et tamen potest nunquam ita iudicasse et sic sine mutatione potest esse iudicium quod antichristus erit et sine sui mutatione potest ita fore quod nunquam erit

prius notatum fuit quod aliquae notitiae dependent a suis obiectis Etiam aliquae veritates unde ab eo quod est res vel non est etc sed sic non est in notitiis supernaturalibus Consequenter dicebatur quod possibile esset quod idem actus specificus quo omnes essent beati et sic salvaretur quod latitudo accidentium esset simpliciter finita quantum ad speciem c De Capacitate animae Salvaretur etiam de capacitate animae quia consuuevit introduci ex finitate capacitatis animae quod posset tantum mereri quod non posset plus praemiari nam eadem est species actuum et quod est plurimum vel pauciorum repraesentativus est ex libertate divina et sic per eundem actum infinita posset cognoscere Consequenter salvaretur quod absque successione vel productione novorum activum vel novi actus possent fieri novae revelationes quia idem actus possent nunc repraesentari quod nunquam ante D De Actu beatifico Consequenter salvaretur quod actus beatificus repraesentaret primo divinam essentiam solum et consequenter unam creaturam Consequenter idem actus potest repraesentare verum et etiam se ipsum et etiam possibile est quod repraesentaret verum et non seipsum Et sic consequenter viis actus esset rectus et reflexus

Advertendum quod probabile est dicere quod actus beatificus est simplex dei apprehensio etiam esset sui apprehensio et cognitio non solum incomplexa ymmo immo complexa non solum affirmativa ymmo immo etiam negativa unde esset affirmativa cuiuscumque perfectionis in deo saltis super eminenter et negativa cuiuscumque habitudinis repungnantis deo scilicet dependentiae etc Non est tamen concedendum quod huiusmodi actus sit sibi contradictorius quia si sic certum est quod esset propositio inpossibilis quia esset aequivalenter copulativa inpossibilis et sic esset aequivalenter falsus actus et sic anima habens illum non esset beata Isto non obstante posset huiusmodi actus successive esse iudicium dictorum duorum contradictoriorum ad invicem Nam primo quod sortes est et postea non est sed non simul utriusque iudicium

Reditio ad notitias abstractivas: duo genera conceptuum universalium

E De modis causandi notitias abstractivas univerales et dicentes perfectiones simpliciter Quantum ad notitias abstractivas fuerunt aliqua notata et circa hoc fuerunt multi modi dati causandi notitias abstractivas unus modus dato conceptu mere singulari cum connotationibus extrinsicis etc potest intrinsecus inmediate elicere conceptum singularem determinatum Advertendum circa modum causandi conceptus universalis quod quidam sunt conceptus universales dicentes perfectionem simpliciter sine limitatione Alii sunt limitati ad certam perfectionem et quandoque cum inclusione inperfectionis sicut sunt genera sub alterna et species specialissimae in genere substantiae vina excepta

Primus conceptus universalis: circa conceptus universales dicentes perfectionem simpliciter

Ulterius advertendum circa modum causandi huiusmodi conceptus quod causantur a convenientiis generalibus rerum unde ymaginemur imaginemur unam speciem infinitam quae percipiet solum cum deo secundum esse ab illa convenientia formatur conceptus generalissimus conveniens sibi et deo et cuilibet convenienti in hac perfectione Deinde capiatur secunda species illa convenit cum deo in aliqua minori quam prima et ab illa convenientia capitur alia denominatio quae non convenit in fine speciei f de ordine praedicatorum essentialium et processum in infinitum potentia infinita non poest terminari ad maximum finitum Et sic consequenter a tertia specie vel a convenientia qua convenit a deo capitur aliud praedicatum vel alia condempnatio denominatio conveniens et illi speciei sed non duabus primus et sic consequenter de aliis et sic est ordo in praedicatis essentialibus et sic ascendendo sunt infinite producibiles

Quia ex quo deus est potentia infinita ipsa non potest terminari ad aliquod maximum finitum quia si sic non esset infinita Et sic nulla esset producibiles quin deus posset ultra illam producere aliam Et sic quot sunt species producibiles tot sunt conceptus causabiles specifici essentiales dicentes corationem perfectionem simpliciter et absolute

Secundus conceptus universalis: circa conceptus universales limitatos

Alius modus secundum limitationem generum subalternorum Secundum subordinationem terminorum positorum in praedicamento substantiae secundum quod patet in arbore porphyrii

Ulterior explicatio circa conceptus universales dicentes perfectionem simpliciter

Circa primum modum advertendum quod a quolibet conceptu dicente denominationem perfectionis simpliciter potest abstrahi unus conceptus excludens omnino quamcumque inperfectionem possibilem sicut ab infima specie et convenientia cuius cum deo causatur conceptus entis Et ab illo conceptu potest capi conveniens soli deo excludens omnem limitatam perfectionem Et quod supponeret pro perfectione inmensa immensa dicendo ens inmensum immensum ens omnino perfectum et sic de quolibet praedicatorum dictorum a quolibet potest praedicatum capi deo proprium

Et sic in infinitum contingit huiusmodi latitudinem reperire Secundum quod sunt conceptus communes reperibiles deo et creaturae convenientes Et sic consequenter ex quolibet istorum potest elici aliter quia quibus illorum exprimit limitate ut primus exprimit solum esse et sic possumus ab illo formare esse inmensum conveniens soli deo Aliud praedicatum esse vivens quod convenit deo et creaturae Et attribuimus deo propter penuriam terminorum deo attributorum Et ab illo potest capi istud praedicatum vivens inmensum

Consequenter posset inveniri unus conceptus repraesentativus omnium illorum et esset proprius deo Utrum in via sit invenibilis credo quod non sed in patria est huiusmodi Patet quomodo plures conceptus possent esse simplices quorum quilibet pro deo supponeret

Sed iterum ex omnibus conceptibus deo propriis scilicet esse divinum vivens divinum etc Ex illis possent elici conceptus mere absoluti etc et etiam esset ordo inter illos conceptus et quanto conceptus absolutus ex pluribus talibus conceptibus connotativis formaretur tanto esset perfectior Et secundum hoc essent processus in infinitum ascendendo per potentias semper magis perfectas

Ulterior explicatio circa conceptus universales limitatos

G notitia creaturae est apta concurrere ad notitiam abstractivam de deo Alius est modus abstrahendi conceptus non solum modum tactum sed ex conceptibus limitatis ad creaturarum Dico circa hoc quod quaelibet notitia creaturae quantum est de se est inmediate apta nata ad concurrendm et ad causandum notitiam abstractivam de deo nam sicut creaturae habent ordinem ad deum Ita notitiae creaturarum habent ordinem ad notitiam dei et sic notitiae creaturarum sunt quaedam modo lumina apta nata concurrere ad productionem notitiae dei ymaginandum quod ex unica notitia non potest ut plurimum in nobis creari notitia dei vel conceptus et hoc propter de factum vel debilitatem potentiae abstractivae Et ex hoc consurgit quod posset nunc ex pluribus notitiis nunc ex paucioribus aliquando cum concursu discursus et secundum haec resultant diversi conceptus dei et magis vel minus perfecti Et ideo inter operationes animae vis abstractive est multum nobilis excellens et intellectum perficiens

Et propter hoc quod fuerunt valde multi modi de deo apud antiquos formandi conceptus Ars abstractiva esset multum utilis si esset tradita sed non sunt datae regulae et est multum difficile propter latentiam intellectus ymo immo dixerunt aliqui philosophi quod per modum abstractum intellectus patet devenire in notitiam intuitivam dei quia secundum hoc quod notitiae abstrahuntur diversimode et a pluribus aliis tanto sunt perfectiores et quando intellectus ad hoc deveniret quod vetaretur intellectus adeptus

Advertendum est quod consideranda est certa habitudo et combinatio notitiarum Unde ex ista combinatione notitiarum creaturarum sensibilium inter se quasi per modum speciei repraesentatur deus ita quod ex illa combinatione consurgit quaedam armonia et quaedam habitudo quae habet se per modum speciei scilicet ex tota illa congerie notitiarum et tunc intellectus elicit notitiam dei Ita quod nulla illarum sufficit sed omnes vel nulla est notitia vel omnes simul Sicud Sicut in armoniis ex uno solo non causatur armonia sed ex congerie multorum Ita quod ex multis conbinatis consurgit armonia et sic recte sicut in combinatione qualitatum primarum secundum variationem producitur forma substantialis magis vel minus perfecta ita secundum varias species huiusmodi notitiarum et secundum variam conbinationem specierum huiusmodi notitiarum formantur conceptus nobilioris et altioris speciei etiam secundum abilitatem intellectus Pono tamen quod licet huiusmodi conbinatio teneat vicem speciei non tamen est proprie species nec causat eius speciem

Opinio Henrici de Oyta

Et ex hoc apparet quod magister henricus de Eutha non videtur multum bene dicere de notitia sensitiva unde ipse ymaginatur quod ex duabus speciebus simul scilicet duorum obiectorum causatur tertia species unde ex concursu speciei lucis et ex opato in iride causatur rubedo Non est sic Nam sensus in hoc potest valde bene decipi Sicut pono de calore Nam si praesentetur alicui in rase consuueto praesentari farinam intellectus sive sensus non exibit in actum nisi iudicando de farina nec causabitur species farinae

Responsio ad Henricum de Huta

Contra ibi causatur actus cognitionis cognoscendi farinam negatur sed causatur realiter notitia actualis calcis

Secundo dico quod licet produceretur actualis notitia farinae hoc tamen non esset per speciem calcis nisi quasi extrinsece moventem ad concordationem speciei farinae et sic stat

[Resolutio: possibilitas notitiae circa Deum]

Patet qualiter multipliciter potest haberi conceptus abstractivus de deo mere simplex et sibi proprius primo nunc abstractivus et sibi proprius secundum quod abstrahitur a denominationibus convenientibus sibi et creaturis

Secundo potest esse qui ab huiusmodi conceptibus sibi propriis abstrahitur et quanto a pluribus tanto est perfectior et est processus in infinitum

2o ex combinatione notitiarum creaturarum et secundum infinitos modos combinandi infiniti conceptus simplices possunt causari Rabi moises dicit quod deus non est cognoscibilis a nobis nisi removendo inperfectiones

Circa textum post praedictorum Ista est distinctio 22a prima conclusio Quod nomini divinorum sunt sex differentiae quaedam singulis propria quaedam sunt essentialia et nulli propria convenientia tamen cuilibet personarum quaedam dicuntur personaliter et non relative ut incarnatus Aliud dicitur de omnibus simul et non de aliquo solo ut trinitas et hii tres simul tamen non est aliqua res deus quae nec sit pater nec filius nec spiritus sanctus unde non est sanum concedere trinitas est illa res quae est pater et filius et spiritus sanctus

Secunda conclusio nomina singulis perfectius propria sunt relativa et non substantialia vel essentialia

Tertia conclusio nomina substantialia dicuntur de essentia et de qualibet persona

Quarta conclusio quodlibet nomen relativum dicitur ad aliquid et non est commune tribus ut generare spirare

Lectio 28, de Notitia [Erlangen Transcription]
Utrum Deus reponatur in aliquo praedicamento vel in aliquo genere praedicamentorum

Quantum ad 4m articulum videndum est utrum deus reponatur in aliquo genere quantum ad hoc non debet esse magna difficultas utrum loquar de re vel de termino unde terminus ponitur principaliter et res 2ariae Etiam aliqui posuerunt praedicamenta realia

De ista materia variae sunt opiniones Ockam Gregorius halkot et alii moderni plures dixerunt quod deus reponitur in praedicamento significatur per termen repositum in praedicamento et per consequens ipse est deus Etiam in praedicamento relationis secundum ockam quia terminos diversorum praedicamentorum potest significari Et in praedicamento actionis quia agit vel est agens

Opinio Ockham

Quando quaeritur utrum reponitur in praedicamento

ipse notat primo quod genus est conceptus communis significans multa differentia specie

Secundo notat aliquid esse in genere dupliciter uno modo tamquam conceptum alio modo tamquam significatum per conceptum

Tertio dicit quod respondendum est quod sic quia terminus ipsum significans reponitur in praedicamento probat quia quod deus concipiatur per aliquem conceptum et significetur per aliquem tantum repositum in praedicamento non detrahit a sua perfectione quia ad hoc non sequitur compositio in deo nec finitas nec aliqua inperfectio verum es ipse respondet ad auctoritas antiquorum doctorum qui videntur innuere quod deus non reponitur in aliquo praedicamento Unus dicit quod est articulus ad hoc Dicere deum in praedicamento error

Ockam respondet quod capiebant praedicamentum aliter quam consequenter capitur Ita quod capiebant genus sic quod habet rationem partis realiter et sic esse in genere est esse tanquam partem conpositi et sic bene conceditur quod deus non est in genere

Contra Okam

Contra istam propositionem arguitur sicut visum est deus non est univocabilis cum creatura quia non potest univoce significari cum creatura ratione distantiae et modi essendi quia deus magis excedit substantiam creatam quam substantia accidens Etiam substantia creata magis indiget deo manente quam accidens substantiam et propter hoc quod accidens sic distat a substantia et indigt substantia non est univocatio substantiae et accidentis igitur sicut prius dictum est

Secundo probatur quod conceptus dei non sit in aliquo genere quia si sic cum omnis conceptus specificus sit aptus natus praedicari de pluribus sequeretur quod etiam posset saltim ex modo suae significationis non sic repugnaret et per consequens conceptus dei non excluderet pluralitatem deorum Similiter dicitur quod tamquam individuum appareret ibi esse plura individuata similia et per consequens erunt plures dii

Tertio supponendo secundum doctorem subtilem quod diffinitio conceptus specifici repositi in genere talis est quod non repugnat sibi in primo modo dicendi per se vel 2o modo quod dicere dicunt realitates distinctas vel supponant realiter pro diversis realitatibus sed hoc repugnat deo ratione suae simplicitatis et angelo non Dicit tamen quod diffinitio angeli componitur ex certis differentiis licet essent absolute impossibile necessariae tamen non repugnat diffinitioni angeli quod in primo modo et 2o modo dicere realiter supponant pro diversis realitatibus sed hoc aliunde nec conpetit sibi primo et per se ut diffiniendo animam tamen huic diffinitioni non repugnat primo et per se quod sint realitates distinctae licet forte per accidens repugnat vicem ex quadam alia realitate quia idem est modo sic non est de deo quia quaelibet differentia esset actualissima ita quod quaelibet debet ipsum repraesentare ut necesse esse et ideo quia diffinitioni eius repugnat esse in genere per consequens diffinito ideo diffinitum non potest esse in genere

Item conceptus substantiae non plus sibi convenit ut est genus nec plus supponit pro deo quam conceptus sapientiae prout reponitur in praedicamento qualitatis sed prout reponitur sapientia in praedicamento qualitatis non dicitur de deo quia si sic tunc esset generalissimum et sic deus esset accidens quia esset qualitas

Alia opinio

Alia opinio scilicet doctoris subtilis ponit istam propositionem quasi describendo genus quod genus est illud subtranscendente est praedicabile in quid et de pluribus differentibus specie quorum nulli repugnat per se ex diffinitione sua specifica quod in eo sit compositio

Et ens et omnia illa praedicata perfectionalia de quibus animalis mentio sunt extra genus Et videtur mihi compositio magis theologica nec sunt genera secundum modum accipiendi apud eos ideo genus debet diffiniri sicut iam dictum est unde angelo et animae non repugnat per se ex sua diffinitione specifica compositio

Conclusio responsalis

Sequitur contra ipsam opinionem conclusio responsalis quod deo repungnat esse in genere praedicamentali ex sua simplicitate necessitate unitate et infinitate Simplicitate quia diffinitio sua specifica componitur ex praedicatis nullum potentialitatem dicentibus quia quaelibet dicit purum actum et simplicem In aliis est ordo quoad modum concipiendi quia dicere generales sunt quodam modo semper potentionales respectu spiritualium Et ista deduci potest de aliis scilicet unitate et necessitate Generaliter quilibet terminus positus in diffinitione dei significat in mediate immediate inmensitem et actum purum et ideo quantum ad hoc non debet esse ordo talis sicut in aliis

Opinio Ioannes de Ripa

Opinio magister ioannes de ripa absolute negat deum posse univocari in quocumque praedicamento Scotus bene in transcendente quia ibi non includitur infinitas Ideo consequenter magister Ioannes de ripa habet respondere quod non est in aliquo genere communi in quo creaturam quia genus univoce debet praedicari de suis speciebus unde esse dei est alterius rationis et est esse infinitum sic non est de creatura

Secunda Conclusio Creaturae univocantur secundum praedicata perfectionalia quae vocamus transcendentia communiter univocantur in qua univocatione perfecta quia conveniunt in eadem ratione ut omnia entia in esse et omnia viventia in vivere et sic consequenter

Opinio aliorum doctorum

Alia opinio scilicet Augustini dicit quod non est in aliquo genere etiam magister sententiarum unde omnes doctores antiqui quasi scilicet gandavensis sanctus thomas concordant quod deus non est in aliquo genere Gandavensis allegat avicennam in sua metaphysica in pluribus locis Etiam aliqui voluerunt elicere ex dictis commentatoris quod omnia incorporalia sunt extra genus magister ioannes de ripa dicit res inmateriales non reponuntur in aliquo genere sicut intelligentiae Gandevensis et 20tu quaestione articulo 2o Alii dicunt primo primae partis summae suae ponit rationes ad probandum quod deus non est in aliquo genere nec in praedicamento unde dicit sic deus re non est res alicuius praedicamenti sed illa quae sunt ab eo per participationem sunt in generibus unde ens dividitur primo in ens creatum et ens increatum ulterius ens creatum est annologum ad 10 genera Increatum non est in genere Ens creatum dicitur annologico de 10 praedicamentis ut dicit porphreius Etiam aristoteles dicit quod ens dicitur annologice et substantia et accidentibus ipse allegat augustinus de fide ad petrum

Secundo arguit genus habet suas species distinctas 2m esse super additum genus habet se per modum materiae et differentia per modum formae Et sic iste doctor sollempnis videtur ymaginari quod realiter a parte rei et obiecti debet esse quaedam potentialitas in genere ita quod genus est quaedam quiditas potentialiter Et differentia per modum esse se habet quod cum super additur generi constituitur una species ex additione alterius alia species unde ipse ymaginatur imaginatur quod esse distinguuitur ab essentia

Tertio arguitur quod deus non est accidens nec substantia ergo non est in aliquo genere quia non est accidens patet quod non est substantia quia de ratione substantiae sunt duae conditiones Prima in subiecto non esse scilicet quod non inhaereat alicui Secundo quod sit apta nata subici ideo vocatur substantia modo quantum ad secundum modum ista conditio repungnat deo ergo deus non est substantia Postea allegat Avicennam 2o metaphysicae suae dicentem de universitas habet principium quod est neccesse necesse esse non contentum sub genere videtur iste ymaginari imaginari quod deus sit exemplar rerum et quod omnia sint ab eo exemplata primo substantiae de inde a substantis quasi emanant accidentia quia ista genera debent esse exemplata Ipse tamquam principium primum ponitur supra deinde substantiae deinde accidentia

Responsio de Plaoul

Pro declaratione antiquorum aliqua sunt attendenda primo quod praedicamenta sunt artificaliter inventa causa doctrinae et facilitatis doctrinae Ex hoc sequitur quod variae potuerunt institui

Primo instituta fuerunt per simplicitatem rerum propter finitatem modorum concipiendi ideo valde utile fuit reducere omnes conceptus ad 10

non sic quando potuissent fuisse plura non tamen ita commode nec pauciora unde simplicissimus quidam recitat aliquos philosophos qui reduxerunt praedicamenta aristotelis ad duo scilicet esse absolutum et esse respectum scilicet esse substantiam et esse aliqualiter ita quod unum essentiale et aliud accidentali

Alii consideraverunt totam latitudinem vel congeriem omnium rerum illi fuerunt diversi quidam praecise substantiam et qualitatem Istius opinionis fuit ockam dicit quantitatem esse substantiam vel rem quantam quantum est de relationibus dicitur quod non differunt ab extremis de motu quod est mobile

Alii ponunt plura

alii tria quia ponunt quantitatem distinctam

alii ultra relationem

Alii ultra actionem et passionem et dicunt quod actio non est illa res quae progreditur ab agente nec passio quae recipitur a passo

Scotus ponit 10 Notandum ulterius tenebo opinionem scoti quod si ens est terminus univocus tunc quaelibet res est in praedicamento et per consequens deus omnes formae quae possent absolute significari reponerentur in primo genere doctores aequivocant de hoc nomine substantia quia qui dicunt quod deus non est substantia volunt quod substantia aliquid connotet scilicet inperfectionem Subtilius locuntur qui dicunt quod deus non reponitur in genere quia praedicamenta traduntur ab antiquis 2m rationes exprimentes naturams rerum propriam pro quibus supponunt et ordines et habitudines illarum Ideo forte quia antiqui inmediate induxerunt iuvenes in conceptus altissimos ut melius postea conciperent

pro intellectu antiquorum d quomodo genus est materia et differentia forma vel genus est quiditas Advertendum quod moderni glosant ipsos de terminis scilicet quod genus ingreditur diffinitionem et additur differentia

sed ista non est intentio antiquorum sed resolvunt se ad rem vocando genus rem et ponunt quod est quodam quiditas

pro cuius intellectu ponitur exemplum de anima licet sit res indivisibilis tamen habet multas operationes et multas particulares inclinationes vel naturas ut ita loquar primo infimum modum suae perfectionis et est existere et ista conditio prima operatio sua est appetere sic ex t ista conditio prima in omnibus est generalis deinde ascendendo ipsa habet varias operationes habet influere formaliter et constituere aliquo modo conceptum Deinde habet inclinationem quod sic in loco scilicet quod corpus quod informat sic supra terram vel in loco sibi naturali etiam quod complexio sua sit reducta ad debitum temperamentum ita aeterna et alia elementa et sic tandem quod erit vegativa postea sensitiva postea intellectiva Anima ergo considerata secundum naturam suam infimam ut ita loquar vel conditionem habet rationem generalissimi obiectivo et ascendendo per suas operationes ipsa significatur per terminos minus generales et tandem veniendo ad naturam suam perfectissimam ipsa significatur per speciem speciessima et semper prima est potentialitas respectu sequentis Et ideo phylosophi imposuerunt terminos quasi proportionaliter loquendo

Item potest reduci ad subordinationem formarum substantialium et si non sic ita tamen ymaginabile imaginabile est quod secundum ordinem illorum praedicatorum sint formae ita quod per primam ponatur in esse solum et illa erit multum potentialis et illa ulterius recipit aliam et sic consequenter et sic salvabitur modus antiquorum vel possemus ponere secundum ymaginationem wilhelmi parisiensis unde yamginatur quod creatura est sua essentia sed non est suum esse sed deus est esse creaturae et secundum quod actuatur variis speciebus actuationis in vivere etc etiam secundum hoc possemus ponere ordinem

Alia vio ponendo distinctionem realem inter esse et essentiam cum ydemptitate identitate reali sicut proportionabiliter formalitatibus magister ioannes de ripa dicit quod realiter est vera compositio in qualibet reposita in praedicamento unde ymaginatur imaginatur quod ratio formalis essendi est prima a qua sumitur praedicamentum

Alia vivendi ratio est quae est conponitur cum prima concurrunt tamen mere unitive

Alii posuerunt universalia correspondentia ex parte rei Reputo primum modum magis probabilem quia consonat theologiae philosophiae et veritati Appareat finaliter consonanter doctoribus quod non reponitur in genere

Ad rationem si diceretur saltim est in genere relationis dicitur quod non quia ut dicitur genus relatorum ut dicitur de creaturis dicit aliquam limitationem perfectionis repungnantis deo et si reponitur hoc est per quandam annologiam et quandam super eminentiam et non secundum proprium modum secundum quam puta sunt instita instituta de ad significandum

Circa textum

Circa textum de proprietatibus personarum distinctionem 26am prima conclusio hoc nomen ypostasis dicitur de qualibus persona singulariter et de omnibus similiter pluraliter ypostasis id est suppositum vel subsistentia

Secunda conclusio aliqua sunt nomina propria singularum personarum exprimentia suas proprietates

Tertia conclusio non omne quod dicitur de deo dicitur secundum substantiam et non omne quod dicitur secundum substantiam dicitur ex tempore quia relativa dicuntur non secundum substantiam Clara est quod relativa ab aeterno dicuntur non secundum substantiam

Alia conclusio filius dei dicitur aeternaliter filius dei etiam per gratiam potest vocari filius ad optimus Item spiritus sanctus dicitur donum et aliqualiter dicuntur plura dona et est donum in se ad intra aeternaliter et donatum temporaliter

Alia conclusio trinitas potest dici spiritus sanctus ad vertendum advertendum quod ly spiritus sanctus potest capi uno modo generaliter attribuitur cuilibet personae et sic quaelibet persona dicitur spiritus et sancta Sed si capitur a proprietate tunc negetur de qualibet alia persona etc

Lectio 29, de Notitia [Erlangen Transcription]
Utrum 'Deus esse' sit demonstrabile: praefatio

Quantum ad 5m articulum videndum est utrum deum esse sit demonstrabile et hoc excludendo statum viatorum de quibus non est dubium quin ex praemissis prioribus via doctrinae sciant concludere demonstrative deum esse licet sit principium complexum evidentissimum nec talis demonstratio facit de novo scire respectu eorum Sed utrum possint stante beatitudine habere aliquam novam notitiam respectu huius quod deus est de isto possunt esse duo modi dicendi vel huiusmodi processus esset ex notitiis in verbo vel in proprio genere ad intel??lectum per lumen gloriae potest dici utroque modo quod sic licet beatitudo essentialis sit in variabilis seu beatifica notitia de lege statuta nichilominus nihilominus quantum ad accidentalia posset variari ita quod ex notitiis in verbo possit beati concludere quod deus est

Secundo in proprie genere specialiter iuti lumine gloriae nec huiusmodi scientia in proprio genere et beatifica sunt incompassibiles ymmo immo nec actus fidei aenigmaticus est inconpossibilis visione clare quod deus est ymmo immo causando demonstrationem pro evidenti notitia praemissarum et evidenti notitia de bonitate commune et quod sunt respectu alicuius potentiae concludentes huiusmodi conclusionem quod deus est deus cognoscit se vel potest se cognoscere demonstrative licet non sit sibi demonstratio vel discursus Primo potest dici quantum ad hoc quod sit notitia evidens aequivalenter demonstrativa

non ergo intelligo de statu beatorum quia non est dubium quin possint

Etiam de statu innocentiae non revocatur in dubium quin in illo statu erat evidenter demonstrabile ne dum theologice ymmo etiam in primo lumine naturali et theologice concurrente lumine supernaturali etiam ex puro lumine in statu innocentiae

Nam venerabilis hugo de sacramentis nedum quod deus est sed etiam quod deus trinus et unus primus parens potuit habere notitiam nam ex habitudine ymaginatorum creatae ad ipsam trinitatem increatam potuit evidenter concludere deum esse trinum et unum inmediate immediate anima videbat se esse animam et esse factam ad ymaginem imaginem dei et trinitatis ergo cognovit se secundum illam habitudinem quod non fuisset nisi cognovisse utrumque extremorum forte ex cuilibet creaturae notitiae est deducibile quod deus est et trinus

Iterum Item non revocatur in dubium utrum sit demonstrabile etiam in lumine naturali a substantiis intellectualibus perfectioribus quam sit homo

doctores non revocaverunt in deum dubium quin species superior posset habere demonstrationem alicuius conclusionis ad cuius ad sensum nos non possemus pertingere nisi per fidem

Utrum Deum esse sit demonstrabile in lumine naturali in statu naturae lapsae?

Ideo restat difficultas utrum in statu naturae lapsae sit demonstrabile deum esse in lumine naturali

[Conclusio prima]

Conclusio naturalis investigatio humana ex lumine naturali praecise non concluderet evidenter deum esse Ista conclusio fuit in radice satis tacta in toto processu in quo ostensum fuit quod fragilis est et debilis humana investigatio sibi derelicta Et patuit de primis phantasmatibus qui non posuerunt ultra substantias sensibiles aliquam rem spiritualem quos sanctus thomas allegat in libro de angelis et substantiis separatis in principio Et etiam de Caldeis pro tunc philosofantibus qui non colebant nisi astra et caelum et numquam non moti posuissent substantias spirituales Et si posteriores posuerunt hoc fuit per doctrinam a prophetis vel abadam vel quia aliqui fuerunt super naturaliter illustrati Radix fuit saepe tacta scilicet per penam culpae originals de isto satis dictum est

Consequenter potest dici quod phylosophi nullum conceptum verum de deo ex puris naturalibus non motu habuerunt nam in conceptibus eorum semper inportantur aliquid inperfectionis vel deo repungnans ratione cuius semper subiecta propositionum quas formaverunt de deo pro nullo supponunt propter falsam connotationem inperfectionis imperfectionis deo repungnantis Excluso tamen platonem aristotelem socratem et alios quos verisimile est fuisse illustratos

Conclusio Secunda

Secunda conclusio deum esse est theologice demonstrabile in lumine naturali ita quod sit demonstrabile in lumine naturali adiuto fide Et haec est proprie theologice demonstrare sicut expressum a suo loco Et quod ita sit primo sunt testes omnes antiqui doctores unde omnes concedant in hoc quod omnes rationes aristotelis ad istum processum factae sunt demonstrative ergo a fortiori in lumine iuto fide

Advertendum quod aliquid esse demonstrabile dicitur in ordine ad aliquam potentiam cui apta nata est fieri huiusmodi demonstratio

Secundo advertendum quod demonstratio non debet censeri demonstratio nisi respectu potentiae debite dispositae unde ad sciendum utrum a processus sit demonstrativus respectu potentiae humanae non est videndum utrum sit demonstrativus puero vel dementi vel laeso in naturalibus vel indisivo Causa sub est nam sunt demonstrationes evidentissime methaphysice quae non possunt esse demonstrativos carentibus usu rationis Sed debet censeri demonstrativa vel non demonstrativa in comparatione ad intellectum bene dispositum patet hoc in simili de philosopho in ethicis ubi semper remittit ad iudicium sapientis

Boetius in libro suo de ebdomedalibus ponit istam distinctionem quod duplex est ai conceptio una ita communis ut quisque probat id est approbat eam auditam ut omne totum est maius sua parte Alia est quae est communis apud omnes sapientes ut spiritualia non esse in loco est communis ai conceptio et principium apud intellectum elevatum et bene dispositum Ita ymaginandum imaginandum proportionaliter aliquid esse demonstrabile et utrum processus sit demonstrativus debet attendi penes iudicium sapientum

Et quia antiqui doctores catholici sapientes posuerunt quod sit demonstrabile et etiam illae rationes phylosophi quod non sit processus in infinitum sunt demonstrative Sed theologus habet alios conceptus quam purus p quia lumine fidei iuvante acquirit scientiam nobiliorem et alterius speciei quam philosophus purus quia per fidem lumen naturale dirigitur et formatur roboratur ad formandum conceptum nobiliorem de propositionibus vocalibus de deo formatis quam purus philosophus et ideo conclusiones theologicae etiam cum processu philosophi sunt nobiliores et altiores specie quam in puro lumine naturali deductae et istud est satis deductum a doctoribus

Probationes aliquorum doctorum

Ponam aliquas rationes ad probandum quod deus sit

Probatio Scoti

Arguit doctor subtilis valde apparenter et demonstrative apud intellectum bene dispositum sic Aliquid est factum a se nec etiam a nullo ergo ab alio quod Aliquid sit factum patet per experientiam quod non a se hoc est evidens apud intellectum bene dispositum quia nulla res potest se de non esse ad esse producere quia quodammodo res quae non est aliquid ageret ymmo immo esset prius natura quam ipsa met sit et hoc inplicat quocumque modo prioritatis Et hoc dicit Augustinus primo de trinitate nichil nihil gignit se ut sic scilicet quod faciat se esse nec angelo quia quod aliqua res quae penitus nichil est incipiat esse et non ab aliquo non videtur possibile quia non est ratio quare plus modo quam prius produceretur

Etiam est contra experientiam quia semper quod movetur ab aliquo movetur vel producitur illud quod movetur vel producitur fit ergo b ab a et eodem modo arguitur de a quia est effectibile vel ineffectibile Si ineffectibile et facit b tunc est prima causa et hanc vocamus deum Si a sit effectibile iterum arguitur et quaeritur a quo et quia non est processus in infinitum perveniamus ad aliud inperfectibile et per consequens erit aliqua causa efficiens vel non effectu et illa est deus

Item forte diceretur quod esset processus in infinitum in talibus

Illo tamen dato arguit scotus et significat totam multitudinem effectorum Et sic a ista multitudo est effecta et non ab aliquo huiusmodi multitudinis ergo ab aliquo extra hanc multitudinem et per consequens est res ineffectibilis et per consequens est prima causa

verum est quod doctores calumpniant istas rationes et forte ostendam in lectione sequenti quomodo possent calumpniari Sed pro nunc adducam alias rationes

Probatio de Ripa

De ripa procedit probando intentum dato quod sit processus in infinitum et causis et effectibus ponit duas suppositiones

prima quod in tali ordine illud quod est superius semper est perfectius ymaginandum imaginandum quod infinitum productum ab alio sit minus perfectum secundum ordinem causalitatis ita quod semper causa superior est perfectior et dicit quod videtur esse quasi evidenter notum

Secundo supponit quod creatura quanto est perfectior tanto est dependentior Ista suppositio non esset evidens in lumine naturali iuto fide nam in puro lumine naturali contradictionem quia videtur in puro lumen naturali quod angeli essent minus dependens quam res flexibiles Ergo dixerunt aliqui quod realiter haberent neccesse necesse esse quem errorem secutus est ille de monte sono Sed considerata habitudine creaturae ad deum generaliter sicut creatura perfectior quantum ad sui productionem requirit causam perfectiorem ita quod quantum est ex parte suae productionis requirit maiorem influxum productum quam res minus perfecta ita quod indiget proportionaliter de conservatione quod ipsa quantum est de se est magis labilis quam res minus perfecta ita quod indiget proportionaliter maiori influxu conservatio unde augustinus et alii immiunt quod creatura quasi continue producitur quia nullum gradum habet sufficientem ad existendum sed solum est purum dependens Ideo ut loquar quanto plus habet de esse tanto plus habet dedependenter

Item creatura quodammodo quasi accidens scilicet quantum quandam similitudinem dependet a deo Et ergo quidam philosophi posuerunt quod deus respectu creaturae habet se per modo informationis et hoc propter indigentia ipsius creaturae Unde Rabbi moyses ponit quod deus est causa in genere causae efficientis formalis et finalis Item liconiensis in expositione librorum augustini ponit quod deus habet se per modum formae sicut de figura sigilii respectu alicuius liquid quia ad substractionem statim evanescit

Tunc de ripa procedit nam dato quod esset processus in infinitum istud non evitat quin deus sit nam signemus infimam illa non sufficit tunc erit alia et ascendendo semper creatura erit magis influxibilis et sic indiget magis sustentante posset exemplum poni de liquare si esset liquor fluxibilis et alicuius circa ipsum magis fluxibilis et sic consequenter erit processus in infinitum nisi ponatur aliquid prohibens fluxum Ista ratio est satis apparens theologo cuius lumine naturale iuvatur lumine fidei

Aliae probationes

Alia ratio potest esse ex infinitate artificii Nam considerata subtilitate artificii scilicet caeli et motuum eiusdem et organi satione minimi animalis vel in arbore non potest resolvi nisi ad unum artificem subtilissimum

Item potest argui ex stabilitate rerum obiectorum obiectivarum nam illa est infinita ergo debet sibi corresponderi potentia talia cognoscens et illa non est nisi deus Antecedens patet nam capto quocumque corpusculo de illo infinita sunt dicibilia Etiam infinita sunt habitudines istius ad alia et ita proportiones et faciunt pulcherrimam armoniam et non a casu igitur ab artifice ponitur

Item ex determinatione causarum indifferentium ad effectum unde ignis infinitorum graduum caloris quaelibet potest producere quando producit primum potest producere secundum ita quod infinitorum quaelibet potest producere ergo oporteret quod sit aliqua causa determinans Ita quod una causa producat hoc individuum et non aliud sibi omnino simile non videtur salvabile quando sit aliqua prima causa determinans

Item ex ordine rerum res ordinantur ad invicem sicut experimur oportet ergo tandem devenire ad finem ratione cuius totus ordo disponitur unde Aristoteles in fine 12mi metaphysicae concludit Entia nolunt unus ergo princeps

Circa textum

Circa textum distinctionem 27am prima conclusio non est idem esse patrem et genuisse filium et aliud esse filium et habere patrem ergo aliquid esse spiritum sanctum et ab utroque procedere Patet de essentia quia est pater est tamen non generat filium Ita quod non sequitur a est pater ergo generat filium unde pater potest capi pure adiective et sic negetur illa essentia est pater Alio modo subiective et tunc bene conceditur secundum modum antiquorum

Secunda conclusio haec nomina genitor genitus verbum ymago imago relative summuntur in divinis aliqua sunt propria personis et sunt condistinctiva notionalia sicut generatur

Tertia nomina essentialia capiuntur quandoque propriis sicut dicitur deus de deo lumen de lumine et quando dicitur deus generat sicut est ita essentiale sicut ly essentia

Quarta conclusio Quod secundum nomina essentialia bene dicitur hoc de illo sed ss secundum propria non non dicitur ut non dicitur pater de patre

Quinta conclusio nomina essentialia interdum non solum capiuntur pro propriis ymmo immo aliquando pro tota trinitate ut cum dicitur nemo bonus nisi deus

Lectio 30, de Notitia [Palantine Transcription]
Utrum demonstrabile est 'Deum esse unicum'

In alia lectione Positum est prius quod demonstrabile est deum esse Nunc videndum est de eius unitate

prima propositio necesse est unicum esse deum ita quod inpossibile est plures deos esse

Quod Deum esse unum in specie

probatur quia si essent plures vel differrent specie vel differrent solum numero primum non potest dari ex eo quod omnia quae differunt specie habent ordinem inter se sic quod unum est reliquo perfectius datur ergo a et b fit perfectius b sequitur quod b non est deus quia per ly deus intelligitur perfectum quo nichil potest esse perfectius quod autem res differentes specie habeant talem ordinem patet quia alias non esset ordo perfectionum inter se

Etiam probatur alias per diffinitionem anshelmi de praedicatis dicentibus perfectionem simpliciter patuit alias

Quod Deum esse unum in numero

deinde probatur quod non possent diffinire numero solum quia si sic et sunt eiusdem speciei et eadem ratione qua possent esse duo individua talis speciei etiam infinita et sic sequitur quod infinita talia individua possunt esse ergo infinita sunt quia individuis est bona consequentia a posse esse ad esse unde in terminis absolutis bene sequitur A potest esse deus ergo a est deus Et sic non est repugnantia ubi in aliqua specie possunt esse duo individua quando possunt esse infinita

Item pluralitas individuorum in aliqua specie est propter inperfectionem ergo nullo modo in illa specie qua reponitur deus est ponenda individuorum pluralitas consequentia tenet quia deus est simpliciter et universaliter perfectus antecedens probatur quia pluralitas individuorum non est nisi propter corruptibilitatem eorum quia non possunt perpetuari in individuo ergo est pluralitas ut perpetuentur in specie et continuentur Propter istam causam fuit ymaginatur imaginatur aristotelis quod in qualibet specie intelligentiarum non esset nisi unum individuum

Item tota latitudo speciei in se considerata quae est plurium individuorum contentiva ut ipsa est plurium individuorum contentiva est magis perfecta quam aliquod illorum et sic de pluralitate deorum illa multitudo si poneretur esset perfectior quam aliquod illorum et per consequens nullum illorum esset deus

Item si perfectiones illorum duorum concurrerent essent maior perfectio quam unius solus igitur

A??dum sic est quod inpossibile est esse plures deos sed etiam est evidenter demonstrabile non quidem a priori sed a posteriori unde philosophus concludit unicum esse deum Item Aristoteles 12 metaphysicae Est unus aeternus et finis perfectionis et tandem concludit unus ergo etc

Ad istam conclusionem faciunt magister ioannes de ripa et doctor subtilis multas rationes videas si placet

Duo argumenta contra istam rationem

Contra conclusionem facit facit scotus unam rationem et arguit sic loquendo de lumine naturali si esset aliquod bonum simpliciter infinitum videtur quod nullum esset malum nam unum contrariam specialiter infinitum cor?undem reliquum

Item arguit a priori non potest probari quod deus sit vel quod deus sit unus ergo a posteriori solum et per creaturas sed creaturae sunt praecise finite ergo non potest inferri ex hoc aliquod bonum infinitum ergo nec deus cum ponatur esse bonus seu bonum infinitum

Responsio ad primum argumentum

Ad primum dicitur quod intelligitur de agentibus mere naturalibus vel agentibus per modum naturae deus autem nec est agens naturale nec habet contrarium unde malum non est positive malum sed solum denominative extrinsecus vicem quod libere producitur contra divinum praeceptum

Sed quid dicerent philosophi qui dicunt deum mere naturaliter agere

quantum est de aristotele ex aliquibus dictis videtur innuere quod deus est mere libere quia in 12o metaphysicae attribuit sibi omnem denominationem perfectionis simpliciter et per consequens libertatem

Item ex actibus nostris quia in nobis ponamus libertatem et cum ad cuiuslibet actus productionem concurrat etiam cum voluntate nostra concurrit

Item aristoteles 4o physicorum videtur quod per subtiliationem medii in infinitum potest velocitari motus et per consequens 2m aristotelem potest agere contra communem modum forte quod esset opinio philosophorum quod deus quantum ad aliquas operationes mere naturaliter concurret et quantum ad aliquas libere Sed anima nostra quantum ad aliquas operationes mere naturaliter agit et quantum ad aliquas libere et voluntarie non dico quod ista propositio sit vera sed antiqui philosophy philosophi sic possunt salvari et esset satis probabile

Respondetur ergo ad rationem secundum variam theologiam Concedendum est quod deus mere libere agit et non naturaliter

Responsio ad secundum argumentum

Ad aliam dicitur quod ex creaturis concluditur quod deus est infinitus et inmensus ad probationem quod quaelibet creatura est finita ergo neganda est consequentia propter multiplicem causam

primo licet creatura sit finita tamen ad sui productionem requirit potentiam simpliciter et absolute immensam et infinitam propter istam radicem antiqui phylosophi philosophi negaverunt creationem quia videtur esse finita distantia inter esse simpliciter et non esse Similiter quia infinite difficultatis esset et non posset fieri nisi a potentia simpliciter infinita et quia non posuerunt talem dixerunt consequenter quod creatio non est possibilis

Item nisi requireretur potentiae activae inmensitas immensitas respectu cuiuscumque effectus minimi sequeretur quod deus posset suam causalitatem alicui creaturae communicare taliter quod creaturae sufficeret effectum producere de non esse ad esse et quod deus conservaret creaturam Verbi gratia sit difficultas ut 10 producere aliquam creaturam et habeat illa creatura causalitatem ut 100 tunc potest si deus conservet eam et dimittit eam suae naturae quo ad agere

Item licet quaelibet creatura in se considerata sit solum finita tamen inter creaturas sunt infinite habitudines et relationes quibus consideratis relucet in na crea turam vel creaturis immensitas artificis ergo quantum ad simplicem entitatem obicitur ut finita obiecta tamen secundum omnes habitudines quas habet vel habere potest repraesentat suum artificem ut infinita

De subordinatione essentiali causarum inter se

Sequitur tam genere causae efficientis quam finalis est infinitus Doctores dixerunt de essentiali ordine causarum unde causae vocantur essentialiter ordinate quando sic se habent quod 2a nullomodo potest agere nisi in virtute primo prima dirigente et coagente Isto modo describuendo dicendum est quod nulla causa 2a potest alteri 2o causae subordinari loquor de essentialiter subordinatis patet quia quaelibet potest agere alia non coagente quia quibuscumque datis una potest conservari alia destructa et deus mediate illa potest agere sed praecise primae causae quaelibet 2a causa subordinatur

Obiectio ad definitionem causae essentialiter ordinatae

Sed arguitur contra Capiamus primam causam et secundam concurrentes ad alicuius effectus productionem tunc 2a causa ponit illam rem in esse Ponamus quod deus subtrahat influxum suum quo ad produceretur et quod solum conservet tunc videtur quod illa secunda causa ponat effectum quia realiter ponebat vel posuisset ponamus ergo quod conservetur tunc producet dicitur quod cuiuscumque effectus productio requirit inmensitatem causae effectivae

[Responsio]

Ad rationem dicitur dupliciter

uno modo dato quod ita fieret quod deus subtraheret influxum suum effectivum et influeret solum conservando illam secundam causam quod non sufficeret quia requiritur infinitam causam infinite agens

Secundo dicitur quod ex ordine essentiali 2ae ad primam inpossibile est quod secunda influat effective ad alicuius effectus productionem sine influxu effectivo primae causae quia est subordinata sub in eodem genere essentialiter verum quod quandoque capitur magis communiter proportionaliter tamen ad primam acceptionem ita quod causae vocantur essentialiter subordinatae quia 2a non potest agere nisi prima coagente secundum cursum statutum Et secundum hoc corpora superiora subordinantur intelligentiis et intelligentiae deo et hoc est bene verum de causis naturalibus sed quantum est de actibus causarum liberarum dicitur quod inmediate immediate subordinantur deo Sed in naturalibus dicendum quod sic ut homo subordinatur soli quantum ad productionem hominis et sic etiam illa inferiora omnibus superioribus

unde quantum ad operationes pure naturales citra liberum arbitrium subordinantur causis superioribus Scotus doctor subtilis et ockam late tractant hanc materiam

De causis finalibus

Sicut dictum est de causis efficientibus ita de causis finalibus unde non stat aliquid concurrere per modum finis suae sine concursu dei Ita quod deus est primus finis et prima causa effectiva unde media quae sunt ad finem ultimum sunt omnino contingentia habitudo autem creaturae ad finem suum ultimum et omnino insolubilis

Utrum ratione Scoti est demonstrativa

De ratione scoti qui reputavit valde apparens bene arguit sic aliquid est effectibile et non a se Si dicatur processum esse in infinitum in causis nichilominus nihilominus continuat suam rationem sicut prius patuit Doctores

circa istam materiam multa notant et dicunt plures quod ista ratio non est demonstrativa

quia diceretur quod non est evidens quin sit processus in infinitum in causis essentialiter subordinatis et sic etiam malus posset argui

Alii arguunt quod licet realiter aliquid de novo sit vel incipiat tamen non est absolute evidens nam antiqui philosophi plures posuerunt rerum aeternitatem sicut anaxagoras qui nec materiam nec formam ponit Etiam illi qui loquuntur de athomalibus

Secundo dicunt quod non est evidens quin aliquid fiat a se primo ymmo immo ymaginabile imaginabile est quia ponatur casus quod aliqua res producatur subito in instantia tunc in eodem instanti in quo est producta adaequate ipsa potest concurrere effective ad aliam rem puta ad alium angelum Et ponatur casus de angelo Iste angelus scilicet a producit b omnino sibi simile igitur potest producere se ipsum quare enim non potest habere actum volendi quo velit se producere Et ponatur quod habeat volitionem et deus velit illam volitionem esse causam suae productionis Item a producit b ergo potest producere a tenet consequentia quia quantumcumque vera causa potest producere unum effectum alicuius speciei pro eodem instanti potest alium producere eiusdem speciei Item ponamus quod pro isto instanti velit etc Item b potest producere a ergo se tenet consequentia quia suam causam in qua est virtualiter ergo quaelibet illarum causarum scilicet a et b producet se Ex istis sequitur quod positiones de ista materia sunt neutrae Item dicunt alii quod non est evidens quod aliqua producatur creatura ab alio bene diceretur quod incipit esse a casu sicut isti philosophi qui negaverunt intentionem agentium contrarium non est evidens sed est consuetum

Consequenter de processu in infinitum quando arguit scotus ista tota latitudo est creata dicunt quod non potest significari adaequate Item dato quod significaretur tunc quando dicitur tota multitudo est creata dixerunt quia vel ly tota capitur cathegorematice vel sincathegorematice Si sincathegorematice non conceditur conceditur quod quaelibet pars ab aliquo creata est et tamen quaelibet pars a nullo creata est Sed capiendo cathegorematice non conceditur quia non potest signari a quo

Responsio: Natura demonstrationis

Notandum quod secundum alios aliud est demonstrativum sicut alias fuit dictum debet attendi penes intellectum bene dispositum Secundo advertendum quod mere debent recipi secundum quod sunt unde evidentia est maior in uno genere sciendi quam in alio ut patet de mathematicis et aliis patet philosophus etiam in ethicis in una quaque scientia sufficit procedere secundum materiam subiectam Ad propositum quia deus est res abstractiva infinitae perfectionis et sensibilis a nobis ideo evidentiae et demonstrationes de ipso sunt alterius rationis et sic non sunt eiusdem generis demonstrationis cum mathematicis unde tenendum est quod ratio scoti est evidens nec sequitur respondens potest se defendere a contradictione ergo ratio non concludit ymmo immo demonstrationes metaphysicae mathematicae possent defensari absque contradictione vel oppositum et ergo qui nolunt capere scilicet pertinentes vel sunt pertinaces vel deficiunt sic quod non habent intellectum bene dispositum

quando dicitur non est evidens aliquid fieri de novo dicitur est evidens satis habenti intellectum bene dispositum utrum de potentia dei absoluta aliquid posset se producere est inpertinens mere quia non sequitur aliquid de potentia dei absoluta potest se producere in nichil nihil producitur ab alio et sic est evidens evidentia sufficienti apud intellectum bene dispositum Tertium est quod deus potest facere quod aliqua res produceret se per communicationem ydeomatum ut christus genuisset se ipsum ponamus quod genuisset mere naturali et communi de muliere et in instanti infusionis animae assumpsisset huiusmodi naturam in unitate supponitur ipse esset ille puer qui generatur et tamen generaret se et esset pater et filius suus Sed quaeritur 2m intellectum Augustini utrum posset se generare ut sic dicitur quod non quia licet possit se ipsum generare non tamen ut sic quia in casu posito non faceret se esse quia christus prius fuit et sic nulla res potest se producere ut sic quia si sic tunc realiter haberet prioritatem naturalem respectu sui ipsius

Scotus ymaginatur imaginatur instantia naturae et licet quandoque causa et effectus sunt simul tempore tamen non simul natura tunc capiamus primum instans naturae ut dicit scotus in illo non est effectus et tamen causa est in illo secundum ymaginationem imaginationem

Tunc ad rationem ponamus quod producatur nunc angelus in eodem instanti adaequate A potest producere b angelum admitto tamquam possibile consequenter ponitur quod velit realiter se producere admitto etiam quando ponitur quod ista volito sit realiter causa productiva ipsius dico quod hoc est ponere contradictionem in terminis quia causalitas illa quae est volitio est posterior ad esse angelum Quando dicitur ponitur quod viceversa b producit a casus est impossibilis Nam ex habitudine causae ad effectum revertitur b respectu a et sic sequeretur quod idem esset prius et posterius respectu eiusdem Quando dicitur a producit b effectum ergo quodlibet individuum alicuius speciei potest nego consequentiam quia potest habere rationem prioritatis respectu alicuius et non respectu cuiuscumque quia non respectu sui ipsius

Sequitur quod duo effectus omnino similes producuntur et a concurrit ad unum scilicet al ad b et non potest ad alium scilicet ad seipsum concurrere

Sequitur quod concursus a ad b inpedit concursum b ad a quia nulla est repugnantia in primo et tamen quia a concurrit inpeditur viceversa unde illa habitudine ablata est in eadem instanti b potest producere a etc

Quantum ad materiam de processu in infinitum Advertendum quod in aliquibus stat esse terminum et in aliquibus non dato quod mundus esset aeternus non esset dare terminum quia quaeritur de illa multitudine Notandum quod aliqua multitudo potest esse taliter ordinata quod denotatur nullus esse terminus respectu illius verbi gratia si esset bona intelligentia et illa generare aliam et illa aliam et sic in infinitum sic quod quaelibet esset pater nec nulla esset genita non gingnens quaelibet esset pater et esset processus in infinitum In aliquibus est processus in infinitum ubi datur terminus Si ymaginemur totam latitudinem creatorum et causantium quantum ad illa quae sunt creata est infinita latitudo et datur terminus huius multitudinis eo quod est alterius rationis ut inter extrema

Item ex se in dyametro et circumferentia datur maximus angulus possibilis causari et tamen est processus in infinitum ad illum per minores Et si darentur infinite creaturae adhuc daretur infima et suprema tota multitudo infinita clauditur terminis ad extra Si esset linea circularis infinita igitur terminaretur duobus terminus et esset infinita et si circumferentia illius poneretur supra lineam rectam ipsa causaret angulum contingentiae acutissimum Adam et magister henricus de eutha diffusa et bene tractant istam materiam

Circa textum

Circa textum scilicet distinctionem 28vam praeterea considerare oportet prima conclusio hoc nomen in genitus est nomen relatum et non praedicatur essentialiter sed relative in ordine ad non genitum unde ingenitum dupliciter capitur uno modo pure negative et sic dicitur quasi non genitum et sic competit spiritui sancto alio modo capitur positive et sic habet se quasi positiva proprietas sicut innascibilitas et sic esset proprium patri

Secunda conclusio non est idem dicere patrem esse patrem et patrem esse ingenitum quia uno modo convertitur cum patre et alio modo non

Alia conclusio licet sit concedendum alium esse patrem etc tamen non aliud

Alia conclusio Sicut solus filius dicitur genitus verbum ymago imago sapientia nata aliquando tamen capiuntur mere essentialiter et sic pater dicitur verbum et sic capitur cum dicitur quod anima cognoscit omnia in verbo

Lectio 31, de Notitia [Palantine Transcription]
Responsio ad rationes principales: quod Deus non sit a nobis cognoscibilis

Alia lectio Solvuntur rationes probantes quod deus non est cognoscibilis a nobis et sunt perfecte in una lectione ante quae incepit visum est quomodo fides non subiacet / Quantum ad 6tm articulum et ultimum in quo solvendae sunt rationes introductae ad probandum quod non sit deus Primo arguebatur quod inpossibile sit habere notitiam de deo quia vel est proportionata illa notitia obiecto et sic est infinita et si potentiae erit proportionata obiecto et non erit notitia de deo

Responsio ad primam rationem

Respondetur primo dicendo quod non reperitur proprie aliqua proportio secundum proprium modum loquendi inter potentiam et obiectum etiam notitiam et obiectum scilicet nec proportio quae est in quantitatibus sicut in motivis quae comparantur in quantitatibus ad similitudinem vel in numerus Dico quod inter potentiam et eius obiectum vel inter potentiam et eius actum et actum et obiectum eius non reperitur talis proportio

Dicta doctorum debent intelligi quod obiectum est conveniens potentiae et bonum quae est de per se vel inclinativum Ita quod in proposito deus est obiectum beatificum et finis ultimatus igitur optimum creaturae et per consequens proportionatissimum Et ideo in hoc creatura quiescit et omnes inclinationes quae sunt per modum creaturae cessant

Sequitur primo quod quanto deus magis excedit potentiam perceptivam tanto magis est sibi proportionatus nam nisi excederet inmense non haberet rationem sim?bilis sufficientem ergo non haberet sufficientem proportionem secundum modum expressum unde ratione suae immensitatis conpetit sibi illa ratio scilicet quietationis

Sequitur de actu quod quanto actus inter obiectum et potentiam magis excedit facultatem naturalem potentiae tanto est sibi magis proportionatus unde in huiusmodi latitudine quanto actus sunt nobiliores tanto magis excedunt facultatem naturalem intellectus et tanto magis quietant creaturam et delectant et per consequens magis proportionata

Sequitur quod huiusmodi proportio non consisteret in aliquo gradu quantum ad speciem nam tota latitudo actuum beatificorum est talis quod in huiusmodi latitudine quilibet gradus est proportionatus et conveniens et ascendendo continue datur semper commune convenientior quantum ad speciem et forte quod non est dandus supremus de potentia dei ordinata sed de potentia dei ordinata forte ita est quod communicavit christo seu animae christi et dicitur actus summe proportionatus Sed esset verum de omnibus aliis a christo scilicet puris viatoribus quia nullus alius attinget sicut christus

Sequitur quod nullum obiectum finitum est summe proportionatum potentiae creatae intellectivae quia nullum est quod sibi summe conveniat vel eius appetitum summe quietatat unde omnis causalitas finalitatis reperta in creaturis reducitur ad ipsum deum nulla potest se ipsa esse causa filius respectu alicuius in ipsum ordinabilis sed oportet ulterius in deum Augustinus inquietum est cor nostrum donec requiescat in te

sequitur quod nullae potentia proportionatum est obiectum sibi simile vel ipsum met deo solo excepto nam quaelibet alia ordinatur ad illud disproportionatum et dissimilissimum sibi

Sequitur quod ex diversitate magis consurgit proportio convenientiae quam ex similitudine Similiter reperitur in naturalibus nam materia est proportionatissima forte et econtra tamen habet oppositas conditiones quia materia est potentia pura et forma actus ergo propositum habent tamen ordinem inter se et ex illo ordine consurgit bonum convenientiae

Sequitur quod dependenti independens et indigenti indigens est proportionatum

Sequitur ad esse proportionatum sicut ponitur potentia ad obiectum non requiritur aequalis convenientia patet ex dictis nam sicut esse proportionatum magis consurgit ex oppositis rationibus quam ex convenientia aequali Sed est magis convenientia ordinis quae habet ad illud et secundum quod coniungitur bene est sibi

Similiter quod proprie loquendo non requiritur similitudo inter actum et obiectum quia non competit notitiae ratione similitudinis quod repraesentat obiectum sed ex concursu obiectivo quantum ad notitiam intuitivam vel ex concursu primo notitiarum intuitivarum quantum ad notitiam abstractivam et sic patet solutio primae rationis

Responsio ad secundam rationem

Ad 2am arguentem quod inpossibile est de deo habere notitiam ratione infinitatis distantiae obiecti a potentia quia mobile infinite distans a loco non potest moveri ad locum nisi per formam infinitam vel virtute infinite movente

Advertendum quod licet ad essentialem perfectionem sit distantia infinita non tamen quantum ad propositum spectat Nam divina essentia non distat infinite cognoscibiliter a potentia intellectivam unde sic superficies et linea ymaginatae abstractae quantum est ex parte essentialis perfectionis non distat infinite quantum ad habitudinem quantificativam Et in proposito quantum est de essentiali convenientia est infinita distantia Ymmo quodlibet obiectum potest percipere

2o dicitur quod si esset aliquis color in argumento vel apparentia esset ad probandum quod impossibile esset attingere divinam essentiam comprehensive per potentiam perceptivam creatam nam ad comprehensive cognoscere oportet habere notitiam ita perfectam in esse notitiae sicut obiectum in se cuius est notitia huiusmodi modo concedendum quod ad comprehendendum divinam essentiam requiritur notitia immensa modo creatura non est capax illius notitiae ymmo immo solus deus sic se ipsum percipit comprehensive

Responsio ad tertiam rationem

Ad tertiam quando dicitur sensus non potest cognitive attingere intellectum igitur nec intellectus diu quia maior distantia est intellectus ad deum quam sensus ad intellectum

Respondetur quod huiusmodi excessus quantum est ad propositum est omnino inpertinens unde visus habet obiectum suum circa lucem et non potest in saporem in quem gustus et gustus non potest in lucem unde sensus sunt limitati secundum organa Et intellectus non est virtus organica nec corporea Ideo sufficit intellectui quod habeat intelligibile circa quod versetur et ergo non est ex intrinseca limitatione quod sensus non potest in hoc vel in illud sed extrinseca quia fertur in suum subiectum secundum diversas complexiones et diversa organa sed intellectus saltem ut sic non limitatur per huiusmodi organa ergo quodlibet cognoscibile habet indifferenter pro obiecto

Responsio ad quartam rationem

Ad 4tam rationem vel esset met divina essentia vel qualitas creata Non divina essentia quia si sic esset immensa notitia et immenso modo repraesentans Nec potest dici quod creata quia deus est omnino circumscriptibilis et inmensus etc

Argumentum tangit difficultatem tractandam circa distinctionem 17am Et est tamen probabile et sustinibile licet magister non teneatur in commune

Tunc respondetur et potest concedi quod deus potest esse notitia creaturae sic quod potest vitaliter inmutare potentiam absque creatione cuiuscumque actus

Quando dicitur etiam sequeretur quod creatura infinite cognosceret negetur consequentia ad probationem quia est realiter notitia inmensa incognoscit inmense consequentia non valet quia deus mere libere communicat se tamquam notitia secundum quemcumque gradum limitatum sibi placet rectae sicut ad extra producit communicando tantam vel tantam perfectionem

Ad rationem nam arguitur sic et apparenter nam quantum una species notitiae est perfectior tanto perfectius inmutat et sic ascendendo sed illa notitia quae est deus esset esset supra latitudinem etiam infinitorum specierum creabilium ergo perfectiori modo inmutabit nego consequentiam quia huiusmodi notitiae qui creatae sunt inmediate ab obiecto sunt agentia naturalia et inmutant sensum ultimum suae potentiae et staret quod notitia creata faceret perfectius cognoscere obiectum quam deus concurrens ut notitia Magister Ioannes de ripa respondet Si deus sit notitia creaturae ipse est infinita notitia quantum ad speciem et infinita quantum ad gradum

Istud non potest stare quia licet deus absolute sit notitia infinita ipse tamen est notitia creaturae secundum eandem denominationem specificam studium quam notitia creata esset notitia creaturae unde secundum aliam speciem est sibi notitia et secundum aliam creaturae quia si esset modus inmensus immensus secundum quem est notitia creaturae ratio demonstraret quia infinite repraesentaret et si illa esset superior illa inmensum plus immutaret quam suprema species notitiarum creaturarum unde sicut illud notitiae est demonstratio extrinseca ita quod extrinsecum et sibi quod sit talis speciei

Sed cuius speciei erit divina essentia quando erit notitia creaturae

Respondetur quod erit illius speciei notitiae cuius notitiae gerit vicem et ita sequitur quod potest esse infinitarum specierum notitiarum et sic reponitur in tot speciebus in esse notitiae quot sunt species notitiarum quas supplet quia aequaliter secundum speciem et secundum gradum inmutat adaequate et ideo quantum ad hoc esset eiusdem speciei cum notitia cuius vicem gerit quia est sibi accidentale quod sit notitia unde in quacumque proporare notitia creata movet deus ut notitia potest movere et non est de ratione notitiae quod inhaereat

Quantum ad secundam viam dicitur quod per notitiam creata potest deus agnosci quando dicitur deus cui mensus igitur nulla notitia creata potest sufficienter repraesentare negatur consequentia Si intelligitur quod nulla potest sic quod repraesentet ita sufficienter sicut est in se concedetur Sed bene possibile est quod per aliquam notitiam creatam cognoscatur ut summum bonum et summe quietativum et quod sit obiectum infinitum de notitia animae christi ipsa est realiter tamquam exemplar divinae essentiae etc est quasi mundus archithipus in quo relucent omnia et tamen non est ita clara notitia sicut deus est licet omnia repraesentet

Dicit adam penes quid attenditur perfectio notitiae

iuxta hoc ymaginandum imaginandum est ponatur quod sint duae notitiae una repraesentet deum et alia et deum sed clarius licet nichil nihil plus sit quod est lux superioris speciei unde dicit Adam si sortes et plato cognoscerent quod triangulus habet tres etc etiam aeque perfecte unus cognoscit sicut alter et ita perfecte sortes sicut deus quia deus quantum ad hoc solum finite cognoscit scilicet quantum est ex parte huius enunciationis adaequate Salva reverentia non bene stat quia licet non plura repraesentent tamen stat quod sic alterius speciei lucis quia quicquid deus cognoscit hoc luce similiter inmensa cognoscit et notitia quam sortes habet est valde debilis et lux remissi Dicit adam consequenter continuando materiam quod non est inconveniens concedere quod deus cognoscat contingenter ergo quod nec cognoscit finite dicitur quod contingenter deus scit antichristum fore vel contingenter scit antichristum fore et scit tamen inmutabiliter et immense unde mutabiliter quia non potest esse mutatio in deo 2o stat quod non inevitabiliter et tamen non inmutabitur hoc stat in terminis

Circa textum

Circa distinctionem 29am prima conclusio hoc nomen principium dicitur relative de qualibet persona spiritus sanctus est principium ad extra

Secunda conclusio pater est principium principale trinitatis

Tertia pater ab aeterno principium et filius sed spiritus sanctus non quia non nisi ad extra

Quarta licet pater sit principium creaturarum non tamen tria principia Quinta pater et filius etc

Lectio 4, de Fide [Erlangen Transcription]
Fides est conformis divino iudicio: solutiones ad multas instantias

Alia lectio Ex ymaginatione imaginatione de fide possunt solvi multae rationes et difficultates quibus involvuntur[?] alii tenentes communem modum.

Prima instantia

Prima difficultas utrum aequali certitudine ex fide credatur futuro contingenti. Sicut neccessario verbi gratia huic de resurectio mortuorum orh erit et huic deus est trinus et unus.

Responsio ad prima instantia

videtur quod non quia unum est neccessariam et neccesse esse et aliud contingens licet iudicium futurorum posset non fore tamen assensus fide est tantae certitudinis non potest falli fides non habet suam apparenciam ex parte obiecti licet ex se.

Secunda instantia et rationes

Contra arguitur probando quod praedictam non sint vera ymo immo quod fidei possit sub esse falsum

quia spei de facto sub est falsum igitur fidei tenet consequentia quia spes videtur etc. Antecedens de praescito qui habet spem quae est quidam assensus quo assentit se habiturum vitam aeternam et tamen non habebit

Secundo quia hoc potest accedere in isto casu posito quod aliquis existens in extrema neccessitate necessitate debeat accipere corpus christi et petatur ab eo virum cedat hoc esse corpus christi Respondet credo et illi potest subesse falsum quia possibile est quod illud non sit corpus christi ymmo quod non sit debita facta consecratio

Tertio capiamus aliquem qui ex habitu fidei exeat in actum istius enunciabilis quod christus incarnabitur vel quod unus antiquus pater habuerit et contintire[?] usque ad instans incarnationis tunc qui erit falsus quia in illo instanti non est unum dicere quod christus incarnabitur ymmo est incarnatus

Item abraham de facto meruit ex fide et tamen per illam credidit falsum quia credidit filium suum esse ymolandum qui non erat ymo laudus et illi fidei subfuit falsum

Item spiritus sanctus potest concurrere active ab assensui propositionis false igitur fides ?c?? quia fides non est maioris dignitatis neccessaris quia spiritus sanctus Q?s[?] patet quia nichil potest produci adextra quando deus concurit et spiritus sanctus

Item est in potentia obedientali respectu concu?que deus voluerit ipsam assumere ergo deus potest ipsam assumere ad assenciendum falso

Opinio Holcot

Ala[?] dicit quod inquam intellectus credit propositioni non neccessitatus fuerit per assensum ad hoc et rationem et excludit habitum fidei sed hoc non videtur ?ni[?] quia tenes quod actus fidei non est in potestate nostrae vel voluntatis non me?te[?] habitur habitus infusus in baptismo se solo non sufficit exire in actum utque de parvo baptisato merito inter sarracenos Sed tunc poetitur quae est d?? dicitur quod iste qui habet habitum facilius disponitur ab habendum actum fidei quam qui non habet habitum Quia si uterque facit diligenciam tunc in habituato intenditur caritas ex quo est in gratia et in alio non quia non in gratia unde requiritur ultra quod sit diligencia odium mali et amor boni

Videtur quod holcot ymaginatur imaginatur de fide quod sit unus habitus acquisitus etc vel unus habitus opinativus Timendum est quod quam plures credant non ex fide neccessaria necessaria ad salutem sed ex fide gravata per rationes probabiles ut quod penis est per habitum opinatum[?] scilicet qui est cum formidinie Argumentum holcot credo non est in potestate mea sine motivo assentire propositioni unde propositis duabus una evidenti et alia non tunc illi inevidenti non passum assentire sine motivo seu ratione modo in articulo trinitatis ex maxime me videncia

Responsio ad rationes de Holcot

Adver tendum quod lata seu magna est differentia inter propositiones indifferentes et omnino inpertinentes Ad finis humani consecutionem et alias neccessario necessario ordinatas ad finis humani consecutionem videlicet inter illas quae sunt de neccessitate salutis quia alias quae non unde natura inducit ho? inclinationem ad essentiendum illis quae sunt de necessitate salutis et ita est in rebus pollitticis quia natura ind?t ho??um quod sit alias civile et ergo eciam rationale quod homo plus inclinetur ad propositionem quae est de neccessitate salutis quam ad aliam indifferentem et inpertinentem Gesta radice quod quaelibet creatura rationalis habet instinctum ad deum tam in affectu quam in intellectu In affectu quantum ad diligere in intellectu quantum ad cognoscere provenit omnis ydolatria idolatria ex istis

Tunc ad rationem holcot dicitur quod non est similem de propositionibus indifferentibus et habentibus neccessariam habitudinem ad finem humanum

Aliter potest solvi quod fides habet alium modum respectu sui obiecti quam aliquando habitus qui actus fidei non habet apparenciam ex parte sui obiecti Sed diceretur quod esset quod obiectum intellectus sit apparens verum conceditur vel quod ibi sit apparentia ex parte obiecti vel alterius modo dicitur quod fides ex sua int?istate est apparentia

Circa textum

Nota circa textum quod quando dicitur de partibus ymaginis imaginis memoria non capitur pro memoria sensitiva sed pro actu actione per speciem intelligibilem et habet se tamquam primum producens et comparatio pri[?] et inde producitur intellectio quae comperatur filio et ista duo quia diligunt se producunt spiritum sanctum per modum amoris

Lectio 32, de Notitia [Palantine Transcription]
Responsio ad quintam rationem

Alia lectio pertinens ad instantum articulum Ad istam rationem vel illa notitia esset finita vel infinita Quinta ratio principalis ad probandum quod deus non est cognoscibilis tangit utrum huiusmodi notitia esset finita vel infinita Si finita aliqua creata notitia potest esse ita perfecta Si infinita tunc esset increata

Quod primum sequitur probatur nam aliquid obiectum creatum causat notitiam certe perfectionis et aliud obiectum perfectus ioremiorem et sic quia processus est in infinitum deveniendum est ad aliquod obiectum causans notitiam perfectiorem ista finita

Primo magister Ioannes de Ripa respondet quod non est processus in infinitum in talibus notitiis quia totus numerus specierum in genere accidentium est finitus Consequenter diceret Quod aliqua sunt obiecta quae non possunt concurrere obiective sed si debent cognosci quodlibet ipsorum erit sui ipsius notitia formaliter et illa erit perfectior quam notitia quam habemus de deo quia illa est intelligentia et nostra est accidens

Ista positio licet sit probabilis quia non est contra fidem tamen tenui contrarium B: Quod non est proportionalis habitudo notitiarum inter se sicut obiectorum aliquibus causantur et plura alia bona Ideo respondetur secundum alia viam Sed pro declaratione mere advertendum quod non est proportionalis habitudo notitiarum inter se sicut obiectorum a quibus causantur et in hoc prima causa vel ratio stabit solutio huius dubii Causa igitur dicti est quia valde bene possibile est quod aliquod obiectum uniformi concursu causet valde diversas notitias ut notitiam sensitivam et notitiam intellectivam

Item si obiectum causet notitiam in nobis et angelus esset praesens causaret aliam notitiam perfectioris 2a causa speciei in angelo Alia causa quia obiectum non est totalis causa huius notitiae sed concurrit potentia unde non sequitur si aliqua aggregatio causarum concurrit si una dupletur et ergo totus effectus dupletur Ex ista radice habetur bene quod non sit eadem proportio notitiarum sicut obiectarum quia idem obiectum potest producere diversas species notitiarum nobiliores et perfectiores secundum diversitatem applicationis potentiarum 3a causa Tertio diceretur quod ex alia radice non oportet quod sit eadem proportio quia ascendendo per obiecta contingeret devenire ad aliqua obiecta quae mere libere agerent et ita videtur esse de angelis quod deus velit aliqua fieri stricte per eos et non videantur nisi velint

4ta causa Quarto dicitur quod non dantur huiusmodi proportiones secundum quod ymaginatur imaginatur adam scilicet secundum quod datur obiectum perfectius potest dici quod species non communicant in aliquo in quo possint conparari unde proportio proprie dicta semper sit in quantitatibus eiusdem generis ut numerum ad numeri continui ad continuum unde si perfectio humana duplaretur quid esset hoc non posset illud reperiri et sic procederet argumentum super falsa ymaginatione imaginatione unde si perfectio humana duplare etc sicut prius Unde species non possunt sic comparari

5ta causa Quinto dicitur licet admitteretur causa doctrinae scilicet quod placeret excessus obiectum tunc diceretur quod non esset eadem proportio notitiarum quia non oportet quod causalitas obiectiva correspondeat ad perfectionem rei in se scilicet quod sit talis proportio causalitatum obiectivorum sicut est proportio essentiarum inter se ut repugnat mere primae quia agat Unde causalitates sunt communicatae secundum quod congruit ordini universi ita quod stat quod perfectio essentialis valde modicum addat ad causalitatem obiecti nam quia staret quod non posset attingere causalitatem alterius obiecti secundum speciem dato tamen quod causalitas alterius valde modicum excederet

6a causa 6to diceretur quod visio dei aliquo modo est infinita licet tamen posset excedi in eadem specie visionis ita quod posset esse maior dicit adam quod non capit istam rationem ideo eam dimittit Forte vocant eam infinitam quia habet infinitas species sub se secundum quod finit infinita obiecta et cuilibet cortndum correspondet notitia alterius speciei

Aliter respondet Adam ymaginando imaginando quod ex parte capacitatis animae evaditur huiusmodi difficultas nam dato quod omnia obiecta essent causata quae essent nata causare huiusmodi notitiam ex quo anima est solum finitae capax non potest capere huiusmodi notitia infinita ut si summa sit ut mille posset non posset anima capere nisi ut mille et sic de deo dato quod ageret secundum ultimum suae potentiae non posset agere in hac potentia perceptiva nisi notitia ut mille et cum hoc illa notitia excedit alias notitias quia est nobilioris obiecti et quantum ad gradum est aeque perfecta quia nullum obiectum creatum potest intensiorem et sic quantum ad speciem et nobilior et etiam quantum ad obiectum licet non quantum ad gradum

Contra opinionem Adamae

Ista solutio non sufficit

primo quia inpertinens est de capacitate animae humanae quia si anima humana non sit capax capiatur intelligentia vel capiantur met obiecta

Item non solvit difficultatem principalem quia non agimus de perfectione graduum eiusdem speciei sed de perfectione specifica graduum quia non acquiritur maior perfectio essentialis ex acquisitione graduum quia albedo ut 10 et albedo ut 2 sunt eiusdem perfectionis essentialis verum est quod iudicio modo quandoque vocat perfectionem individualem specificam et ita non est consuetum

Aliqua, quae declarandum sunt

Pro ipsius declaratione sunt aliqua advertenda quod nos possumus loqui de essentiali proprie perfectionem et quantum ad hoc non videtur inconveniens quod aliqua notitia de creatura esset ita perfecta essentialiter sicut esset notitia dei demonstrata aliqua certa puta ista visione est Quantum est ex parto obiecti non repugnat creaturae quod quantumlibet perfecte cognoscitur ideo aliqua est infinite perfecta et est magis perfecta quam sit notitia animae christi de deo Credo quod magister Petrus loquitur ibi de notitia quam deus habet de creatura Etiam obiectum non est causa totalis notitiae Et ergo secundum cursum creaturae causantis notitiam perfectionem ymaginari imaginari potest quod ascendendo sic secundum huiusmodi creaturas concurrentes semper erit notitia perfectior Ponamus quod deus concurrat valde remisse stat quod causetur una notitia valde remissa quantum ad perfectionem specificam

2o nos possumus quantificare quantum ad intentionem et tunc non est difficultas quia stat quod notitia de creatura sit intentior quia deus potest concurrere causando notitiam intuitivam valde remissam

3o potest intelligi quantum ad gradum perceptionis et gradum qualitatis qui dicitur notitia et ponam differentia quantum ad gradum perceptionis et gradum qualitatis qui dicitur notitia ut si idem gradus vel aequalis alicuius notitiae poneretur in angelo esset maior captivitatis quam in homine quia angelus est maioris perfectionis homo ergo erit maior gradus captivitatis quam homo ergo erit maior gradus perfectionis perceptionis quam in homine Ideo gradus in esse perfectionis est alterius rationis quam qualitatis in se non quod velim ponere distinctionem rerum quantum ad hoc sed ad sensum dictum Tunc quantum ad hoc staret quod aliqua notitia creaturae esset maior etc

Quarto quantum ad speciem lucis quia realiter deus est lux immensa etiam notitia hominis est quaedam lux et sic ymaginando imaginando latitudinem in qua deus esset suprema lux et sic consequenter et sic ascendendo esset semper perfectior notitia Item quod minor notitia de specie lucis superioris excederet maximam de specie lucis inferioris Sicut si ymaginaremur imaginaremur de sole et radiis eius respectu alterius lucidi et radiorum eiusdem Ita quod minimus radius non radios solares excederet maximum alterius lucidi

Quinto inperfectione conperatur una notitia ad aliam secundum habitudinem quam habent notitiae ad ultimum finem et ipsius consecutionem unde notitia dei immediate coniungit potentiam cognitivam cum fine ultimo in qua coniunctione consistit ultima perfectio et sic staret quod cognitio speciei inferioris esset perfectior quam multae sunt species et obiecta quorum cognitio est inpertinens ad consecutionem ultimi finis Quantum ad hoc cognitio fidei est valde perfecta q vel cognitio quae fides est quia est inmediate directiva in finem ultimum saltem disponit licet non faciat immediate attingere et sic visio dei essent perfectior quam cuiuscumque alterius rei cognitio

Sexto ratione obiecti potest denominari extrinsece et sic secundum quod obiectum esset perfectius etiam notitia et sic quaelibet notitia dei esset infinita

Septimo perfectio notitiae posset attendi in habitudine ad suum obiectum id est penes modum repraesentandi obiectum suum sic quod illa quae perfectius repraesentant suum obiectum est perfectior et sic quaelibet notitia de deo creata est in infinitum modice perfectionis quia infinite deficit ab adaequata comprehensibilitate sui obiecti Et cuiuslibet notitiae creatura magis appropinquat ad comprehensibilitatem sui obiecti

Advertendum quod apprehendere creaturam potest intelligi uno modo quod cognoscatur 2m omne praedicatum dicibile de ea Isto modo non potest una creatura apprehendi ab alia nisi miraculose sicut forte de anima christi Sed multi tenent quod est impossibile creaturae Istud tamen non denego animae christi Alio modo potest intelligi secundum omnia praedicata essentialia sibi non tamen secundum omnes extrinsecas habitudines ymmo immo sunt infinite communicabiles

Circum textum

Circa distinctionem 30am Sunt enim quaedam quae ex tempore dicuntur prima conclusio Quaedam nomina dicuntur de deo temporaliter et relative et denominatione non quod accidant deo sed in ordine ad creaturam et sic ex tempore dicitur dominus Aliqui dicunt quod ab aeterno dicebatur dominus alii dicunt quod hoc debet intelligi quod ab aeterno habuit potentiam dominativam

Alia conclusio Incepit esse dominus hominis

Tertia quando aliquid dicitur de deo ex tempore nichil ex hoc accidit deo sed accidit creaturis et attribuitur deo denominatione extrinseca

Quarta conclusio Quod spiritus sanctus dicitur datum vel donatum hoc est ex tempore sicut dicitur donum aeternaliter

Lectio 5, de Fide [Erlangen Transcription]
Plus rationes pro secunda instantia et responsiones
Tres rationes

In alia lectione Tanta est rectitudo fidei quod non contingit aliquem per cuius assensum decipi et quod non contingit aliquem talem esse falsum ymmo immo quilibet talis est in moralis[?] veritatis ymmo immo neccessarius necessarius licet sic respectu futuricontingentis propter cuius neccessariam necessariam habitudinem

ad primam veritatem Abraham credidit quod verbum dei incarnabitur Quia dicit Abraham exultavit ut videret diem[?] mou[?] vidit et ganisus[?] est Tunc sic abraham credidit ex fide quod christus incarnabitur ponamus quod christus non incarnabitur quia sicut dicit augustinus christus potui aliter redimere prima pars est neccessaria scilicet quod abraham credidit etc quia transivit in praeteritum et secundam contingens et tamen non incarnabitur igitur false credidit ergo fidei potest sub esse falsum Item prius argumentum est de ymolatione[?] filii abrahae quia credidit filium suum et ymolandum immolandum et credidit ex fide Item argumentum fuit Spiritus sanctus qui est summe bonus de facto erit respectu erroris et respectu falsi et fides non est maioris rectitudinis quam spiritus sanctus igitur antecedens patet quia si aliqua res positive producatur oportet quod spiritus sanctus concurrat Item argumentum fides in in potentia obedientali etc

Arguitur aliter fides inclinat ad conformiter credendum praelato ecclesiae a deo et tamen praelato potest decipere quia etiam potest decipi quia posset c?dere[?] quod pater in divinis esset maior et perfectior filio et quia posset producere aliquae quem filius non posset et potest ulterius praedicare aliis et sic ac?deret[?] sibi una vetula habens fidem infusam Item de ecclesia probatur quia potest errare ut in casu connuri[?] denominatio[?] ut si aliquis occultus contraheret cum aliqua et postea in facie ecclesiae etiam etiam conpellit talem stare[?] cum secunda et tamen deberet cum prima

Item probatur de deo probatur quia potest decipere creaturam quia potest facere quod non implicat contradictionem Item Ieremias loquens de deo dicit decepisti me C?stus finxit se comedere et non comedit quia non habuit corpus christum[?] commedere comedere Quantum ad primum punctum ultimi argumenti de vetual credente praelato in ista materia egoegeletru[?] wilhelmus anticiodoresnis ponendo istam conclusionem Sicut non potest aliquis agere contra caritatem quando peccet Ita non potest quis agere contra fidem quando peccet mortaliter Et ergo in isto casu peccaverit mortaliter

Responsio

Ad rationem respondit[?] quod creatura rationalis habet multitudinem praelatum primus et summus est deus continue assistens animae et ipsam dirigens et manens inquantum est ex pacte sui illuminans Et dicit ulterius quod creaturae innatum est cognoscere vim[??] et ideo vetula si non sit inculpa glorificat deum et deus illuminat eam quia tanta est divina sollicituod quod non permittit demare et sic non credit et si crederet non ex fide et de hoc deo illiminante et sic in isto casu non credet suo praelato Et sic dicit apostolus Si angelus de caelo aliud dogmatizaret scilicet aliud a fide scilicet deffensum fidei anathema sit De ecclesia in casu posito dirigitur quod ecclesia in suo regiminie habet aliqua quae sunt mere spiritualia alia quae sunt pollitica alia mixta

Quantum ad prima quae tangunt fidem et illa quae tangunt salutem ipsa non potest errare quia dirigitur a spiritu sancto et vicuficatur[?] Si vero factum sit pollitticum ipsa uncct[?] quodammodo pollittice et potest errare De mixtis[?] dico quod meus[?] mini?tatione[?] pono aliquod spirituale et etiam ad hoc non spirituale quantum ad inflictionem penae poenae ad extra Factum ecclesiae est quodammodo pollitticum sed quantum ad mittiora[?] est spirituale Etiam non potest errare quantum ad illa quae considerat statum spiritualm hominis

Quantum est de errore consilii generalis quantum ad spiritualia non potest creare et si ad tempore erraret deus provideret quod semper veritas crederetur fidelis omnis essent infideles prophetarent vellent nollent veritatem Unde alias in quodam concilio generali papa et omnes erraverunt excepto uno solo sed hylario qui quasi erat moris reputationi inter omnes et tandem venit ad conspectum collegii papae inpuam[?] papae et pependit mantellum suum super radium solarem ex miraculo quod deus per illum fecit ad reducendum ecclesiam per illum ad veritatem fidei

Quantum ad tertium utrum deus potest decipere creatura unde quiddam tempus[?] creatura cum sit cum nec mentr? nec falle potest et sic dicitur quod non Probatur quia sic suae bonitati immensae repugnat facere creatuarum peccare sic sibi repugnat decipere creaturam

Et si arguitur quod deus de facto concurrit ad errorem ergo decipit consequentia non valet quia non sequitur de producit mesum[?] erog currit vel facit comedere ergo commedit sic non sequitur in proposito

Alia ratio pro secunda instantia et responsio

Sed dubitatur utrum potest se solo producere errorem nulla alia creatura concurrente Teneo quod non quia sic etaim deciperet Alius difficultas quaeritur utrum deus potest se solo causare assensum de futuro contingenti quem producet ratio probabilis dicitur probabiliter[?] quod non vel saltem est sustinibile ymmo nec assensum verum respectu futuri contingentis scilicet eiusdem speciei Tum assensu producto ratione probabili Sit ita quod deus se solo causet in sorte talem assensum et transiverit in praeteritum tunc neccesse necesse est quod causaverit et supponitur[?] quod non sit de assensibus fidei et supponitur[?] quod assensus respectu istius antichristus erit ponamus tunc 2am secundam scilicet quod antichristus non erit tunc sic iste assentit quod antichristus erti et antichristus non erit a solo deo ille assensus causatur ergo deus decipit creaturam

Tunc respondetur ad aliquas rationes quod in ista lectione et etiam in lectione Sermo ad auctoritatem Ieremiae dicens domine decepisti me Respondetur uno modo quod ipse Ieremias non loquitur in persona propria sed in persona zephat loquentis nugaciter et false Aliter exponitur quod intelligebatur quantum ad opinionem populi quod populus credebat quod deus deceperat Ieremiam

Aliquid a?a[?] quando dicitur quis finxit se comedere et non comedit dicitur quod veraciter comedit licet cibus non fuerit conversus unde comestio non cognoscet[?] conversionem cibi in alitum ita quod huiusmodi conversio non est de integritate comestionis Et dicitur quod panis vel cibi fuit postea resolutus in materiam secundam quod sibi placuit

Quantum ad illud quando dicitur fixit se longuis nec[?] per hoc voluit duo muere primo quod disci?li[?] recedebant realiter ab eo scilicet quibus loquebatur

Responsio ad rationes pro secunda instantia

Ita quod ipsi dubitabant de eius resine?ne[?] 2o secundo voluit muere[?] suam ascensionem Ad alias rationes prius factas

ad primam de spe Responsio anticiodorensis quod fides et spes sint virtutes unde spes semper est absque praesumptione et ideo numquam inclinat absolute ad habendam vitam aeternam sed debet sic esse in universali si quis perseraverit[?] usque ad finem Et proportionabiliter de simplixi si ego usque ad finem vice eo in gratia et sic habebo vicam aeternam sic de cessero in gratia Ita quod spes non est habitus catholicus sed conditionalis nec saltem sic facta a deo revelatio

Ad aliam videlicet ad secundam factam in lectione in mediate immediate praecedenti de receptione corporis christi Dicitur quod fides in inclinat ad credendum quod ibi sit corpus christi sed etiam ex suppositione scilicet si sit vera consecratio facta peteres utrum esset ex or[?] credendo catholice posset dici quod non renddit hominem multum culpabilem fides tamen numquam exieret[?] in talem actum propter excellenciam eius

Ad terciam de assensu ante incarnationem christi quia aliiqui assenciebant isti Christus incarnabitur et continuetur usque ad instans incarnationis tunc erit falsus Respondeitur distinguendo de huius modi assensu recte[?] temporis quia vel potest quod debebat praesciri[?] a fuelibus[?] illius temporis secundum praescriptionem prophetarum quia erat de scriptrum appraehentis licet non forte ita praescientiae supe[?] multum distabat quod non patuit elici vel concludi ex dictis prophetarum fides inclinabat ad credendum quod christus incarnabitur sed proprie quando non potuit concludit quod non esset natus tunc debebat concludere ex fide christus est incarnatus vel incarnabitur et sic assensu fidei semper est verus Quia quam diu poterat constaret etc[?] inclinabat etc et quando dicitur potentia[?] dicitur quod non est possibilis Dicit[?] conservetur ille assensus dicitur quod ille assensus in tempore quo christus erat venturus et putaret constaret etc tunc inclinabat ad primum et consequenter inclinabat ad illam disiunctam vel dicitur quod non est possibile illum conservari in esse assensus quia suae naturae repugnat

Circa textum

Circa texta haec est concedenda deus genuit deum patet in sine balo[?] lumine de lumine deum verum de deo vero Non tamen concedendum quod genuit se diu quia nulla res potest se generare quia oportet quod inter ginguens et genitum sit diversitas vera nulla res potest se generare ut sic Ista neganda deus genuit deum qui est pater Haec concedenda deus genuit deum qui non est pater

Nota quod cathe[?] numqua respecit ad propositionem in materia trinitatis nisi fuerit resoluta dicit enim vel intelligit sic vel sic dixit magister petrus eum in hoc approbando Magister sententiarum dicit quod pater generat filium natura unde pater generat filium natura voluntate cornritante[?] unde si ymaginemur quod in divinis natura et voluntas debent realiter distincte tunc pater diceretire generare filium natura seu secundum fecunditatem suae natura et est in alia produccio a voluntate comitante natura ut si ymaginaremur sicut prius et voluntas produceret amorem concomitante natura ut sic per modum amens producitur spiritus sanctus ab utroque et sic patet quod in divinis est dilectio productio scilicet una a natura voluntate concomitante et alia a voluntate a natura concomitante

Lectio 46, de Fruitione
Novus casus quando Deo non fruendum est simpliciter

In alia lectione In praecedenti lectione responsum est ad argumentum in quo probabatur quod in casu non est deo fruendum sed potius subveniendum esset proximo dictum est circa hoc quod conversio ad creaturam ordinata est etiam dei fruitio Ita quod a dilectione dei fruitiva quis convertatur ad dilectionem creaturam ordinatam quia eo ipso quod utitur debite creatura realiter fruitur deo

Continuando materiam arguitur quod liceat cessare a fruitione dei simpliciter et quod in casu fruitio dei esset peccatum Ponatur casus detur sorti praeceptum negativum scilicet quod per totam a horam non fruatur deo in isto casu stante ista prohibitione si sortes exeat in actum ipse peccat mortaliter Probatur quia facit contra divinum praeceptum sibi datum

Responsio ad istum casum

Respondetur quod multipliciter quod tenendo quod non stat aliquem esse in peccato et frui deo posito illo casu tacto

Propositiones
Prima propositio Quod semper fruitio Dei est licita

dico primo quod stante casu creatura rationalis potest transgredi praeceptum patet quia stante casu potest habere nolle conformiter ad praeceptum sibi datur quo dato realiter transgreditur praeceptum scilicet nolendo divino praecepto obedire Sed per istud ratio intratur difficultas nam quaeritur utrum actus fruendi in hora prohibitionis esset licitus a creatura pono primo istam propositionem Quod semper fruitio dei est licita et meritoria in via salutis sic quod non stat per eam peccare stante lege communi

Secunda propositio Quod non stat creaturam elicere fruitionem stante prohibitione sibi facta

Secunda propositio non stat creaturam elicere huiusmodi fruitionem stante prohibitione sibi facta patet quia tunc meretur et peccaret simul Ex hoc sequitur quod non potest creatura huiusmodi praeceptum inmediate transgredi voco inmediate quod faciat distincte sibi prohibitum patet prohibitum est quod fruatur et non stat quod fruatur et quod sibi sit prohibitum

Contra hoc arguitur nam habeat sortes praeceptum continuandi fruitionem usque ad instans et non ultra tunc adveniente a sortes fruitum deo et inmediate post hoc fruetur ergo fruendo deo transgreditur et peccabit consequentia et prima pars antecedentis nota sunt Secunda pars probatur multipliciter primo quia stante praecepto huiusmodi a instans non esse sibi debite notum nec est in potestate creaturae cognoscere ergo creatura continuabit actum credendo praeceptum inplere tunc sic continuabit post a ergo peccabit

Secundo inmediate post a non est minoris causae continuative quam ante a igitur post a continuabit et per consequens continuabit in tempore prohibitionis

Item voluntas non potest subito cessare ab actu ergo ista consequentia est bona voluntas fruitur deo in a instanti ergo fruetur post a igitur peccabit

Item ad idem voluntas quae fruitur deo in a instanti sic se habet quod eius actus fruendi tunc est et non datur ultimum instans rei permanentis ergo post erit actus fruendi sed post a ergo creatura fruetur deo rationaliter post a ergo in tempore quo sibi prohibitum est ergo stat frui deo et peccare etc

Pro responsione

advertendum quod respectu fruitionis dei concurrunt tres causae etiam subordinate principaliter causa quae ad productionem quam quo ad confirmationem scilicet specialis dei assistentia et coefficientia

Secundo specialis dei caritatis assistentia et coefficientia

Tertio est concursus liberi arbitrii

Sequitur quod a speciales dei et caritatis coefficientia principaliter dependet actus fruitionis Sequitur ulterius quod istorum subtractio est actus fruitionis destructio quia specialiter ab illis dependet in produci et conservari

Tertia Propositio Quod Deus respectu actus mali non potest specialiter concurrere movere vel influere

Secundo notandum quod deus respectu actus mali non potest spiritualiter influere vel movere nec etiam caritas nam commune est quod etiam deo repugnat causare assensum falsum se ipso inmediate in creatura ymmo quemcumque errorem etiam inpertinentem ad salutem et hoc ratione suae inmensae bonitatis Sequitur quod non stat deum concurrere specialiter respectu actus prohibiti

Sequitur quod non stat huiusmodi actum fruitionis durare ultra a instans probatur clare quia in toto tempore post Est prohibitus ergo deus respectu eius subtrahit specialem efficientiam et assistentiam etiam caritatis ergo huiusmodi actus desinit esse a per consequens non erit in voluntate potestatis in potestate voluntatis ipsum continuare quia liberum arbitrium non sufficit vel continuare sive praedictis Sic apparet qualiter in isto casu creatura non poterit frui deo a instans

Ad rationes
Ad primam

Tunc ad rationem nam creatura non cognoscit debite a instans ergo stat quod ultra continet apparet solutio ex dictis Nam sive cognoscat distincte huiusmodi instans ultra quod non licet frui deo sive non tamen non stat quod habeat huiusmodi actum ultra a instans per subtractionem specialis influentiae dei et caritatis

Quantum est tamen de materia in se et creatura non certificaretur separare habet si faciat quod in se est quod deus concurrat se cum ad continuandum actum per tempus licitum et non ultra vel etiam posset per aliquem medum sensibilem certificari ut per horologum posset certificari

Advertendum quod casus potest sic poni quod realiter repugnaret legi ut si poneretur quod creatura non posset distincte certificari de adimpletione et esset obligata continuare tunc casus repugnaret legi

Ad secundam

Ad 2am quando dicitur nam creatura habet causalitatem essentialem respectu sui actus post a sicut ante Breviter patet quid dicendum quia licet voluntas sit aequae libera et eiusdem potestatis quantum est ex se tamen sua causalitas non sufficit nec ad productionem nec ad continuationem sed requiritur etc si non est in potestate naturali voluntatis sine speciali adiutorio dei actum meritorium producere ad actum dei fruitivum Ad aliud de ultimo instanti quando dicitur si voluntas frueretur in a et post numquam frueretur tunc actus fruendi haberet ultimum instans

Respondetur quod nullum videtur inconveniens quod rei permanentis detur ultimum instans sui esse nam hoc habent ponere ponentes quod quantitas sit res distincta a substantia quanta nam si aliquid debeat rarefieri uniformiter et sic pedale tunc quando incipit rarefieri datur ultimum instans in quo hoc pedalis quantitas habet esse Etiam datur ultimum instans summae caliditatis scilicet quando incipit remitti et sic etiam burley dicit de qualitatibus quia dicit quod in intentione q caliditatis prior non manet cum posteriori Et si aliquis sit in caritate et incipiat successive peccare tunc peccat per remotionem de praesenti et istud est ultimum instans in gratia quia ante erat et adhuc est in gratia et non peccat sed inmediate post hoc erit in gratia et peccabit

Si instetur quomodo huiusmodi res cor?tur vel instanti in quo est vel in alio non in quo est nec in alio quia tunc esset instans inmediatum instanti quod non est concedendum

Respondetur primo quod res potest dici corrumpi quando desunt esse sive per remotionem de praesenti sive per potentiam et sic corrumpitur quando est Alio modo quod non requiritur signare aliquod instand in quo nunc rationes corrumpitur Staret quod a angelus nunc non esset et inmediate post hoc foret tunc produceretur et tamen nullum esset instans in quo verum esset dicere iste angelus producitur dicunt tamen aliqui quod ubi instantia non sunt eiusdem continuitatis non esset inconveniens instans esse instanti inmediatum

Ad tertiam

Ad aliam et deberet esse ante solutionem dictae rationis nego istam consequentiam voluntas creata vult in hoc instanti ergo volet Nego quando possit subito cessare ab actu suo sed forte de communi lege staret de actu quem eliceret de concursu dei generali quod non subito potest cessare

Responsio ad argumenta quod Deo non fruendum solum
Ad rationem quartam, quintam, et sextum

Ad aliam rationem quae fuit alias tacta arguebatur de humanitate christi et de divinitate scilicet de illo aggregato utendum est ergo christo ergo deos

Item tota calestis curia incluso deo est magis diligenda quam deus

etiam humanitate christi utendum est ergo christo ergo deo

Item probatur quod fruitio dei est illicita quia fruitio humanitatis christi est illicita ergo christi ergo dei

Respondetur de aggregato ex humanitate christi et verbo sive de christo ly christus non supponit pro aggregato sed supponit pro supposito connotando humanitatem et sic eo est fruendum quia tota radix diligibilitatis est in deo et est communis personas et ideo nullus gradus competit humanitati nisi reducibiliter in deum sic quod alia a deo non sunt de per se diligibilia nisi inquantum reducuntur in deum Patet hoc de tota caelesti patria quia totum aggregatum non est magis diligendum quam deus

Contra illud est diligendum ergo usu vel fruitione

Si usu uteremur deo quod esset obiectum partiale respondeo dico primo quod istud totius aggregatum non est obiectum unicum rationabiliter diligibile sed si ordinate diligatur debet esse dilectio quae sit usus respectu totius multitudinis praeter deum si sit ordinata et fruitio respectu dei et sic creatura constituet duo obiecta alias non esset dilectio ordinata Secundo modo potest dici quod huiusmodi multitudinis poteset esse usus in ordine ad dum ita quod ordinatur in obiectum fruibile scilicet deum et sic opporteret concedere quod deus esset pars obiecti usus Breviter respondendum est quod non est inconveniens quod sit partiale obiectum usus ubi per eundem actum adaequate est obiectum fruitio

Consequenter de humanitate christi q arguitur quia illa est utendum ergo deo consequentia tenet per communicationem ut sequitur sortes videt humanitatem christi ergo christum tangit humanitatem christi ergo christum Et ergo sequitur utitur humanitate christi ergo christo Etiam illicitum est frui humanitate christi

Respondendum est primo quod quidquid est dictum de obiecto usus et fruitionis intelligitur de per se obiecto ita quod solus deus est per se obiectum fruibile et numquam obiectum utibile per se et inmediate unde quod diceretur obiectum utibile hoc esset per communicationem ydeomatum

Sed alia responsio est melior videlicet negando quod sit communicatio ydeomatum quanta ad ista praedicata frui et uti

Advertendum quod humanitas christi aliter se habet respectu visionis vel aliter cognitionis inmediate obiective causatae ab ea quam respectu dilectionis circa primum se habet obiective et non sic respectu dilectionis elicite a voluntate nec inmediate ideo non sequitur humanitas christi est inmediate obiectum respectu notitiae ergo est obiectum inmediatum respectu dilectionis unde licet ista praedicata videri tangi communicarentur christo ratione humanitatis assumptae non sequitur quod istud praedicatum diligi quia dilectio non est inmediate ab humanitate sicut visio ideo non est ita intrinsecum sibi quod diligatur sicut intrinsecum est sibi quod videatur quod d ad videri concurrit principaliter et causat sui visionem et sic non est de diligi quia valde bene stat quod obiciat se et non concurrat ad actum dilectionis et sic oportet negare consequentiam si humanitas christi videtur verbum videtur ergo si humanitas diligitur verbum diligitur et sic patet quomodo

respondendum est ad ambo argumenta Istud praedicatum uti non communicatur supposito et ergo consequentia non valet non etiam sequitur sortes fruitur humanitate christi ergo fruitur deo vel christo

Aliter dicunt alii quod non oportet quod ista praedicata videri cognosci vi communicationis ydeomatum conpetunt verbo Sed non bene quia scriptura cogit nos quod deus videtur et visus est in terris et sensitive cognitus est Ideo bene sequitur iste videt humanitatem christi ergo deum per communicationem ydeomatum non tamen sequitur iste diligit humanitatem christi ergo deum sed bene sequitur si in antecedente addatur ordinate

Ad septimum

ultima ratio quam fecit halkot quod angelus sathanae apparebat deus et habeat ignorantiam igi invincibilem tunc credet quod a est deus et eliciet actum fruitivum et peccabit vel fruetur creatura merendo

Breviter spe re spondet halkot et concedit quod aliquis potest licite uti deo et consequenter quod potest licite frui creatura nam in casu posito creatura meretur fruendo creatura nam haberet ignorantiam invincibilem ergo totaliter excusaretur ergo meretur ac si deo frueretur Et sic si christus appareret alicui recederet ille quod esset iudas dicit quod odiendo illum mereretur quia crederet quod esset inimicus dei et sic meretur Ista materia de ignorantia solet tractari in 2o tamen in ista materia scilicet argumenti standum est magis cum doctoribus antiquis scilicet quod in nullo casu fruendum est creatura et in nullo casu dicendum est de deo

Advertendum est quod fruitio creaturae est essentialiter deordinatio sicut odium dei est deordinatio non dico quod illa qualitas sit intrinsece et essentialiter de ordinatio

sed dico quod non stat creaturam frui creatura quin sit deordinatio Patet quia est aversio a fine debito et conversio ad illud

ymmo deus non posset facere quod creatura haberet debitam rationem fruibilitas

Item fruitio est exhibitio summi honoris quantum est ex parte creaturae modo quod honor summus attribuitur creaturae est deordinatio universi et est de ordinatio creaturae et sic illud non potest esse licitum ergo magis tenendus est Wilhelmus parisiensis et antiqui doctores

Ad probationem ipsius halkot quando dicitur stat quod habeat ignorantiam invincibilem et quod non sit in sua potestate cognoscere quod sit creatura

Respondetur quod lege stante non est casus possibilis scilicet quod creatura habeat ignorantiam invincibilem de alia creatura quod sit deus nam si creatura faciat quod in se est deus non permittit eam in talem miseriam et ignorantiam corruere quia si sic tunc non potest inmediate decipere creaturam ita etiam non potest in proposito unde non permittit errare et praecipue circa finem ultimum si faciat quod in se est Et ideo omnes casus sui fundantur super fundamento falso ita quod non stat quod habeat talem ignorantiam quod sic derivet circa ultimum finem si faciat quod in se est et si non sit in peccato et si esset in peccato non frueretur meritorie etc

Circa distinctionem 44am Prima conclusio deus potest facere alia quam fecerit et etiam meliora nam potestas sua non est evacuata et ideo inter supremam creaturam nunc creatura infinite possunt produci et creari

Secunda quod potest facere meliori modo et potuit quia posset ponere hominem in melioribus naturalibus et etiam inpeccabile secundum cursum naturalem utrum simpliciter tenendum quod non quia esset eiusdem speciei nobiscum ergo absolute posset

Tertia conclusio quidquid deus potuit potest et vult etc id est semper manet aequalis potestas et aequalis voluntas etc.

Lectio 50, de Fruitione
Responsiones ad plures rationes quod Deo posset frui ex puris naturalibus
Ad tertiam rationem

In alia lectione Ad tertiam rationem prius factam Arguebatur quod ex puris naturalibus quis posset frui deo nam tota motivitatis gratiae est finita maxime in persona cuius virtutes non sunt multum intense

sed tanta vel maior potest esse in puro philosopho ex apparentia divinae bonitatis igitur in philosopho magis vel aeque bene sic in simplici persona ex caritate

Dicendum est primo quod illa reprobat quod staret philosophum ex puris naturalibus magis diligere deum intensive quam vetula diligit sed non fruitive sed per modum usus quia sicut dictum est quicquod fit extra caritatem fit per relationem ad se quia ut dilectionis in sua cognitione facit vel alium finem ponit Alio modo dicitur quod ex puris naturalibus non posset quis huiusmodi dictamen provenire quod deus esset propter se diligendus

Alio modo quod cognitio de deo quae habetur ex puris naturalibus realiter inflat ergo operatur ad superbiam et magis ad fruitionem creaturae per quam deus contempnitur realiter

Alio modo dicitur si daretur aliqua cognitio in intellectu practico etiam speculativo tantae perfectionis in philosopho quod consurgeret ex puris naturalibus quod deus esset propter se diligendus diceretur quod esset dispositio ad diligendum deum super omnia per istum modum quod si voluntas non poneret obicere per malas voluntates infunderetur sibi gratia qua mediante posset elicere actum fruitivus respectu dei Ante tamen gratiae infusione non posset quia voluntas deserta a gratia semper tendit in se et recedit a summo bono incommutabili

ultimo diceretur respondendo magis ad formam rationis ex quo movet ista notitia videtur quod magis movebitur voluntas talis puri philosophi quam voluntas simplicis personae iuxta casum positum dicitur quod istae motivitates sunt alterius speciei seu aliarum specierum scilicet in philosopho non perveniret ad modum motivitatis superioris speciei scilicet intenderetur in philosopho quam in simplici sed ex hoc non sequitur quod posset pertingere ad totum perfectionem sicut in persona simplici de qua positus est casus

Ad quartam rationem

Ad quartam quae est satis difficilis arguebatur in sententia sit aliquis extra gratiam atteritur ergo debite diligit et per consequens fruitur quia omnis debita dilectio est fruitio dei si dicitur quod non debite tunc attritio est peccatum et per consequens magis indisponeret creaturam ad hoc quod refutaretur ad gratiam et per consequens melius esset non atteri

Respondet Eliphat dicens Quod detestatio peccati est displicentia de peccato et propositum de non committendo si voluntas non fruatur actualiter creatura licet habitualiter sit dispositio sufficiens ad gratiae susceptionem Ideo Eliphat concedit consequenter quod in attritione a creatura fruitur habitualiter creatura sed non actualiter

Sed ista responsio non potest stare nam capio actum detestativum peccati seu actum refutativum peccati et velle numquam peccare seu actum proponendi numquam peccare qui requiruntur ad attritionem quibus istorum actuum vel est actus ordinatus vel inordinatus Si est usus ordinatus est fruitio dei actualiter Si dicitur quod non est ordinatus sequitur quod est fruitio creaturae quia omnis usus inordinatus est dilectio alicuius propter creaturam ergo creatura est obiectum ultimatum fruibile haec respectu huius actus

Tenendo ergo viam augustini et radicem prius acceptam scilicet quod omnis actus mundi qui fit extra caritatem fit ex cupiditate et omnis bonus ex caritate Si ex cupiditate inclinat ad affectionem sui ipsius cuius huiusmodi actus est Advertendum quod creatura carens gratia et existens in peccato habet aliqua peccata in pura sua libertate verbi gratia sicut laedere proximum furari

Alii sunt actus ad quos realiter obligatur Creatura qui quidam actus non possunt bene fieri stante tali dispositione creaturae Verbi gratia odium peccati propter se non potest fieri quin sit deordinatio quaedam nam creatura eo ipso quod odit peccatum propter se ymmo aliquo modo fruitur creatura

Consimiliter amor boni propter se diligentem non potest fieri quin sit aliqua deordinatio ex eo quod semper in tali amore est fruitio creaturae scilicet sui ipsius

Advertendum ulterius quod ubi actus aliquis cadit sub praecepto et cum hoc peccatum eliciendo non est aliqua de ordinatio nec aliquod malum nisi praecise quia propter se diligentem elicitur huiusmodi actus talis non reputatur sibi ad demeritum quia cadit sub praecepto et nullo modo potest evitare quini sit propter se id est diligente ideo deus parcit sibi Causa est quia illa est suprema dispositio quam creatura potest habere in illo statu nam quantum posset in illo statu implet praeceptum etiam quam potest evitat quemcumque actum malum elicitum alium ab isto et cum hoc huiusmodi relatio est sibi neccessaria ita quod nullo modo potest evitare

ubi ergo omnes circumstantiae evitanter praeter quod est referre in se actus non reputatur ad demeritum et quia non potest elicere quando referat in se ratione suae infirmitatis quae relatio est de necessitate sequitur ad suam infinitatem non reputatur sibi Et sic attritio ex quo cadit sub praecepto et non potest evitare quin sit propter se diligentem non possunt fieri quin sit aliqualis deordinatio non tamen eius demeritum et maxime cum terminetur ad gratiam Et hoc proprie est facere quod in se est scilicet ponere actus ad quos obligatur creatura tollendo omnem circumstantiam malitiae quam creatura potest tollere

Et sic dicitur quod in illo casu creatura facit quod in se est et sic male volitiones et operationes quae sunt in potestate voluntatis dicuntur obices Et sic relatio talis quia non est in illo statu removibilis a creatura sic quod non est in sua potestate illa circumstantia non vocatur obex motum cognoscendi est quia illam non posset tollere et omnem aliam tollit Salvatur per istud quod attritio includit realiter fruitionem creaturae sed non est demeritum et hoc ex divina misericordia non inputante sibi Et sic patet quid sit ponere obicem id est malas volitiones vel omissiones liberas a movibiles per voluntatem et quid est facere quod in se est et sic circumstantia quae est refutare peccatum propter se et velle non peccare propter se ista non est removibilis sive gratia et sic quantum subest vel subiacet suae libertate omnem malam circumstantiam tollit et quod non subiacet sui libertati non est sibi reputandum Advertendum quod prout peccatum est aequaliter deordinate agere concedendum est quod esset peccatum licet non demeritum nichilominus cadit sub electione non sub ratione peccati sed sub ratione boni quia movet in deum multi tenent quod aliquid sit meritum et veniale peccatum ubi esset vitae aeternae meritorium non caderet sub peccato

Ad quintam rationem

Ad aliam cuius difficultas non stetit in hoc Sit voluntas in caritate et elicit actus ex quibus generatur habitus in voluntate per quem postea facilitatur exeundum in actus similes peccet postea et moveat habitus tunc exibit in actus et per consequens aliquis existens in peccato fruitur deo

Respondetur admittendo quod in isto casu ex illis actibus generatur habitus quae stat cum praetio sed negatur quod exibit in actus similes sicut in caritate Causa est quia iste habitus existente caritate in voluntate et concurrente divina efficientia bene sufficiebat ad producendum actus fruitionis dei et adhuc sufficeret cum illis sed non sufficeret cum aliis illis exclusis Ita quod non sufficit remota caritate nec sequitur cum caritate sufficiebat ergo ablata caritate sufficit quia requiritur concursus caritatis et coefficientia dei specialis Exemplum de moralibus Capiamus habitum fortitudinis vel temperantiae quia cuius concursus requiritur in singulis

ponamus quod in virtuoso qui habet omnes virtutes cardinales auferatur habitus prudentiae

utrum habitus fortitudinis exibit in actum fortitudinis dicitur quod non exit nisi dirigente habitu prudentiae et sic in proposito

Tunc quaeritur ut sufficeret exire in aliquos actus Credere quod non quia eius causalitas est respectu actuum fruitivorum et est subordinatus aliis certis causis ut color non multiplicat nisi causa concursu luminis unde sublato lumine non sufficit et sic eius causalitas non reduceretur ad actum nisi per applicationem ad caritatem Ex consequenti fortiter replicaretur probando quod non esset ponendus huiusmodi actus quia non esset medium probandi quod esset post ponendus non dirigente caritas quia dicitur quod virtute illius producitur huiusmodi actus quia sufficiet caritas nec extra caritatem quia tunc non possumus experiri Et ideo ego admisi causa argumenti diceretur quod ex actibus caritatis generantur habitus meritorii et non productivi aliorum actuum et sic potest negari esse talis habitus

Ad sextam rationem

Ad aliam rationem de zelatore suae legis ille moritur propter legem suum et non ultimate propter illam sed refert in deum ultimate ergo fruitur deo et ita de haereticis qui se exponunt morti propter deum

Respondendum quod in isto casu creatura realiter fruitur se et facit propter se nam ex ignorantia facit hoc quae est ignorantia neccessariorum ad salutem ideo est in peccato et deseritur a deo Et quia deseritur a deo utitur deo propter se vel quia gloriatur sustinendo huiusmodi poenam quia apparet sibi quod sit sibi magna perfectio et non refert in deum licet refert vel facit propter gloriam licet sibi latentem quia ut dictum est non posset evidenter constare utrum talis relatio sit ad nos vel in deum Et ideo quando dicit sapiens nemo scit an amore vel odio dignus ad timorem dei Et si talis sustinet mortem propter finem temporalem licet nesciat scilicet vel propter gloriam vel propter obstinatam vel alium finem unde multi Romani ut nomen eorum haberetur gloriosum post mortem voluerunt subire mortem

Notandum quod eidem iudaei in numero bene credentes ante adventum christi habuerunt zelum legis ante huiusmodi adventum alterius speciei quem post habuerunt patet quia prius adventum obligabantur ad legem christi et sic mutaverunt zelum suae legis licet non perciperent et sic post adventum christi habuerunt alium finem licet non cognoscebant quia propter actum reflexum est magna difficultas Et communiter visum est quod haeretici erant purissimum homines non sunt de virtutibus christi

Ad septimam rationem

Ad aliam rationem scilicet de non baptizato merito dicitur quod non faceret similes actus quo ad interiores licet crederet bene referre ipse referret omnes ad se si tamen faceret quod in se esset tunc deus infunderet sibi gratiam et tunc converteretur supra se ad diligendum deum magis quam se Caritas habet tollere poenam peccati originalis scilicet cupiditatem et secundum quod caritas crescit minuitur cupiditas unde augustinus ad boni<lb ed="#E" break="no" n="32"/>facium minuitur cupidiens caritate crescente

Ad nonam rationem

Ad aliam rationem arguentem quod natura humana esset male instituta quia non potest sicut aliae dicitur quod ista impossibilitas et inordinatio non consurgit ex naturali et primaeva institutione naturae sed ex culpa vel poena peccati originalis

Ad decimam rationem

Ad aliam rationem quando dicitur creatura potest frui aliquo etc dicitur quod de necessitate fruitur inordinate stante lege ad bonum sensum scilicet quod haec consequentia neccessaria fruitur etc igitur inordinate fruitur

Ad undecimam rationem

Ad aliam rationem quia potest percipere ordinem ex puris naturalibus etiam voluntas posset variare ordinem Respondetur quod dato adhuc quod clare videtur intellectus ordinem adhuc voluntas non conformaret se propter corruptelam suam secundum cupiditatem

Ad duodecimam rationem

Finaliter dicebatur quod voluntas potest frui alio a se Augustinus et Anshelmus dicunt quod quidquid diligit extra gratiam refert ad se sicut de illis romanis qui non credebant vitam esse post istam voluerunt venerari post se videlicet quando non essent et ille est finis affectionis commodi et cupiditatis

Ad aliam rationem

Ad aliam rationem romani meruerunt gloriam et divinum Item de obstetricibus quia aedificate fuerunt eis domus per modum meriti Respondendum aliqui tenent quod sicut meritorium vitae aeternae est demeritorium alicuius poenae temporalis propter aliquam circumstantiam sic aliquid esset demeritorium vitae aeternae et esset meritorium alicuius boni temporalis

Aliter dicitur quod nullum malum est meritorium ut romani qui non ex caritate sed ex cupiditate fecerunt totum erat peccatum quia semper malo zelo nec meruerunt bonum temporale verum tamen quod tale bonum temporale potest vocari merces non per modum retributionis scilicet per modum intentionis scilicet quia hoc intendebat et occulto iudicio dei illud quod pro mercede intendebant receperunt et promissum est et sic expediens fuit ad tollendum peccata et sic fecerunt romani et ideo ut illa alia vicia tollerentur deus voluit eis dare imperium

de obstitricibus dicitur quod forte fuerunt aliqui de hebraeis et ergo staret quod merentur vitam aeternam et etiam ad hoc bonum temporale ut quis meretur et liberationem a poena vel dicitur quod forte fuerunt converse vel forte hebraei oraverunt deum quod reciperent aliquod bonum et sic actus eorum non fuerunt meritorii

Conclusiones

Circa distinctionem 48am et ultimam libri primi sententiarum prima conclusio voluntas nostra conformando se voluntati divinae in volito potest esse bona et potest esse mala ut deus vult quod proximus moriatur et si ego hoc velim ego forte peccarem Etiam deus vult a actum odii fieri et si ego produco ego pecco

Secunda conclusio voluntas dei semper ad impletur voluntas dei idem actus et duplicis voluntatis scilicet beneplaciti et signi Occisio christi ille actus erat meritorius christo et erat contra voluntatem dei signi respectu inferentium quando concurrunt duo actus unus prohibitive et alter etc

Lectio 6, de Fide [Erlangen Transcription]
Recapitulatio conclusionis lectionis praecedentis

Alia lectio Tam fides quam eius actus sunt ineffabiles Fuerunt prius adductae rationes probantes quod fide potest sub esse falsum

Novae responsiones ad primam et secundam rationes instantiae secundae lectionis praecedentis
Ad primam

primo arguebatur de spe I?o[?] naturae anteceden unde assensus cathegoricus est sumptuosus quia praesumptio sine est absolute credere quod habeo vitam aeternam et sic illius intelligitur peccatum praesumptionis Aliter respondetur negando consequentiam et concedo ali? Advertendum quod spes est habitus et eius actus est actus partim cognits[?] et partims volitis et hoc quilibet potest quasi experiri et ita de fide et caritate unde caritas supplet habitus virtuosus in non exercitatis

Secundo oi?tur quod est magis affeccio quam cogitatio viceversa est de fide quia caritas et spes sunt magis voliciones quam cogitationes et habent bonum pro obiecto et ergo habent rectitudo mor[?] ad bonum sicut fides respectu dei Caritas bene est respectu falsi quia rectitudo spei attenditur penes conformitatem ad caritatem et legem positam et spes et eius actus cadunt sub praecept et ergo meretur habens etc et sic dicitur quod speie bene subest falsum unde sic est de praescito quod habet spem de vita aeterna habenda et non habebit et sic non derogatur sibi

Ad secundam

De corpore christi fuerunt multa dicta unde si simplex credat quod ibi est corpus christi illa non est ex fide sed ex seipiso possibile est in isto casu quod iste infirmus credat realiter se credere ex fide quando sit coprus christi et tamen non est ut sub quia non habet medium concludendi quod ista credulitas differt a credulitate fidei quia valde diffuse est intellectui habero distinctionem actuum suorum quia hoc oportet esse per alium actum reflexum Et sic dicitur de Iona praedicante subversionem ninivae quia credidit illam revelationem esse simpliciter cathegoricam categoricam sed non fuit ymmo fuit condicionalis vel coniuratoria[?] et ergo verisimile est quod ipse a seipso huic talem actum et sic dicebat magister Plaoul Quia ab aliis prophetis aliquando sic factum est quia non potuerunt ponere distinctionem inter actus proprios et spiritus scilicet quos ipse spiritus sanctus impens[?] produxit

Utrum credulitatis est periculosa in simplici

Dictum est prius in alia lectione quod talis credulitas in simplici homine non est multum periculosa quia ista credulitas non est fidei sed est humana

Videtur quod est multum periculosa

Sed contra facit istum ydolatrare idolatrare igitur periculosa antecedens patet quia facit ipsum adorare hoc quod non est corpus christi unde facit ipsum ydolatrare interius etc et exterius per genufleccionem Si dicitur quod excusatur per ignoranciam simili modo dicere contra me de vetula

similiter ille?a[?] diceretur quod esset licitum ?dere quod angelus malus esset deus si praesentaret se

Responsio ad primam

Quantum ad praemium sto in aliis dictis et dei[?] quod iste assensus non est multum per?sus[?] et quod cum isto assensu valde bene scat assensus fidei ex quo ipse est condicionalis

Ad rationem quia per hoc inducitur ad ydolatriam idolatriam Dicitur quod lata est dixi inter adorare sacramentum et angelum malum apparentem sub specie boni Causae multae sunt quia adorare istam creaturam scilicet 2o modo est repugnare deum omnino creaturam et istud est blaphe?a[?] Item attribuere praedicatum dei rei ita male[?] vel attribuere honorem deo debitum creaturae sed sic non est in proposito quia ad erat corpus christi Ubi advertendum quod deum loci non ponit aliquam indignitatem[?] verum repraesentare quod ibi sit corpus christi non inportat aliquam indignitatem sicut repraesentare quod haec res est deus et sic decipitur solum ratione circumstantiae loci modo circumstantia loci nulla ignominiam dicit respectu dei

2o dicitur quod iste potest habere actum fidei cum illa credulitate

Item si aliter adoret hoc est ex culpa sua et negligit qualiter debet adorare

Item ex defectu aliunde potest contingere ydolatria scilicet ex hoc quod fonte veneretur species Ex hoc dupliciter vel forte simpliciter quod sit corpus christi secundum quod simplices terminant suas orationes ad ymaginem imaginem a sic species debent adorari non sicut corpus sed sicut reliquere[?] et sicut crux et sicu vasa sacra ex parte istius iudicus non sequitur aliqua ydolatria

Difficultates circa fidem vetulae

Consequentur de vetula de qua praesens dictum est restat difficultas dixique vetula non debet credere praelato et innatus est sibi assensus quod deus et ergo debet orare deum quod sibi influat et sic aperit ostium hic sunt difficultates

primo utrum vetula teneatur ad istum articulum quod pater et filius et spiritus sanctus sunt aequales et inter conclusio mea de articulis contentis infra latitudinem credibilium ab ipsa et si credat oppinioni ipsa peccat moraliter Utrum sit licitum alicui credere contrarium articuli non contenti infra latitudinem ab ipso Credo quod non et probavit aliqualiter ex dictis wilhelmi parisiensis libro de universo ubi m?t[?] quod homo debet facere quod a deo sibi conessum est

Corollaria
Utrum homo peccaret, qui, circa qui sit propria eius uxor, confusus esset

wilhelmus parisiensis ponit casum de homine qui venit ad lectum[?] suum et inventi aliam mulierem quam sua et cognoscit ignoranter credens quod sit sua mulier

Responsio

Dicitur quod peccat mortaliter quia debet facere quod in se est quia si adherat deum et aperiat ostium deus dabit modum quod non faciet videlicet quod mutabit voluntatem vel infrigidabit

Si [?] ego addo et dico quod habet proprie se bonos angelos sibi assistentes qui non permicterent permitterent si homo faceret quod in se d?t[?] et sic potest dici de dyabolo apparente in speciei dei

Utrum sancti circa fidem errare possunt

Ad huc est difficultas de vetual quia videtur quod doctores ymo sancti alqiquando erraverunt in fide Richardus de sancto victore expresse tenuit quod essentia divina generat Etiam origenes aliqua dixit quae non tenmus Item augustinus retractavit etiam contradicit Ieremo

Responsio

Nulli licet asserere contra fidem vel sacram scripturam quantumcumque conclusio differt a principio wilhelmi accenciodorensis in primo[?] dicit quod nichil nihil asserendum est in materia trinitatis quod est contra positionem fidei

Sed dico secundo quod licet bene contraria opinari scilicet sub conditionem inplicita in materia fidei patet quia facti ad illucidationem scripturae et veritatis

Tertio dico quod in purere[?] positis quorum unum non tangit credenda nec fidem nec reliqum Ita quod quaecumque pars ponatur nihil concluditur contra licet contraria opinari Sicut augustinus credit quod deus omnia simul occavit Et propter vulgueres[?] dici quod successive et neutra pars est contra articulos fidei Unde dicit augustinus deus qui creavit omnia simul

Dico ulterius quod quae sunt speculativa inpertinencia qui sunt ad mores vel ad credibilia Item quod nulla pars intermt[?] mores vel fidem et in talibus licet opinari utrumque partem ubi tamen oppositum fidei non assentire

Responsio ad rationes

Tunc videtur de Richard et augustinus

dico quod augustinus in pluribus retractat de speculationibus et positis 2o distinctio[?] si retractactit[?] hoc fecit solum condition naturae et probabiliter Tertio dico quod non est inconveniens coneodere[?] quod augustinus peccavit ut Iacob peccavit et ch[?] amore cognoscendo filias suas

de richard dico si posuit assertive credo quod peccavit sed si solum probabiliter non peccavit quia tunc non erat do?tum et de terminatum per ecclesiam sed non determinatum est per ecclesiam quia est contra naturam trinitatis et si cnon peccavit si posuit probabiliter sed movit alios ad discutiendum et si meruit Restat respondere de assensu fidei Abraham credidit quod verbum dei incarnabitur et ponatur quod moriatur et quod non incarnabitur et sic fuit deceptus et non vere[?] ex fide ergo fidei sub est falsum Dicit wilhelmus anticiodorensis quod in isto casu abraham bene credidit Dicitur v?co[?] quod assensus fidei potest esse opti[?] ponamus caum de aliquo qui credit ante[?] quod christus incarnabitur et quod ille assensus continetur usque ad instans incarnationis ac[?] fuit responsum Sed aliter un[?] et fuit responsio anticiodorensis scilicet Sed est difficultas utrum idem qui fuit primo absolute fuit huius christus incarnabitur sc[?] post ea huius christius incarnatur vel istius christus incarnatus est Dicitur probabiliter quod sit ymmo dicendum quod assensus huius christus incarnabitur potest esse respectu istius christus incarnatur quia assensus fidei habet talem habitudinem ad iudicium et assensum divinum unde speciei sanctus ante incarnationem habuit assensum quod versum incarnabitur et post ea per eundem assensum assentit huic christus incarnatur et sic de fide ex habitudine quam habet ad assensum di?tm[?]

Circa textum

Circa textum prima conclusio haec non est concedenda pater genuit divinam essenciam nec divina essencia genuit filium semper falsum quia essentia generet vel generetur ubi ponit ly essentia a parte subiecti vel praedicati Secunda conclusio dictum augustini in libro de fide ad petrum pater non genuit se licet genuu[?] aliud quod ipse est sed pater non est ille Tertia quando dicitur essentia genuit[?] essentiam sapientiam[?] sapientiam vel natura genuit filium debet intelligitur ille qui genuit est eadem natura cum genito vel ille qui habet divinam nam genuit illum qui habet eandem naturam adaequate 4ta quarta essentia generare filium debet proportionaliter exponi 5ta quinta filii procedit per modum naturae et spiritus sanctus per modum doni dilectionis vel amoris et filius per modum nauralis intellectionis et cognitionis unde de isto plus infenliors[?] praecedentis.

Lectio 53, de Fruitione
Solutio ad rationem quod naturalis tendentia posset esse mala

In alia lectione fuerunt factae rationes ad probandum quod naturalis tendentia et primaeva rerum posset esse mala

Ad primam

primo arguebatur quod natura humana ab adolescentia est prona ad malum

Advertendum pro solutione quod in statu naturae integre iustitia originalis se habebat tanquam habitus servans perfectionem obedientiam virium inferiorum tamen animalium quam naturalium et eas subiciebat ad plenam obedientiam rationis ita quod erat in regno animae perfecta pax tranquillitas et obedientia Sed propter poenam peccati sublata est huiusmodi iustitia et successit habitus deo ncce contrarius scilicet cupiditas ponens rebellionem inter vires inferiores ad superiorem inclinans inferiores quod dominentur superiori

Advertendum quod in viribus inferioribus duplex est inclinatio primaeva scilicet quae non tollitur et superveniens quae est fortior et vincit ymaginandum est quod in statu naturae lapsae vires inferiores habent illam inclinationem ad debite obediendum ratione tamquam superiori quam habuerunt ab initio Nichilominus cupiditas quasi tyrannice dominus dominans ei in regno animae cogit eas scilicet vires inferiores ad rebellandum et tali inclinationi quae sufficit ad executionem operum hic habetur radix qualiter natura ab adolescentia est prona ad malum nam inclinatio cupiditatis est fortior quam inclinatio naturalis et sic approportione maioris inaequalitatis fit actio Consequenter dicendum quod tanta est praevitas ad malum quod totum regimine animae semper male regitur etiam necessario ut ita loquor nisi aliunde iuvetur quia cupiditas semper inclinat nisi inclinatio naturalis iuvetur caritate quae est de directo est contraria cupiditati et adiutiva inclinationum naturalium et tunc illa inclinatio sit vita caritate sufficit etc

et sic patet ad illam rationem posset dubitare hic utrum ista tyrranis et deordinatio fuerit solum in homine Quantum ad hoc potest probabiliter dici quod non solum in homine fuit huiusmodi cupiditas sed in toto regimine corporalis naturae praecipue corruptibilis infra concavum orbis lumine Etiam variata armonia nam sicut vires sensitivae rebelles sunt rationi ita animalia homini et obedivissent homini ubi modo rebellant

Etiam quantum ad sanctificationem terrae ipsa male dicta fuit Sed in statu naturae integre optima produxisset

Etiam sic est de elementis unde fuisset optima dispositio Sed modo insurgunt pestilentiae et alia mala et sic non solum regimen animae fuit immutatum ymmo etc sicut dictum est

Aliud dubium utrum inclinationes purae naturales in statu naturae lapsae sint aeque intensae sicut fuerunt in statu naturae integre apparet quod non quomodo homo quandoque non experitur se inclinare nisi 2m cupiditatem Breviter utrumque potest dici primo quod sunt remissae in aliquo gradu licet non sublate unde doctores videntur dicere unam vulnerationem quantum ad inclinationes naturales ita quod sunt remissae bonae inclinationes Alio modo potest dici quod non sunt remissae et quod non oportet nisi ymaginari intensionem vel remissionem cupiditatis unde staret cupiditatem esse ita intensam quod nullo modo perciperemus motum inclinationis naturalis

Ex isto satis apparet quod natura humana sibi derelicta semper corrueret ad malum et esset prona ad ipsum

sed iterum fortior est caritas quam cupiditas et vincit cupiditatem et ergo cum caritate bene operatur et sic caritas crescit quantum ad effectum ut dicit Augustinus minuitur cupiditas crescente

Ad secundam rationem

Secunda ratio fuit ista si natura inclinaret ad bonum sequeretur quod ex puris naturalibus aliquis posset attingere deum et suam felicitatem consequens est error pelagii

Respondendum est primo dato quod natura non esset corrupta et quod inclinationes naturales haberent suum effectum respectu finis ultimi et medioris Nichilominus huiusmodi opera non essent meritoria nec fruitio dei ex huiusmodi elicita esset vitae aeternae meritoria Et sic illo dato scilicet quod natura esset integra et haberet omnem effectum quem posset non meretur vitam aeternam

Secundo homo non posset naturaliter attingere aliquod natura inclinat ut dato quod inclinaret ad finem et ad medium non sequitur quod posset mereri vitam aeternam ex puris naturalibus quia non posset sequi illam inclinationem quia cupiditas vincit et inclinat ad oppositum Sicut si aliquod corpus ratione alicuius levitatis remissae et inclinaretur ad sursum et esset ibi in quadruplo plus de gravitate tunc etc

Tertio dico quod inclinatio naturalis licet semper sit recta non tamen est respectu cuiuscumque obiecti quia non est respectu a vel b verbi gratia inclinatio naturalis non est respectu a obiecti puta quod verbum est incarnatum quia hoc excedit limites naturae nec inclinat ad regratiandum de passione etc quae tamen sunt necessaria ad salutem consequendam et sic licet hanc posset sequi non tamen sufficit inclinatio naturalis ad omnia quae requiruntur ad salutem quia non inclinet ad omnia

Quarto dicitur quod ad merendum requiritur caritas quod totaliter est supra naturae facultatem ideo nec natura inclinat ad eam nec potest adam attingere

Quinto dato quod natura ad omnia necessaria ad salutem inclinaret tamen hoc quod sufficeret ad illa credenda si essent credenda vel operanda si adhuc non sequeretur quod homo sequendo sic naturam meretur vitam aeternam Causa est quia non videtur magna implicatio quod aliquis crederet omnes articulos fidei et diligeret deum super omnia et operaretur iuxta mandata et tamen non meretur quia staret quod omnia ista faceret sine caritate sicut forte in statu innocentiae homo potuit diligere deum super omnia Concedunt doctores quod ex puris naturalibus quis posset diligere deum se omnia actu eiusdem speciei cum actu meritorio et tamen non meretur et sic consequentia esset negandam ista scilicet natura inclinat et sufficit quantum ad substantiam operationum igitur etc quia requiritur etiam caritas

ulterius dicitur quod dato quod natura sufficeret ad caritatem tamen propter hoc non sufficeret ad meritum Quia caritas liberum arbitrium fides et aliae virtutes creatae concurrentes cum intellectu et libero arbitrio non sufficiunt ad merendum vitam aeternam patet quia requiritur unum multo nobilius quam sit aliquod illorum scilicet divina acceptatio etiam divinam assistentia respectu actus meritorii quae etiam est nobilior quam aliquod en?cuatorio ymmo sola acceptio divina sufficeret sine aliis et sic non est in potestate alicuius illorum vel omnium doctorum Sed divina clementia et acceptatio reddit actum meritorium vitae aeternae et sic patet ad rationem quod non concludit

Ad tertiam rationem

Ad tertium arguebatur sic inclinatio naturalis est libere a deo ergo deus potest eam liberare et tollere et mutare per consequens deus posset creaturam absolvere ab illa et sic posset creaturam inclinare ad aliud tamquam in ultimum finem et per consequens erit deordinatio naturalis

Respondetur quod visa habitudine creaturae ad deum deus de potentia sua absolutus non posset facere quando creatura tenderet in ipsum ipsa creatura existente cum hoc stat quod potest facere quod non tenderet in ipsum scilicet si eam anichilaret Causa dicta est quod sicut non potest tendere de non esse ad esse nisi deo concurrente sic non potest manere sine adhaesione et inhaesione ad ultimum finem Quantum est de mediis finibus tactum fuit in alia lectione quia illa tendentia est mere ex ordinatione dei et sic de illo potest dici quod potest inclinari ad alium finem sed habitudo ipsius creaturae ad deum est simpliciter necessaria et sic patet ad rationem

Ad quartam rationem

Alia ratio scilicet 4ta fuit Appetitus rationalis scilicet voluntatis potest esse in aliud a deo ergo et naturalis consequentia videtur bona quia appetitus rationalis videtur esse superioris generis et potentiae ad naturalem igitur si de rationali conceditur etiam de naturali concedendum est breviter advertendum quantum ad principia illarum inclinationum Quod inmediatum principium inclinationis naturalis est est multo nobilius quam inmedietum principium inclinationis malae voluntatis Patet quia primae inclinationis inmediatum principium est ipse deus quoa omnis creaturas quantum ad hoc vivificans et conservans et inclinare creaturam sic ad se est eam conservare et istam habitudinem habet tamquam recte esset deus anima vel forma creaturarum non tamen quod sit proprie forma

Elucidarius satis theologicus ponit expresse quod elementa percipiunt quoddam modo deum Et plato posuit deum animam mundi saltem generale universi Aristoteles primo caeli ab ipso datum est omnibus esse etc virgilius in 4o Eneydorum spiritus inquit errat etc

non sic est de actibus voluntatis pravae nam voluntas est particularis causa immediata quae non habet aliam immediate concurrentem et ideo deus non concurrit nisi remississimo gradu quo concurrere potest nec se ipso faceret nisi voluntas se applicaret quantum est de potentia ipsa passiva se habet ad inclinationes naturales Secundo diceretur quod inclinationes naturales non essent ita nobiles quod non concedo sicut inclinationes voluntatis pravae sed bonae possent esse ita nobiles

unde quantum ad inclinationes naturales inclinans est nobilissimum et rectissimum et sic non est de alio agente ymmo est fallibile Quantum est de actibus pravae voluntatis ymmo sunt imperfectissimi et sic non sequitur

Ad quintam rationem

Ad quintam rationem creatura naturaliter tendit in non esse igitur non in deum quia deus est purum esse

Respondetur negando quod tendat in non esse ymmo summe fugit non esse quia tendit ad esse scilicet deum et illa tendentia est fuga ipsius non est Ad probationem quia sibi derelicta desinit esse et fluit in non esse igitur negetur consequentia quia quod creatura non conservata desinit esse non est extendentia in non esse sed ex defectu quia non habet sufficientiam resistendi nec potest resistere verbi si aliquis recipit beneficium per quod bene est per subtractionem illius cadit in paupertatem et tamen non tendit in illam nec appetit illam potest tamen vocari tendentia passiva quod sibi derelicta patitur corruptionem

Ad sextam rationem

Ad sextam illa tangit specialiter difficultatem de qua alias dicam

Ad septimam rationem

Ad septimam illa tangit de malitia planetarum

Advertendum quod fuit opinio cuiusdam philosophi qui vocatur plotinus qui fecit quemdam librum qui intitulatur quae astra faciunt ubi potest ponit quod astra et constellationes nichil operantur hic inferius sed sunt praecise signa bonorum vel malorum scilicet secundum ordinationem divinam repraesentant qualis erit iste vel iste

Alii astrologi declarantes contra fidem et philosophiam et mores Dicunt quod astra realiter sunt causae naturales et necessaire omnium effectuum hic inferius contingentia etiam effectuum liberi arbitrii

Unde alkindus / omnes praesentes praeteriti et futuri individualiter relucent in caelo et scripti sunt et sic infert quod etiam omnia possibilia in caelo relucent etc Quia non est differentia incompossibile et futurum quia omne possibile est vel erit et non potest non produci ymmo omne de neccessitate eveniet Sed dicitur possibile quantum ad nos quia videmus causas rerum

Ista positio est contra fidem omnem legem et philosophiam et contra astrologiam nam periti astrologuntur quos maxime reputandus ptolomeus ponunt quod corpora caelestia nullam penitus inducunt necessitatem unde ptolomeus in principio centilo qui dicit quod iudicia astrologi sunt media inter possibile et necessarium ita quod sunt contingentia unde licet esset dispositio ad mortalitatem tamen propter bonum regimen potest praevenire

Item in eodem dicit quod bonus astrologus potest impedire mala sicut bono agricola quantum ad culturam terrae quia sumus deum actuum iroris etc unde licet sortes esset inclinatus ad furtum vel alia vicia potest se refrenare

Advertendum quod omnes planeta sunt simpliciter boni et si inclinant inclinant ad bonum macrobius notat pro responsione ad argumentum quod sol et luna principaliter nutriunt et vegetant hominem

aristoteles 2o physicorum homo generat hominem et sol patet de solo quia per accessum solis videmus omnia pullulare et per recessum omnia cadere ut folia etc De luna etiam perimur quod habet operationes respectu inferiorum modo ita est quod iupiter habet valde magnam similitudinem quantum ad influentiam suam cum sole ita quod iuvat solem ideo vocatur forma venus assimilatur lunae et quia luna regit corpus humanum et humores ipsa dicitur secunda forma Saturnus habet influentiam frigidam Et mars invacutam Ideo vocatur saturnus et mars malvioli planetae et non influunt inmediate in animam sed solum disponunt vel in disponunt corpora non quod inclinent inmediate ad vicia vel ad alia Secundum hoc macrobius respondet

et potest dici quod universum habet varias rerum species et variarum complexionum scilicet in concavo orbis lunae et aliqui planetae sunt convenientissimi pro una specie et alii pro alia Sol et luna iupiter et venus sunt maxime pro complexione humana et saturnus pro alia speciei et sic de aliis et sic planetam esse fortunam non dicitur respective nisi ad aliquam speciem Item adhuc respectu eiusdem hominis quia componitur ex diversis membris ideo indiget diversis unde cor attribuitur soli deinde epar dicitur gubernari a Iove et est sibi conveniens felli dominatur mars et sic de aliis quae sunt membra non ita principalia

Ultimo dico quod realiter saturnus est optimus et nobilissimus planetarum et quantum est de per se si aliquid operaretur respectu animae illustraret eum ad intelligendum alta Iupiter respicit partem concupiscibilem scilicet in voluntate mars irascibilem et isti tres sunt optimi et fortificant corpus et non immediate respiciunt tales partes sed disponendo corpus ad exercendum Iupiter disponit ad amorem etiam superioris mars fortificat vim irascibilem ad aggrediendum et exercendum fortia unde actus activorum sunt in patiente praedisposito

ita quod influentia saturni ubi reperit materiam dispositam inclinat de per accidens ad mala scilicet ad fraudes traditiones et sic de per accidens dicitur malus Etiam mars de per accidens quandoque declinat ad mala ex quo patet quod primaeva intentio planetarum est valde bona

Ad octavam rationem

De ultimo argumento quando dicitur Si daretur praeceptum etc dico quod inclinatio naturalis numquam est contra praeceptum unde ymaginandum est quod sicut in statu innocentiae natura obediebat rationi intantum quod grave erat aptum descendere ita natura et eius inclinatio semper secuntur regulam et finem directivam quantum est de se nec potest contrarie et ideo nego casum esse possibilem etc

Lectio 55, de Fruitione
Responsio ad rationes quod una persona potest diligi sine alia
Ad primam

Alia lectio fuit dictum quod sicut deus est sub ratione trinitatis est obiectum ita non potest diligi nec videri nisi sub ratione trinitatis

Contra hoc fuit argumentum primo quia una persona potest incarnari sine alia igitur etc consequentia tenet quia non videtur maior repugnantia terminare dependentiam alicuius naturae quam praescientiae videri vel econtra antecedens est clarum quia verbum dei aeternum seu filius dei aeternus praecise incarnatus est nec essentia proprie loquendo incarnata fuit Sed magister concedit hoc et hoc debet intelligi in supposito principaliter et per consequens regula alias posita est falsa nam incarnatio non est communis illis etc

Respondetur negando consequentiam Causa est nam neccessario ab terminare dependentia naturae humanae respicit relationem personarum et ideo incarnatio reponitur sub illo genere nominum quae sunt relativa et quae aeternaliter dicuntur de deo unde incarnatio est effectus personalitatis

unde pertinet ad personam subsistere vel dependentiam alicuius naturae terminare et non est essentiale ideo non est commune Secus est de videri praecise intuitive nam hoc est essentiale etiam ad visionem intuitivam ipsa persona concurrit active obiective modo operationes divinae adextra sunt indistincte et pertinent ad essentiam et tres personae simul Ista est radix quare una non potest sine alia videri vicem propter concursum obiectivum qui est communis eis Sed esse suppositum vel subsistentiam est personale et pertinet ad ypostasim magis quam ad essentiam Advertendum quod proprie terminare dependentiam non reducitur ad genus causae efficientis licet illa unio sit effectus totius trinitatis ideo concedendum est quod tota trinitas fecit incarnationem et quaelibet persona et sic quaelibet incarnavit et essentia Sed solus filius incarnatus est id est suppositum et subsistentia naturae humanae

Sed posset probari quod aliqua persona unica potuisset causasse illam unionem argumentum haberet apparentiam et sic illo subsistentia vel esse suppositum nec reducitur ad genus causae efficientis nec finalis sed haberet maiorem similitudinem cum causa naturali et quantum ad hoc nullam dicit perfectionem Nam sicut materia ex unione ad formam recipit denominationem correctivam ita verbum recipit denominationes concretivas humanae naturae

Ad secundam

Secundo arguebatur pater non est spiritus sanctus vel subiecto et praedicato correspondet idem conceptus vel correspondet diversi conceptus si idem conceptus tunc idem negetur de se ipso

Respondetur uno modo quod realiter idem conceptus correspondet in patria sed non in via ut dicit adam / nam idem est conceptus repraesentans patrem et filium et spiritum sanctum Et Adam videtur postea concedere quod idem conceptus est simplex et complexus singularis et communis affirmatio et negatio et sufficit huiusmodi conceptus sic variare intellectum inmutare et sic est affirmatio respectu huius veritatis pater est essentia et negatio respectu huiusmodi pater est filius et haec sic huiusmodi conceptus habent diversam habitudinem et tunc facile est respondere quia dicitur quod est idem actus tamen intellectus numquam uteretur secundum hanc significationem Pater non est pater sed bene pater non est spiritus sanctus et sic idem est conceptus enuntians aliter et aliter

Aliter respondetur quod realiter est alicuius conceptus in patria ita quod beatus alium conceptum habet de patre alium de filio etc differentes specie nichilominus tamen idem significant extendendo nomen significationis ad connotationem sed non eodem modo nam quilibet significat deum essentiam divinam patrem et filium spiritum sanctum quia non sunt seorsum conceptibiles intuitive nec potest una persona terminare notitiam intuitivam quando tamen alia habet varios modus significandi ratione quorum illi terminum negantur de se invicem et sic supponunt pro diversis personis

Ad tertiam

Ad 3am quando dicitur quod essentia posset concipi absque persona loquor semper de patria nam quantum est de notitia in via non est difficultas Concedunt tamen doctores quod quantumcumque conceptus est absolutus qui supponit pro deo supponit pro trinitate et qualibet personarum non appellendo tamen rationem Quando dicitur quod potest haberi conceptus mere absolutus absque relativo in patria potest negari vocando conceptum relativum conceptum repraesentem habitudinem personarum ad invicem quia oportet concurrere totam trinitatem unde deus obicitur primo ut trinitas ita quod persona apprehensio deitatis est ut trinitas ideo conceditur quod unus actus secundum unum modum repraesentandi est absolutus et secundum aium modum respectivus et sic negaretur quia posset esse conceptus absolutus in patria qui absolveretur a modo suo significandi relativo

Ad quartam

Quarto arguebatur sic stat quod aliquis inducet quod producens summum bonum est summe diligendum et solum tale et quod conformet se voluntas tunc solum diliget patrem dicitur quod casus est inpossibilis

quando dicitur quod voluntas potest illi dictamini se conformare hoc potest dupliciter intelligi uno modo quod eliciat velle quantum potest proportionaliter ad huiusmodi dictamen isto modo admitto minorem scilicet quod voluntas potest elicere unum amorem respectu dei sic sibi praesentati dico tamen quod huiusmodi dilectio elicita iuxta huiusmodi dictamen quantum ad hoc est conformis absolute huic dictamini quia voluntas non potest melius se conformare illi non est tamen est conformis omnino quia nullo modo potest se persona conformare huic dictamini quia illud dictamen dictat quod solum pater est summe diligendus et hoc implicat quia eo ipso terminantur ad patrem illa dilectio terminantur ad essentiam et ad omnes personas Exemplum dictet intellectus voluntati quod nulli dictamini rationis se conformet certum est quod in illo casu nullo modo positive potest se conformare nec volendo conformiter quantum in se est tamen in illo casu conformaret se

Ad quintam

Quinto arguebatur quod voluntas potest unam personam plus diligere etc loquendo de dilectione generaliter nego quod possit unam personam plus diligere quam aliam unde nego istam consequentiam sortes diligit humanitatem christi ergo diligit deum quia non est simile de videre et diligere nisi dilectio sit ordinata unde in materia de fruitione negavi istam consequentiam sortes fruitur humanitate christi ergo deo et sic non stat christum magis diligere quam totam trinitatem

Ad sextam

6o arguebatur magi pharaonis non cognoverunt spiritum sanctum dicitur quod licet cognovisset solum unam personam eo ipso quod unam personam cognoverunt trinitatem cognoverunt contradictoria nunquam debet concedi verificari de rebus ydemptitatis ubi fides non astringit nos nec ratio conveniens Ista ratio ockam et achilles et si habuerunt actum dilectionis naturalis per illum diligebatur tota trinitas licet non cognoverunt hoc et sic trinitatem cognoverunt sed non cognoverunt trinitatem quia non habuerunt illum conceptum

Ad septimam

Ad septimam conceditur quod sunt distinctae notitiae differentes et diversae specie tamen supponunt pro eodem licet sub alio et alio modo concipiendi

Responsiones ad Rationes Scoti
Rationes Scoti

Duae alia rationes sunt speculativae una est de obiecto primario alia de primaevitate originis

Sed scotus vult probare quod stat videre divinam essentiam et diligere et non personam quia quando aliquis actus habet duo obiecta tunc 2m videtur esse contingens Et sic actus beati habet primo essentiam pro obiecto et deinde relationes ergo cum inter huiusmodi habitudines prima est solum essentialis et 2a accidentalis videtur quod secunda sit absolubilis a prima et sic est conceptibilis essentia sine persona Et sic de visione essentiae divinae et creaturae in verbo quia ad secundum obiectum habet habitudinem accidentalem et ad primum obiectum habet habitudinem essentialem et sic 2a est resolubilis a prima Et ponit exemplum sicut beatus videndo verbum et creaturam prima habitudo non est solubilis remanente et 2a et secunda bene unde dicit quod stat eodem actu quandoque videre plures creaturas quandoque pauciores

Contra Scotum: Opinio Ockham

Ockam primo inpugnat exemplum scoti quando dicit quod aliqua visio sic verbi et creaturae quae potest desinere esse visio creaturae absque hoc quod sit visio verbi quia si sic tunc fieret transitus de contradictorio in contradictorium absque mutatione facta in re consequens est contra articulum probatur consequentia nam sit primum instans in quo haec visio non repraesentat creaturam tunc ista negativa est vera et immediate ante fuit falsa

Contra Scotum: Opinio de Rippa

Aliter arguit de ripa quia si sic sequeretur quod staret deum cognoscere se ipsum absque hoc quod creaturam cognosceret quia actus cognitivus dei habet duo obiecta et sic prius potest stare sine alio seu sine posteriori

Secundo si sic sequeretur quod quilibet actus quantumcumque inperfectus repraesentans deum et creaturam posset repraesentare omnia relucentia in deo etiam nulla Patet quo ad 2m quia potest desinere repraesentare unum et eadem ratione omnia quod quodlibet posset desinere etc patet quia qua ratione unum eadem ratione 2m et 3m et sic omnia quod videtur absurdum

Plaoul Contra Ockham

Rationes istae non concludunt licet in ista materia non teneo scotum

Ad rationem ipsius okam quando dicitur etc nego consequentiam Ad probationem signemus primum instans in quo notitia illa desinit repraesentare etc nego et dico quod actus realiter mutatur nam primus realiter movebat potentiam ad cognoscendum creaturam et post non non tamen oportet quod mo?vum mutatione fiat acquisito alicuius positivi vel deperditio unde multi concedunt quod motus est idem cum mobili et quod tamen deus posset movere totum mundum cum motu recto et sic esset mutatio et tamen etc

Aliter dicitur quod non requiritur aliqua mutatio temporis nec transitus unde deus posset creare angelum in suis puris naturalibus et acceptare ipsum tunc esset acceptatus et prius non erat etc

Item capiamus istam propositionem mundus incipit esse et ponamus quod deus creasset successive mundum tunc ista est vera mundus incipit esse per rationem de praesenti tamen nulla mutatio est quia nulla creatura est vel accipiamus istam Tempus incipit esse vel saltem incipit esse tempus unde signemus instans inceptionis in illo hoc est vera mundus incipit esse et sua contradictoria falsa et tamen nichil aliud est a deo Et sic sufficit ad verificationem articuli quod sit mutatio vel incipit esse mutatio

Plaoul Contra de Rippa

Ad primam rationem magistri Iohannis de ripa sequeretur quod deus posset cognoscere se et non creaturam consequentia non valet Advertendum quod divina essentia habet duplicem habitudinem ad divinum intellectum scilicet repraesentati et obiecti et respectu utriusque habitudo divinae essentiae est necessaria Tamen respectu intellectus nostri istae habitudines sunt separabiles quia stat quod obiciatur intellectui nostro ut obiectum non ut repraesentativum Exemplum in aliis una notitia creata potest obici in esse obiecti et non repraesentativi et sic stat quod cognoscam divinam essentiam absque hoc quod cognoscam ut bene vident actus cognoscendi aliorum in ratione obiecti et non repraesentanti et sic stat quod cognoscam divinam essentiam absque hoc quod cognoscam omnia repraesentabilia per ipsam

Plaoul Contra Scotum

Ad rationes Scoti quando dicitur quando actus habent duo obiecta etc negetur quod possit semper absolvi quia licet sit ordo quod unum sit prius et aliud posterius tamen ille ordo est mere neccessarius et sit non stat quod notitia terminentur ad divinam essentiam et non ad relationes

Secundo potest dici quod divina essentia et relationes non sunt diversa obiecta ymmo immediate quocumque actu dato concurrunt bene aeque primo actus terminantur ad divinam essentiam et ad relationes et sic totum suum fundamentum est falsum

Ad aliam rationem de prioritate originis quia pater primus originem est beatus quam producat filium id est in illo priori habet obiectum beatitudinis vel potest dici quod habet divinam essentiam tamquam obiectum beatificum in quo beatificatur ergo dilectio eius terminatur ad essentiam et non ad filium et sic est obiectum etc Potest negari quod sint huiusmodi instantia originis ymaginanda nam pater aeque primo gignit filium et beatificatur

unde secundum ipsum ponuntur tria instantia naturae adhuc in eodem instanti aeternitatis et quod in primo instanti essentia divina clarissime praesentatur intellectum primo ut species intelligibilis fecundissima deinde 3m instans in hoc exit in actum productionis notitiae per speciem intelligibilem et memoriam et in illo instanti producit filium deinde in 3o instanti producit spiritum sanctum Istud est multum subtile sed non videtur bene resolutum quia quaeritur utrum sicut entia rationis vel realia non primum tunc dependeret emanatio personarum a rationibus non secundum quia si sic vel creata vel increata seu huiusmodi ens esset creatum vel increatum non creatum ut notum est quia si sic aliquod creatum esset coaeternum essentiae divinae nec increatum quia dato instanti in quo producitur filius si est increatum est essentia tunc pater et filius sunt in essentia solum et non spiritus sanctus vel est pater et filius solum sunt in patre nego ulterius quod pater prius est beatus quam producat filium ymmo simul et aeque primo pater beatificatur in ratione communi sibi et filio et spiritui sancto hoc de dilectione Sequitur de materia trinitatis et permittit aliquas rationes spectantes aliqualiter ad materiam tactam etc

Lectio 60, de Trinitate
Circa prima propositio: formalitates in Deo

In alia lectione Doctores faciunt multas difficultates de formalitatibus Quaerentes utrum in deo etiam in creaturis sunt distinctae scilicet utrum in deo divina sapientia et divina bonitas sunt idem formaliter et sic de aliis

Opinio Iohannes de Rippa

Recitabo primo opinionem magistri Iohannis de rippa deinde doctoris subtilis

notandum quod circumscripta operatione intellectus quia de distinctione rationum modicum est quia eadem res potest concipi diversis conceptibus inveniuntur 4or modi distinctionum Secundum magistrum Iohannes de ripa qui ponit eos

primus modus est essentiarum scilicet quando sunt duae essentiae et una est alia et illa est maxima distinctionum

Alia est minor scilicet realis et non essentialis quando scilicet aliquae res sunt eadem essentia et tamen una non est alia ista distinctio est minor prima quia stat cum unitate essentiae communicat cum alia in hoc quod una res non est alia et differet ab alia quia licet a non est b tamen a et b communicant in essentia et istae distinctiones conceduntur ab omnibus theologis unde prima conceditur inter creaturas

Et secunda conceditur ab omnibus fidelibus theologis sicut distinctio divinarum personarum Quia pater et filius et spiritus sanctus sunt tres res et nulla illarum est alia et tamen quaelibet illarum est idem cum alia quia eadem essentia et sic pater et filius et spiritus sanctus sunt idem saltem in neutro genere

Tertius gradus est distinctio rationum formalium quoddam modo minor est praedictis quia in ista nec naturae essentia de essentia nec res de re nisi cum aliquo addito verbi gratia capiamus bonitatem divinam et eius iustitiam vel sapientiam certum est quod sunt eadem essentia Contra primam distinctionem et contra 2am sunt idem sic quod bonitas est sapientia quod non quod conceditur in 2a distinctione quia non conceditur quod pater sit filius est tamen aliqualis distinctio ex parte quia cum addito conceditur unum negari de alio Conceditur quod bonitas non est formaliter sapientia quocumque conceptu certum scripto ita quod ex parte bonitas non est sapientia et sic intellectus divinus non est formaliter voluntas Ita quod secundum ordinem praedicatorum essentialium est ordo talium formalitatum ut primo potest sumi conceptus entis communis deo et creaturae etiam convenientia secundae speciei cum deo potest sumi conceptus communis illi et deo Et quia processus est in infinitum 2m hoc in deo est proportionales diversitas a parte rei

non tamen quod vi illius distinctionis negetur unum de reliquo absolute unde nos possemus formare conceptum entis praecise convenientem deo sed non habemus praedicata inposita a gramaticis ideo attribuimus deo praedicatum entis commune sibi et nobis ita breviter quod est diversitas obiectalis in deo et in creaturis 2m diversitatem praedicatorum eis attributorum Sicut si capiamus conceptum significationem deum praecise esse isti conceptu correspondet in deo ratio obiectalis et alius est conceptus 2m quem deus dicitur sapientia et secundum hoc etiam est in deo alia ratio obeictialis proportionaliter Et sic consequenter Et ideo aliter se habet deus in esse entis et est alia formalitas in eo quam in esse vitae ymaginemur infinitum multitudinem huiusmodi praedicamentorum deinde sicut a parte rei convertuntur et supponunt pro eodem tamen est varietas quantum ad modum inmutandi ita realiter est alia et alia ratio obiectalis formalis Advertendum quod licet huiusmodi formalitates sunt formaliter sumptae vel sic sumptae 2m proprias rationes formales concurrunt ydemptice duobus primis modis nichilomnius manet aequalis distinctio sicut dictum est

Quartus gradus est minor praedictis quia est plurium graduum eiusdem rationis formalis aliqualiter distinctorum simul unitive concurrentium unde ymaginatur iste doctor quod ratio obiectiva entis secundum suam rationem formalem est intensior uni quam alteri ymaginatur quod tota ratio entis secundum suam rationem formalem est idem in omnibus creaturarum Ita quod esse sortis inesse formali et eius omnino eiusdem rationis essentialis cum asinus esse asini Est tamen intensius in homine quam in asino et sic terminus transcentibus et denominationibus essentialibus correspondent rationes formalitates compositae ex gradibus Ita quod nobiliorem modum essendi habet angelus quam homo

quantum ad gradus sed sunt omnino eiusdem rationis formalis et sic non distinguuntur formaliter sed distinguuntur sicut gradus eiusdem qualitatis incessibilis qui possunt unitive concurrere Exemplum de secundo gradu ut si possent ydemptificari gradus albedinis stante multitudine ipsorum et ipsis remanentibus vel sub aliis verbis sicut si gradus quantitatis eiusdem speciei concurrerent unitive ipsis remanentibus Exemplum etiam de secundo gradu ut si ydemptificentur albedo et nigredo etc Exemplum de 3o ut si triangulus et quadrangulus ydemptificentur substantialiter et realiter et nichilominus quilibet eorum remaneat in suo esse distinctio scilicet in esse figurae et sic una essentia esset alia

Conclusiones Iohannis de Rippa

Consequenter magister iohannes de ripa ponit conclusiones

Prima conclusio de Rippa In qualibet creatura reperitur multitudo graduum eiusdem rationis formalis et denominationis

prima quod in qualibet creatura reperitur multitudo graduum eiusdem rationis formalis et denominationis quia de esse entis in qualibet creatura 2m quod est perfectionis speciei 2m hoc habet plures gradus entis Ita est secundum quod est perfectior secundum hoc habet plures gradus in esse vitae et sic de aliis Infert ex hoc quod in qualibet creatura sunt infiniti gradus unitive concurrentes qui nec realiter nec formaliter distinguuntur

Secunda conclusio de Rippa Distinctio gradus rationis formaliter et adaequate repugnat Deo

Secunda conclusio distinctio 4ti gradus omnino repugnat deo quia ubicumque reperitur latitudo graduum quantumcumque unitive concurrentium ibi datur intensius et remissius et hoc repugnat divinae inmensitati Infert ex hoc quod minor distinctio repugnat simplicitati ubi maior non repugnat quia distinctio quarti repugnat et distinctio primi gradus non

Tertia conclusio de Rippa Quod sicut in Deo, ita in creatura reperitur distinctio formalis

Alia conclusio Sicut in deo ita in creatura reperitur formalis distinctio unde sicut tactum ymaginatur quod 2m numerum praedicatorum essentialium adextra communicalium est numeris rationum formalium unitive in deo concurrentium ita etiam in creatura Radix sua est nam aliqua creatura assimilatur deo in esse solum et alia solum in esse vitae modo si in deo nulla sit distinctio tunc sequitur quod ista creatura assimulatur deo d in esse igitur etiam assimulatur deo inesse vitae quia in deo esse et esse vitae sunt idem formaliter

Quarta conclusio de Rippa De distinctione causalium rationum

Aliam conclusionem ponit de distinctione rationum creabilium a rationibus formalibus ista tangit de ydeis ideo transeo etc

Lectio 61, de Trinitate
Continuandum materia de formalitatibus

De formalitatibus secundum magister iohannes de rippa Alia lectio 70 Materia de formalitatibus continet duo puncta primum est habere radicem ymaginationis doctorum loquentium in ista materia et sine illo non habetur 2m punctum scilicet de particularibus difficultatibus contingentibus

Plus propositiones de Rippa

circa istam materiam ut habeatur ymaginatio et fundamentum materiae pono propositiones 2m magistrum iohannes de ripa

Prima propositio:

prima propositio cuilibet denominatione perfectionis simpliciter correspondet absolute ratio obiectalis eiusdem rationis verbitur prima denominatio perfectionis simpliciter correspondet absolute ratio obiectalis eiusdem rationis verbi prima denominatio perfectionis simpliciter est ens vel esse ens tunc a parte obiecti ymaginandum est quod quidquid significatur per ens inquantum ens 2m hoc est eiusdem rationis adaequate et sic de esse intellectum et sic de aliis

Secunda propositio

Secunda propositio huiusmodi ratio obiectalis in infinitum varie potest creaturis communicari Nam sicut in infinite sunt species producibiles per dei potentiam in esse 2m hoc esse creaturis correspondet vel communicatur nam infinite speciei communicatur esse in aliquo gradu et superiori speciei in gradu perfectiori et sic ascendendo Et sicut dicitur de primo praedicato ita proportionaliter de quolibet alio ut vivere communicatur inferiori speciei in aliquo gradu et communicatur superiori gradu inperfectiori vel superiori gradu eiusdem rationis cum primo

Tertia propositio

Sequitur ex hoc quod homo est perfectior in esse seu secundum rationem essendi quam asinus Ita quod homo perfectius participat esse quam asinus Ponatur exemplum manuductum per inpossibile Capiamus per ymaginationem quod homo deperdat successive denominationes posteriores primo auferatur esse volitivum deinde esse rationale deinde esse sensitivum deinde esse unum quo usque maneat solum esse scilicet prima denominatio tunc illud quod remanet participat perfectiori modo esse quam species inferior ad speciem humana vel quam infinita esse scilicet materia prima

Quarta propositio

Sequitur quod in esse sunt gradus ponendi et in ratione obiectali correspondente illi praedicato patet quia illud quod remanet in casu posito per inpossibile habet esse et est eiusdem rationis cum quolibet alio esse et est tamen perfectius quam esse inferioris speciei ergo est intensius vel habet perfectionis esse perfectioni graduali intensiva

Quinta propositio

Tertia propositio sicut conceptus correspondens denominationi perfectionali priori est prior et alterius speciei praedicamentalis tamen de posteriori Ita proportionaliter correspondet sibi a parte obiecti ratio obiectalis prior possibilis tamen concurrere unitive tum reali ratione obiectali correspondenti posteriori denominationi huiusmodi denominationes habent habitudines unam quod sunt alterius speciei ut conceptus entis quam vivi et cum hoc praedicantur de se in vicem Ita ratio essendi a parte rei est alterius rationis seu speciei a ratione vivendi Et sicut conceptus entis est praedicabilis de conceptu vivendi Item ratio obiectalis essendi est in potentia ad hoc quod concurrat unitive et quasi recipiat rationem vitae per modum quasi actus posterioris Ita quod est habitudo rationum quoddam modo sicut conceptum Et sic ratio vitae est alterius speciei ab esse vel rationi cognitivi et est in potentia ad concurrendum unitive id est effici realiter unum Et ex istis conversibus causantur rerum species 2m eum

Si sequitur istam viam sic quod per quandam habitudinem et similitudinem conceptuum Capiamus habitudinem rationem obiectalium a parte rei habemus modum agendi duas distinctos specifice differentes Ista ymaginatione habita totius processus in tractatu de perfectione specierum est satis facilis Et istae rationes obiectales vocantur formalitates distinctae

Plus propositiones de Rippa

Infert magister Iohannes de ripa propositiones

Prima propositio

prima quanto res est perfectior tanto compositor est id est magis composita etc patet primo de compositione ex gradibus pluribus eiusdem rationis

Secundo est compositior quantum ad formales rationes correspondentes denominationibus perfectionalibus quia quanto res est perfectior tanto pluries formales rationes competunt ei

Secunda propositio

Sequitur ex isto quod quanto creatura est actualior tanto est potentialior patet quia per acquisitionem novarum rationum obiectalium redditur magis potentialior

Tertia propositio

Alia propositio Infinita supprema intelligentia si daretur ipsa esset intrinsece infinitae potentialitatis quia haberet infinitas rationes constitutivas quarum quaelibet esset inpotentia ad alia et essent actualitates proportionaliter

Quarta propositio

Alia propositio sola ultima ratio obiectalis ultimo constitutiva suppremae intelligentiae esset cui repugnaret potentialitas ad ulterius recipiendum per istam ymaginationem multi antiquorum dicta intelligerentur unde per istam viam ymaginabiles esset satis positio antiquorum de distinctione universalium a singularibus nam ymaginabantur quod realiter secundum ordinem conceptuum inter se esset aliqualis correspondentia rerum et utrum illa multiplicentur ad individua vel non dixerunt quod non Consimiliter positio et distinctio de esse et essentia cum ydemptitate tamen essentiali Etiam per istam viam intelligere compositio angeli ex actu et potentia Similiter ymaginatio ydearum scilicet quod realiter esset una ydea in se incorruptibilis et tamen concurrent ydemptice cum corruptibili

Quinta propositio

Continuando et applicando aliqualiter materiam Quantum est de distinctione quae est gradibus eiusdem rationis illa nullo modo est in deo reperibiliter quia gradus remissior inportat quandam inperfectionem 2o habitudo istarum rationum obiectalium potentialitatis prioritatis et posterietatis non habet etiam locum in deo

ymaginandum est quod ratio essendi in deo est unicus simplicissimus gradus simpliciter inmensae et infinitae nobilitatis et perfectionis sed in creatura est aliter sed sicut dictum est Consequenter ponitur quod apparet clare quomodo univoce significantur creatura quia omnia entia sunt eiusdem rationis in esse et omnia quae univocantur in aliquo sunt eiusdem rationis specificae

quantum ad hoc non est ymaginandum quod ratio essendi in deo sit potentialis respectu rationis essendi vitae Sed ymaginandum quod omnes rationes concurrant unitive aeque primo in deo absque ordine potentialitatis vel actualitatis in unam simplicissimam unitatem et sic est sibi summa simplicitas recte dicunt illi de ista opinione Sicut tres personae concurrunt simpliciter unitive in essentia divina absque ordine quantum ad perfectionem Et dicunt consequenter quod pluralitas formalitatum non arguit contra simplicitatem ymmo potius arguit simplicitatem

Lectio 62, de Trinitate
Variae opiniones discipuli Scoti

De formalitatibus Secundum magister Iohannes de Ripa In alia lectione etc Advertendum est quod sicut post socratem discipuli eius de socratis opinione varia senserunt ita de opinione scoti in materia formalitatum

Opinio Chatton

Schaton ponit quod numquam fuit opinio doctorum subtilis ponere distinctionem formalitatum a parte rei sed non per ydemptitatem quam posuit inter divinam sapientiam et divinam bonitatem non voluit nisi quod non est perseitas primi modi dicendi per se sapientiae ad bonitatem Ita quod haec non est per se vera sapientia divina est bonitas divina nec ista deus est sapiens vel deus est bonus Sed ista est per se in primo modo deus est ens vel deus est deus Et dicit Schaton si videantur verba scoti in numero contrarium hoc est ad modum loquendi antiquorum currente suo tempore Nam postea expressam determinationem et quaestionem fecit ubi reprobavit formalitates

unde ymaginatio est de perseitate resolvitur a schaton quia ista deus est sapiens non est ita per se sicut hoc deus est ens vel deus est deus Et causa est duplex prima quod ex forma enuntiandi ista deus est sapiens non plus est per se quam ista homo est sapiens Scilicet ex habitudine terminorum inter se

unde dicit schaton quod si inper inpossibile abstractis corresponderent res distinctae sic quod sapientiae in deo esset res distincta a bonitate ista non esset per se deus est sapiens et deus est bonus ergo nec adhuc totum resolvitur ad hoc quod haec non est per se in primo dicendi per se deus est sapiens

Opinio Adam

Ockam et Adam dicunt quod haec est per se vera et in primo modo dicendi per se deus est sapiens et deus est sapientia quia ly sapientiam dicitur univoce de sapientia creata et sapientia increata et divina sapientia praedicatur in quid de deo et ergo etiam concretum probatio quia quando per idem adaequata abstractum competit alicui et concretum si praedicatio absoluti est praedicatio per se etiam praedicatio concreti et sic si per idem formaliter competant illa praedicata si una est per se

Opinio Henrici de Huta

etiam alia Magister henricus de eutha dicit quod primus modus dicendi per se dupliciter accipitur

uno modo quando praedicatum competit subiecto per essentiam subiecti et non per aliquod extrinsecum ymmo etiam neccessario et sic illa et omnes tales sunt in primo modo dicendi per se

Secundo modo capitur ad communem modum loyicorum scilicet quando praedicatur diffinitio vel pars diffinitionis vel genus vel differentia et certum est quod 2m hoc non est per se deus est sapiens Secundum istam viam scotus et de ripa valde essent diversi unde de ripa ponit in octava distinctione quod agere vel velle dei sunt idem formaliter et tamen in hoc non est per se velle divinum et agere divinum

Item 2m ipsum alia est formalitas essendi alia vivendi tamen hoc est in primo modo dicendi per se vivens est ens ergo perseitas est omnino inpertinens ad materiam formalitatum 2m magister iohannes de ripa

Alia opinio

Alii imposuerunt scotho quod intendebat ponere in deo formalitates distinctas ita quod sunt ibi infinitae quarum una non est alia licet concurrant ydemptice quantum ad essentiam Sed istud non valet quia numquam concessisset negationem unius de alio absolute scilicet quod sapientia divina non est bonitas divina sed dicit quod sapientia divina non est bonitas divina formaliter

Opinio Gregorii de Arminio

Ideo est alius modus unde in octava distinctione doctor subtilis quod ista non ydemptitas stat cum summa simplicitate ratio non est talis multitudo quod removeatur unum a reliquo ipse obicit et dicit contra videtur quod in divinis sit aliqualis compositio quia formalitates videntur tamquam actus circumstantes esse ideo sunt tamquam formae igitur est ibi tamquam compositio Respondet quod forma habet triplicem habitudinem

prima ad subiectum quod informat

2am habet et hoc praecipue forma substantiales quia realiter componit et est pars compositi

Tertiam habitudinem habet quia dat denominationem subiecto secundum suam naturam ut sapientia dat esse sapiens

Forma substantialis habet primam et 2am quia inhaeret et est pars compositi et istae habitudines dicunt inperfectionem Et alia habitudo scilicet 3a dicit perfectionem informa Sic dare formaliter esse vivens est perfectio informante

quia causat vivens ymmo videtur esse quaedam perfectio Ista proportionaliter in divina essentia debemus ymaginari per modum formarum scilicet quod sapientia et bonitas non inhaerent sibi et sunt partes eius sed habent habitudinem et concurrunt ydemptice cum divina essentia vel cum deo et denominat ipsum sapientem ergo quod in deo sit talis infinita multitudo non videtur impossibilitas

Dicit consequenter quod divina essentia sapit sapientiam et non bonitate et tamen sapientia est bonitas quia alterius officii est sapientia alterius bonitas alterius velle etc et sic una non negetur de alia Exemplum Capiamus animam informatam sapientiam iustitia et notitiis variis omnium specierum et omnium individuarum deinde ponatur quod omnes illae notitiae actus et habitus concurrunt ydemptice cum anima remanentibus sibi suis propriis officiis isto modo habetur modus ymaginandi formalitates et sic erat alia notitia equi alia asini et sic de aliis et tamen una non negatur de alia

Plus auxilium pro iuvenibus

Advertendum tamen quod diversitas doctorum loquendo de formalitatibus inducit studentibus magnam varietatem quia nunc resolvuntur ad perseitatem primi modi et nunc aliter et si quandoque reperiatur contradictio hoc est ex vare vario modo ymaginandi

Advertendum quod verisimiliter ista ymaginatio de formalitatibus sumpsit originem ex hoc quod secundum ordinem praedicatorum essentialium est ordo et subordinatio formalium substantialium concurrentium in huiusmodi sumpto

unde ymaginati sunt quod aliqua est forma in esse substantiae alia in esse corporis alia animalitatis alia hominis et sic de aliis

et dicere connotant illas formas et quando differentia praedicatur de tali tunc praedicatio vocatur formalis Sicut dicit autor de causis im Intelligentia est plena formis Et ista proportionaliter ymaginandum est de deo Et istud tangit materiam de ydeis ideo nichil plus pro nunc etc

Lectio 63, de Trinitate
Conclusio de materia formalitatum sentiendum sit

Alia lectio Postquam in praecedentibus aliqualiter declarata fuit ymaginatio ponentium distinctionem formalitatum in deo et in creaturis videndum est nunc quod sic de materia scientiaesentiendum Quantum ad hoc sit haec conclusio Quod in divinis praeter relativam vel personalem nulla est ponenda

Prima ratio

distinctio probatur multipliciter primo per regulam Anselmi quae etiam est quasi omnium doctorum quod in divinis omnia sunt idem ubi non obviat relationis oppositio Ita quod omnes termini supponentes pro divinis vel deo verificantur de se invicem nisi in relativis

Secunda ratio

Secundo probatur nam ut tactum fuit alias distinctio formalitatum et etiam ex natura rei in creaturis est difficilior et magis distans a ratione quam distinctio termini personarum in divina essentia et per consequens difficilior et mirabilior et tamen ad hoc non astringat nos fides catholica nec aliqua ratio vehemens nos inducit vel cogit

Probatur primum scilicet quod recedat magis ab apparentia rationis quia iuxta illam ymaginationem est eadem essentia ponere distinctionem quanto est minor tanto est magis recedens a ratione et appropinquans ad contradictionem

Sed 2a pars scilicet quod fides katholica ad hoc nos non astringat clara est quod nullus est articulus ad hoc nec etiam docet oppositum conclusionis Etiam multi sunt doctores ad oppositum distinctionis formalitatum Etiam omnis ratio qua videtur facere pro ipsis ponendis est faciliter solubilis

Tertia ratio

Tertia ratio Tanta debet poni ydemptitas in divinis quanta potest salva fide et etiam ratione et ergo debet poni omnimoda ydemptitas excepta distinctione personali

primum patet nam salvando divinam simplicitatem non habemus multiplicare entitates quae prima facie viderentur divina simplicitatem impedire Sed quia illa opinio de formalitatibus ponit huiusmodi entitates et distinctoines scilicet inter sapientiam divinam et bonitatem cuius nullus dubitat et sic esset detrahere deo contra eius simplicem et aliquid sibi attribuere

Quarta ratio

Quarto si ita esset sicut ponunt formalizantes sequeretur quod deitas vel essentia divina non esset formaliter inmensa probatur consequentia nam capio rationem formalem obiectivam deitatis peto utrum sit formaliter sapientia vel non sicut ecclesia erit formaliter bonitas et sic de aliis et sic non erit distinctio talis ponenda Si non sequitur quod formaliter deficit sibi infinita perfectio Sequitur etiam quod deitas non est formaliter bona et sic de aliis perfectionibus Et ex consequenti quod non est formaliter beatificativa nam si eius formales scilicet deitatis dicitur ab huiusmodi formalitatibus ipsa carebit infinitis perfectionibus

Confirmatur nam secundum sic opinantes capio formalem rationem essendi in deo et quaero utrum huiusmodi formalitas sit formaliter sit cognitio vel non sic pari ratione erit volitio et erit formaliter quicquid est in deo et per consequens non erit formalitatum distinctio Si non sequitur primo quod in sua formalitate est res minus perfectam quam asinus quia in sua formalitate essendi nec est formaliter vivens nec cognitiva nec volitiva nec intellectiva ergo asinus vel alia creatura participans huiusmodi rationes esset formaliter perfectior

Confirmatur et satis apparenter Quia ratio essendi vel est formaliter cognitiva vel non Si non ergo non est formaliter exemplar entitatis creatae in esse entis vel essendi quod est contra eum sic habeo propositum Sequitur ex hoc scilicet ex primo scilicet ratio essendi non est formaliter cognitiva quia inpossibile est deum formaliter cognoscere rationem entis creatae quia si sic vel hoc esset per rationem entis exemplaris ad intra et hoc non quia illa ratio entis non est cognitiva ut dicit adversarius vel propter formalitatem cognoscendi et tunc illa est formaliter repraesentativa rationis entitatis ad extra et per consequens illa est formaliter exemplar entitatis creatae et non ratio formalis et non ratio formalis essendi quae est in deo

Confirmatur nam si ratio essendi ad intra in sua formalitate considerata communicaretur etiam per plenitudinem adextra se sola adaequate tunc creatura eam particpans esset formaliter minus perfectam quam sit asinus ymmo esset infinite speciei ergo illa ratio est infinite modice perfectionis ergo divina essentia in suo esset est res inperfecta quia vel communicaretur 2m totam latitudinem vel per modum formae et sic creatura non haberet nisi esse et illa rem est minime perfectionis et ideo divina essentia esset inperfecta

Quinta ratio

Item est alia ratio apparens michi quod isti doctores supponunt quod non posset esse distinctio diversitas in creaturis quando reducatur ad aliqualem diversitatem in deo modo ex illa ymaginatione arguo contra eos Capio rationem essendi sortis et platonis et sunt distinctae res realiter quaero utrum in deo correspondeat distinctio formalitatum vel sit unica ratio exemplativa istarum duarum rerum in esse Si dicitur quod alia et alia sequitur quod infima rationes essendi in deo ideo quia infinitae sunt creaturae producibiles Etiam quaelibet creatura divisibilis habet infinitas partes quarum quaelibet habet esse distinctum Si sit unica ratio exemplativa in deo tunc cum diversitate obiectorum stabit unitas rationis exemplaris in deo et qua ratione infinitorum et sic per eandem rationem adaequate erit huiusmodi ratio in deo exemplativa illarum rerum adextra

Sexta ratio

Et si dicant quod cuilibet rei correspondeat distincta ratio exemplaris in deo scilicet quod sint diversae rationes in deo exemplares 2m quod res sunt diversae

Septima ratio

Sequitur quod nulla ratio correspondet alicui enti adintra in deo quia vel inesse entis quod esset indivisibile vel divisibile quia nulla est talis in re creata Si divisibilis erit infinitorum graduum et ad multiplicationem obiectorum sequitur multiplicatio rationum exemplaretur Si dicitur quod est unica ratio respectu sortis sic erit unica respectu infinitorum quia sortes habet infinitas partes Gregorius facit alias rationes in 8va distinctione primi Etiam faciunt alias rationes ockan et adam

Corollaria
Primum corollarium quod diversitas conceptuum attributabilium non semper oritur ex diversitate rationum obiectialium

Sequitur quod diversitas conceptuum attributalium non semper oritur ex diversitate rationum obiectalium patet nam non est negandum quando in patria beati possunt habere diversos conceptus intuitivos de divina essentia etiam specifice differens tamen obiectum est omnino idem ergo diversitas conceptuum intuitivorum inmediate causatorum et se solo non arguit idemptitatem specificam notitiarum intuitivarum

Secundum corollarium

Secundo sequitur quod diversitas huiusmodi conceptuum nec ab obiecto seu ratione obiectali nec a potentia sint diversitatem specificam

Tertium corollarium

Sequitur ulterius quod diversitas huiusmodi notitiarum resolvitur tamquam in causam in summam fecunditatem libere notivitatis obiective Advertendum quod diversitas obiectuum effectuum producentium a causa effectiva inmediate uniformiter omnino se habente non capiebatur a philosophis Ideo tenebant quod idem inquantum idem non potest facere nisi idem Ideo dicit Avicenna quod prima intelligentia producit inmediate unicam intelligentiam nec potest aliam producere Considerando inmensam fecunditatem causae et eius inmensam perfectionem consurgit potestas ad diversa creata eodem modo adaequate et quasi uniformi concursu et eodem modo se habendi ad intra producit lapidem et asinum Et tur producit sic vel nunc asinum vel nunc lapidem hoc est ratione suae libertatis Et sicut dicitur de causa effectiva Ita de causa motiva obiectaliter quia licet sit eadem potest tamen varios effectus producere causa ydemptitate obiecti adaequate

Sequitur contra opinionem quam recitat scotus quod diversitas conceptuum vel attributorum divinorum non semper oritur per respectum ad creaturas Ita quod deus concipiatur inesse iusti hoc est motu ad creaturam 2m illam opinionem et inquantum optime gubernat dicitur esse sapiens scilicet respectu ad creaturam Ad illam opinionem dicitur contrarium quia etc gregorius de arriminio quod diversitas conceptuum oritur per huiusmodi respectum

Quartum corollarium Quod pluralitas rationum formalium et cognitionum quae Deo attribuuntur debet referri ad creaturas et non ad Deum

Sequitur quod pluralitas quae deo attribuitur scilicet rationem activarum vel rationum viventium debet referri ad creaturas non ad deum ut deus dicitur esse plenus rationum viventium Et quod sic exemplaria rerum unde istud debet intelligi quod deus est plurimum effectuum talium formativus unde difficilius concipitur deus per formalitates sun etc

Ad rationes de Rippa

Alia rationes magister iohannes de ripa vult probare quod in deo sit alia ratio vitae alia essendi etc Arguit sic quia scit quod aliquid accedat ad deum in esse et non in esse vitae igitur antecedens patet quia materia prima accedit ad deum in esse et non in esse vitae

Ista ratio potest retorqueri contra ipsum quia ita argueretur de gradibus essendi quia po? quod gratia essendi est simpliciter indivisibilis in deo Arguitur sic quia aliquis imitatur deum in esse duorum graduum solum et alter in esse rerum et sic consequenter in deo est aliqualis distinctio graduum essendi

Respondetur et dicitur quod proprie loquendo ad hoc quod aliquid imitetur aliud in aliquo proprio oportet quod extram communiceret utrumque denominationem et sic licet idem sit in deo esse et vivere materia prima participat esse et non vivere et ille defectus provenit ex parte imitantis

Secundo dicitur quod creatura quae participat esse dei etiam participat vitam dei non tamen probatur de ea esse vivens Etiam participat inmensitatem dei etiam totalm trinitatem etc sic negatur consequentia vita dei participatur a materia prima ergo vivit quia participatur in gradu ita remisso quod non conpetit sibi illud praedicatum

Ad 2am rationem quando dicitur diversis effectibus correspondent diversae causae rationes causales in deo alias non posset salvari eorum diversitas

Etiam deus distinguit a non esse b igitur distinctio cognoscendi est in deo quia si per idem non videtur quo modo posset hoc esse Respondetur sicut dictum est alias quia sicut deus agit inmense respectu cuiuscumque effectus si sic iste manet met concedit ita concedendum est quod eadem notitia adaequate cognoscit quod sortes est sortes et quod sortes non est plato absque distinctione cognitionis et hoc ratione excellentiae inmensitatis notitiae divinae unde 2m eum non oportet ponere gradus in divina causalitate et hoc consurgit ex inmensa fecunditate suae actionis et cognitionis

Ad rationes Scoti

Ad rationes doctoris subtilis.

ad primam sapientia in communi non est bonitas in communi formaliter ergo nec sapientia infinita est bonitas formaliter infinita consequentia tenet quia ratio infinita non variat responsionem formalem cuius cui additur

dicitur quod ista ratio habet obscuros terminos Sed explicando dicitur quod non dicere quod ista non est per se bonitas est sapientia in terminis communibus id est in terminis non restructis et sic etiam ista non est per se bonitas infinita est sapientia infinita Considerandum est quantum ad illud quod infinitum non mutat rationem formalem illius cui additur unde dicitur quod ymmo infinitum in eadem specie adaequate variant proprietates Ideo dico quod licet infinitum non diversificat materiam specificam tamen proprietates unde linea finita potest esse basis trianguli et tamen linea infinita non habet istam proprietatem scilicet quod super illa et cuius extermitates possint aliae extermitates collocari

nota etiam deficit materia quia supponit quod isti termini bonitas et sapientia dicantur unifice de bonitate creata et increata ne ergo hoc etc

Tertio dico quod ratio nichil probat nisi de perseitate locali dicit Schaton sic quod ista non est in primo modo dicendi per se bonitas infinita est sapientia infinita

Response ad alia rationes

Alia sunt rationes fundatae in auctoritatibus et debent glosari quia dicitur uno modo quod locuntur sic de deo ad facilius exprimendum illud quod intendunt Alii dicunt quod debet referri ad effectus non quod sit pluralitas rationum cognitivarum vel formativarum

Alia ratio tangit istam difficultatem quia ex diversis emanationibus ad intra arguuntur diversa principia elicitiva scilicet voluntatis et intellectus unde spiritus sanctus procedit non quomodo natus sed quomodo datus et filus non quomodo datus sed quomodo natus scilicet per modum naturae

Respondet adam quod loquendo de emanationibus passivis concedo quod emanationes praesupponunt distincta principia passiva non essetialia sed relativa quia adspirationem requiritur filius Sed generatio filii non requirit filium nec illud principium sed praecise patrem et sic diversae personae producentes arguuntur ex hoc nam dico requiruntur concurrere ad emanationem spu spiritus sancti

quantum est de emanationibus activis non requirunt aliqua principia elicitiva quia nullum aliud est principium

Ad confirmationem quia non videtur istud solutum quomodo salvabitur quod filius procedit per modum naturae et intellectus Sed spiritus sanctus per modum voluntatis nisi ponantur voluntas et intellectus distingui

dicitur quod formaliter et adaequate idem est intellectus et voluntas nichilominus divina essentia eadem existnes formaliter et existens idem principium potest diversos effectus producere et 2m diversos modos producendi ut pater in divinis producit neccessario adintra et produci contingenter et libere adextra et tamen est idem principium adaequate

Item pater et idem principium et eadem natura adaequate respectu filii et spiritus sancti non est tamen inpossibile quod unum producat libere et non dico contingenter et naturaliter Exemplum de anima nostra qui respectu eiusdem effectus adaequate concurrit libere et naturaliter patet de volitione ponendo quod respectu volitionis libere concurrit intellectum Etiam intelectio et voluntas concurrunt libere tunc eadem anima est concurrens in intellectione et sic agit naturaliter et neccessario et ut concurrit appetitive et voluntas concurrrit libere et sic non est inconveniens de potentia inmensa et est singulare privilegium immensitatis divinae quod eodem modo se habendo potest in diversos terminos et respectu unius dicitur intellectus et respectu alterius voluntas Et filius procedit per modum naturae quia ut genitus est et per idem spiritus sanctus producitur Sub aliis terminis dicunt doctores dici quod spiritus sanctus procedit per modum voluntatis vel amoris inportat quod a duobus procedit et filius procedit per modum intellectus Et sicut actus intellectus procedit actum voluntatis ita praecedit filius spiritum sanctum et sicut actus intellectus concurrit ad productionem actus voluntatis ita filius ad productionem spiritus sancti

Alia ratio tangebat quod si pater per idem producit filium formae filium et spiritum sanctum pari ratione unam aliam personam quia si eodem modo etc Gregorius dicit quod ratio non concludit quia nam divina est neccessario terminata in tribus personis

Ultimo arguebatur quia aliquid attribuitur intellectui quod non voluntati ista ratio est sophistica unde nihil attribuitur intellectui divino quin voluntati et nichil probatur de uno quando alio et sic dicitur quod voluntas dei intelligit mala et intellectus vult bona quia probaretur faciliter per sy?m expositorium sed voluntas non vult mala et sic conceditur hoc propter verbum quod significat aliter et aliter quia velle eset quaedam apparentiae de sic fieri intelligere autem non quidquid affirmatur de iste termino voluntas etiam de isto termino intellectus

Schaton dicit quod iste possunt distingui intellectus intelligitur etc si voluntas divina et intellectus divinus realiter distinguerentur voluntas non intelligeret et intellectus non vellet

vel aliter potest dici quod ista esset per se intellectus intelligit et non ista voluntas intelligit

Sequitur etc

Lectio 64, de Trinitate [Erlangen Transcription]
Recapitulatio de formalitatibus

In alia lectione In aliis lectionibus visum est quod non sit ponenda distinctio formalis in deo propter eius summam simplicitatem quod si ad aliquem verum sensum videantur doctores distinctionem formalem intelligunt resolvendo ad sensum logicalem scilicet ad non perseitatem primi modi enuntiationis unius extremitatis de altera

et si ex parte rei hoc est inprobatum Radix inprobationis erit tripartita primo ex inmensa simplicitate dei 2o ex regula Anshelmi et 3o pro fundamento habemus supponere quod ratione summae simplicitatis nihil est affirmandum de uno attributorum quando affirmetur de alio nec negandum quin negetur de alio ubi fides non astringit nec auctoritas

Quinque Conclusiones circa distinctiones inter divinas personas
Prima conclusio

Infero corollarie Quod inter essentiam divinam vel personam vel personalitatem nulla penitus a parte rei est ponenda distinctio Ita quod pater tanta ydemptitate a parte rei est idem tum essentia sicut est idem sibi

Infero secundo quod deus est omnium producibilium una simplex ydea ymmo simplicissima Ita quod propter diversitatem producibilium non oportet ponere inmediate divinam distinctionem rationem ydealium nam ista simplicitas consurgit ex inmensitate naturae sic quod ipsa unica existens est

Infero consequenter quod deus non potest formaliter influere id est non potest adextra communicari realiter creaturae per modum formae informantis et actuantis quia hoc repugnat summae immensitati et simplicitati quia informationi annexa est quaedam potentialitas quae summae simplicitati repugnat Etiam creatura non est capax inmensae perfectionis vel sui influxus

Et istam ultimam materiam primo deducam quia ista materia est pertinens ad divinam simplicitatem

Sit ergo conclusio prima non stat inmensae simplicitatis essentiam formaliter influere

Secunda conclusio

Secunda conclusio non stat inmensae simplicitatis essentiam creaturae formare formalem influxum supplere

Tertia conclusio

Tertia propositio dato quod possit non staret tamen unam personam sine alia formaliter influere ita quod non esset communicabilis 2m unam personam quin 2m trinitatem

Quarta conclusio

Quarta conclusio divina essentia non potest tanta perceptiva vitaliter inmutare licet tamen contrarium non repugnaret fidei evidenter

Quinta conclusio

Quinta propositio dato quod divina essentia posset vitaliter inmutare non staret tamen unam personam sine alia vitaliter immutare

Probatio conclusionum
Probatio pro prima conclusione

Prima conclusio probatur multipliciter

primo nam si deus posset formaliter influere sequitur primo quod deus esset recens consequens est contra auctoritatem scripturae probatur consequentia quia quaelibet forma communicat suo formabili denominatione concretivam quae sibi scilicet formae conpetit ab abstracto Si ergo deus communicaretur per modum formae communicaret suo formabili vel suo constituto esse deum et cum omnis creatura sit de nono producta sequitur propositum

Secundo ad idem nam ex illa positione sequeretur quod posset esse res intellectiva et quod posset beneficari etiam consequenter beatificare nam haberet plenitudinem deitatis sibi communicante et esset deus ergo est ultimus finis et beatitudinis obiectum etc

Item sequeretur quod materia prima posset esse aeterna et independens vel etiam alia res producta posset esse talis probatur consequentia nam esse independens esse necessarium et esse aeternum sunt proprie passiones convertibiles cum suo subiecto quia subiectum scilicet deus dicitur de creatura igitur proprie passiones

Item sequeretur quod possent esse plures dii nam qua ratione deus potest communicare per modum formae alicui creaturae eadem ratione alteri et tamen vi huiusmodi communicationis conpetit creaturae dici deus et cum infinite sint creaturae formabiles sequitur propositum

Item sequeretur quod creatura posset esse trinitas personarum

et omnis forma quae communicatur communicat suas operationes scilicet suo subiecto sit accidentalis et constituto vel composito sit substantialis Si ergo divina essentia communicetur alicui per modum formae communicabit sibi suas operationes ergo creatura producit filium adintra et spirabit spiritus sanctus

Confirmatur quia influxus formalis est naturalis licet anima intellectiva sit formaliter libera non tamen quantum ad communicationem suam qua communicatur corpori ymmo quantum ad hoc communicatur vel secundum ultimum sui posse ergo sic deus communicatur etiam communicatur 2m plenitudine omnis suae perfectionis et consequenter operationis

Probatio pro secundo conlusione

Secunda conclusio quae dicit quod non stat inmensae simplicitatis essentiam creatae formae formalem influxum supplere probatur quia influxus formalis est naturalis ergo est 2m ultimum posse communicantis formae et ergo non stat quod deus communicetur secundum remissum gradum formae cuius vicem supplet

Secundo deus non potest supplere influxum causae efficientis creaturae probatur antecedens quia habet duplicem sensum unum verum et alium falsum Sensus falsus est quod deus non posset effectum producere se solo absque concursu causae 2ae Sed hoc proprie loquendo non videtur esse idem quod supplere vicem causae secundae Sed supplere influxum causae efficientis creata est concurrere proportionali concursu sicut causa secunda concurrebat vel concurreret Sed alias probatur quod deus non posset nisi infinite agere adextra ergo non potest concurrere respectu alicuius effectus in eadem proportione qua causa limitata agit vel concurrit ratione suae inmensitatis ergo si non potest ibi non hoc quia influxus formalis est naturalis et influxus effectivus est liber potest

Item si sic sequeretur quod eadem res posset fieri omnium specierum successive consequens est falsum et inconveniens et contra artem demonstrativam de propriis passionibus et diffinitionibus probatur consequentia nam suppleat deus vicem in fine formae tunc constituitur infima species utrum illa species sit agregatum Ex deo et materia vel solum materia non cure

deinde respectu eiusdem materiae suppleat vicem formae inmediate superioris tunc vel illa species erit materia vel agregatum ex deo et breviter erit eadem res quae prius et sic consequenter de omnibus essentialibus speciebus

Probatio pro tertia conclusione

Tertia conclusio quae dicit dato quod inmensae simplicitatis essentia potest creatae formae formalem influxum supplere tamen non staret unam personam sine alia formaliter influere probatur primo quia influxus formalis videtur aeque vel magis influxus adextra quam efficiens et tamen de efficiente negamus quod una persona possit aliquem efficere sine alia igitur nec de formali quae est sui communicativa

Secundo non stat quod fiat ymo creaturae ad deum quando fiat mutatio in creatura ergo illam mutationem facit tota trinitas dico quod pono illam conclusionem contra unum alias legente in istis scolis dicit quod staret unam personam formaliter influere sine alia ymmo absque hoc Illud est falsum tamen quia non stat quod una persona influat formaliter quando alia quia opus est influendi indistinctum est adextra tamen quia non stat quod fiat huiusmodi unio quin tota trinitas influat effective

Item data ista opinione non cogeremur dicere quod tota trinitas effectisset unionem yppostaticam quia sicut per adversarium ex hoc quod creaturae unientur per modum formae non requiritur operatio aliarum personarum Ita periformiter de unione ypostatica quae terminantur ad unam personam modo diceretur hoc de unione ypostatica credo quod non bene sonaret

Probatio pro quarta conclusione

Quarta conclusio quae dicit quod divina essentia non potest caecatam perceptivam vitaliter inmutare

Probatur primo sic quia omnis cognitio vel volitio est operatio potentiae perceptivae sed deo repugnat quod sit operatio passiva alicuius creaturae vel motio igitur

Secundo nam ut videtur omnis aequales in naturalibus essent aeque beati nam potentia esset eadem cognitio esset eodem obiectum esset idem ergo non videtur unde proveniret diversitas

Item vel divina essentia esset sic videnti infinite visio vel finite tantum vel etiam cognitio alia vel volitio Si finite tantum ergo per prius est in se finita notitia quam sit alteri quae non potest esse notitia alteri aliqualiter nisi prius sit talis in se unde oportet quod forma prius habeat cognitionem in se quam communicet eandem Si dicitur quod est infinite hoc est inpossibile quia creatura non est infinitae notitiae capax sic quod infinite per eam cognoscat

Item 4a actuatio vitalis praesupponit realem informationem nam sola praesentia non sufficit deus enim est nobis praesens et potentiae cognitivae si ergo sa praesentia sufficeret vitaliter semper inmutaret

Quinto proportionaliter quanto aliqua species notitiae est in se perfectior tanto perfectius inmutat potentiam patet discurrendo per totam latitudinem notitiarum quantum ad species cum ergo sit processus in infinitum in noticiis causabilibus quarum quaelibet perfectius inmutat et divina essentia est supra totam illam latitudinem igitur infinite inmutaret quod non est concedendum saltis quantum ad creaturam

Probatio pro quinta conclusione

Quinta conclusio et ultima quae est dato quod divinam essentia vitaliter inmutaret non staret tamen unam personam sine alia vitaliter inmutare

Probatur quia opera trinitatis adextra sunt indivisa

2o ponamus per adversarum quod filius inmutare potentiam intellectivam creatam in esse sapientiae vel notitiae tunc ista notitia inmensa quae realiter actuat sortem dicitur a patre ergo pater non est omnis sapientia inmensa quia ista notitia non est pater scilicet quae inmutat sortem quia inmutat in esse personale filii et secundum hoc non est pater ergo pater non est omnis inmensa sapientia Pari ratione arguitur de amore spiritus sancti et de potentia respectu patris

Item si inmutare vitaliter videtur respicere opus adextra magis quam terminare obiective ut magis esse visionem quam videri ergo si una persona sine alia potest esse visio formalis potest etiam esse obiectalis Ponamus quod verbum inmutet aliquem in esse personali et concurrat inesse obiectali tunc iste beatificabitur et tamen non videbit divinam essentiam.

Item in casu nostro ubi spiritus sanctus esset formaliter amor et non essentia vel pater vel filius quaeritur utrum pater sit huiusmodi amor si non ergo patri deficit alias amor infinitus et inmensus

Item quaeritur utrum pater possit concurrere in esse amoris in suo esse personali si non tunc pater non est formaliter amor ymmo non diligit se amore intrinseco Et sequitur eodem modo quod non sit sapientia intrinseca ymmo solus filius etc modo illa sunt contra divinam maiestatem Sequitur alia lectio

Lectio 66, de Trinitate
Utrum divina essentia possit communicare suas denominationes concretivas?

In alia lectione Antequam veniam ad solutionem rationum aliquid est dicendum de materia in se scilicet de informatione utrum divinae essentiae possit competere et unde consurgunt concretive denominationes etc

Habitudines unibilium

Advertendum quod unibilium inter se multiplex est habitudo

prima est praesentiae et coexistentiae

Secunda potest esse subiective dependentiae nam licet ab agente praecipue primo effectus posset totaliter conservari scilicet forma ex institutione divina tamen quaelibet forma habet quaedam dependentiam respectu sui obiecti

Tertia habitudo est potentiae eductivae unde forma substantiales etiam accidentales praeter intellectivam realiter educuntur de potentiae materiae

Alia est habitudo unitarum per modum partium eiusdem rationis scilicet duorum graduum albedinis vel caliditatis in eodem subiecto adaequate vel duarum partium continui

Alia est per modum inpressionis et actuationis sicut sigillium respectu pure liquidi actuat ipsum secundum figuram propriam et caracterizat ita foram suum subiectum carecterizat et actuat Et sicut per subtractionem sigilii aliquid nullum remanet vestigium sigilli ita de forma vel subtractione formae respectu sui subiecti

6ta est immensa vel in intentia in aliquam subsistentiam

Propositiones circa hanc materiam

Istis praelibatis pono propositiones pro declaratione materiae.

Prima propositio

prima licet quaelibet forma tantae communicetur vi suae unionis quantae est in sua essentia nulla tamen forma communicat suo formabili omnis suas denominationes sibi intrinsecas

prima pars patet de substantialibus formis nam penes eas quantificatur gradus perfectionis rerum compositorum ergo forma communicat se secundum latitudinem suae essentiae et sic de forma essentiali quia secundum intensionem qualitatis subiectum redditur magis clare

unde influxus formalis est naturalis igitur communicat se 2m totam latitudinem suae essentiae

Item ex quo est pars constituti videtur quod constitutum teneat totam perfectionem partis 2a pars propositionis apparet quia vi unionis animae ad materiam homo denominatur vivens liber et sic de aliis multis quae forte conpetunt non tamen omnes communicantur homini quae conpetunt animae quia anima intellectiva realiter est indivisibilis et spiritualis et tamen non communicat hoc partum suo constituto quia suum constitutum est divisibile et corporale

Item anima non communicat propriam suam denominationem constituto quia ipsum non est anima

Item si anima remaneret denominatio concretiva quae est suppositibilis scilicet esse animam non communicaret suo constituto

Corollarium potest poni quod vi unionis in nullo eodem communicant naturaliter anima et constitutum nam aliud est vivere hominis et aliud animae Non dico quando anima sit pars hominis sed dico praedicationem remotionis unius de altero scilicet sic quod vivere hominis non est vivere animae Istud corollarium est contra multos qui ponunt quod vi unionis animae ad materiam et unitas ad constitutum realiter totum compositum scilicet homo est anima et est idem vivere hominis et animae ut videtur dicere hugo de sancto victore et wilhelmus parisiensis dicentes aristotelem fuisse istius opinionis 10 ethicorum wicleff fecit de hoc tractatum ex isto multa inconvenientia sequeretur sed non prosequor pro praesenti

Sequitur ulterius quod ex unione informativa non consurgit tanta communicatio quanta consurgit ex unione ypostatica patet nam si angelus informaret materiam nam communicaret supposito suam propriam denominationem scilicet esse angelum et tamen si uniretur verbo communicaret sibi suam communicationem quia verbum esset angelus

Secunda propositio

ulterius pono istam propositionem quod de ratione informationis est carere ratione suppositali licet tamen huiusmodi rationem non communicet suo formabili

Secundum satis patet quia in exemplo iam posito de angelo informante materiam constituendo compositum non communicat sibi suam denominationem propriam

prima pars patet quia eo ipso quod angelus informaret desineret esse persona vel suppositum unde anima separata dicitur esse non suppositum ex appetito informationis

Et istis patet quod deus non potest formaliter influere vel non potest informare quia si informaret iam desineret esse suppositum

Tertia propositio

Alia propositio denominatio concretiva vi informationis tendit in subsistentiam et rationem suppositalem formabilis vel constituti et non proprie in subiectum vel formabile quod in mente informat patet nam anima vi informationis ad materiam non communicat materiae quod sit homo licet realiter informet et actuet nec de per se toti naturae humanae nam in natura humana quem non est sibi subsistentia ipsa non recipit huiusmodi denominationem sed subsistentia eius recipit huiusmodi denominationem scilicet verum dei igitur subsistentia recipit

Sequitur contra magistrum magistrum Iohannem de Ripa quod licet deus informaret suam humanitatem et communicaretur per modum informationis tamen illa humanitas propter hoc non denominaretur deus patet quia semper denominatio attribuitur subsistentiae et attribuitur verbo in illo casu igitur adhuch deus denominatur deus per essentiam suam et etiam per accidens temporaliter scilicet per denominationem deitatis noviter sibi conpetentem patet quia denominationes concretive non sistunt informalibus sed tendit in subsistentiam ut materia non est intellectiva nec cognitiva licet informetur a tali potentia

Sequitur quod communicatio huiusmodi denominationis concretive non est intrinsece limitata ad aliquid absolute patet quia denominatio concretiva contingenter communicatur unde licet vi unionis animae ad materiam in sorte communicetur sorte quod sit homo hoc tamen est contingenter vel contingens quia illa humanitas potest assumi a verbo quo facto perdet suam denominationem et ulterius potest dimitti a verbo et assumi ab angelo et sic semper perdet denominationem priorem

Sequitur ulterius quod si unio ypostatica dei ad humanitatem reducatur ad formalem tunc humanitas habebit magis rationem formae quam rationem formabilis patet quia verbum recipit tamquam subsistentia denominationem vi humanitatis sibi communicatae et verbum nullam communicat denominationem humanitati sed recipit ergo habet rationem subsistentiae et humanitatis quantum ad hoc magis habet rationem communicantis

Plus propositiones

ulterius pro maiori declaratione materiae ponuntur propositiones quae satis patent possent sequi ex dictis sed applicando ad materiam

Prima propositio

prima sit ista quod ratione coexistentiae vel praesentiae non consurgunt denominationes concretive nec communicantur alicui praesentium sic quia anima separata existens in aere denominaret aerem vivere

Consequenter quod nec ex habitudine 2a vel tertia scilicet subiective vel educative potentiae quia staret quod anima vel alia forma a solo deo conservaretur et removerentur omnia alia dependentia et a solo deo produceretur vel crearetur ymmo de facto est ita de anima humana quae non conservatur a materia nichilominus communicat denominationem concretivam constituto

nec ex unione plurium inter se consurgit denominatio unius ad alterum

Secunda propositio

Alia propositio Ex duabus ultimis habitudinibus consurgit communicatio denominationis concretive scilicet ex actuatione et in visu

Advertendum quod ex actuatione formae ad materiam et consequenter ex visu utriusque in alterum scilicet constitutum consurgit denominatio concretiva competens illi in quod pariter unibilia tendunt ultimate patet istud aliqualiter ex dictis patet etiam discurrendo per omnes habitudines quas possunt habere universalia inter se quia istis ultimis duabus positis sequitur denominatio concretiva unde sola actuatio non sufficit quia forma materiam actuat realiter et tamen non communicat sibi denominatione concretivam cui unita innituntur tamquam subsistentiae quam ultimate subsistit

Sequitur quod si per impossibile materia prima esset suppositum vel subsistentia totius agregati ex ipsa materia et anima ipsa denominaretur homo et non illud agregatum patet quia vi actuationis intrinsece et visus ad se tamquam ad subsistentiam consurgunt huiusmodi denominationes

Sequitur ulterius quod receptio denominationem concretivarum dicit actualitatem et perfectionem potius quam potentialitatem Et dare denominationem dicit potentialitatem et imperfectionem patet quia recipere huiusmodi denominationem est esse finem et subsistentiam unibilium inquam tendunt ultimate Et dare huiusmodi denominationem licet includat aliquam perfectionem tamen etiam includit inniti et tendere in subsistentiam cui communicat denominationem concretivam

Sequitur quod licet deus vi alicuius unionis posset recipere denominationes concretivas tamen nullo modo potest dare patet quia primum dicit omnino perfectionem ita quod nullam imperfectionem et 2m dicit inperfectionem scilicet in visum quae non potest deo competere eo quod deus est purissimus actus

Ex isto patet quod positio magistri Iohannis de ripa in ista materia est falsa scilicet quod deus potest creaturae realiter communicare i per modum formae actuantis Et falsum est quod humanitas christi vi illius unionis sit deus unde ratione ymaginatur quod sicut humanitas communicat deo vel deitati quod sit homo ita econtra deitas communicat humanitati quod sit deus primum non potest deo conpetere quia includit inperfectionem

secundo dico quod dato quod actuatio illa competeret humanitati per deitatem non tamen sibi communicaretur denominatio deitatis inconcreto quia huiusmodi denominatio concretiva non potest competere nisi subsistentiae et sic est finis lectionis

Lectio 67, de Trinitate
Propositiones

In alia lectione Pro declaratione maiori materiae heri tactae pono propositiones

Prima propositio

prima conclusio inpossibile est formam actuare materiam vel informare et non tendere in subsistentiam in quam materia et forma unirentur et ordinantur patet quia de hoc est dei influxus formalis integritate igitur

Sequitur primo quod tendentia forma in subsis stentiam in quam materia et forma ordinantur non est de genere causae finalis sed subsistentia sit finis formae et forma tendit in subsistentiam tamquam in finem non tamen huiusmodi tendentia reducitur ad genus causae finalis patet nam hoc est de integritate influxus causae formalis igitur non reducitur ad genus causae finalis nisi 2m generale modum quem dicitur finis causa reum causarum

Sequitur quod proprie loquendo materia nec dicit nec debet dici quod nec quale nec quantum unde quantum est de quantitate tenui quod est extra totam latitudinem graduum specificatorum essentialium Et quantum est de accidentibus denominationes concretive non sistunt nec in materia nec in forma sed in subsistentia

Sequitur licet materia sit subiectum causalitatis non tamen proprie dicitur calida sed eius subsistentia Sequitur licet materia sit subiectum causalitatis quae subsistit homo vel ignis Ita proportionaliter de forma

Sequitur quod illa distinctio inhaesionis et denominationis non videntur omnino necessaria nam ratio subiecti est totaliter inpertinens ad habendum denominationem concretivam quia competit subsistentiae principali in quam materia et forma ordinantur ideo stante omnimoda ydemptitate subiecti stat quod eadem qualitas denominat successive diversa subiecta ut si eadem qualitas maneat in generato quae fuit incorrupto unde non est de ratione recipientis denominationis concretivas quod sit subiectum

Sequitur quod proprie forma non debet dici fieri vel generari nam huiusmodi denominationes competunt subsistentiae et composito Et ad istum intellectum locutus est aristoteles patet ex processu commenti

ulterius patet fundamentum quarum dicitur quod actiones et passiones sunt suppositorum unde aristoteles videtur ab anima removere praedicata concretiva Ita quod non proprie attribuitur animae quod sic vel sic operetur sed mediante composito

patet veritas Cyrilli allexandrini episcopi contra nestorium qui procurant veritatem istius propositionis virgo gloriosa genuit deum et quod est realiter mater dei sine addito nam tota actio est terminata Ad personam filii unde illa humanitas non debet denominari genita primo et principaliter a virgine gloriosa sed magis suppositum vel persona divina ideo concedendum quod ipsa vere mater dei et genuit deum

Advertendum quod quaedam sunt formae quae non constituunt aliquod unum substantiale sicud accidentales licet 2m aliquos constituunt aliquid accidentale scilicet ex subiecto et eis fit unum accidentale Substantiales constituunt sic quod ex unione formae cum materia resultat subsistentia quidditativa

Sequitur quod nulla forma accidentalis potest esse pars alicuius entitatis quia nec materialis nec formalis utrum de potentia dei absoluta duo accidentia possunt simul proportionari sic quod ex ipsis per modum actus et potentiae possit fieri unum et ex duabus substantiis spiritualibus aliquod substantiale videtur quod non quia videtur quod sola pura potentia est apta nata concurrere ad constitutionem alicuius quiditatis

Secunda propositio

Alia propositio si tendentia in subsistentia principalem materiae vel formae reduceretur ad causam finalem et ad modum ad quem res moventur in finem staret formam materiam informare et nullum compositum constituere Patet nam constitutio suppositi vel s et subsistentia principalis consurgit ex huiusmodi tendentia ex qua etiam arguuntur consurgere denominationes concretive quae communicantur ipsi composito et quia esset habitudo ad finem non ultimum ideo est solubilis ideo posset absolute suspendi stante informatione Quo stante de desineret esse suppositum vel nullam denominationem concretivam communicaret

Tertia propositio

Alia propositio quamvis totum aliquod est personis influxu materiali vel formali deus potest supplere quantum ad effectum hoc tamen non potest in eodem genere causae sed in alio solum Probatur nam quantum nam illud quod est perfectionis in influxu formali vel etiam materiali reducit aequivalenter ad causam efficientem operationem vel motum quae potest a deo per causalitatem suppleri non in genere causae formalis vel materialis

Quarta propositio

Alia propositio influxus materialis respectu productionis formae sit aliqualiter productivus et formae productae conservativus nichilominus in genere causae materialis non potest per deum suppleri

prima pars patet nam secundum philosophiam fides non contradicit quando materia respectu formae habet aliqualem concursum praeter puram receptibilitatem quia forma educitur de potentia materiae modo ista potentia debet ymaginari quidem concursus materialis qui non est pure receptivus sed quoddam modo activus et habet similitudinem causalitatis effective quantum ad effectus positionem

Secunda pars est clara Inferunt aliqui quod licet huiusmodi influxus materialis respectu eductionis formae per nullam sit causalitatem limitatus effectivam / creatam vel creabilem potest suppleri satis est opinio multorum scilicet omnium dicentium quod vis creatura non est creaturae communicabilis Ita quod tanta est dependentia formae ab influxu materiali quod sine illo non potest ab aliqua causa creata produci

Opinio Adam: utrum potentia creativa sit creatura communicabilis?

et sic dicit Adam in principia 4ti

Consequenter ymaginandae sunt habitudines materiae respectu formae

prima est educativa et secundum hoc esset quaedam perfectio materiae super eminentia respectu formae producibilis et per eundem influxum adaequate esset formae conservativa et 2m hoc esset in ea modus perfectionis

Alia habitudo est ut sibi inhaeret forma Et dicit magister Iohannes de ripa quod ista habitudo me maiorem perfectionem dicit in materia quam in forma quia inhaerere alteri dicit quoddam modo ab eo dependere

Tertia est habitudo informationis Contradico sibi de distinctione inhaesionis et informationis quia sunt formaliter idem Consequenter quod staret aliquid educi et non inhaerere ibi de quo educitur Concedo sibi illud quia concursus eductivus cum influentia dei esset sufficiens ad producendum rem inesse

Contra: anima humana inhaeret sibi eam informat

Consequenter infert quod anima intellectiva non inhaeret materiae Pono istam propositionem quod licet anima intellectiva non educitur de potentia materiae inhaeret tamen sibi et eam informat Nam inhaesio et informatio et tendentia in subsistentiam sunt de integritate influxus formalis

Instantia

instatur quia materia prima habet talem habitudinem ad formam etiam intellectum quia videtur ipsius conservativa patet quia solvitur inhaesio per dissolutionem debitae proportionis p qualitatum prioris

Responsio ad instantiam

Respondetur quod informa duplex est conditio prima est appetitus communicationis suae perfectionis Secunda conditio est appetitus subsistentiae principalis Ex utroque istorum consurgit quod forma appetit materiam non tamquam perfectionem aliquam sed tamquam medium se communicandi et etiam ex unione ipsius ad materiam oritur subsistentia principalis ad quam influxus formalis ordinatur

Sequitur quod deus non posset formaliter influere patet primo quia hoc dicit tendentiam in aliam subsistentiam modo divinae inmensitati et actui purissimo repugnat in aliud tendere quia si sic illud haberet rationem melioris scilicet in quod tenderet

Secunda dicit carentiam rationis suppositalis sed hoc est inpossibile deo unde divinam natura necessario consistit in qualibet personarum

Tertio quantum ad influxum formae substantialis dicit partialitatem subest rationalis modo repugnat deo concurrere ad constitutionem alicuius et esse partem

Quarto dicit gradum limitatum quia quaelibet forma adextra producibilis est quaedam proportio limitata et si daretur supprema esset adhuc quoddam modo limitata quod esset nichilominus dependens et sic ipsius formae est influere secundum limitatum modum quod deo repugnat

Corollarium: Quod Deus non poterit materialiter influere

Sequitur quod deus non posset influere materialiter patet ex dictis per causas assignatas et patet a fortiori de materia cuius influxus est comparabiliter inperfectior quam influxus formae

Quod in unione hypostatica Verbum non habet habitudinem materiae

Sequitur quod in unione ypostatica verbum habet habitudinem materiae patet quia licet doctores propter facilitatem doctrinae dicunt verbum habere rationem materiae quia sicut accidens inhaerens subiecto consequenter denominat subiectum concretive clare Ita est simile de verbo respectu humanitatis quia humanitas unitur verbo et vi illius unionis communicat sibi denominationes concretivas Et ideo dicunt quod non est de ratione materiae recipere denominationes concretivas sed subsistentiae principalis

Sequitur quod verbum in illa unione nec habet habitudinem materiae nec formae sed subsistentiae principalis igitur est ad unam personam et non ad aliam terminata

Quod materialium vel formalium non est ordo nec subordinatio essentialis

Advertendum quod concursus causalis adextra est communis cuilibet personarum unde non stat aliquam personarum concurrere adextra qui quaelibet concurrat in genere causae efficientis vel finalis Ideo illa unio ypostatica benedicta non est reducibilis ad aliquod genus causae Sed de ratione denominationis concretive est quod sit subsistentia etiam competit uni personae et non alteri patet quia licet sit ordo et subordinatio essentialis causarum efficientium et finalium cuius utriusque latitudinis deus semper tenet supremum gradum tamen materialium et formalium non est huiusmodi ordo quia aliqua causa formalis concurrit et deus non concurrit cum ea in tali genere

Patet quia influxus creatus formalis non dependent ab influxu increato in eodem genere Eodem modo dicitur de influxu materiali quia nullus influxus increatus potest esse de aliquo istorum generum utrum inter creatas sit aliquis ordo est opinio inter doctores Sed ponamus subordinationem formarum secundum subordinationem praedicatorum etc semper ultima esset perfectior scilicet contrario modo sicut est in causis efficientibus

Rasis ponit quod etiam est subordinatio in causis materialibus infima est materia prima deinde elementorum simplicium Et dicunt aliqui quod non videmus elementa simplicia deinde elementa quae nos vocamus elementa deinde minoralia

sic quod semper formae substantiales remaneant etc

Lectio 73, de Trinitate [Erlangen Transcription]
Decima manuductiones

Sequitur Alia lectione Consequenter continuando materiam inceptam ad formationem intellectus circa apprehensionem misterii trinitatis sunt adducendae manuductiones

prima est magistri wilhelmi parisiensis Considerando animam 2m triplicem habitudinem primo ut est in se quaedam vita intrinseca Secundo ex hoc oritur quod sit est apprehensiva vel intellectiva et 3o ex duobus illis oritur quod sit affectiva et quantum ad hoc intrinsece repraesentatur in ea quid ordo increatae trinitatis

Secunda manuductio iuxta aliquorum ymaginationem quod potentiae animae sunt realiter inter se distinctae et quod nichilominus concurrunt ydemptice cum ipsa anima scilicet quod substantia animae est realiter potentia quae est memorativa et est specierum intelligibilium deinde est potentia realiter intellectiva deinde volitiva Isti ymaginantur quod huiusmodi potentiae realiter inter se distinguantur Ita quod memoria realiter non est intellectiva nec intellectiva vis volitiva licet concurrant ydemptice cum anima et sic quantum ad hoc esset magna similitudo trinitatis Nam sic in trinitate ponamus patrem per modum speciei intelligibilis et est realiter idem cum essentia deinde secunda persona est idem cum essentia et est intelligentia vel verbum per modum notitiae productum consequenter spiritum sanctum ponimus amorem distinctum a qualibet aliarum personarum Et sic est magna similitudo quia una potentia non producit realiter aliam sicut in divinis Sed tamen quantum ad modum capiendi quod una res sit tres similitudo est congrua et conveniens

Tertio possumus manuduci ex actibus potentiarum animae Nam primo anima recipit speciem intelligibilem et per eam actualiter et ab illa specie procedit cognitio vel notitia de re cuius est species in potentia et formaliter proportionaliter de eodem obiecto cognitio deinde ex specie intelligibili et cognitione procedit affectio vel voluntas boni praesentati per hunc hoc modum vel rei praesentate vel cognitae ex isto modo et praecedente simul iunctis habetur congrua similitudo trinitatis

Quartus modus potest esse ymaginando quod accidentia diversa et diversarum specierum ex inhaeseione et subiecto realiter ydemptificentur sicut multi tenuerunt de qualibus forma mundi quod vi unionis sit ydemptificatio sic quod unum realiter sit reliquum Consequenter ymaginatur de anima tria accidentia scilicet speciem intelligibilem alicuius obiecti notitiam illius obiecti procedente ad huiusmodi specie et amorem consequenter Et si ymaginemur quod concurrant ydemptice cum subiecto et vi unionis consurgat ydemptificatio habetur ymaginatio et sic habemus speciem intelligibilem quae realiter esset anima et cognitionem et amorem quorum accidentium quodlibet realiter esset anima et ista accidentia non uniuntur inter se et ergo negantur de se invicem et sic modus iste est declarativus ymaginationis trintiatis quia ponimus patrem et filium et spiritum sanctum realiter distingui et concurrere ydemptice cum essentia

Iste modus ymaginandi ydemptitate aliquod cum distinctione et iste supponendo quod eadem materia possit esse in diversis locis etiam forma patet de corpore christi et conceditur consequenter in theologia ponamus casum quod sortes applicet se ad cognitionem filii deinde in instanti decisionis scivis tota materia sortis ponatur sub forma seminis ita quod tota materia eadem sit in sorte et in semine consequenter usque ad animae intellective productionem deinde quando est sufficienter organisata quod realiter anima sortis ponatur in huiusmodi materia ipsa tamen cum haec remanente in sorte tunc sortes et filius suus sunt sunt eadem essentia quia sunt eadem materia et eadem forma et tamen remanent inter sortem et platonem distinctio relativa quia unus est filius et alter pater et sic oportet quod sit ibi oppositio ratione habitudinis relative tollens affirmationem praedicatorum de se invicem et tamen sunt eadem quiditas ergo oportet quod ibi sit in alia distinctio alias idem generet se quod est contra augustinum.

6ta supponendo unam opinionem Quam recitat magister in 3o de unione ypostatica et est una opinio inter 3es ibi recitatas videlicet quod illa unio fiat realiter per ydemptificationem naturae assumptae a supposito sustentificante sic ergo una natura quae assumatur gratia exempli a tribus angelis personaliter realiter et essentialiter distinctis tunc ista natura erit a angelus b et c et unus angelus propter hoc non erit aliter et tamen sunt una natura et ad hoc sunt distinctae personae licet sit eadem quiditas et eadem entitas

Septimus modus ymaginandi est ponendo quod unus angelus sit realiter in tribus locis tunc habet aliam ubertatem ut ita loquor in uno situ et aliam in alio et tertiam adhuc in alia ponamus quod huiusmodi ubertates locabilitates sint relationes distinctae concurrentes tamen ydemptice cum angelo unde aquae facile est ymaginari de relationibus sicut de locationibus vel sitibus et habetur casus satis similis.

Octavus casus ponatur quod sit aliqua intelligentia creata quae sit per sui essentiam superius cognitiva et etiam aliorum et hoc per suam essentiam et etiam sit dilectiva per suam essentiam illo tamen non obstante possit tamen notitiam a se distantiam sibi inhaerentem producere et etiam volitionem quae sunt adaequate notitia vel volitio illorum quae cognoscit vel vult per suam essentiam producat ergo notitiam repraesentativam sui ipsius et aliorum etiam producat amorem superadditum per quem diligatt illa quae per essentiam ponatur ulterius quod ydenptificentur cum essentia tunc habetur ymaginatur et ratione originatoris erit distinctio et tamen erit concursus ydempticus quod erit distinctio patet quia unum producit aliud wilhelmus parisisensis in libro de divinali misterio ponit

aliam manuductionem secundum istam ut videbatur magister p pleu non multum approbavit unde dicit wilhelmus quod in triangulo sunt tres angeli distincti et tamen non est nisi una superficies ergo tres anguli licet sint tres quilibet tamen est eadem superficies 2m suam quiditatem

Alia manuductio ex dictis philosophorum maxime ex positione platonis et heremeticis

plato posuit quod species est communis quiditas omnium suorum individuorum et non loquitur de terminis quia de illis ideo esset difficultas sed loquitur a parte rei ponendo hominem qui est essentia sortis et platonis et tamen sortes non est plato unde 2m platonem sortes plato et cycero sunt eadem quiditas humana et ergo positio platonica ponit proportionaliter ad ymaginationem trinitatis et ponit quod quidditas hominis est simpliciter incorruptibilis ymmo ista positio platonis est difficilior quam ymaginationem trinitatis quia eandem quiditatem ponit rem aeternam et rem corruptibile quia est illa quiditas quae est incorruptibilis annichilabilis etc

hermes trismegesti ponit quod deus est quiditative mundus et ratione productionis dicitur deus a mundo realiter et personaliter et tamen mundus est eadem quiditas quae est deus et quae est mundus Et illud valet nobis ad defensandum articulum contra gentiles quia sui mirabiliora ponunt

Notabilia

Circa praedicta pro maiori evidentia vel faciliori conceptione naturae praesentis dico aliqua per modum notabilium

Primum

primum rationale quod negatio mutua christianorum actualiter existentium non infert unum non esse essentiam alterius verbi gratia si sit naturae terminorum vel extremorum huiusmodi mutua negatio non infert unum non esse essentiam alterius unde quod a non est b non infert essentiam a non esse essentiam b patet in materia opinionis platonis ut sortes non est plato et tamen sunt eadem essentia ut secundum platonem nam sequitur sortes non est plato ergo essentia sortis non est essentia platonis

Secundum

Secundum notabile Affirmationes oppositae huiusmodi negationibus non praecise denominant ydemptitatem essentialem nam si sic ista esset vera sortes est plato scilicet si sortes denominaretur praecise quod essentia sortis esset essentia platonis ipsa esset vera secundum platonem Et sic de ista pater in divinis est filius in divinis si praecise affirmaret ydemptitatem essentiae et sic ista esset vera pater in divinis est filius in divinis quae est heretica

Tertium

Sequitur 3o quod per huiusmodi affirmativa denotatur suppositalis vel personalis ydemptitas

Quartum

Quartum notabile quod esse sortem vel platonem vel 2m individualem rationalem denominari non consurgit inmediate ex absoluta et essentiali ratione quidditativa patet quia sortes et plato habent eundem rationem quidditativam ymmo omnis competens uni competit alteri Ita consequenter diceretur de huiusmodi denominationibus scilicet esse patrem esse filium Quia si 2m denominationem essentialem tunc cuicumque competeret talis quiditas esset pater et filius quod non est dicendum

Quintum

Quinto notabile quod de ratione essentiali materiae et absolute sumpta non est aliqua negatio vel negationis inclusio Sequitur quod non repungnat essentiali rationi sortis quando sortes et plato sunt eadem quiditas Istud sequitur ex praedictis quia ratio quiditatis nullam includit negationem nec esse sortis prout est esse huiusmodi individui sumitur ex ratione absoluta

Modi imaginandi Trinitatem

Sequitur quod non est evidens repugnantia ex parte quidditatum quod sortes non est plato sed est ex rationibus individualibus descendendo consequenter et veniendo ad personas divinas quia tactum est ex parte essentialis rationis non repungnat diversas personas ydemptice concurrere ut quod pater et filius sint eius quiditas et tamen pater non est filius quia sunt rationes personales Ita quod non est de ratione essentiae quod sit pater et vel filius patet ex praedictis quod simplicitate et unitate essentiarum stat pluralitas personarum etc

Lectio 74, de Trinitate [Erlangen Transcription]
De modo imaginando Trinitatem

Alia lectio Plures respectu est de modo ymaginandi trinitatem quia quasi tota difficultas stat in hoc sicut intendo de ducere Circa modum ymaginandi huiusmodi trinitatem recitandi sunt modi falsi ut excludantur

Primus Modus

unam viam ymaginandi tangit magister henricus de hassa ymaginando quod prima causa seu suprema intelligentia naturaliter ab aeterno produxerit unam secundam intelligentiam realiter et essentialiter distinctam ab ea infinitam tamen inperfectio deinde quod ab istis duabus intelligentiis quarum una est producta et alia inproducta etiam ab aeterno emanaverit tertia intelligentia Et concedunt multi quod deus ab aeterno potuit intelligentiam coaevam sibi producere

Tunc dicit quod 2m istum modum ymaginandi habemus modum trinitatis ymmo plures sic ymaginati sunt de trinitate Nam prima producta potest vocari filius vel verbum dei et 3a potest vocari amor ex modo suae productionis quia a duobus principiis producitur Ideo ratio productionis a duobus potest vocari amor Et istum modum habuerunt haeretici concedentes sacram scripturam non potuerunt negare trinitatem unde Arrius credebat se tenere sacram scripturam ideo concessit personarum trinitatem non tamen cum unitate essentiae nam ymaginabatur quod deus ab aeterno produxit intelligentiam infinitam procedentem per modum notitiae vel verbi et ideo sortiebatur nomen filii

Et quia tertia procedebat ab utraque dicebatur amor et sic sunt tres personae scilicet pater filius et spiritus sanctus Et visuae productionis quia per modum nexus a duobus processit dixit amorem / Arrius et sui sequates in istum errorem ceciderunt ex ymaginationem / avicennae in sua methaphysica dicentis quod deus et intelligendo suam essentiam producit realiter prima intelligentiam creatam et ab aeterno produxit per modum verbi omni expressivi et sic deus totum exprimit producendo illam intelligentiam dicit consequenter quod idem inquantum idem et eodem modo se habens non est natum facere nisi idem Igitur oportet ponere aliam intelligentiam mediante qua agit

Deinde 2a intelligentia mediante deo se ipsam intelligente et deum producit 3am Et sic dicit Arrius quod filius sit creatura et etiam spiritus sanctus

Secundus Modus

Tertius modus supponendo istum primum esset quod stante emanatione nunc dicta ponatur ulterius quod prima intelligentia uniat sibi ypostatice 2am et tertiam scilicet deus assumit utramque tunc in isto casu pater et filius et spiritus sanctus erunt idem deus quia idem suppositum et tamen remanebit trinitas tam essentiarum quam relationum quia non obstante unitate personali remanet distinctio essentiarum etiam relativa oppositio ratione cuius negabitur pater esse filius

et 2m hunc modum tenuerunt aliqui haeretici modum trinitatis Ista ymaginatio valde deficit iudicio meo et ponit realiter inpossibilia Unde licet quantum ad primum casum concederetur quod secunda et tertia emanassent ab aeterno

et prima eas assumpsisset ratione sequitur casus oppositus et conversus ad materiam benedictae trinitatis quia esset unitas personarum cum trinitate essentiarum magister henricus de hassia introducit istum modum pro similitudine quia viceversa est in isto modo ymaginandi quantum ad rationem Unde prima intelligentia utramque aliarum unit scilicet ypostatice et sic non est nisi una subsistentia et sic est de unica persona et tres naturae et in ista trinitate benedicta est unitas naturae trinitas personarum

deficit ulterius in hoc quod dicit quod stante unione personali ad huiusmodi naturam dicit patrem distingui a filio nam ponere unitatem personarum et ponere distinctionem relativam quae non recipit nisi subsistentias est p oppositum in adiecto et implicat quia eo ipso quod est distinctio inter patrem et filium est etiam distinctio personalis

Tertius modus

Alia est ymaginatio considerando divinam essentiam 2m triplicem habitudinem primo modo ut intellectum omnia speculative repraesentem et intelligentem Secundo modo considerando divinam essentiam ut practice res cognoscentem Tertio modo et amorose res producentem diligentem et volentem

Primo modo potest vocari parens vel pater nam notitia speculativa absolute considerata habet quaedam rationem prioritatis ad practicam executivam et 2o modo potest vocari filius et tertio modo potest vocari spiritus sanctus

Et sic dixerunt aliquae quod semper est eadem res sed essentia considerata primo modo est pater 2o modo est filius tertio modo spiritus sanctus et sic haeretici scilicet Sabellina haeresis concesserunt unde Sabellius confundebat personas id est nullam penitus distinctionem posuit inter personas Et Arrius naturam separabit et posuit distinctionem inter essentiam et personas

Quartus modus

Alia ymaginatio ponendo personas divinas non esse proprie substantias vel accidentia sed quandam similitudinem Sicut aliqui philosophi posuerunt accidentia esse quosdam modos rerum Ita 2m istam ymaginationem in divina essentia non est pluralitas rerum realiter distinctarum sed bene modorum quorundam quia consecuntur naturam corporalem Istae positiones sunt per ecclesiam condempnatae etiam processus sacrae scripturae est satis in oppositum

Quintus modus

Alia est ymaginatio appropinquans satis ymaginatio fidei scilicet quod in deo est unitas essentiae et est ibi trinitas non positiva sed privativa etc ibi numerus non positivus sed privativus ita quod non est numerus nisi per privationem quendam scilicet sic quod pater non est filius etc Ad istum sensum quod pater sic est pater quod non alius Et istam tangit magister distinctione 24 primi

Sextus modus

Ultima positio communis scilicet fidei est quod in trinitate est unica essentia scilicet una in mensa natura simplicissimus quae ratione suae immensitatis et plenitudine bonitatis redundat in 3s subsistentias Ita quod ratione immensae bonitatis non potest subsistere in una subsistentia sed in 3bus subsistentiis ypostasibus vel suppositis

primum suppositum producit per modum intellectus naturaliter verbum sui et omni expressivum Ideo illa productio vocatur generatio secludendo omnem inperfectionem a generatione quae reperitur in creatura primo modo illa generatio in divinis non est de nichilo ymmo de substantia patris Secundo non est de non esse ad esse 3o non est alicuius indigentis vel dependentis quia tanta est perfectio in producto sicut in producente Ideo in secundo supposito nulla arguitur inperfectio ratione suae generationis

Consequenter vi amoris producitur tertium suppositum ypostasis vel subsistentia et in istis includitur tota latitudo ymaginabilis perfectionis unde requiritur quod sit ibi aliquod productum notitiae et etiam requiritur amor Consequenter tenenda est pro regula autentica regula anselmi scilicet quod praecise distinctio relativa pondenda est in divinis et potest ex primi sub aliis verbis quod tanta est ydemptitas concedenda est in divinis quanta fides katholica patitur modo omnem patitur pater distinctionem personarum Et sequendo hanc viam evitant difficultates innumerabiles in quas gratis inplicant se doctores aliqui

Corollaria
Primum corollarium

Primum corollarium male dicunt plures illa distingui aliqualiter de quorum nominibus propriis dicuntur contradictoria vel pro nominibus demonstrantibus eidem affirmatur et negatur verbi gratia hic pater generat haec essentia non generat Ex hoc quod generat dicitur de patre et non generat de essentia Concludunt quod pater motibus et essentia divina aliquo modo distinguuntur Istud est contra regulam anselmi quia inter patrem et essentiam non est oppositio relativa igitur in nulla est penitus distinctio unde haec propositiones pater generat et essentia non generat Reducuntur ad tertium modum propositionum materiae trinitatis scilicet propositionum nichil difficultatis adducentium vel addentium Patet clare quia huiusmodi propositiones nichil penitus super positionem principalem quia positio principalis est quod aliquid affirmatur de essentia quod negatur de parte scilicet quod haec essentia est tres res Et ita viceversa aliquid affirmatur de patre quod negatur de essentia nam haec est proprietas huius naturae quod est aliquae res una non est alia

Secundum corollarium

Sequitur 2o falsitas opinionis gilberti poretani dicentis personas distingui per relationes distinctas assistentes et quasi affixas ipsis personis et ipsas personas inter se huiusmodi relationes distinguerent Radix eius fuit nam ymaginando quod relatio nichil addat super essentiam tunc ponere relationem non est ponere nisi essentiam ergo ponere tres relationes non est nisi ponere ter essentiam

et hoc nichil est igitur non est ponenda talis distinctio patet quia huiusmodi distinctiones sunt abiciendae Ad rationem suam illa petit ymaginationem trinitatis Et petit quod ymaginatio trinitatis clare videatur ad oculum et non potest quia sunt tres personae et quaelibet est ita eadem cum essentia sicut cum se ipsa et distincta a qualibet aliarum personarum et ista est natura rei simpliciter inmensae talis proprietas non omnino potest stare sciri a nobis saltem in via et non mirum Et sic iste videtur inquirere positionem filii etiam filius tanta ydemptitate est idem cum essentia sicut secum et hoc et conditione rei inmense

Tertium corollarium

Sequitur 2o contra Scotum contra de ripa contra okkam etc contra eucha

Primo contra Scotum Quod inter essentiam et personam nulla penitus est distinctio formalis nam quod praedicata contraria vel contradictoria vel verum cum negatione vel sine negatione dicuntur de essentia et persona non arguit distinctione ultra positionem fidei ponit quod essentia est tres res et pater non nec per hoc oportet ponere distinctionem aliam in divinis quam relativa hanc distinctionem scilicet personae ab essentia vocat de ripa distinctionem ex natura dei

Et idem in sententia ponunt Ockham et magister henricus de Eucha Dicentes ex hoc quod essentia non generat et pater generat non est ymaginabile quod a parte rei pater et essentia supponunt pro eodem adaequate ergo oportet ponere aliqualem distinctionem quae vocatur formalis vel modalis

Advertendum quod ipsi concidunt cum positione l mea unde vel vocant distinctionem formalem sic quod ponamus quod omnino ab essentia et hoc non vel quia essentia est aliquae res et pater non est ille Et ockham finaliter sic resolvit et sic illo modo concedendo quod est distinctio formalis quia essentia et est aliqua res quae est res distincta a patre

Etiam adhuc staret argumentum quod ponamus quod nec esset filius nec spiritus sanctus et remaneat eadem habitudo essentiae ad patrem scilicet circumscripta habitudine ad filium et spiritum sanctum si tunc ponat aliqualem distinctionem tunc coincidit cum scoto si non tunc coincidit cum positione in ea Ideo tutius est dicere quod penitus nulla distinctio est patris ad essentiam sed oios omnimoda ydemptitas Cum hoc stat quod essentia est aliqua res quae non est pater Resolvendo ergo sunt huiusmodi rationes quia haec est proprietas rei inmensae quae non reperitur in creaturis 2o metaphysicae quaerere aceobologiam mathematica id est certitudinem mathematicam etiam primo ethicorum est inpedimentum in inquisitione veritatis Etiam in naturalibus non possumus experiri utrum forma inhaereat materiae se ipsa vel inhaerentia superaddita

Quartum corollarium

Sequitur quod proprietates personales non sunt complexa significabilia sicut patrem generare filium etc Aliqui ponunt patrem generare filium non est pater Sed dicitur ipse quod est pater et est formaliter essentia nec oporteret ponere quod sit proprietas patris

Quintum corollarium

Sequitur probabilitas opinionis praepositivi dicentis quod proprie personae non distinguuntur proprietatibus sed se ipsis nec ab essentia distinguuntur Ita quod proprietas ad personam nulla est distinctio sed vult quod sint personae tales quod non est alia et sic intelligitur quando dicitur quod personae distinguuntur suis proprietatibus

Sextum corollarium

Sequitur ulterius quod tales consequentiae haec essentia est pater et haec essentia est filius ergo filius est pater nullam penitus adducunt difficultatem in materia trinitatis nam habita positione fidei quilibet gentilis repraesentaret talem et consimiles Nam positio fidei formaliter ponit illam consequentiam non valere et sic de directio supponit oppositum positionis fidei quia ex fidei sequitur quod illa consequentia non valet

Item omnis essentia est pater et omnis essentia est filius igitur nullam penitus adducit difficultatem super positionem fidei quia ex fide sequitur quod illa contraria non valet Item omnis essentia est pater et omnis essentia est filius igitur etc nullam penitus adducit difficultatem super positionem fidei Nam posito ut non nisi pro essentia ut essentia est discribuat tunc idem est essentia et omnis essentia

Septimum corollarium

Sequitur quod sincategorematica reddentia propositiones de omni si ingrediantur propositiones consequentiae erunt optime utamur taliter ly omnis quod sit ibi dici de omni scilicet sic quod distribuat ly essentia pro omni de quo potest verificari haec erit falsa omnis essentia est pater et sic videtur mihi quod philosophus sufficienter traddidit modum sylogizandi unde si sit ibi sufficienter dici de omni consequentiae erunt bonae

et sic dici de nullo proportionaliter posset inferri contra Ockam qui dicit quasi derisorie quod consequentiae silogisticae non tenent in divinis unde non oporteret negare haec propter materiam divinorum

Octavum corollarium

Sequitur consequenter quod ista propositio essentia non generat et tamen pater generat non adducit novam difficultatem prima est clara addita uno dicto augustini in primo de trinitate scilicet nichil generat se ut sic quia si essentiae attribuetur generare sic abstracte generaret se si essentiam generaret ut generaret se et si personam cum sit idem adaequate etiam generaret se etc Et sic est finis illius lectionis

Lectio 75, de Trinitate [Erlangen Transcription]
Contra aliqui ponentes distinctiones in divinis

Alia lectione Ex praedictis patet quod in praesenti materia plures excedunt artem vel regulis artis obligatoriae fidei primi sunt positores diversarum distinctionum scilicet proprietas a persona etiam personae ab essentia Contra quos est regula anselmi quae est quod in divinis nulla est praeter relativam ponenda distinctio etiam huiusmodi etiam distinctiones repungnare summae simplicitati

Item repellendi sint positores plurium absolutorum Advertendum quod quidam posuerunt personas divinas esse quaedam entia absoluta quamquam ista positio potest multipliciter inpugnari ex regula fidei sequitur evidenter quod personae non possunt esse entia distincta absoluta eo quod non potest esse realis distinctio inter essentiam et talia

Sequitur contra separantes materiam trinitatis a formis sylogisticis non considerantis quid virtutis habeat dici de omni nam considerato aristotelis processu nulla alia res est tradenda pro praesenti materia qui ars tradita a philosopho Omnis enim syllogismus existens in debitis modo et figura regulatus debite per dici de omni si sic affirmativus et dici de nullo si sic negativus tenet evidenter in materia trinitatis Ibi notat gregorius quod circa istum textum aristoteles avveroyos commentator notat deum inter propositionem universalem et propositionem de dici de omni vel dici dei nullo Nam ad hoc quod aliqua propositio secundum communem modum sit universalis sufficit quod praedicatum dicatur de quolibet termino singulari contento sub termino communi qui est subiectum sive sit singulare vagum sive determinatum ad hoc quod propositio sit de dici de omni requiritur nedum verificatio singularium propositionum sed etiam quod praedicatum possit verificari de quolibet de quo subiectum verificatur vel potest verificari Exemplum ista est universalis 2m communem modum loquendi omnis essentia divina est pater et semper propositio singularium esset vera quemcumque essentia divina daretur Si autem vellemus uti sincathegorematice prout requiritur ad sufficienter reddendum propositionem de omni Et ad hoc quod illa sit nata esse praemissa in prima figura ipsa esset falsa Quia ly essentia verificatur de aliquo de quo non verificatur praedicatum illius propositionis scilicet ly pater ergo si sic de omni singulariter et absolute sylogismus scilicet est optimus scilicet omnis essentia divina est pater filius etc sed tunc maior est falsa Consequenter circa egredientes huiusmodi materiam notavi alias quindecim deceptiones scilicet tractando materiam trinitatis alibi forte postea tangam

Circa generationem aeternam

Pro maiori intellectu aeternae generationis inducam rationem arrii contra victorinum Arguit sic filius non potest procedere a patre per quantumcumque viam generationis igitur fictio est dicere quod procedat quin dicatur quod hoc sit cum distinctione essentiae unius ab alio declarat antecedens per inductionem quia non procedit sicut linea a puncto fluente quia secundum mathematicos si punctus fluenter causaret lineam

Secundo non sicut inpressio impressio figurae a sigillo

Tertio non sicut radius a sole et sic consequenter inducit Concludit finaliter quod impossibile est filium a patre producere cum ydemptitate substantiae

Confirmatio
Primo

Confirmatur nam generatio est indita rebus ratione defectus ergo indivinis generatio nullo modo habet he?tam antecedens probatur nam generatio est indita rebus propter individuorum corruptionem quae in individuo non possunt conservari ergo natura indidit quod in specie conservarentur utque per aristotelem secundo de generatione verbi philosophus innuit quod natura indidit generationem ut res secundum speciem conserventur In signum huius substantiae separatae non habent vim generativam quia incorruptibiles sunt ideo conditio generationis longe est a divinis

Secundo

Item omnis generatio assimilant genitum ipsi generanti in proprietatibus et conditionibus igitur si filius procedit a patre per viam generationis etiam filius erit generativus et generabit alium Et sic in infinitum et per consequens infiniti filii ponendi sunt Nec valet fundamentum pluries inductum scilicet quod radix est summa fecunditas et summe bonitas habundantia abundantia quia ex hoc sequitur quod cuicumque conpetit huiusmodi summa fecunditas et summae bonitatis habundantia abundantia Illi etiam competit generare vel producere et per consequens spiritus sanctus posset productive aliud suppositum producere Consequenter arguitur de spiritu sancto quod per spirationem non procedit ab utroque Primo quia dictum est quod relationes in divinis sunt met personalitates

ex hoc sequitur quod filius et pater non producunt spiritum sanctum nam spiratio activa est alia realiter in filio quam generatio passiva ergo in filio sunt duae personae

Similiter in patre quia alia est relatio quae est generatio activa ad filium et alia est relativa quae est spiratio activa ad spiritum sanctum igitur erunt realiter duae personae et sic erunt quinque personae in divinis Etiam spiratio est consequens filio et patri igitur erit persona est sic erunt sex

Tertio

Item probatur quod non procedit a filio nam in Consilio Nyceno quod fuit magis autenticum et magis gravae et maioris auctoritatis expresse ponitur quod a patre quod procedit solum scilicet in simbolo quod causantur quodammodo in missa in fine additur anathematis sententia Quicumque aliquid subtraxerit vel aliquid addiderit istud reperitur in canonibus ysideri Tunc arguitur sic illud consilium fuit tantae auctoritatis quod numquam aliquod concilium nisi esset generaliter celebratum potuit ad aequalitatem auctoritatis attingere igitur quemcumque alia determinatio absolute suspecta ymmo incurrit primam anathematis et per consequens latini incurrunt anathematis sententiam ex communicationis sententiam Advertendum quod in Consilio generali ubi materia de processu spiritus sancti fuit tractata nec graeci interfuerunt nec vitae fuerunt ergo consilium pro tunc non erat sufficienter convocatum ergo non habuit auctoritatem concilii generalis quod non potest procedatur contra auctoritatem tanti concilii etc graeci sed solum particularius collegii quod non potest procedere contra auctoritatem tanti concilii et sic graeci habent repraesentare anathematizatos et excommunicatos quia concilium solum fuit solum latinorum

Circa istam materiam posset induci materia de auctoritate consilii generalis Et prima facie videtur quod concilium possit deviare saltem in hiis quae tangunt spiritualia scilicet sacramenta et sacramentorum amministratione administratione unde pro nunc scilicet aliqui modernorum alligant pluralitatem unius partis ergo concilium generale reducitur ad humanam sapientiam vel potentiam vel ad multitudinem votum vel alia quae sunt humana ergo non dirigitur a spiritu sancto in suis determinationibus et sic de processu spiritus sancti a patre et filio una partium determinavit alia non vocata

Circa argumentum Arrii

Circa argumentum arrii Notandum pro solutione ut tangit boetius fuit quod per similitudinem creaturarum processit ad concludendum proprietates dei ut prius dictum est ut Sortes est homo et plato est homo et cicero est homo ergo sortes plato et cicero sunt tres homines Et proportionaliter arguit de deo pater est deus filius est deus et spiritus sanctus est deus ergo sunt tres dii et non sequitur sed magis sequitur ergo sunt unicus deus unde arrius ignoravit principium scilicet divinae inmensitatis perfectionem

Ad argumentum suum dicitur quod licet ex parte creatura non inveniatur omnimoda similitudo consequentia tamen est neganda quia fundatur in malo principio quia non est similitudo quantum ad modos producendi in deo et in creaturis

Secundo dicitur quod subtiliter considerando productionem creatarum acceptando quod est perfectionis et sequestrando quod est inperfectionis satis possumus productionem ad intra ymaginari Exemplum ignis producit splendorem coaeve sibi

et sic perfectio est in effectu scilicet esse coaevum suae causae homo producit hominem non secundum coaevitatem quia praecedit tempore sed producit tantum secundum aequalitatem In prima quantum ad coevitatem est perfectio in effectu quantum ad inaequalitatem est imperfectio deinde inproductionem hominis quod effectus sit aequalis suae causae est perfectionis in effectu et quod sit posteriori est imperfectionis tollatur ergo illud quod est imperfectionis et ponantur simul illa quae sunt perfectionis scilicet effectum causae coaevum et aequalem huiusmodi productio nullam dicit inperfectionem et illo modo productio potest esse in divinis Istud tangit allexander de hallis 33a distinctione primi

Secundo advertendum quod non est de ratione intrinseca productionis passivae habere suae productionis initium scilicet de non esse ad esse patet nam multi doctores concedunt quod absolute deus potuit ab aeterno creaturam secum producere in quo casu creatura esset coaeva deo

Ulterius advertendum quod licet experiatur aliqua similitudo in creaturis productio tamen verbi adintra nullo modo est communictabilis creaturae nec per quamcumque potentiam est reperibilis in creatura Advertendum pro illo quod licet ymaginati sunt aliquam creaturam posse existere et tamen tempora realiter non coexistere impossibile est tamen creaturam esse aeternam vel aeterna productione produci

Quantum ad primum advertendum quod sicut creatura potest esse in aliquo situ et non tamen commensurative adaequate alicui loco utque de sacramento Ita dicunt aliqui quod inpossibile est creaturam realiter existere et semper et tamen tempori non existere vel commensurari Quo casu stante non sequitur quod huiusmodi creatura esset aeterna vel quod instanti aeternitatis mensuretur quia esset adhuc intrinseca successio quia potest non fore ymmo dicere esset ab invicem separabiles

igitur non sequitur haec creatura realiter existit et semper et tempori non coexistit igitur est aeterna

Sequitur ex isto quod talis emanatio qualis est ad intra est proprietas in morte consurgens ex immensa fecunditate et perfectione et est proprietas eius.

Lectio 77, de Trinitate [Erlangen Transcription]

In Alia lectione Ad aequaliter continuandum materiam alias inceptam Pono propositionem et inferam correllaria corollaria

propositio est ista sicut ex gratuita dei providencia scriptura non fuit sufficienter evidens ad subiectum est infinitae capacitatis et continenciae sic christi sponsa ecclesia est infinitae fecunditatis ad declarandum infinitas conclusiones secundum infinitos casus possibiles occurrere sensus propositionis est quod sicut scriptura sacra est infinitae continenciae et infinitas continet veritates sicut sponsa christi ecclesia est infinitae fecunditatis ad declarandum eas

prima pars probabiliter ex auctoritate augustini in de doctrina christiana quae communiter allegatur scilicet quidquid iin aliis sequitis[?] invenitur et si utile sit in sacra scriptura reperitur et si noxium dampnatur ergo ita est generaliter si utilia sint reperiuntur in sacra scriptura et si inutilia dampnantur

Secunda pars probatur primo ex immensitate fecunditatis sponsi si perfecte coniunctus est suae sponsae ad declarandum veritates filiis ecclesiae neccessarias necessarias quocumque contingat etiam occurrere[?] nedum veritates talis sed eciam regulas honestatis ad affectus rectificationem ita quod non solum ad intellectum informationem sed eciam ad effectus rectificationem

Ex prima parte in secundum primo quod licet scripturae continentia et ecclesiae fecunditas aliquid alicui reducta quia scripturae continentiae etc omnium veritatum tangencium gatuitum regimen ecclessiae et humanae speciei et actualiter continet quamlibet talem veritatem sed fecunditas ecclesiae non actualiter[?] reductu[?] est ad cuiuscumque veritatis cognitionem sicut ante determinationem spiritus sancti proceeret a filio non fuit actualiter informata de illa veritate licet illa veritas continebatur in ea est tamen sensitivis[?] ad declarandum eas propter sponsum scilicet spiritum sanctum natum est elare illas veritates

Secundum correlarium maior est scripturae continentia et altior quam sit angeli notitia beatifica nam scriptura est contentiva[?] infinitarum veritatum angelus autem solum finitas percipit veritates patet a signa[?] nam licet incarnationis misterium esset in sacra scriptura descriptum nichilominus tamen latuit angelos sic habetur ysa ipsi admirantes dixerunt quis est iste qui venit d?dem[?] etc

Potest inferri 3o quod maior est scripturae continencia quam sit tota notitia caelestis paradis sub christo et nostrae eius Ita quod totum residuum circa christum et mentem eius propter reverentiam ipsius non tantum et cet[?] cognoscit in verbo quot relucent in sacra scriptura vel continentur

Quartum correlarium corollarium sicut sacra scriptura pu?biliter fuit edita propter spirituale matrimonium sponsi ad sponsam sic solus sponsus eam cepit plenarie Prima pars patet Nam finis circa deum tocius spiritualis regiminis et divinae providenciae fuit incarnatio verbi meritorium spirituale christi ad sponsam ita quod habemus meritum divinae providenciae et spiritualis regminis ante verbi incarnationem et habemus consummationem illius incarnationem et in passione et haec fuit intentio prophetarum unde salomon Osculetur me osculo omnis sui et licet matrimonium esset et inceptum non causat tamen confirmatum sed osculando inflavit spiritum sanctum[?] et dona gratuita quaelibet habundat abundat ecclesia in fide et sic sponsus numquam permittit deficere qu[?] illa sit formidabilis veritate In hiis quae tanguit fidem et bonos mores Secunda pars patet nam sacra scriptura est infinitae continenciae et continet infinitas et altissimas veritates sed nulli creaturae est communicata infinita notitia circa habitudinem christi humanitatem unde solus christus habet plenariam notitiam quo ad omnes modos repraesentandi

ubi advertendum quod incarnatione verbi humanitas christi primo legit in vero omnem veritatem et quicquid in sacra scriptura continetur et legendo intellexit omnia quae verum[?] plenariae secundum magistrum sententiarum in eodem instanti anima christi intellexit omnia quae verbum plenarie et ratione ydoneitatis christus consecratus est in sacerdotem et regalem dignitatem ymmo immo pro eius reverentiam reconciliatum est totum genus humanum in eodem instanti incarnationis

Quintum correllarium corollarium licet omnes veritates ut dictum est contineantur in sacra scriptura non tamen evidenter est nobis Causa secundae partis potest esse infinitas librorum non sufficeret ad explicandum misteria mysteria in sacra scriptura contenta ideo etc Nam ad hoc requireretur infinita multitudo voluminum nec sufficeret

Secunda causa potest esset ut sponsa christi sub timore viveret et cum devotione adiutorium spiritus sancti invocaret in casibus arduis ubi defficiente sensu humano receret[?] ad spiritum sanctum tamquam ad sponsum ut generaret veritas ex sua sponsa neccessariis necessariis ad subiectum

Sequitur ulterius quod in sacra scriptura omnes leges iustae et omnes regulae morales vere et plene continentur patet ex dictis et probatione prius tacta nam probatio augustinus est ad hoc in principio[?] istius lectionis tacta Consimilem ne dum de moralibus eo sed eciam de speculabilibus unde Ioseph Bachon et Rabbi Moises super illud ezechielis in medio rotae tenet quod singulem artes in sacra scriptura continentur alio et alio typo et modo tradendi Unde Rrabbi moises super illud ezechielis in medio rotae exponit et dicit quod antiqui intelligentes philosophiam de motibus corporum caelestium et etiam de motu diurno quod spiritus erat motis id est intelligencia movens orbem

et sic scriptura est omnis veritatis tam practicae quam speculativae realiter contentiva ymmo immo debet ymaginari imaginari velud exemplar et liber ad extra communicatum in quo continetur totum quod est in libro vitae ad intra licet sub nubilo

Sequitur quod prophetae non plene suas prophecias intellexerunt nec moyses quae conscripsit patet quia in scriptura sua infinitae veritates relucent quas non cepit Sequitur quod infinitum altiora conscripsit quam intellexit etc non fuit v? pureum[?] organum spiritus sanctus licet tamen sufficienter intellexit illa quae fuerant neccessaria necessaria pro regimine populi

consequenter potest inferri esse probabile quod quandoque libri moysi realiter continent totum novum testamentum quantum ad sententias alias[?] continet omnes veritates novi testamenti Ideo secundum doctores quod rota sit in medio rotae intelligitur quod in veteri testamento est totum novum et contra quia omnia sunt de consto[?] sponsa Salvator dicit moises scripsit de me Advertendum quod scriptura licet cerneret[?cresceret] hoc tamen non fuit quantum ad vigorem suum principalem sed debet ymaginari ad modum pueri[?] cuius eadem est forma vel anima usque ad perfectionem perfectam suam aetatem et sic quantum ad formalem partem non perfeicitur tamen quantum ad aliquid perficitur sic in proposito veritates magis explicite sunt licet in scriptura sacra continebantur et sic dicuntur crescere[?] Consequenter ad ea quantum concernunt[?] fide non crescunt veritates fidei licet ad plena obligemur per determinationem ecclesiae et sic coescivit[?] non per generacionem novae veritatis sed per exemplificationem eius

sequitur quod scriptura sacra sufficeret pro plenaria instructione vitae humanae quantum ad intellectum et plenaria instructione morum quantum ad affectum pro sequendo vitam aeternam id est sufficienter continet omnia talia neccessaria necessaria ad subiectum et rectificationem affectus licet indigiat ex processione et sponso declarante

Sequitur quod urgentibus neccessitatibus necessitatibus circa regimen ecclesiae vacandum esset bibliae nam ibi continentur omnia tangencia regimen ecclesiae et sicut morbi ecclesiae ibi tanguntur ita et remo?a[?]

Sequitur peccatum negligenciae medicorum qui uccinerunt ad libros humanitus ad inventos quorum finis est bonum temporale praecipue inquibus non est vita nec salus

Aliud correlaritur infinitum maior est sponsi praesentia ad ecclesiam quam sit eius experiencia nam sponsus scilicet christus respectu eccleisae infinitae assistit et fecundat ecclesiam quam sit eius experiencia quantum ex parte sui respectu cuiuscumque in nonibilis[?] veritatis neccessariae pro salute et illud veritatis fecundat ecclesaim quantum ex ex parte sui sed influencia tamen experitur secundum dispositionem membrorum ecclesiae ex bonitate morum vel studio sacrarum scripturarum vel ex ambobus simili[?]

Aliud corrollarium corollarium Ecclesia eciam circa fidei veritates vel regulas honestatis nullum posset generare monstrum quia sponsus est veritas summa et bonitas summa quae realiter reddit sponsam in maculatam ideo quod a sponso et a sponsa realiter immaculatis non potest error procederet vel moralitatis pravitas

Aliud corrollarium corollarium quamvis sine monstro vel monstruositate sint multa capita in corpore sponsae scilicet ecclesiae ad unum tamen ordinata hic nubia[?] praeter illud tamen caput ymo ymmo abstracto adhuc manent vita ecclesiae et eius integritas sine monstro Prima pars patet nam omnes tenentes vicem apostolorum sicut epicopi habent rationem capitis et quilibet eorum est realiter caput ideo secundum divisionem et multitudinem partium fidelium requerentur multa capita quae tantum reducuntur ad unum capud caput quod est praesul romanus

de illo secundo quod subtracto capitis principalis vel cuiuscumque ipsorum non tollit vitam ecclesiae nam ecclesia principaliter in fide vivit et in caritate et illa est eius unio formalis et principalis

Item caput influens vitam est ipse sponsus qui habet vicem capitis influentis ideo remanente principali capite non tollitur vita nec est monstruosa

Item vacante sede apostolica ecclesia non esset mortua et monstruosa ymmo immo adhuc manet quantum et caritatem in quibus consistit eius unitas ideo non moritur morte spirituali nec absolute redditur sine capite quia manet cum capit principali et sic non redditur acephala

Sequitur quod licet unitas capitis sequatur ex sacra scriptura eciam scilicet christum quod debeat esse unus salus papa Sp?m tamen non videtur esse dicendum proprie contra fidem Advertendum quod ex usu doctrinarum lata est differentia dicere ista propositio repugnat alicui propositioni sequenti ex fide et ista propositio est contra fidem et refert sic dicere non ex primaria significatione terminorum sed ex usu doctrinarum Nam si aliqua propositio sequitur ad fidem contradictorium eius repugnat fidei Sic doctores non admittunt tales propositiones Augustinus super genesim Tam diu non est contra fidem quam diu non est determinatum per ecclesiam Et ideo non potest quando probabiliter asserit donec fuerit determinatum per ecclesiam unde ex usu doctorum aliquid esse contra fidem vocatur vel quia repungnat evidenter fidei vel quia est determinatum est repungans fidei nam dicunt aliqui quod sequitur ex articulo omnipotentiae quod deus posset errare supremam speciem Alii dicunt oppositum et neutrum est contra fidem quia non est determinatum per ecclesiam Et de isto usu habemus nos neccessario necessario iuvare Et quantum ad unam propositionem magistro Iohanam de montesano

Consequenter potest infertur quod ex provisione naturae et sollicitudine circa humanam speciem et gratuita dei providencia posset fundari una positio de auctoritate quae debetur universitate parisiensis circa ardua fidei et ecclesiae regimen de hoc per dei gratiam tangetur aliquid in leccione sequenti Sequitur alia leccio

Lectio 78, de Trinitate [Erlangen Transcription]

In Alia leccione Ut protestatus sum non intedo loqui de scismate nec de potestate papae Sed solummodo argumentum contra latinos de gracis aliqualiter fuit pertinens loqui de papa

Circa dicta addo propositiones aliquas prima volo negare summum pontificem esse verum christi vicarium et tocius ecclesiae militantis caput et habere[?] univeralem potestatem regiminis supra totam ecclesiam militantem

Secundo dico quod non est ex institutione humana primarie[?] quod habeat huiusmodi potestatem patet satis et per hoc probatur prima pars nam ex deciresu[?] scripturae sicut deducti almacanus 7mo libro de <lb ed="#E" n="41"/>quaestionibus aremenorum ? christo petrus fuit instinctus tamquam caput habens universalem potestatem regiminis supra totam ecclesiam militantem quod est contra marcilium de padua dicentem quod potestas omnium apostolorum fuit omnino aequalis unde paulus videbatur se redere[?] aequalem petro ymmo express[?] Circa materiam legalium Sed dicit quod dignitas papalis fuit ex ordinate inter eos ut ipsis existentibus[?] aequalibus haberetur ?cursus ad aliquem ipsorum ipsorum voluntarie tamen institutum ab illis Et ordinaverut[?] consequenter quod omnis epunt[?] rationus[?] in hac dignitate succederet sed sicut patet per plura originalia et dicta evangelii ista opinio deficit

Tertio non denego summo pontifici universale dominium tam spirituale quam temporale tamquam primarium dominium et verum[?] licet forte quantum ad executionem vel dominum temporale ipsa executio sic divisa

prima pars patet exvicariatu[?] quia christus habent eciam omnis debent esse de ecclesia ado[?] omnes erunt subiecti etiam in antiqua lege eciam habent utrumque dominium sed lex evangelica est multo nobilior et spiritualior et magis requirens totum hominem quam moysaica ideo est divisa executio quantum ad unam partem quamvis remaneat dominium

Quarto non nego quin ad summum pontificem pertineat consilium generale convocare et ibi presidere et etiam concludere ymmo non denego quando posset facere fide articulum utrum in omni materia non concedo sibi In aliqua tamen potest vicem[?] ubi veritas esset satis patens ex scriptura non determinat et hoc ponit sanctus thomas 2a 2ae quaestione 1 articulo 17o d[?]

Dico quod sibi et praeceptis eius tamquam instinctis perudeum[?] est et praecipue licitis et honestis quae non sunt contra fidem scriptura et rationem patet ex habitudine dunative[?] potestatis[?] supra fideles

Sexto dico quod esse unicum licet sic verum et sequens ex scriptura non est tamen articulus fidei ad quem teneantur singuli fideles nec forte sequitur a veritas est fides sorti est articulus fidei nam elevato theologo quicquid evidenter sequitur ex fide est sibi fides tamen multa huiusmodi sunt latentissima vulgo propter distantiam a principiis Et sic sortes esse haereticus ubi plato non esset haereticus Nam elevatus theologus sciens evidenter b veritatem sequi ex articulis obligatur ad credendum b veritati sicut articulo et si discedat pertinaciter est infidelis Et sic con??[?] potest inferri quod lata est differentia quod lata est differentia inter has propositiones ista propositio est fidei et ista propositio es sequens ex fide unde dicitur fidei nisi evidenter sequatur ex articulis hoc sufficit de conclusione alias posita de papaut vel pluralitate paparum

Consequenter iuxta praemissum ad videndum bene generaliter qualiter universitas certa veritates fidei debeat se habere

Advertendum quod iuxta ymaginationem philosophorum et veritatum considerari debet duplex natura et forte est eadem sed diversimode sed habet scilicet universalis et particularis universalis eset[?] quae vocatur vis generativa et forte non est nisi prima intelligencia omnem directivam

Secundo advertendum quod natura particularis obedit eciam naturaliter naturae universali naturaliter sic quod magis naturale est naturae particulari sequi impetum naturae universalis vel motionem eius quam proprie naturae patet quia illud quod fit adnegente superiori maxime est conveniens Albertus magnus in fine primi de generatione ponit quod gravia naturaliter ascendut et laevia descendunt ex obiectiva naturae universalis Nam particularis nam relinquens proprium instinctum est sequens inpulsum naturae universalis et concurrunt huiusmodi gravia admixti compositionem Albertus allegat ad hoc aristotelem et mesalach[?] asco?num[?]

Ex hac radice fundo duplicem instinctum in qualibet specie spiritualiter humana scilicet naturae univeralis et naturae particularis Pro declaratione advertendum quod pro bono speciei et specialiter humanae sunt plures instinctus venientes[?] ex parte naturae universalis primus est appetitus civiliter congregandi quia homo se solo non sufficeret vivere ideo natura universalis non indidit sibi naturaliter inclinari ad civiliter conversandum Ideo dicit philosophus primo polliticae homo est animalis naturaliter polliticum et civile ubi intendit quod civilitas est simpliciter naturalis et sic homo est animalis coniugule et civile et sociale. Etiam est animalis coniugabile quod inclinare ad coniugium causa prolis procreandae Etiam ex hoc consurgit ordo pollittisandi[?] istud tangit aristotelis in pollita

Sequitur quod ad perfectio humanae speciei requiritur doctrina docens i?das[?] iusticiae et politicam[?] consurgendi

Sequitur quod instinctualiter naturaliter ex procreatione universalis naturae est aliqua pollicia scientium quos etiam natura universalis congregat eciam elevat[?] ad veritatis investigationem pro regimine politico

Sequitur quod ordine naturae naturalis ordinatum est secundum ad habendum scientes Unde a talibus invente[?] sunt leges

Sequitur quod universitas ex duplici providencia est ad docendum instituta scilicet ad policiam et ad illa quae spectant ad ins?tio[?] neque fidei

Sequitur quod finis naturalis ipsius policiae est instruere utramquae potestatem scilicet temporalem et spiritualem

Sequitur quod universitas non transit limites docendi principes sive quoscumque superiores quia illa est eius institutio tam naturae quam gratia

Sequitur summa sollicitudo tam naturae quam gratiae et summa influentia et summa influencia et et caru[?] sponsi capitis in hoc regno quod maxime con?scat[?] per universitatem quae est de 2[?] anima[?] et principali[?] intentione naturae quem tamen ex acceptare[?] et loco quodammodo voluit institui

Posset inferri correllaria corollaria de habitudine dilecitonis principis ad universitatem et sicut debet habere se ad deum et ad materiam

patet signorum[?] obligatio tam regis quam universitatis et addinam[?] gratiam sponsum et ad naturam ad bonum ecclesiae procreandum quantum in se est erando exhortando et secundum alios modos quos spiritus sanctus deo duce inspirabit nolo magis specialiter in creare inacriam[?] bono[?]

ad materiam solutionis argumenti graecorum

Et pono istam propositionem quod spiritum procedere a fine[?] sufficienter deducitur ex scriptura Istam deducit almachius in sexto libro quaestionibus armenorum ubi inducit plurimas auctoritas unde pluries legitur spiritus sanctus missus a filio quae habitudo non ocncederetur nisi esset emanatio unius ab alio

Io 16 capitulo Cum venit ille spiritus vertatis unde sequitur post de me acciperiebat et a in??iabit vobis Et sic patet quod spiritus sanctus a beo[?] scilicet filio doctrina quam tradidit apostolus et non per modum accidentis[?] ergo per instrinsicum communicationem propter deitatis et eius productionem per quam recipit propriam omnem scienciam et hoc est per spirationem quia totum esse suum caput a filio sicut a patre

Io alibi Quem mittet pater in nomine meo Ex quo concluditur auctoritas mittentis quae non potest esse nisi ex habitudine originationis et filius non potest habere auctoritatem supra spiritum sanctum nisi originationis scilicet quia producit spiritum sanctum et spectat et spiritus sanctus est a filio et non est auctoritas inaequalitatis et superioritatis quia omnis sunt aequales et aequales dignitatis Aliae sunt auctoritates[?] plurimae quae quasi evidenter continent quod spiritus sanctus procedit a filio videatur almachius in sexto libro de quaestionibus armenorum

Sequitur quod addicio de processione spiritus sancti a filio nedum fuisset licita ecclesiae latinorum ymmo soli papae nam in hiis quae sunt evideter in scriptura papa potest facere articulum non dico quod in omnibus posset scilicet in hiis quae non evidenter sequuntur vel saltem sufficienter maxime consideratis aliquibus concursibus apparet quod latinorum ecclesia sufficienter fecti

Ubi advertendum quod in vicena synodo sub silvestor papa et constantino imperatore prima synodus fuit celebrata contra arrium qui ponebat distinctionem realem inter patrem et matrem et filium et quod filius esset creatura et ibi determinatum fuit quod esset consubstantialis patri

Secunda synodus scilicet Constan tino politana fuit sub danasio papa et theoloricio imperatore propter haeresim macedoenii[?] qui dicebat spiritum sanctum esse creaturam Et quia ista fuit arriana quia ponit solum patrem verum deum

Ideo positum fuit et determinatum quod filius procederet a patre etiam spiritus sanctus tamquam idem et inpertinens erat quantum ad obviandum illi errori utrum procederet a filio Ideo visa causa non oportuit in huiusmodi simbolo movere de filio quia loquebantur de patre tamen scilicet quod spiritus sanctus dicitur a patre essentialiter et sic non negavit illi de consilio quando etiam a filio procedat et sic considerata causa non requirebatur pro tunc meretionem[?] spiritus sancti a filio

Pro solutione ergo rationis advertendum quod ly aliud cum dicitur si quis aliquid addiderit etc conlusione[?] in sacra scriptura non sempter di dicit distinctum quiditatum[?] quod non dicit quod libet distinctum sed valet tantum sicut adversum vel gratium et ita aliquanod l capitur ymmo immo saepe utque ex aliquibus locis scripturae unde apostolus ad titum Rogavi te ne aliter docens paulus non nega?ent[?] quando aliud doceret quod non sit evidenter expressum sed aliter id eset repugnans

eciam ad galthas primo Si quis nobis evangelizaverit praeter id[?] quod vos accepistis anathema sit unde doctos theologus non prohibetur veritates decere quae vero sunt expresse in articulis fidei ymmo immo officiam eius docere veritates Multum distantes a principiis articulis sed non debent docere aliud id est repungnans repugnans

Ito[?] evidenter com?nutur et esset quod concedant quod aliquid additum est quam continebatur in simbolo niceno nam postea in quod concilio determinatum fuit duas voluntates esse mixto et tamen ista veritas non continebatur in symbolo et sic fidei est addita veritas quae est articulus fidei quae prius non fuit

unde in culcidonensi concilio sub leone papa primo determinatum fuit duas naturas esse in una persona scilicet christi

Item in consilio constantinopolitano anno quingentesimo[?] sexagesimo fuit determinatum quod maria virgo genuit non solum hominem sed deum ergo fidei iterum cac[?] aliquid additum et per consequens ista militat sicut ratio graecorum

Ulterius advertendum quod ante huiusmodi determinationem doctores graeci et latini scilicet hylarius et ambrosius et augustinus expresse sumpserunt quod spiritus sanctus procedit ab utroque non solum isti sed eciam graeci antequam latina determinaret ecclesia scilicet anathasius didimus et sirrillis crisostimus Qui fuerunt excellentissimae scientiae et reputabatur evidenter sequi ex scriptura nec reperitione aliquid repugnans Item consideratis et accen?ta[?] neccessitate quia forte accuebat[?] aliqua haeresis ymmo immo papa suffecisset per se vocavit latinos ymmo immo non requirebatur eos vocuere attincta distantia locali et in utilitate et eorum ignorantia quia iam cessareant eorum doctrina et sic inutiliter fuissent vocati ymmo immo est magis praesumpcio praesumptio negare spiritum sanctum procedere a filio et non habet ab alio non ex superbia vel nequitia

Item gregorius 4tus in lugundmensis Consilio praesentibus graecis et consentientibus scilicet patriarcha quodam cum aliis praelatis determinavit quod patre et filius sunt unum principium spiritus sancti ipsis praesentibus et conferentientibus[?] ideo prima determinatio scilicet lateransis[?] fuit satis approbata per gracos ergo graeci magis fuit censendi haeretici quam latini.

Contra istud ut videtur est auctoritas damasceni dicentis ex filio autem spiritum sanctum non dicimus et sic tenet ut videtur quod non procedit ex filio

Secundum est facilis quia damnascenus expresse en??at articulos et inter illos dicit hunc non esse articulum quia tunc non fuit determinatum quia ultimum refert hunc esse fidei et sequi ex fide

Sequitur[?] potest dici quod fuit eius opinio nec censendus est haereticus quia fuit ante determinationem ecclesiae etiam Reychardus de sancto victore dixit essenciam generare

Sequitur quod greaci simpliciter sunt censendi haeretici ei nam ipsi discedunt a concilio generali lateranen[?] eciam a Consilio lugudinensi ubi graeci fuerunt praesentes et determinatum fuit quod pater et filius sunt principium spiritus sancti

Sequitur quod non v?ta?o[?] eorum nullo modo excusat eos quia attenta articuli evidencia papa solus suffecisset

Ad aliam rationem de pluralitate consiliorum etc potest dici quod pars minor ubi crederet quod non rite celebrarentur rationabiliter deberet refugere ubi tamen appareret quod credo[?] quod non deberet rennuere[?]

Secundo dicitur quod licet ex institutione divina instituatur papa tamen hunc esse papam in hunc non est de articulis fidei

Tertio potest dici 2m quod dixit alios graecos quia inclu ditur aliquid sancti quod latet ecclesiam et in hoc posset decipi etc.

Lectio 80, de Caritate
De modo attingendi Trinitatem per dona infusa

Sequitur Alia lectione de materia doni caritatis Postquam humana investigatio instructa est per theologicam veritatem de trinitatis articulo nunc restat de modo attingendi huiusmodi caritatem trinitatem dilective per dona spiritus sancti diffusa

Rationes contra

primo inducuntur rationes contra veritatem ut magis eluciat veritas

primo adducit humana ratio philosophos scilicet epicurus et sui sequaces non curantes de deo

Secundo inducit philosophos opinantes quod virtutes sufficientes consistit in naturali hominis potestate ad ultimi finis consecutionem

Tertio inducit humana ratio pelagium et suos sequaces dicens quod ex puris naturalibus quis potest consequi vitam aeternam

Rationes quod ex puris naturalibus vitam aeternam nos posset consequi

deinde arguitur rationibus

quod inclinatio cupiditatis quae est ad contrariam tractiva est finita ergo motio virtutum naturaliter acquisibilium potest excedere huiusmodi motivitatem scilicet cupiditatis Similiter ex puris naturalibus quis movebitur ad huiusmodi finem

Quinto plotinus in de sompno sipionis ponit 4or virtutes primae virtutes sunt polliticae vivendum et adversantur passionibus Secundae sunt virtutes purgatoriosae quae iam totaliter vincunt passiones Tertiae sunt purgatae animi vicem ubi passiones non habent locum Quartae sunt exemplares quae solum in deo recipiuntur igitur non requiritur caritas

Sexto arguitur ratione quia sortes facit quod in se est et quantum potest ex puris naturalibus ad suum subiectum consequendum vel ad suum finem consequendum igitur est in statu salutis consequentia tenet per regulam theologicam antecedens est in naturali potestate sortis igitur et consequens antecedens scilicet quod est in naturali sua potestate patet quia facere quod naturaliter potest facere creatura est in sua potestate naturali

Item 7mo nullum requiritur donum dis creatum distinctum ad ponendum creaturam in statu salutis igitur antecedens probatur quia sola divina acceptatio est causa sufficiens probatur per magistrum in primo libro distinctione 17a dicentem quod non requirit donum creatum ad iustificationem

Item si ponatur res creata erit agens naturale non dependens a voluntate quia est agens nobilius igitur necessitabit voluntatem ad agendum consequentia nota quia ex quo nullo modo dependet ab illa et est superior sequitur quod trahet aliam quia in talibus superior trahit inferiorem 2m inpulsum suum patet per augustinum qui dicit caritatem regere voluntatem et liberum arbitrium est respectu caritatis tamquam equus

Item arguitur nam si poneretur huiusmodi caritas donum creatum vel esset divisibilis vel indivisibilis non indivisibilis quia si sic omnes essent aequaliter cari nec contingeret acquireretur ultra gradum baptismalem Si dicatur quod sit divisibilis tunc ita erit remissibilis quia opposita habent fieri et sunt circa idem consequens falsum probatur eius falsitas quia si sic hoc erit per veniale peccatum patet per wilhelmum autitiodensis sed probatur quod hoc non

quia si sic sequeretur quod staret in casu aliquem terminum meruisse quantum umquam beatus petrus et etiam numquam peccasse mortaliter et tamen ipsum minus praemiari quam in fontem baptizatum decedente sine visu rationis probatur consequentia quia sit aliquis talis scilicet fecerit tanta bona et tot in numero sicut beatus petrus stat quod per venialia multiplicata tantum demeruerit quod gratia sua sit diminuta quia quodlibet veniali aufert aliquid gratiae et sic multiplicatio tantum quod venialia auferunt totam gratiam

Item staret quod aliquem dampnari realiter qui numquam peccavit mortaliter probatur consequentia quia sit sortes qui continue per unam horam peccet venialiter et in instanti terminante horam si manet non haberet gratiam et discedat tunc dampnabitur et tamen non peccat mortaliter nec peccabit ut notum est nec peccabit quia semper ante praesens instans fuit in gratia

Item si esset caritas intensibilis sequeretur quod staret esse aliquem decedentem cum caritate quem deus nesciret praemiare secundum legem nunc statutam Probatur consequentia ponendo quod caritas sortis continue per istam horam intendatur quod in instanti terminante istam horam haberet caritatem ut ideo si maneret

et ponatur quod tunc primo non sic vel sic illud instans primum sui non esse tunc arguitur sic vel deus praemiaret sortem tantum quantum platonem qui habet caritatem ut 10 quia ponitur quod proportionaliter intendatur caritas in platone et maneat plato per illud instans quod est primum non esse sortis et decedat plato cum caritate ut 10 si ergo praemiat sortem tantum quantum platonem sequitur quod in aequaliter praemiat et plato fuit magis gratus ex quo sortes numquam habuit caritatem ut 10 Si minus praemiat sortem quam platonem sequitur quod faciat minima sorti quia quocumque gradu sublato arguitur evidenter inaequales quia gratia platonis minus concessit gratiam sortis quam praemium platonis excedat praemium sortis quia gratia platonis per nichil excessit gratia sortis quia quocumque excessu dato in infinitum detur minor et sic nulla datur maxima gratia quam habuit sortes in via et sic non potest praemiare sortem salva equitatis iustitia secundum regulas positas

Item si esset intensibilis ponere in subiecto extenso et extense semper maior caritas intensive redderet subiectum magis tale si ergo poneretur illa inmediate subiecti eiusdem esset in duplo intensior et sic consequenter et per consequens redderet subiectum d indivisibile et in infinitum intensum

Item si caritas esset remissibilis et intensibilis sequitur quod secundum ordinem et gradus statuum deberet esse intensio caritatis et ex hoc sequeretur quod supremi praelati deberent habere supremum gradum istud argumentum tangit difficultatem an caritas sit dispositio prima et de integritate status ecclesiastici gerarcici

Aliae rationes possunt induci sed de incisione materiae inducerentur

In oppositum est decretalis dicens quod in baptismo infunduntur spes fides et caritas ergo ultra illa est ponenda qualitas animam realiter vivificans et abilitans ad bonas operationes suas exerendas Et ratio est nam sicut finis humanus est supernaturalis ita requirit operationem proportionatam et habitu commune

Lectio 85, de Caritate
Prima Solutio ad argumentum quod potest fieri transitus de contradictio in contradictioni sine mutatione facta in re

In alia lectione Circa materiam de divina acceptatione Restat solvere argumentum de transitu contradictio iud in contradicorium sine mutatione rei Pro intellectu

Suppositiones
Prima suppositio

prima propositio sicut ex immensitate divinae perfectionis consurgit quod uniformiter se habendo deus producat aliquid noviter ymmo effectus oppositos sic concedi potest quod incipit sortes acceptare et postea desinit loquendo de acceptatione quae est modum inferendi sortem esse gratum deo

prima pars patet quia idem inquantum idem non est etc unde numquam ab eodem eodem modo se habente proveniunt diversi effectus nisi ratione inmensitatis agentis

sed ratione inmensitatis dei potest concedi quod deus nunc primo acceptat sortem et ante non acceptavit et desinit acceptare et pluries acceptabit eodem modo se habendo sicut adaequate et secundum eandem rationem causalitatis ad producendum mundum et sortes et asinum vel albedinem et magnitudinem et consurgit illud ex inmensitate abissalis divinae perfectionis quae est tota radix illius

Secunda suppositio

Secunda propositio quamvi deus acceptare aliquem se sola scilicet creatura non concurrente ad eius dignificationem non tamen deacceptare se solo

nam ex libertate inmense contingit absque quocumque motivo beneficiium inferre

Et ad summam bonitatem pertinet quod non possit malum inferre nec 2m dispositionem respicientis

Tertia suppositio

Tertia propositio sicut acceptatio posset esse meritum exigentibus stante lege ad hoc ista deacceptatio posset esse demeritis aliorum exigentibus aliquali tamen dispositione passi

prima pars patet quia quantum ad hoc deserviunt preces ecclesiae

2a pars tenetur nam ex peccato alicuius potest indignificari nedum ipse sed ampliqualiter alius ab eo patet primo in penaibus nam filius portat bene penam patris Ideo ymaginabile est quod per peccatum primi parentis totum genus humanum fuit indignificatum et iustitia originali privatum etiam infectum per cupiditatem et laesum multipliciter quantum ad vires superiores etiam inferiores et hoc potest esse dispositio sufficiens ad acceptationem totius posterioritatis adae

Ex ista ymaginatione sequitur probatas vel probabilis modus ponentium peccatum originale principiorum consistere in deacceptatione divina quae licet non posset esse primo respectu alicuius nisi dispositio prima praecedit praecessit tamen sufficiens dispositio scilicet primi parentis peccato iustitiae originalis privatio cupiditatis positio naturalium virium illaeso et in hoc consisteret formalis ratio peccati originalis scilicet in deacceptatione

Responsio ad formam rationis

Restat tamen respondere ad formam rationis qua arguebatur quod impossibili est creaturam gratificari per solam divinam deacceptationem quia esset transitus

Ista propositio scilicet quod non potest esse transitus etc varietur glossa a doctoribus primo de instantias contra eam ostendendo quod prima facie non est neccessario concedenda

primo sicut alias dictum fuit de hac propositione deus incipit producere mundum ponamus quod successive incipiat producere mundum et tamen numquam ante iudicabat et sic est transitus etc et nulla tamen mutatio est quia non mutatio mundi quia supponitur quod successive deus incipiat producere mundum etc in illis exponitur per remotionem de praesenti et sic haec est vera deus incipit producere mundum et eius contradictoria ante ab aeterno ante erat vera in mente divinam

Forte diceretur quod sufficit quod incipit esse mutatio et sic est in proposito quia propositio est de incipit capio ergo alia Pro quo sit

Suppositiones
Prima suppositio

prima suppositio quod haec consequentia est bona a non fuit ante instans hoc demonstrando instans prius ergo neccesse est a non fuisse consequentia tenet per articulum quae id quod est praeteritum neccessario est praeteritum

patet in Philosophi in 8vo uthicorum ubi allegatur agathon dicit hoc solo deum privatum

Secunda suppositio

Secunda suppositio consequentia non est bona a non fuit ante hoc ergo neccesse est a fuisse ante hoc Item sequitur ex prima quia visa prima radice patet quod consequentia est optima nam si eo ipso quod positus est effectus in esse trahit necessitatem ad fuisse Ita consimiliter eo ipso quod non est positus pro aliqua mensura trahit necessitatem ad non fuisse pro illa

Tertia suppositio

Tertia suppositio Ante mundi creationem fuit ymaginaria duratio significabilis patet dupliciter primo quia sicut extra situm in quo est mundus est alius situs ymaginarius in quo posset alius produci ita est ymaginanda duratio in qua deus potuisset produxisse mundum

Quarta suppositio

Quarta suppositio idem instans non posset ab illo instanti signato vocabuli vel ymaginario plus vel minus distare verbi gratia significatis duobus instantibus in tempore ymaginario unam horam ymaginariam terminantibus non posset magis distare alias hora posset extendi in duplo in triplo

Responsio ad formam rationis
Prima

Infero aliqua primo signando aliquod instans quod praecessit per horam instans creationis mundi in illo haec propositio fuit falsa deus potest producere mundum ante b instans quia ponitur quod illud instans vocetur b et ab aeterno fuit vera ante sequitur quod in illo instanti ipsa incipit esse falsa igitur mundo non producto et nulla penitus facta mutatione fuit transitus de contradictorio in contradictorium et absque cuiuscumque mutationis inceptione Sequitur quod in quolibet instanti propositio significans deum posse facere mundum ante ipsum desinit esse vera in illo instanti incipit esse falsa

Secunda

Sequitur quod ad verificandum duo contradictoria sibiin vicem contradicentia non requiritur realis successio patet quia ante mundi productionem fuit successio ymaginaria et non realis et fuit tamen verificatio contradictorium successive unde causa nihil erat nisi aeternitas et deus

Tertia

Sequitur quod productio divinarum personarum ad intra non habet maiorem apparentiam contra primum principium quam habitudo rei ad res adextra istud sequitur ex ymaginatione tacta

Quarta

Sequitur quod non oportet ponere quod deus ab aeterno acceptavit creaturam ex dei immutabilitate

Quinta

Sequitur quod si inpossibile esset aliqua creatura immutabilis non videtur repugnantia quod noviter acceptaretur quia novitas acceptationis non dicit quantum est de se nec arguit mutationem nec in acceptante nec in acceptato

Sexta

Sequitur quod propter novam acceptationem creaturae vel verificationem illius quodam modo creatura et noviter accepta non oportet fingere novos respectus distinctos a rebus absolutis patet quia istud resolvitur in aliam causam scilicet quod in rebus mirabiliter factis tota potentia facientis et ratio facti resolvitur in divinam inmensitatem cuius modus est taliter adextra agere

Septima

Sequitur infirmitas rationis quam dicunt esse achillem scilicet ponentium respectus distinctas et est scoti et suorum sequantium ponentium res respectivas distinctas realiter a rebus absolutis praemittunt tamquam principium quod quando propositio affirmativa de praesenti verificatur pro rebus tunc datis rebus quae non sufficiunt ad eius productionem verificationem esset praeter illas ponere aliquod aliud distinctum Ista propositio videtur habere magnam apparentiam et evidentiam ad propositum sinit ergo deus et sortes et haec sit affirmativa deus acceptat sortem ad verificationem illius non sufficiunt deus et sortes ergo propter suppositionem oportet ponere aliquam aliam ergo oportet ponere habitudinem relativam vel caritatem creatam vel aliqua aliam rem respectivam ratione cuius taliter se habet deus ad creaturam scilicet quod acceptet eam ex quo non sufficiunt ad hoc deus et creatura Et eadem difficultas erit de unione caritatis ad animam quia vel sufficiunt caritas et anima et si sic tunc si caritas esset romae et sortis hic sortes esset carus deo quod non est dicendum ergo oportet ponere aliam habitudinem

unde ad conservandum radium a sole vel ad hoc radius conservetur a sole sol et radius non sufficiunt igitur praeter illa requiritur res s respectiva quae est habitudo solis ad radium Et sic respectu cuiuscumque causae dicunt requiri aliquod distinctum ab extremis scilicet habituine relativam distinctam ab huiusmodi extremis quia extrema non sufficiunt ad verificationem propositionis

Tertia solutio

Alia radix quia praedicamenta negandum sunt vocalia sed etiam habent a parte rei correspondentia sed ista ratio modicum ligat quia praedicamenta sunt terminorum et conceptuum Advertendum quod varie sed sunt duo modi magis principales

Aliqui ponunt quod res relativa realiter componit cum suo fundamento sic quod albedo et similitudo constituunt quod est terminus relationis ad aliud sibi similem ita quod constituunt compositionem extremorum fundamenti cum relatione

Alii dicunt quod res respectiva non componit cum aliquo extremorum sed est habitudo media non componens et iste modus videtur magis probabilis Etiam durandus ponit istum modum prima via non staret quia proprie loquendo ad relationem non est mutatio vel motus utque per aristotelem nec compositio

ponamus quod ratione generetur albedo et sit sortes praecise albus alius albedo quod generatur album romae tunc si sic scilicet si prima via staret Sequitur quod in albedine sortis parisius existentis acquireretur res respectiva realiter componens consequens falsum quia agens non potest agere ad omnem distantiam ergo licet producat albedinem romae tamen non producit hic parysius aliquod nichilominus potest poni habitudo media illorum quae sic ad invicem referuntur unde ad verificandum istam propositionem forma inhaeret materiae non sufficiunt materia et forma igitur requiritur habitudo media quae est res respectiva pro sustinendo illam viam secundum

advertendum quod distinguendi sunt gradus entis ita quod ens primo et principaliter significat substantiam Secundo per modum annologiae significant accidentia realia scilicet qualitates et quantitates etc Tertio adhuc per modum inferiorum gradus anologie ly ens nedum significat substantias et talia accidentia realia sed etiam significat modos rerum et isti aliquo modo possunt dici res licet inproprie sed accidentia inproprie dicuntur entia Et ad istum tertium modum durandus Reducit res respectivas ita quod modi rerum sunt res distincti a rebus primo et secundo modo dictis tamen ex habitudine causae ad effectus nullo modo oportet ponere aliquid fundamentum quando est aliqua propositio affirmativa quare principium quod repraesentat primum est saltem est exponendo per ly sufficere Sed non qualitercumque se habens sed si sic intelligatur quod sit medium concludendi illam proportionem esse veram dico quod non sufficiunt et quin infertur Si intelligitur sic quod nulla alia res requiritur dico quod sufficiunt et quando infertur ergo oportet ponere tertiam rem nego consequentiam scilicet quod ex hoc quod deus est et sortes est non concluditur veritas istius deus acceptet sortem ergo etc nego consequentiam quod ergo aliqua alia res requiritur et sic non oportet ponere res respectivas

Et propter transitum contradictorio in contradictorium non oportet ponere mutationem in deo vel in creatura sed sufficit lapsus temporis verus vel ymaginarius dato quod nullum esset tempus

Lectio 89, de Caritate
De intensione et remissione caritatis

In alia lectione Prius tactum est de influentia caritatis respectu omnium virtutum etiam operum virtuosorum venio nunc ad intentionem scilicet qualiter potest intendi vel remitti

Propositio: probabilior videtur quod caritas potest componi ex gradibus distinctis

prima conclusio quamvis salvari posset caritatem non posse compositam ex gradibus realiter et essentialiter distinctis communior tamen via videtur probabilior

prima pars patet multipliciter et unus modus prius tactus est nam existere eadem essentia caritatis in anima secundum maiorem vel minorem assistentiam spiritus sancti diversimode operatur secundum quod varie assumuntur tamquam instrumentum spiritus sancti magis vel minus ipsam vivificantis in sua actione et secundum hoc habet maiorem vel minorem operationem in anima absque additione vel ablatione gradus et ista est via probabilis

Alia est via ponendi quod quilibet forma quae generatur sive substantialis sive accidentalis est simpliciter indivisibilis intensive ita quod nulla est composita ex gradibus intensivis Et circa istum modum sunt varii modi ymaginandi unde sanctus thomas de aquino in 2a 2ae quaestione 24 articulo quinto movet istam quaestionem utrum caritas sit augibilis vel intensibilis et remissibilis Et cepit istam viam quod est omnino simplex et indivisibilis intensive et extensive nihilominus potest vocari intendi quia subiectum huiusmodi qualitatem plus participare scilicet ipsa anima sic quod potest vocari realiter magis communicari subiecto et magis in esse eidem Ista dividitur secundum duos varios considerandi modos unus modos est quia realiter caritas et quaelibet forma accidentalis posset realiter intensius et remissius communicari suo subiecto manens eadem adaequate scilicet secundum applicationem maiorem vel minorem agentis secundum quod agens est magis vel minus forte vel secundum quod passum est magis vel minus susceptivum et sic per maiorem intimationem et actuationem ipsius respectu subiecti diceretur intendi absque acquisitione partis distincte ab ea

Sed Contra: opinio Iohannes de Rippa

Contra istam viam est magister iohannes de ri in prologo in primo articulo primae conclusionis ubi tractat utrum aliqua forma posset remissius informare suum formale quam sit in sui natura Ipse ponit plures conclusiones de hoc sed ego pono unicam pro declaratione praesentis materiae Et est ista Quod quaelibet forma per idem formaliter est sua intrinseca quiditas et formalis causalitas Ipse ymaginatur quod ponere intentionem vel remissionem vel influxum distinctum a forma Et inpossibile arguit sic

primo quia nisi sic sequeretur inconvenientia primum quod aliud est vivere sortis et aliud animae eius Consequenter realiter anima sortis esset melior quam ipse met sorte Nam ponamus quod anima sortis non communicetur secundum totam latitudinem suae perfectionis tunc communicabitur remissus quam sit in sua essentia et ex consequenti ipsa operabitur perfectius quam sortes et sic consequenter staret eam magis mereri et magis praemiari vel etiam magis puniri in inferno quam sortes quae sunt absurda

Item sequeretur quod aliquod agere posset correspondere animae quod non composito consequens falsum quia actiones sunt subsistentiarum vel suppositorum probatur consequentia nam capiamus aliquem gradum vitae intellectualis 2m quem non communicatur sorti 2m illum potest habere aliquem actum et secundum illum gradum non communicatur sorti igitur propositum

Item data ymaginatione ita sequeretur quod compositum ex corpore et anima intellectiva esset inperfectius quam lapis vel asinus ymmo poterit esse cuiuscumque speciei ascendendo a non gradu usque ad gradum animae intellectivae scilicet secundum quod remissius communicatur sed in duplo vel in triplo et sic potest communicari solum in esse et sic constitutum ex corpore et anima intellectiva non haberet nisi esse et per consequens propositum Consequenter potest communicari secundum 2am denominationem praecise inesse vegetativa scilicet quod praecise erit vivens vita vegetativa et consequenter ostendendo ascendendo Omnes aliae suae rationes videntur concedere cum radicibus tactis

Responsio ad opinionem Iohannis de Rippa

dicendum est quod opinio dicens quod forma sit realiter communicabilis et quod potest intensius vel remissius denominari absque hoc quod addatur aliquis gradus est sustinibilis ita quod secundum subiectum intensivam talem communicationem subiectum denominatur magis talis formationis tale informis accidentalibus sed in substantialibus secus est quia forma substantialis communicatur ut pars quiditativa conpositi ergo communicat se totam et utrum est sustentabile de forma substantiali dico quod sic non tamen hoc teneo quia potest se communicare intensius et per salvabitur dici ingeniorum Rationes magistri Iohannes de ripa solum probant de forma substantiali et nichil de accidentali quantum tamen ad formas substantiales si quis vellet sustinere partem quod essent intensius vel remissius communicabiles

Respondetur ad eas primo diceretur quando dicitur quod tota quiditas formae de necessitate est pars compositi ergo non intensius vel etc negatur consequentia ad probationem quia tunc sequeretur inconvenientia iam inducta scilicet quod staret animam habere vivere quod non communicaretur composito negetur Et dicitur quod non stat quod anima vel alia forma substantialis communicet se quando communicet se secundum quamlibet suam denominationem essentialem stat tamen quod secundum quamlibet intensius vel remissius non secundum gradus sed quod ymaginemur quod causa effectiva libera posset intensius vel remissius ad effectum se applicare ut voluntas nostra potest tanto conata agere Ita in proposito et sic non sequitur ex hoc quando communicetur secundum quamlibet denominationem et sic non oportet praecise ens quia omne constitutum ex anima et corpore realiter et totaliter continet totam perfectionem licet non ista ita perfecte communicatam licet per intentionem communicationis facilius in nobiliores operationes exiret

Et sic per istud salvaretur omnia inducta per magistrum iohannes de ripa Quia per constitutum ex corpore et anima intellectiva est quid intellectuale quamvis non potest aequaliter exire in actum vel exercitium operationum sicut patet in puris et in adultis licet sit ibi aequalitas essentialis perfectionis est tamen inaequalitas operationum et sic patet responsio ad omnes tamen una communis est probabilior et magis secura scilicet quod quaelibet communicat se totaliter Alia tamen valet ad exercitationem intellectus

De formis accidentalibus

prima opinio sancti thomae est probabilis Sanctus thomas adhuc habet aliam ymaginationem et consistit ymaginatio eius in hoc quod accidentia non sunt proprie entia sed esse accidentis tale quale habet est formaliter alteri in esse ita quod accidentia non sunt quiditas rerum nec haberet intrinsece esse Ita dicit quod formam esse magnam vel intensam non est nisi formam magis alteri in existere vel inesse quia hoc totum eius esse et sic quanto accidens magis inexistit alteri tanto est intensius cum non habeat quidditatem unde ipse fundat se in una radice quam non credo esse veram et est ista quod omnis distinctio est specifica vel indivisibilis transeat modo forme praeexistentis et formae advenientis sed tu ponas compositionem graduum gradus non differunt specifice clarum est illud ulterius dicit quod nec individualiter quia omnis differentia individualis est ratione materiae

Prima ratio

praecise istud est erroneum In ista etiam fundavit se alibi dico quod inpossibile est esse plures angelos in eadem specie ita quod quot sunt species tot individua praecise in substantiis separatis sic quod in qualibet specie est unicum solum individuum in abstractis ymmo quod inpossibile sit oppositum Istud est falsum instantia est de anima intellectiva separata a materia quia inter illas una non est alia dato quod esse numquam coniuncta materiae ergo non omnis dicta materialis est ex distinctione materiae

Et capiamus duas qualitates separatas a subiectis suis adhuc differunt numero

Item videtur absurdum quod dato uno angelo quod deus non posset creare suis angelum in eadem specie ipse deficit propter dicta aristotelis secundum translationem methaphysicae antequam et commentatoris Commentator dicit quod non est aliquod medium apud intellectum nostrum concludendi diversitatem naturalem nisi ratione materiae In hoc dicit verum nam si essent duo accidentia separata a loco et amatur non haberemus medium etc nec si essent duo angeli non haberemus medium Ex hoc tamen non sequitur quod non esset differentia numeralis ymmo dicitur quod differentia materialis ymmo dicitur quod differentia materialis est intrinseca

et sic quantum ad hoc fundamentum suum non est solidum Et procedit si res duas qualitates eiusdem speciei non differunt materialiter negetur sibi sed unum est quod non haberemus promptum medium nisi ratione materiae tamen quantum ad causas possemus habere medium vel etiam quantum ad tempus Et ideo dicit quod qualitas intensa et remissa sunt idem formaliter sed vocatur magis intensa vel minus ad sensum dictum

Quamvis ratio non concludat positionem suam tamen est probabilis satis licet probatio sua non valeat primo modo posset dici quod est quaedam qualitas quod est quaedam quae potest magis vel minus communicari vel tenendo sicut ipse tenet quod eius esse est solum formaliter in esse et quantum magis in est tanto magis dicitur informare subiectum in esse tali

Secunda ratio

Obiectiones
Prima ratio

Sed contra arguitur nam ipse loquitur generaliter de qualibet qualitate Etiam materiali arguitur sic quia per omnem motum alterationis acquiritur aliquid ergo si aliquid continue fit calidus et calidus oportet quod acquiratur aliquid et parte nihil additur ergo nihil acquiritur et hoc est contra naturam motus et alterationis

Secunda ratio

Secundo arguitur quod totaforma est communicata subiecto ergo secundum se totam denominat subiectum concretive secundum latitudine totius suae perfectionis

Tertia ratio

Tertio sequeretur quod in sorte et in platone essent aequales albedines et tamen unus esset in duplo albior alio

Quarta ratio

4o sic medium uniformiter dispositum lucidum magis maius non magis luminaret medium quantu minus lucidum

Quinta ratio

Quinto sequeretur quod accidentia in sacramento altaris non possent intendi vel remitti consequens est falsum et contra experientiam quia fragilitas hostiae potest intendi vel remitti patet ad tactum Etiam albedo et hoc non est per maiorem communicationem ad suum subiectum quia non sunt in subiecto

Responsiones ad rationes
Ad primam rationem

Ad primum diceret tenens positionem sancti thomae quod non apparet quod per alterationem aliquid acquiratur quia accidens non est aliqua quidditas

Ad secundam rationem

Secundo dicitur quod ad salvandum in alteratione aliquid acquiratur sufficit quod magis existat ex quo qualitas non habet nec inexistere et quantum ad hoc acquirit latitudinem et illa non est aliquid positivum sed maior in existentia per hoc ad secundum conceditur quod tota forma est ibi tamen intensiori modo communicatur

Ad tertiam rationem

Consimiliter ad tertiam quia albedinem esse tantam vel tantam attenditur penes inexistere

Ad quartam rationem

Ad tertiam respondetur quod agens fortius vel potentius respectum eiusdem passi facit eandem qualitatem magis inexistere ergo est causa respectu talis denominationis

Ad quintam rationem

¶ Ad ultimam quae est difficilior advertendum quod tenentes quod accidentia non sunt essentia habent consequenter dicere quod in sacramento altaris accidentia non habent in essentiam vel quidditatem sed habent modum in existendi

Contra non habent subiectum advertendum quod quantum ad habitudinem subiecti accidens natum est inexistere subiecto illa dicit perfectionem in subiecto circumscripta inhaesione ideo quantum ad hoc per deum potest suppleri nam tenendo quod realiter non haberent quiditatem sed eorum esse est in existere scilicet quantum ad talem dependentiam potest suppleri per deum sic quod deus suppleat vicem subiecti servando habitudinem vel modum quam accidens necessario requirit et sic est finis lectionis

Lectio 90, de Caritate

In alia lectione Circa materiam caritatis consuetum est investigare de augmento utrum fiat per additionem gradus ad gradum

Prima opinio: Sanctus Thomas

et in praecedenti lectione recitata est opinio sancti thomae

Secunda opinio: Gualterus Burleus

Alia opinio coincidens cum praedicta quantum ad aliquid et differens quantum ad aliquid ponit quod forma accidentalis est omnino simplex intensive ymaginatur ulterius quod in eadem speciei sunt diversi gradus ita quod in specie caloris datur aliquis calor quae vocatur remissus quia remisse immutat sensu In eadem specie datur intensior non per additionem partis advenientis sed quia huiusmodi calor est magis sensus immutatio non quod habent partes plures intensivas sed quia activior et nobilis est in eadem specie Iste solvat auctoritates antiquorum dicentium quod forma est simplex intensive sic quod non habet gradus ex quibus intensive componatur

Circa istam opinionem sic procedam primo inducam motiva et solvam post arguam in contrarium et etiam solvam argumenta ista quod ista opinio est probabilis sed rationes suae non concludant Et haec opinio fuit magistri galteri burley

Prima pars
Prima ratio

Prima ratio sua capitur aliquod lucidum quod applicetur passo dyaphano non susceptivo luminis tunc in illo passo causabit aliquem gradum luminis posito quod sit distantia debita et quod istud passum sit infra speram activitatis lucidi deinde moveatur appropinquando tunc sic actuum in quaelibet instanti est magis applicatum ergo in quolibet instanti est agens est aeque po?es et passum est etiam magis applicatum ergo in quolibet in instanti est maius lumine igitur corrumpitur quodlibet praeexistens vel generetur aliquod superioris speciei vel huiusmodi passum recipiet in finem lumen Recte sicut in materia de quantitate continua scilicet supponendo quod distinguatur et quod quantitates non possunt se penetrare ideo adveniente maiori prior corrumpitur sicut in rarefactione est ymaginatio Et ista est similis Breviter loquitur in materia alterationis sicut consequenter dicitur in materia augmentationis seu rarefactionis

Breviter ista ratio est modici ponderis nam posito quod lumen sit naturae permanentis lucidum in passum sibi debite applicatum quantumcumque applicetur numquam causabit maiorem gradum luminis non oporteret quod in 2o instanti producat maius lumen cuius lucidum datum est productum unde capiamus distantiam pedalem a lucido tunc parss mea inmediata lucido recipit maximum lumen producibile a tali lucido et pars media est supra medium gradum totius latitudinis ut sic ut 10 summa tunc in parte distante assignificandum est pars in quam causat lumen ut octo Et ergo non oportet quod per approximationem causet lumen intensius sed solum producet adhuc lumen ut 2

Secunda ratio

Secunda ratio sua quia si ita esset sicut ponis scilicet quod forma componeretur ex gradibus idem esset remisse calidum et intense

Ista ratio nichil valet quia denominatio non fit a parte qualitatis sed a tota qualitate quia denominatio communicatur secundum totam latitudinem formae et sic pars non communicant denominationem quia integrant totam qualitatem quae communicat ut sic arguitur maxima caliditas intensissima quam sortes habet est remissa igitur sortes est remisse calidus unde non sequitur aliqua pars sortis est praecise pedalis quantitatis igitur sortes est praecise etc quia sicut sortes non praecise sua pars ita nec denominatur a quantitate suae partis

Tertia ratio

Terta ratio nam signemus aliquid actum quod debeat corrumpere suum contrarium tunc signo duas medietates qualitatis corrumpendae illae duae medietates sunt aequaliter applicatae et sunt eiusdem rationis adaequatae igitur qua ratione unam eadem ratione reliquam igitur nullo modo agens posset remittere qualitatem quia passa sunt aequaliter disposita et agens igitur etc

Breviter ista ratio solvitur faciliter ex determinatione causarum particularium pro libertate primae causae nam prima causa sic se habet quod quaelibet secunda agit in virtute ipsius et directa ymmo mota ab ea igitur adhuc effectum libere limitatur et sic non procedit ratio quia tenet quod natura servetur ordo et omnis talis reducitur ad promissionem primae libertatis

Alia ymaginatio quod esset diversa habitudo partium generalium alicuius qualitatis ad suum subiectum ita quod licet non esset ordositualis unius ab alio est tamen quid ordo intrinsicus Ita quod gradus primo productus magis distat ab attingentia ipsius agentis applicati corrupti quam gradus ultimo productus ideo agens incipit corrumpere quod ultimo fuit genitum et sic salvaretur signatis duabus medietatibus quod agens ageret in unam et non in aliam et sic sine concursu ad libertatem primae causae salvaretur argumentum

Quarta ratio

Alia ratio est communis et stat in quod nominis quia nulla forma intenderetur quia nec praeexistens nec adveniens nec Breviter agregatum ex praeexistente

et adveniente sit intensius quam praeexistens et si large dicatur idem numero praeexistens agregatum

Secunda pars
Prima obiectio et responsio

et tunc etc Arguitur contra illam opinionem deinde probatur quod sit inpossibilis et tamen solventur rationes quod apparat opinio sustinibilis primo sequitur quod sit dare ultimum instans terminum permanentis in esse probatur consequentia posito quod sit aliquod calidum summe ut 10 sic quod aliquod actum applicetur uniformiter ad remittendum caliditatem et corrumpendum Ita quod fiat ab intrinseco ipsius passi signemus instans in quo agens incipit remittere caliditatem in illo instanti caliditas ut 10 habet esse quia agens nondum agit in ipsam sed incipit agere et inmediate per hoc non habebit esse quia nec manebit aliqua eius pars extensiva nec intensiva quod non extensiva patet propter uniformem applicationem agentis

primo videri potest quod nisi fortificaretur casus successio salvaretur et ex parte partium quantitativarum per modum per quem forma substantialis successive generantur et successive corrumpuntur 2m partes extensivas sed quia casus fortificatur ponendo quod agens sit aequaliter applicatum in iste casu non esset inconveniens concedere consequens quia si habent concedere illi qui ponunt aliquid successive rarefieri et quod quantitias sit res distincta etc Quia a pedale nunc rarefit et inmediate post hoc rarefit et in isto casu qualitas pedalis habet ultimum instans sui esse et in illo est ex quo nondum est motus nec rarefactio et desinit esse quantitas pedalis per positionem de praesenti ergo proportionaliter non est inconveniens in proposito

Secundo istud videtur de facto fieri in materia caritatis Sit ita quod sortes existens in gratia incipit peccare per remotionem de praesenti successive multi tenent quod inpossibile quod subito producat voluntas aliquem actum Tenent tamen aliqui quod voluntas aliquem actum successive posset producere et ponatur quod simus in illo instanti quia adhuc voluntas est in caritate et tamen inmediate post hoc erit in culpa igitur sine caritate igitur caritas non erit immediate post hoc igitur hoc instans est ultimum instans esse caritatis sortis igitur rei permanentis dicitur ultimum instans esse

Secunda obiectio et responsio

Secundo arguitur contra istam positionem nam si sic sequeretur quod latitudo gradualis formae ymmo quaelibet quae acquiritur acquireretur tota simul ubi subiectum esset uniformiter dispositum Et cum alteratio sit motus sequitur quod motus fiat instanti quod est inconveniens quia tempus et motus proportionaliter dividuntur probatur consequentia quia ubi agens esset tale quaelibet caliditas quae acquiritur acquiritur subito quia non habet partes intensivas prima responsio est quod ex communi applicatione agentium servatur successio ex parte partium quantitivarum et sic dicitur quod nunquam uniformiter applicatur agens ad omnes sed istud non satis faciat quia ponatur quod sit uniformiter applicatum quo dato stabit continua alteratio et cum parte quaelibet etc

Respondendum quod acquisitio quantum spectat ad materiam praesentem intelliguntur dupliciter

uno modo capitur pro producitone qualitatis quae acquiritur et tunc 2m eum realiter acquisitio non esset motus sed terminus motus et sic sunt formaliter idem producere et productum esse et sic loquendo acquisito et vocando acquisitionem totius summi gradus qualitatis non est motus sed terminus

Aliter capitur pro agregato ex productionibus omnium formarum praecedentium ultima quae ultimo acquiritur et est recte similis solutio in materia de rarefactione tenendo quod quantitas sit distincta etc Nam in isto casu si fiat uniformiter infinitae quantitates acquiruntur et tamen quamlibet praecedit infinita corruptio et producto Iam alteratio debet capi productionibus omnium praecedentium ultimam cuius ultime productio est acquisitivum esse

Tertio obiectio et responsio

Tertio arguitur apparenter quia si sic ita quod aliquid calefiat uniformiter quantum ad omnes partes subiecti quaelibet caliditas quae producitur producitur subito in instanti et tota simul modo sicut ex punctis non posset linea constitui ita nec ex mutatis esse alteratio unde mutata esse se habent proportionaliter ad alterationem sicut puncta ad lineam et instans ad tempus igitur ex mutatis esse vel mutationibus subitis non constituitur mutatio successiva

Potest responderi probabiliter quod licet ex infinitis punctis numquam potest constitui linea nec ex finitis instantibus tempus nec ex finitis mutatis esset mutatio successiva non tamen sequitur quin ex infinitis possunt huiusmodi constitui unde rationes aristotelis 6o phisicorum praecise probant quod continuum numquam conponitur ex infinitis indivisibilia nam plato et multae alii veteres posuerunt resolutionem corporum in puncta et indivisibilia et contra opinionem eorum rationes aristotelis nichil concludunt

Quarta obiectio et responsio

Quarto arguitur inquirenda a quo corrumpitur remissior caliditas quando intensior producitur quia calidum intendendo producit intensionem

Respondetur faciliter quod corrumpitur a natura pro vidente et otium evitante quia huiusmodi gradus esset otiosus in natura sicut vacuum materia ita evitat otium quia igitur otiosus esset subtrahitur influentia confirmativa et innichilum redigitur

Quinta obiectio et responsio

Alia ratio apparens de accidentibus seu speciebus panis post consecrationem corporis christi ponamus quod calitas ibi existens augeatur quod posset fieri per applicationem ad ignem experientia est clara

tunc vel accidentia quae fuerunt panis remanent scilicet caliditas etc adveniente alia caliditata et si sic fit intensio et si non sequitur quod sunt species panis quae fuerunt sed sunt omnino alia quod videtur periculose dictum quia species panis non repraesentaret corpus christi et sic non essent sacramentales

Breviter dicitur probabiliter quod licet fiat intentio vel remissio non est tamen per additionem partis ad aliam sed per productionem novae qualitatis Ad salvandum quod ibi fuit species illius panis conversi in corpus deinde sufficit quod omnino similem effectum faciat et quod sint omnia similes et eiusdem speciei et sic non sequitur periculum in fide nostra

Sexta obiectio et responsio

Sexto caritas per existens remanet cum acquisita igitur positio est falsa antecedens probatur in isto casu quod aliquis ex caritate producat actum meritorium tunc ex quo meretur detur sibi aliquis gradus caritatis in via igitur in illo instanti confertur sibi caritas et prima met nam causat caritas actum meritorium in forte et pro illo actu debetur nova caritas signetur illa nova tunc illa infunditur sorti pro hoc instanti ex quo iam meretur et prima remanet in hoc instanti ergo ex ipsis compositio fit ergo non semper ad generationem novae prima corrumpitur Ista ratio est satis apparens prima facie

Potest sibi responderi quod in isto casu ubi caritas concurrit ad actum meritorium sortes meretur aliquem gradum novum caritatis sibi intendi sed non recipit in hoc instanti sed inmediate post hoc recipiet vel non meretur ipsum infundi per hoc instanti sed pro sequenti tempore ideo non concluditur quod cum caritate quae nunc est in sorte quae concurrit ad actum infundatur aliqua nova caritas sed ista in hoc instanti habet ultimum instans sui esse recte sicut dicitur de quantitate ita quod si continue sic fiat tunc nulla erit caritas quae immediate post hoc infundetur ibi ymmo quacumque data post ante habuit aliam et ante illam aliam et sic in infinitum Secundum hoc concedendum esset quod quaelibet caritas in tali casu ubi meritum continuaretur duraretur praecise per instans

Septima objectio et responsio

Posset alia solutio dari scilicet quod caritatem concurrere ad actum meritorium et esse causam meriti intelligitur dupliciter

uno modo quia caritas fect quidquid requiritur ad hoc quod actus meritorius fiat et tunc in illo instanti in quo fecit etc tunc primo non est sed tunc est caritas nova quam sortes meretur per actum suum Exemplum fuit duo agentia uniformia aequalia et aequaliter applicata quae alterant ad caliditatem per unam horam Ita quod in fine horae quodlibet istorum passorum habeat summam caliditatem tunc stat quod unum habeat in instanti terminante horam primum instans sui non esse et aliquod habet esse illud quod non met debet dici causa istius caliditas et tamen non est hoc agens quando hoc est summe calidum et sic illud quod est annichillatum dicitur causasse totam caliditatem quia in illo instanti agens movens nichil operatur quod illud instans est extrinsecum tempori mensuranti motum et sic de caritate posset dici etc Sequitur alia lectio

Lectio 91, de Caritate
Tertia opinio de intensio formarum: quod intensio formarum non fit per additionem gradus ad gradum

In alia lectione Restat alia tractanda de materia incepta unde tertia opinio quae ponit quod intensio formarum non fit per additionem partis ad partem sicut dictum est sed per deputationem a suo contrario vel remotionem impedientis eius operationem

Deficientia opinionis
Prima deficientia

sed ista deficit primo quia multae sunt qualitates quae realiter non habent contrarium prima patet de scientia quae non habet aliquam qualitatem positivam sibi contrariam unde anima in creatione sua est tamquam tabula rasa etc igitur procedendo vel depingendo scientiam non oportet

Secunda deficientia

Etiam apparet de lumine quod posset intendi in medio non tamen per remotionem sui contrarii quia non habet

Tertia deficientia

Item sequeretur quod aliquis esset in peccato mortali et peccato simul nam contrarium caritatis est culpa vel peccatum mortali saltem est quaedam contrarietas lege stante Ista tamen ratio non concludit quia non est formalis contrarietas culpae ad caritatem

Quarta deficientia

Secundo principaliter sic sequeretur quod evidenter contradictio nam sit a qualitas intenditur per depura?tor etc quia minus miscetur etc igitur alia qualitas scilicet b etiam minus commiscetur scilicet cum alia igitur etc etiam intenditur

Quinta deficientia

Item veniendo ad radicem quomodo resolvitur quod a qualitas minus miscetur suo contrario scilicet b nisi quia aliquid removetur de qualitate contraria igitur habet partes intensivas

Sexta deficientia

Item data qualitate a ipsa est tota latitudo in sua specie et per forma alia sibi contraria scilicet b igitur summa et pari ratione b igitur duae qualitates contrariae summae sunt in eodem adaequate Ex istis apparet quod praedicta positio non est solida

Quarta opinio de intensione formarum

Quarta Opinio ponit quod qualitas intenditur quia reducitur de potentia ad actum ymmo istius opinionis quod qualitas quantum est de se est indivisibilis intensive sed secundum applicationem agentis ipsa redditur actu et constituitur tantae activitatis et per reductionem ad actum redditur potentior ad agendum Ista opinio non posset evidenter reprobari tamen nullum habet fundamentum et est voluntaria quia hoc ponere quod qualitas est in duplo intensior sine positione maioris qualitatis videtur voluntarium nisi ponatur virtus influxiva et illa non videtur nisi met illa qualitas

Quinta opinio de intensione formarum

Quinta opinio ponit quod essentia caritatis distinguitur aliquo modo scilicet ex natura rei a suis gradibus et gradus distinguuntur inter se distinctio quae vocaretur vel ex natura rei vel formalis cuius ymaginatio est alias tacta nam magister iohannes de ripa ponit quod secundum multitudinem denominationum perfectionalium est correspondentia rationum obiectalium ita quod esse distinguitur aliquo modo a parte rei a vivere etc unde illa ymaginatio confert ad capiendum et intelligendum istam opinionem Sed ymaginationem oportet quod sicut in essentia tres sunt personae quarum una non est alia Ista proportionaliter in proposito sed tamen ista distinctio scilicet in proposito est minor unde ista opinio ymaginatur quod intentio fit per generationem novorum graduum ydemptitate concurrentium essentialiter cum illa essentia et remissio per corruptionem illorum graduum absque corruptione essentiae illius qualitatis unde haec essentia est hii gradus et hic gradus est ille gradus

Sed ista positio videtur inconveniens quia ponit difficilius quam sit articulus trinitatis trinitatis propter intentionem formarum ideo reprobatur quia meditivus inconveniens difficilius ad salvandum quam sit articulus trinitatis

Secundo arguitur iste gradus incipit et iste gradus est haec qualitas vel haec essentia igitur etc unde sylogismus expositorius conceditur ubique ex materiam trinitatis Et ista si correspondetur aliquis gradus corrumpitur arguitur quod qualitas illa corrumpatur propter ydemptitatem gradus cum qualitate

Et si corrumpitur gradus Quaeritur utrum aliquid si vel nichil Si aliud igitur essentia Igitur essentia illius qualitatis corrumpitur

Sexta opinio de intensione formarum: quod intensio formarum fit per additionem gradus ad gradum in eodem situ adaequate

Sexta opinio quae tenenda est in ista materia est quae intentio fiat realiter per additionem gradus ad gradum in eodem situ adaequate vel saltem non in diversis sitibus scilicet sine situs differentia ut includatur qualitas quae non habet situm patet per experientiam

ista positio quia ignis producit caliditatem in aquam et continue addit novam et novam

Etiam lucidum producit lumen et si semper veniat aliquod lucidum in idem medium ut si ponatur una candela fit lumen Si ponatur adhuc una fit novum lumen et non curo pro praesenti utrum fiat unum lumen ex illis duobus

Sed contra quia sicut plures auctoritates quae videntur reprobare istam viam quia philosophus ponit quod duo accidentia solum numero differentia non possunt esse in eodem subiecto Sed secundum istam viam sic ponitur ut de duobus gradibus caliditatis

Respondetur quod intentio philosophi est quod accidens quod habet terminum suum suae perfectionis non est compossibile alteri accidenti eiusdem speciei Advertendum quod secundum doctrinam phylosophi 2o de anima res habent suos terminos suae perfectionis et magis unde datur gradus maximus caliditatis scilicet conveniens igni optime disposito dico consequenter quod huiusmodi qualitas habet terminum suae perfectionis et in illo casu huiusmodi gradus non est intensibiles naturaliter Etiam licet esset aliquod agens natum producere maiorem qualitatem intensive quantum esset de se quia huiusmodi gradus non est natus coniungi alteri vel recipere alium gradum caliditatis quia habet terminum etc et est tunc actus cui repugnat recipere sed quaelibet caliditas circa illum tantum est intendentia et in potentia seu inclinatione ad suam perfectionem et terminum suae perfectionis et ideo ex ipso gradu scilicet non summo quodlibet adveniente constituitur unum unde philosophus vult quod numquam duo accidentia quorum quodlibet habet terminum suae perfectionis possunt etc quia tunc quodlibet eorum est actus cui repugnat recipiere

Etiam repugnat quantum est ex parte subiecti

Etiam ratione otiositatis vel otii quod natura abhorret quia otiose esset sicut dicitur de pluribus formis substantialibus respectu eiusdem subiecti

Responsio ad rationes

Circa istam consuevit introduci multi casus quorum difficultas dependet ex calculationibus etc et sincathegorematibus de quibus super se deo causa brevitatis

Ad primam

Ad rationes factas in principio quaestionis primo arguebatur quod nulla talis qualitas est ponenda ad consecutionem summae felicitatis introducebatur philosophus

Respondetur quod investigatio naturalis non sufficit attingere suam felicitatem ideo testes adducti non sunt ydonei quia sicut alias dictum est fuerunt sectae de hoc quasi inmuerabiles

Ad secundam

Ad secundam rationem ubi arguitur sic cupiditas potest naturaliter tolli igitur caritas potest naturaliter haberi nego antecedens et consequentiam nam in statu viae innocentiae quantum erat ex naturali sua institutione fuit sine cupiditate tamen non caritate quia illa est donum dei super naturale ad probationem antecedentis quia virtutes possunt acquiri in tanto quod habeatur plena concordia negatur hoc nam nec vera virtus potest acquiri sine caritate nec exire in actum virtuosum nisi dirigatur a caritate tamquam a causa necessarium praeordinata et superiori eius inflentia sic subtrahatur habitus virtuosus non exibit in actum eiusdem speciei nec virtuosum Ideo falsum est quod ex puris naturalibus potest acquiri habitus virtuosus de plotino philosopho qui ponit 4or genera virtutum

respondetur quod iste philosophus locutus est speculative de virtutibus et non practice sicut forte diceretur de seneca qui scripsit virtutes et vitam etc non quod crederet aliquem esse talem sed quod posset esse talis habundantiam virtutum quod tolleret omnem rebellionem

Secundo dicitur quod si dicatur de socrate quod omnino fuit dicens passionum suorum dicitur quod hoc fuit per speciale donum quia Augustinus 18o de civitate dei ponit hoc de Iob Etiam quod multi alii degente habuerunt specialia dona et fuerunt et similiter illustrati Socrates qui ponit unicum deum adorandum periit ab ethemensibus et sic in attestationem unitatis dei mortuus est Et si habuerunt sicut scripserunt fuit hoc dono dei gratuito et gratia elevante

Secundo advertendum quod caritas et cupiditas non sunt contrariae formaliter nam quilibet habet cupiditatem in poenam Etiam existens in caritate habet cupiditatem patet de paulo qui oportabat dissolvi etc Etiam anathema esse fratribus suis quo ad etc dixit quod sentiebat legem etc

et sic sunt contrariae quantum ad executionem nec contrariantur quantum ad primos effectus Nam primus effectus cupiditatis est motio prava quae est prius motus et stat cum habitu caritatis ut cum volitione libera et caritativa caste vivendi in paulo steterunt mali primi motus et sic nec habitus sunt contrarii nec actus primi sed actus ultimi executivi et talis actus cupiditatis non est compossibili caritati quia semper esset culpa moralis et sic consequentia non valet nec antecedens est concedendum

Ad aliam rationem

Ad aliam rationem quia sortes facit quod in se est igitur gratificatur antecedens est in sua potestate naturali q scilicet quod faciat quantum potest naturaliter etc

dicitur quod consequentia non valet nam quantumcumque faceret sortes adhuc deus posset non dare gratiam absolute et sic concedendo istam sortes facit quod in se est et ista lex stat demonstrando legem christi igitur sortes gratificatur et si dicatur quod aliquis est in potestate sortes naturae quia licet pro prima parte non tamen pro secunda parte quia deus dat gratiam cum ista lege dependet a dei numera et sic est supernaturalis quantum ad sortem Si dicatur tunc sortes obligatur ad impossibile negetur consequentia quia illa lege stante in potestate sortis et sic non obligatur ad impossibile nec est in sua naturali potestate

Ad aliam rationem

Ad aliam rationem quando dicitur nullum donum creatum est neccessarium requiritur ad gratificandum creaturam etc

respondetur quod absolute nullum donum creatum est necessarium quia donum acceptatio sufficit ad gratificandum Secundo dicitur de vi logice quod nullum donum creatum requiritur tamen requiritur aliquod donum creatum stante lege sicut ad esse album nulla albedo requiritur tamen ad esse album requiratur albedo

Lectio 92, de Caritate
Ad aliam rationem

In alia lectione Consequenter restat respondere ad aliquas rationes in principio quaestionis factas arguebatur sic quia vel caritas est indivisibilis intensive vel indivisibilis Si detur primum tunc omnes homines sunt aeque cari Si dicatur secundum contra non est remissibilis igitur nec augmentabilis antecedens probatur quia sic sic hoc est per peccatum veniale

ex quo sequeretur quod aliquis tantum meruisset sicut unquam sanctus petrus et tamen etc

Secundo sequitur quod aliquis punieretur in inferno qui tamen numquam peccasset mortaliter

Ad primum respondendum est quando dicitur vel esset indivisibilis ibi dicitur quod dato quod esset indivisibilis non sequitur tamen inconveniens scilicet quod omnes essent aequaliter cari et potest ista consequentia multipliciter interni secundum varios modos tactos de intensionibus

2o quia caritas non est intrinsece caritas nec denominat intrinsece carum ideo cum aequalitate huiusmodi caritatis in duobus stat inaequalitas denominationum scilicet secundum diversitatem acceptationum divinarum ideo esse carum deo est denominatio extrinseca huiusmodi qualitati sed magis resolvitur ad divinam acceptionem

Obiectio

Si arguatur omnis qualitas mundi habet propriam rationem specificam per quam differt ab aliis qualitatibus alterius speciei igitur sic habebit caritas et illa non videtur aliud esse nisi esse caritatis igitur intrinsecum est huiusmodi qualitati quod sit caritas sicut de albedine

Responsio ad obiectionem

Respondetur concedendo quod aliquid est de intrinseca ratione sua specifica sed negatur quod hoc sit esse caritatem et hoc petitur sed non probatur

Et quando quaeritur quae denominatio est intrinseca dicitur quod vocabulum non est impositum ideo non habemus praedicata concretiva imposita quae communicantur subiecto intrinseco vi huiusmodi informationis Et ita dicitur de qualibus qualitate vitali licet denominet subiectum vitaliter non tamen est intrinseca denominatio quod patet quia si huiusmodi qualitas inesset lapidi vel alteri rei non denominaret tali denominatione

Secundo dicitur quod non solum est per acceptationem sed etiam per assistentiam spiritus sancti seu ratione habitudinis scilicet spiritus sanctus 2m quod magis vivificat caritatem et mentem attenuat 2m hoc caritas magis denominat sed nihilominus teneo quod sit realiter intensibilis et quod componitur ex partibus intensivis Ad rationem quia periforma esset remissibilis scilicet per veniale

De differentia peccati venialis a peccato mortali

Notandum qualiter differt veniale a mortali non intendo diffinitive producere sed dabo generale notificationem Advertendum quod aliqui ponunt differentiam in ordine ad penas eis debitas nam mortali daretur aeterna pena veniali vero praecise temporalis Sed ista assignatio nulla videtur quia taxatio penae et quantificatio vel duratio est omnino inpertinens ad gratuitatem culpae Nam si deus nullam vellet dare penam pro culpa gravi signata non minoraretur turpitudo vel obliquitas culpae

Item daemones graviter peccant et dampnati tamen eis nulla detur pena pro illis peccatis quia deus non vult puniere culpas ex quo sunt extra statum merendi vel demerendi licet non sunt extra statum male agendi

Secundo assignat differentiam per hoc quod veniale non est praeceptum divinum vel non est legis transgressio et mortale est huiusmodi Et istud non valet quia generaliter scriptura divina vel lex prohibet malum

Confirmatur quia ratio peccati consistit in comparatione ad legem scilicet in difformitatem ad legem scilicet quia actus vel omissio est difformis legi

pro intellectu de differentia praedictorum

est advertendum quod ex culpa originali creatura rationalis incurrit ignorantiam agendorum ex parte intellectus

2o incurrit infirmitatem et inpotentia quantum ad effectum Ideo ratione huiusmodi ignorantiae aliqua sunt fugibilia de quibus intellectus non potest habere pro praesenti statu evidens iudicium vel sufficiens iudicium practicum suae fugibilitatis Et sunt aliqua elegibilia de quibus non potest etc Etiam aliqua sunt fugibilia etiam eligibila de quibus potest habere satis evidenter iudicium practicum Circa hoc dicitur quod ex parte ignorantiae circa totam latitudinem eligibilium et fugibilium de quibus potest etc Contingunt peccata venialia et ideo veniam meretur quia non potest habere evidens iudicium

Secundo ex parte inpotentiae quia ex peccato originali creatura incurrit in potentia Etiam ratione privationis iustitiae originalis et consecutione cupiditatis consurgunt mali motus quo licet sunt pravi et divina lege prohibiti tamen quia in factae diligentiae nos non possumus etc licet forte possemus gradu superiorum diligentiae aliquid ex divina benignitate non obligamur

Quando dicitur si dicimus peccatum non habemus etc intelligitur de veniale Sed quando continuatur per tempus libere tunc mutat se et intrat speciem mortalium quia tunc cessat causa facilitatis ex causandi creatura debet secundum ultimum suae potestatis factae diligentia sed quam diu manet modo suo naturali et non potest libere suspendi non est mortale Sequitur quod in statu innocentiae nullum potuit esse veniale patet quia circa omnia cognoscibilia primi parentis habuerunt distinctam notitiam nec habuerunt in potentia ex qua consurgerent motus in ordinati ignorantia agendorum et fragilitas non fuerunt in eis

Utrum veniale peccatum remittat gratiam?

¶ Veniendo ad materiam utrum veniale remittit gratiam Aliqui dicunt quod sic

Istius opinionis videtur ese auticiodorensis et multi alii

Alii dicunt contrarium unde non est ratio cogens absolute pro una parte vel alia Tenendo quod possunt remittere

respondetur ad rationem in contrarium factum arguebatur sic Sequeretur quod staret aliquem tamen meruisse sicut sanctum petrum

Suppositis duobus scilicet quod aliqua gratia minor baptismali sufficeret ad salutem sicut aliqui dicunt et alii dicunt oppositum Tamen supposito illo diceretur consequenter quod in isto casu non esset consequens inconveniens Causa est quia licet meruit stat quod non praemiabitur quia meritum est demeritum et proportionaliter praemium in regno caelorum In alio casu ubi concederetur quod non esset neccesse peccatorem resurgere ad maiorem vel aequalem gratiam dicunt plures ut durandus et alii quod secundum quod peccatores se disponunt conterendo vel attendo resurgunt et sic staret quod aliquis meruisset plus quam unquam sanctus petrus et tamen resurgeret cum persona gratia

Sed istud non teneo quia credo quod gratia baptismalis animal sit mia minima sufficiens ad subiectum et quod nulla posset minor sufficiens ¶ Consequenter ymaginandum quod viator secundum processum temporis habens usum rationis continue obligatur ad maiorem vel minorem gradum gratiae

potest ulterius ymaginari quod ultra gradum gratiae ad qua creatura rationalis obligatur sub poena peccati mortalis potest habere aliquem alium gratiae gradum perficientem et constituentem inperfectione ultra praecepta quam scilicet gratiam habemus ex opere super erogationis

Responsio ad obiectionem circa peccatum venialem

Istis suppositis respondendum est ad rationem quod venialia possunt minuere gratiam superadditam super illam ad quam obligamur scilicet quam habemus per modum consilii et non praecepti et illa potest tota remitti per venialia Si quaeratur de alia

patet quod non per venialia vel veniale quia eo ipso quod aliquid tolleretur peccaret mortaliter quia creatura ad totam illam latitudinem obligatur ideo si non habet peccat mortaliter

Aliter dico quod licet peccatum veniale quantum est de se posset realiter remittere per accidens tamen non potest quia creatura rationalis secundum processum temporis et secundum dona collata obligatur magis ac magis ad maiorem vel minorem gratiae gradum Advertendum quod quantumcumque gratiae gradum habuit creatura semel ad illum in aeternum obligatur vel maiorem et obligabitur Causa est nam 2m augustinum gratia distinguit inter filios regni et filios perditionis quia eo ipso quod est in gratia habet quoddam modo vis ad aeternam gloriam de perpetuo obligatur ad eius conservationem hoc enim l est de dictamine rectae rationis et mere politico quod filius tenetur conservare hereditatem

Ex quo habetur quod nulla est distinctio gratiae ad quam obligamur et gratia sibi existente quia non staret aliquem deperdere quin peccaret committendo vel omittendo

Sequitur ex hoc quod stante lege veniale non remittit gratiam et sic patet quod non sequitur illud quod inducebatur

Ad argumentum quod caritas non est intensiblis

Deinde arguebatur quod caritas non est intensibilis quia si sic sequeretur quod deus posset taliter se habere quod nesciret praemiare etc

Respondetur quod praemiabuntur aequaliter Contra quia sortes numquam habuit in via gradum caritatis ut 10 et plato habuit igitur nego consequentiam quia licet sortes numquam habuit tamen nihil deficit sibi de gradu citra 10 quia habuit quaelibet citra 10 Et tamen non habuit 10 Et quia nichil sibi deficit praemiabitur Et quia tota dispositio sufficiens ad hoc praecessit sed non habuit mutatum esse ideo etc

Alius modus quem concedit hesbri unde concedit quod sortes et plato erunt aequae deo cari in via et tamen in nullo instanti erant deo aequae cari ideo regula sua Qualecumque erit aliquid quale ipsum non es ipsum incipit dicit quod ista regula non habet veritatem nisi ubi propositio de futuro verificatur pro aliqua instanti ergo non sequitur inceptio in proposito unde sortes non est ita carus sicut erit plato Et erit ita carus sicut plato erit et tamen non incipit nec incipiet esse ita carus sicut erit plato Causa est quia illa propositio verificatur pro aliquo instanti ideo non bene sequitur inceptio sed bene sequitur si propositio de futuro verificaretur pro aliquo instanti ut bene sequitur a erit album etc Sed prima via videtur melior

Lectio 93, de Caritate Utrum qualitas spiritualis seu indivisibilis extensive possit subiecto extenso inhaerere?

In alia lectione Sequens argumentum tactum in principio quaestionis tangit utrum qualitates spirituales et indivisibiles extensive possit subiectis extensis inhaerere

Una opinio quod qualitas mundi inextensa potest realiter fieri extensa et e converso

primo declarabo opinionem cum suis fundamentis deinde quaestionem

ponam opinio una ponit quod omnis qualitas mundi in extensa realiter potest fieri extensa et econtra omnis extensa potest fieri inextensa et indivisibilis extensive

Suppositiones pro istius opinionis

pro declaratione ista opinio praemittit suppositiones

Prima: quod omne accidens est intensivum vel alicuius intensionis

prima est quod accidens est intensum vel alicuius intensionis probat quia inpossibile et aliquod accidens esse infinite remissum

Secundo probat nam generaliter quodlibet accidens sua medietate est intensius

Secunda suppositio Quod omnis qualitas inextensa continet partes secundum se et quodlibet sui unitas adinvicem

Secunda suppositio omnis qualitas intensiva continet partes 2m se et quodlibet sui unitas ad invicem patet quia partes intensivae uniuntur inter se et qua ratione propter indistantiam unitur alteri quaelibet

Tertia suppositio

3a suppositio alia est unio partium intensivarum inter se et alia in ordine ad subiectum patet claere in qualitatibus caroptibilibus in qualitatibus corporalibus quae habent unionem intensivam et contingentem quae sunt diversarum specierum et consurgens ex diversis habitudinibus

Quarta suppositio

Sequitur 4ta propositio quod habitudo partium intensivarum est alia ab unione extensiva

Quinta suppositio

Quinta suppositio omnis qualitates subiectum indivisibile informans infinitis sitibus exterioribus coexistant patet quia sicut sua subiecta coexistant diversis sitibus licet non commensurativae ita etc unde licet anima intellectiva sit indivisibilis coexistit tamen sic indivisibili scilicet corpori humano et quanto res est magis indivisibilis tanto etc et sic actus status inhaerens animae indivisibili proportionaliter coexistit eidem cui animae

Sexta suppositio

Sexta suppositio destructo quolibet subiecto indivisibli potest deus conservare habitudine accidentis ad situm exteriorem quem habebat sit quod occupetur situm sicut ante

Septima suppositio

Septima suppositio posset esse accidens non solum localiter verum etiam subiective multiplicare a potest accidens non solum ponere in diversis sitibus sed in diversis inhaerentia Ex istis correlarie videtur fundamentum quod aliquod accidens indivisibile potest extensive inhaerere ymmo esse qualitas extensa

Ymaginatio consistit in hoc quod accidens spirituale posset habere duplum habitudinem partium suarum prima est habitudo partium inter se alia est in diversis sitibus Ex consequenti sicut accidens indivisibile occupat situm et realiter secundum diversos situs habet partes sibi proportionaliter inhaerere subiecto correspondenti situ subiecti et sic habet modum continuitatis

Conclusiones istius opinionis

deinde ponit haec opinio conclusiones

Prima conclusio

prima omnem formam accidentalem a subiecto et materia separatam potest deus situaliter extendere unione partium non distincta probatur quia de corporalibus non est dubium proportionaliter augmentationem extensivam rarefactionem de spiritualibus probatur quia de corporalibus non est dubium propter augmentationem extensivam etc de spiritualibus sic quia possunt habere habitudinem ordinis quantum ad situm ratione suarum partium ideo per replicationem vel separationem potest fieri unio et habetur propositum

Secunda conclusio

Secunda conclusio accidens corporale potest haberi in extensum probatur nam habitudo partium intensivarum est alia ab unione partium ad situm igitur secunda potest tolli stante prima igitur potest tolli habitudo partium respectu loci alia remanente quo dato habebit esse indivisibile

Tertia conclusio

Sequitur corollarie primo quod nullum accidens determinat sibi ordinem partium in situ vel in toto patet quia habitudo partium intensivarum est alia quam unionis extensive igitur extrinseca et per consequens etc Sequitur quod stat accidentia corporalia habere habitudinem accidentium spiritualium et econtra ut albedine caritatis et econtra caritatem habitudinem continuitatis Consequenter concedit haec opinio quod caritas potest informae subiectum extensum et esse qualitas extensive Consequenter quod stat duas qualitates eiusdem speciei quarum una esset extensa et alia non quia conditio exten?orum est omnino extrinseca naturae speciei igitur potest tolli ab una remanente remanente ea in alia

Obiectio ad istam opinionem

Contra praedictam positionem pono conclusionem negativam quod nec caritas nec alia spiritualis qualis potest subiectum extensum informare vel econtra Radix primi est nam nullus situs extrinsecus correspondet vel potest correspondere qualitati spirituali Advertendum quod res indivisibilis extensive sic se habeat quod sibi correspondeat aliquis situs extrinsecus hoc est ratione suae perfectionis de neccessitate correspondet omnis situs communicabilis Ita secundum ordine specierum secundum maiorem perfectiorem res nata est occupare maiorem situm Cum igitur accidentia sint minimae perfectionis non correspondet eis conditio indivisibilis proportionaliter ad substantias sic quod nec sequitur si angelo correspondat vel anima situs quia igitur accidenti

Quidam doctor notat quomodo salvaretur quod accidens indivisibile non coexistit cuilibet situi cui subiectum eius coexistit et sic concedit licet intellectus sit simpliciter indivisibilis etiam omnis actus vel habitus eius non tamen oportet quod ubicumque intellectus ibi eius eius actus quiat stat quod angelus vel anima intellectiva multiplicaretur in diversis sitibus et tamen non quilibet eius notitia vel actus Conformiter concedit Schaton quod licet intellectus vel eius situs sint indivisibiles tamen actus intelligendi est in capite ita quod sibi correspondent punctualis situs adaequate et sic quia accidens non est aptum natum existere situi divisibili secundum se et quodlibet sui ideo nullo modo potest etc

Obiectio et Responsio

Replicatur nam saltem per replicationem ponamus quod qualitas spiritualis sicut caritas inficiens multiplicaretur in hoc situ divisibili vel crearetur alia et alia differens solum materialiter tunc videtur quod una potest alteri uniri ex quo sunt eiusdem speciei quo dato erit unam continuum

Respondetur primo quod partes huiusmodi qualitatis vel huiusmodi qualitates solo non differentes non sunt unibiles nisi intensive sicut nec anima intellectiva est in potentia unionis continuitatis eo quod nec est pars extensiva nec potest esse totum extensivum nam qua ratione repugnat sibi coniungi per modum continuitatis ita in proposito quia nulla qualitas aliquam partem informaret et eo quod solum punctualiter inexisteret

Item proportionalis dicendum esset de illis sicut de punctis ymaginanda puncta continuantia ita quod nulla haberet alia sibi inmediate sicut ex punctis continuantibus non resulta aliquod unum Sicut non sequitur ibi sunt infinita puncta et non est signanda aliqua pars quin in sit punctus igitur resultat ex eis continuum Ideo illa ymaginatio deficit multum cum quia huiusmodi qualitates non sunt continuabiles nec ex infinita replicatione argueretur carum continuitas

Sequitur quod haec consequentia non valet in qualibet parte huius subiecti est qualitas spiritualis scilicet caritas igitur totum redditur quoddam extensum Tenendo ergo quod qualitas mere spiritualis scilicet caritas non potest subiecto extenso inhaerere et si sic non poneretur nisi sicut puncto

Concedendum est tamen quod potest poni in aliquo situ punctuali sed tamen nullus punctus vel situs correspondet sibi secundum se et quodlibet sui

Ad fundamenta illius opinionis
Ad primam suppositionem

Respondetur ergo quantum ad primam suppositionem dicentem quod omne accidens est intensum

ista est falsa ymaginando de quantitate distincta illa non est intensa quia si sic sequeretur penetratio quantitatum realiter distinctarum

Secundo sequitur quod pars adaequaretur toti probatur quia sequitur inconveniens nam signata pedali quantitate quae est medietas intensiva applicetur quantitas quadrupedalis nec excederet nec excederetur quia bipedalis est coextensa illi igitur etiam quaelibet pars istius totius bipedalis coextenditur toti

Secundo datur instantiam de quibusdam accidentibus sincategorematis ut de actu negandi unde capiamus istam sortes non currit quia ille actus nec intenditur nec remittitur

Tertio datur de affirmativis actibus sincategorematis ubi non videtur quod huiusmodi qualitates sint remissibiles vel intensibiles

Item forte de conceptibus absolutis nec ratio sua habet fundamentum quia pari ratione quaelibet forma substantialis esset intensa igitur negetur consequentia Consequenter nec valet ratio sequens scilicet quodlibet accidens esset intensius sua parte patet de quantitate

Ad secundam suppositionem

Secunda suppositio etiam non est evidens ymmo neganda quae ponit ordinem partium intensivarum inter se quantum ad hoc concedendo ordinem Ex hoc habetur quod non quilibet unitur alteri quia gradus ultimo introductus non unitur primo quia non nisi inmediate ut dicit magister Nicolaus orem et est probabile et est ordo proportionalis ad ordinem extensum

Ad tertiam suppositionem

Tertia suppositio alia est unio pertinet inter se quantum ad subiectum concedendo hoc in qualitatibus corporalibus si generaliter intelligat negandum est sibi nam qualitas spiritualis solum habet habitudinem partium unicarum intensive et non secundum situm

Ad quintam suppositionem

Quarta suppositio ponit quod etc unde ymaginatur quod qualitas spiritualis adaequate occupat situm quem subiectum cui inhaeret Istud et inprobatum Et coexistit tot sitibus quot subiectum cui inhaeret Istud est inprobatum quia est ratione perfectionis subiective Ideo si angelus vel suprema intelligentia si daretur totum spirituale ymaginabile occuparet vel coexisteret non oporteret ita esse de accidente

Lectio 95, De libertate

Circa 2m de libertate et circa primum de praedestinatione

Utrum liberum arbitrium possit necessitari ad peccatum?

quaeritur etc utrum liberum arbitrium non possit necessitari ad peccandum

Rationes quod sic
Prima ratio

Arguitur primo quod sic ex necessitate fatalis dispositionis causarum seu ex necessitate fati de quibus loquitur augustinus in quinto de Civitate dei capitulo nono et introducit versiculum annei senecae volentem ducere fata volentem 2m habent ubi immutatur quod facilis dispositio causarum necessitat homines etiam volentes ita quod homo velit nolit sequitur inpulsum fatalis dispositionis rerum

Similiter Seneca in tragoediis in illa quae intitulatur de edipo dicit fatis agimur credite fatis et introducit ibi quod fata omnino necessitate

Ad idem Ovidus methamoropheos introducit venerem supplicantatem Iovi pro aenea quod non pateretur infortunia Respondit Iupiter quod non possunt imitari fata igitur etiam neccessitant omnes causas inferiores respectu suorum omnium actuum

Confirmatur auctoritate multorum philosophorum ponentium quod futura de necessitate eveniunt unde alkindus possibile et necessarium sunt penitus idem sed praecise differunt secundum nostram ignorantiam quia non videmus causas applicatas ad certos effectus futuros scilicet ad ponendum vel impediendum

Confirmatur secundo nam primo iste mundus inferior regitur ab istis superioribus ergo obedit sibi si sic neccessario sequitur propositum quod omnes effectus eveniunt de neccessitate naturae Et ptolomeus vultus huius saeculi subiecti sunt vultibus superioribus et ponit hoc in centiloquio Ita quilibet effectus inferior habet ymaginationem effectivam superius

Secunda ratio

Secundo principaliter arguitur ut prius arguebatur in prima distinctione nam deus vel voluntas divina concurrit cum libero arbitrio creato praeveniendo et praeveniendo ipsum et huiusmodi praeventio non est in potestate liberi arbitrii igitur neccessitas unde arguitur sic deus vult praevenire voluntatem humanam et vult secum concurrere igitur producit etc et antecedens non est in potestate voluntatis creatae igitur nec consequens quia antecedens non est etc notum est

Tertia ratio

Tertio principaliter deus praecognoscit omnia futura et iudicat illa fore et tale iudicium est oratio immutabile et simpliciter infallibile igitur necesse est sic fore antecedens est clarum quia omnia nuda et aperta sunt oculis eius quod sit immutabilis patet quia apud ipsum non est vicissitudinis obumbrato Etiam ego sum deus et non mutor Consimiliter argui potest de declaratione divinae voluntatis quae ab aeterno fuit et est efficax ergo nullo modo potest aliter evenire

Ideo aureolus tenet quod si voluntas divina sit determinata volendo a fore ab aeterno fuit sic determinata et concedit istam consequentiam voluntas divina ab aeterno fuit determinata quod a erit ergo a necessario erit et ideo negat antecedens

Quarta ratio

Quarto principaliter deus animae christi revelavit omnia futura contingentia et inpossibile est quod deceperit eam igitur neccesse est sic evenire prima pars antecedentis est nota per magistrum in 3o libro distinctione 14a distinctione anima christi novit omnia quae verbum igitur omnia futura contingentia

Secunda pars probatur primo quia inpossibile est ex parte dei ratione summae bonitatis Secundo ex parte animae christi quia haec consequentia est bona anima christi unita verbo fuit decepta ergo verum tenet consequentia per communicationem ydeomatum nam scire cognoscere et decipere sunt praedicata quae habent fieri circa idem articulus condempnatus Stat animam christi unitam verbo decipi unde si per ymaginationem deus potest facere quod antichristus non erit sequitur oppositum alicuius partis antecedentis quia anima christi esset decepta ex quo sic credidit dixerunt aliqui quod post revelationem efficitur necessarium id est non posset facere deus quin eveniat quia non posset decipere

Quinta ratio

Quinto causalitas voluntatis est naturalis igitur non potest ad opposita consequentia patet nono metaphysicae antecedens probatur de primis motibus quia procedunt a causalitate intrinseca voluntatis et per modum natura igitur

Confirmatur quia voluntas respectu cuiuscumque sui actus potest se ipsam necessitare igitur antecedens probatur nam respectu cuiuscumque sui actus potest habere velle producendi ipsum quo posito producit actum suum naturaliter et necessitatur ad producendum nam nono methaphysicae voluntas volens et potens est causa neccessaria modo respectu cuiuscumque actus potest habere velle et mere natura potest exire in suum actum

Sexta ratio

Sexto aliqua illecebra posset neccessitare voluntatem id est ad hoc allectivum illicitum igitur antecedens probatur quare resistentia voluntatis est praecise finita et intentas illecebro potest augeri ad duplum etc ergo potest augeri et quod sit proportio maioris inaequalitatis et tunc neccessitabit scilicet quia voluntas est finite resistentiae et motivitas obiecti potest augeri ad quemlibet gradum igitur

Septima ratio

Septimo obiectum beatificum necessitat voluntatem ad ipsius dilectionem probatur primo quia sicut principia prima se habent ad intellectum ita ultimus finis respectu voluntatis sed prima principia neccessitant intellectum igitur antecedens patet 2o physicorum eadem est habitudo priorum principiorum ad intellectum

Secunda nisi sic sequeretur quod quilibet beatus posset se privari beatitudinem consequens falsum quia non essent confirmati quia angeli possent cadere probatur consequentia quia si respectu dei voluntas libere producat etc potest desinere esse beata

Octava ratio

ultimo libertas non ponitur in voluntate secundum durandum et plures doctores negantes libertatem in voluntate proprie reperiri ergo

Sed contra

In oppositum arguitur nam si sacra scriptura innuitur clare libertas unde in epistola de sanctis qui potuit transgredi et non est transgressus ideo laudatur ibi innuitur potestas liberi arbitrii Ad idem est tota multitudo doctorum solempnium Etiam articulus in moralibus per totum videtur concedere libertatem Etiam tullius et patet per augustinum in quinto de civitate dei capitulo nono maluit scientiam divinam adextra quam libertatem liberi arbitrii quia est tollere totam policiam consilia ymmo totam humanam prudentiam ideo est per viciosum negare libertatem liberi arbitrii ymmo quilibet paganus iudicaret esse nephandum pro declaratione materiae secundum octo argumenta erunt octo articuli

Divisio quaestiones

in primo videbitur quicquid intelligatur notitiae fati et quod senserunt philosophi de illo Secunda pars articuli tractabit utrum corpora caelestia habent efficaciam super actibus liberi arbitrii quantum ad regimen pollitticum et respectum causarum inferiorum Alii articuli erunt secundum argumenta tacta

Lectio 133, de Incarnatione
Conclusio: quod christi humanitas non sit homo nec humanitas et verbum simul sunt homo vel christus

Alia lectio Ex dictis heri patet quod christi humanitas non sit homo nec humanitas et verbum simul sunt homo vel christus contra multorum falsam phantasiam etiam repungnatorum reputatorum sed homo est illa simplicissima in divinis secunda persona Ita quod christus supponit pro illa quae est aeterna et ab aeterno fuit et a patre processit nec est agregatum ex duabus naturis ita quod nichil est filius dei quin sit filius hominis et econtra

Sequitur primo quod tales eo possibiles aliquis homo fuit ab aeterno et tamen numquam fuit homo Secunda stat cum prima scilicet quod ille numquam fuit homo

Secundo stat ista quod eius humanitas numquam fuit Patet ex sumendo primum instans incarnationis verbi vel sic primum instans scilicet incarnationis scilicet sancti tunc ille nunc est homo

Tertio sequitur quod ille idem ab aeterno fuit numquam tamen eius humanitas fuit etiam numquam etiam fuit homo et primo nunc est homo

Similiter aliquis homo fuit ab aeterno et ille idem homo aeternaliter erit et est homo et tamen nec habebit nec habuit humanitatem patet in casu in quo instans incarnationis esset unicum instans durationis humanitatis ita quod illa non esset nisi per instans tunc patet

Similiter aliquis homo creavit animam suam et similiter corpus proprium et organisavit et simul iuxta patet quia verbum dei propter quod omnia facta sunt teste evangelio Similiter aliquis homo creavit matrem suam ex qua humanitatem sumpsit Ista sunt clarissima ymaginationes tamen declarativa ideo ea induco Pro regula proportionata loquendum est est de christo respectu suae humanitatis sicut de substantia respectu albedinis quantum ad id quod ad propositum spectat quia sicut substantia agregatum vel compositum ex accidente et subiecto sed praecise est subsistentia cui albedo est unita Item christus non est agregatum ex deo et humanitate vel humana natura sed est verbum cum unita est humana natura Ideo quantum ad hoc sicut dicimus de albo quod fuit antequam album

Ita de christo quod fuit antequam fuit homo vel christus et ista proportionaliter ymaginatio in hac materia et facilior ad sustinendum non tamen dico per modum accidentis inhaerentis et quia deo nichil potest inhaerere nec aliud potest ipsum informare quia non habet potentiam passivam sed ex habitudine subsistentiae quia dicit perfectionem subiecto nec propter hoc voco eam accidentalem nec proprie essentialem ut dicit durandus

quod se habet ista unio ad modum insertionis sicut ramis inseritur arbori ut quod humanitas inseritur sic quod manet naturarum distinctio et est unita subsistentia sed non est sufficiens similitudo ut nec dicit sed melior est dicta respectu subiecti et accidentis

Propositiones

Propono propositiones ad declarandum materiam

primam non stat sine multiplicatione naturarum creatam suppositori supposito proprio et alieno id est non stat eam in se subsistere et cum hoc in alio sine sui multiplicatione patet nam in se subsistere dicit alteri non inviti ita quod privat vel negat intendentiam vel tendentiam in aliam subsistentiam ex communi doctorum descriptione

Secunda propositio non videtur inplicare quod in diversis locis eadem natura posita sibi invitatur hic et alibi invita alteri scilicet ratione et per consequens per multiplicationem vel replicationem unius naturae in diversis sitibus non videtur repugnantia quando etc Quo dato staret humanitatem christi in caelo esse verbo unitam et hic in terra de potentia dei absoluta proprie sumpto subsistere et sibi inviti

Tertia propositio non videtur implicare quod replicationem naturae binam vel trinam in eodem situ adaequate subsistat in proprio supposito et cum hoc invitatur alieno

Alia propositio quamvis pluribus propriis ypostasibus vel subsistentiis existere sit proprium divinae naturae creatae tamen non repugnat in pluribus alienis subsistentiis subsistere divina est quod proprium est divinae naturae existere in pluribus suppositis tamquam sibi propriis et ydempticis 2a pars dicit etc

primum patet nam divina essentia ex intrinseca ratione sui consistit in tribus suppositis et nulla creatura est reperibilis quae sit una essentialiter et trina suppositionaliter ideo esse in pluribus suppositis et pluribus subsistentiis subsistere est proprietas sequens divinam naturam ratione suae inmensitatis et inmensae fecunditatis quod ita pollulat in tres

Secunda pars probatur quia sicut filius terminat dependentiam humanae naturae et eius subsistentiam ita nulla videtur repugnantia quod ad patrem habeat eandem habitudinem adaequate et ita ad spiritum sanctum et non videtur replicare quod eadem natura assumpta sit tribus personis hanc conclusionem concedunt quasi concorditer doctores communiter etc

Corollaria

Sequitur primo quod stat multiplicari homines absque novae rei productione patet nam datur natura assumpta a christo suae alicuius rei novae productione stat quod pater assumit causa et sit eius subsistentia quo dato pater erit homo et ita de spiritu sancto

et tunc erunt tres homines et tamen non erit alicuius novae rei productio nec ad intra nec ad extra nam ponendo unionem distinctam ab extremis unibilibus contra ockam

Sequitur consimiliter quod stat fieri plures homines absque hoc quod sint plures animae quia stante unica anima potest natura a tribus suppositis assumi quo stante sequitur numerus ternarius hominum et non est multiplicatio animarum

Consequenter ex ypothesi quod angelus posset etiam naturam humanam suppositare de quo dubium est inter doctores et sic staret sine novae rei productione infinitas sibi homines quia qua ratione ad unum posset terminare eadem ad duo et sic in infinitum

Sequitur ex illo quod virgo gloriosa unica generatione qua genuit ihesum adaequate potuit generare plures filios quia si in eodem instanti patet filius et spiritus sanctus humanam naturam assumpsissent virginis filii ipsa uniformiter causaliter concurrente

ymmo sequitur quod infinitos eadem duratione uniformi filios potuit genuisse absque hoc quod aliter causaliter concurrisset Sed ex multiplicatione terminantium subsistentiam arguitur multiplicatio hominum quia illa est ratio suppositalis et intelligitur stante ypothesi scilicet de angelis Sed quantum ad hoc utrum creatura posset aliam suppositare non habemus fide nec contrarium ideo probabiliter locuti sunt

Difficultas

Circa praesentem materiam sunt plures particulares difficultates una est utrum essentia in esse essentiae posset esse formalis terminus huiusmodi unionis ita quod sit realiter subsistentia humanae naturae ad istum intellectum si per inpossibile essentia divina et persona distinguerentur utrum essentia in essentiae posset etc

Tenetur probabiliter quod non licet aliqui dicunt contrarium Radix pro parte negativa videtur probabiliter terminare dependentiam alicuius naturae est proprietas personalis non reducibilis proprie ad genus causae efficientis nec finalis quia si ad aliquod genus causae reduceretur omnino esset operatio indistincta respectu omnium personarum Opera enim trinitatis ad extra sunt indistincta ideo si terminare dependentiam sic esset commune etc Ideo magis tenendum quod est proprietas personalis quam essentialis ideo essentiae ut si non potest competere nisi secundum aliquam suarum subsistentiarum

Probabiliter tenendum est quod proprietas personalis sic et communiter tenet doctores sicut verbum divinum est subsistentia humanae naturae Ita simul posset esse angelicae vel alterius naturae vel eiusdem speciei Ita conceditur quod angelus posset esse angelus homo et lapis Et sic verbum dei esset asinus sustinendo naturam asimina et idem homo et angelus et sic consequenter concedendum quod haec est possibilis homo est asinus homo est lapis

Suppositiones vel regulae

ulterius dicit ad sciendum vi huiusmodi unionis quae quod praedicata competunt sibi sit

prima regula vel suppositio circa hoc nullum praedicatum vel ydeoma inportans deformitatem vel culpam vi huiusmodi communicationis potest deo competere Patet primo quia nephas esset dicere quod deus peccaret unde redditur inobliqualis rectitudo ut heri dictum est quia illa natura non agit nisi specialiter a deo mota et deus non posset specialiter voluntatem ad malum inclinare

Secunda regula praedicata denominantia defectus qui esset culpabilis mortaliter in statu innocentiae non communicatur verbo dei vi unionis naturae nec possunt ut sunt primi motus male qui non sunt in nostra potestate qui tamen in statu innocentiae fuissent realiter peccata Ibi enim non fuisset differentia inter veniale et mortale sed ratione nostrae infirmitatis et necessitatis non inputantur nobis ad culpam

Tria regula quod praedicata quae sunt naturae propriae et inseparabilia non possunt supposito communicari sicut esse humanitatem alietatem et sic de aliis praedicatis essentialibus et propriis humanae naturae et ita de alia natura diceretur quod verbum non dicitur humanitas vel animalitas vel natura humana ratione huiusmodi unionis

Quarta regula omnia concretiva quae de praesenti conpeterent naturae in proprio supposito vi talis unionis et sic apparet quomodo debet dici quod christus verbum dei et deus commedebat et bibebat et esuriebat patiebatur et moriebatur

Quinta regula illa praedicata concretiva quae dicerentur de illa natura in praeterito vel futuro tempore coniunctionis ad verbum etiam dicuntur de verbo vel conpetunt supposito assumenti ut fuisse nunc passum etc

Sexta regula illa quae dicuntur de illa natura in praeterito vel etiam in futuro ante vel post coniunctionem non communicatur supposito verbi gratia sit ita quod naturam luciferi assumat verbum dei sicut de potentia absoluta fieri potest tunc de praeterito enunciare concretive quod haec natura fuit dampnata quod peccavit fuit mala male egit quae sunt praedicata suppositionalia sed non competunt supposito assenti quia conpetunt naturae assumptae ante sui assumptionem Ita proportionaliter de futuro si verbum dei assumeret naturam antichristi illi naturae conpetit quod realiter peccabit et male aget sed non conpetit verbo quia verificatio erit pro tempore quando erit non coniuncta Ita non sequitur haec natura peccabit igitur hoc suppositum peccabit

Alia regula non oportet quod ea quae competunt de possibili naturae assumptae conpetant verbo nisi illa possunt in esse illi naturae tempore quo coniuncta est verbi gratia humanitas christi verbo coniuncta potest dampnari de potentia absoluta et posset male agere nec potest reduci ad actum stante ordinatione et tamen verbum non potest peccare unde illa possibilitas non est reducibilis ad actum pro tempore unionis vel commotionis patet ex hoc quod haec consequentia nulla est christus assumit naturam praestitam igitur christus est praescitus quia natura non dicitur praescita quantum ad praesens praecise unde illa non posset verificari stante unione ita quod non stat quod haec natura semper est unica quod est praescita quia 2m infert quod peccat peccavit vel peccabit

ultima regula per modum doctrinae mihi propositiones concessae per sacram scripturam et ecclesiam concorditer debent d absolute concedi et exponi conformiter ad sensum articuli unde si reperiatur quod christus sit creatura datur regula sic resolvendi et consimiles propositiones id est christus est suppositum habens naturam creatam Si reperitur quod christus non est creatura id est christus habet talem naturam assumptam quod vi ipsius non incipit esse Item christus est passibilis id est habet naturam possibilem est inpassibilis id est habet naturam inpassibilem et sic resolute non contradicunt Et sic loquuntur quandoque doctores aequivoce quod quandoque concedunt et quandoque negant eadem propositionem Et hoc fuit quandoque ex necessitate quia vigente aliqua haeresi scandalam fuisset uti talibus propositionibus

Corollaria

Sequitur ex praedictis quod humanitas dimissa et ab alio supposito assumpta illud dimissum et suae proprie subsistentiae relinqueretur esset homo et tamen non esset christus quia christus est verbum dei et supponit praecise pro verbo dei et non pro hac humanitate

Potest dici ulterius quod dimissa humanitate verbum dei desineret eo filius virginis quia denominatio concretiva conpetit de praesenti ratione habitudinis praesentialis modo non sequitur hunc humanitatem tractatam a virgine igitur nunc est virginis filius patet ex regulis patet ex regulis Et sic haberet patrem solum in divinis et aeternum etc Infero consequenter quod probabiliter posset dici quod homo dimissus scilicet petrus non est filius virginis licet sua natura fuisset de virgine tracta quia tunc non fuit suppositum

Item assumpta ab alio supposito cum citatricibus non sequitur quod iste homo sunt passus intente quia natura quae intente patiebatur quando non erat in hoc supposito ideo non communicatur sibi hoc praedicatum

Sequitur ulterius quod si verbum assumeret materiam mulieris filii alicuius mulieris non propter hoc esset filius illius mulieris vel non denominaretur patet quia est aliquod suppositum quia quod naturae competebat hoc erat in alio supposito Si quaeritur quam habebit habitudinem ad beatam quae sit illa mater si non sit filius eius videtur quod possit secum contrahere matrimonialiter negatur consequentia quia licet non sit filius nec activeat sibi in gradu nominato nichilominus modo potest contrahere nam visa intentione legis prohibentis non potest quia est propinquitas naturae licet non suppositi quia natura sua nata fuit de tali muliere ideo non congruit quod secum coniungatur

Consequenter infertur quod haec consequentia non valet verbum assumit naturam 3o annorum igitur est tertio annorum igitur suppositum quia arguitur de praesenti Breviter censendus est aetatis unius diei si assumpsit per unum diem ante quia in praeterito non conpetit

Contra haec natura est 3o annorum igitur suppositum quia arguitur de praesenti dicitur quod aliquis antecedens est aliqualiter de praeterito quia aequivalet isti tantum duravit

Alii sunt casus particulares sequentes ex istis quos ponit Orem in libro suo de communicationibus ydiomatum etc

Lectio 35, De fruitione [Erlangen Transcription]
Responsio

In alia lectione Inter rationes heri inductas quarum quaelibet tangit materiam tractandam

De prima ratione

prima tangebat fruitatem potentiae perceptivae et ex hoc arguebatur quod deberet in aliquo finito quietari et quod deus non est fruibile obiectum et ultimate quietativum De ista materia diversi sunt modi dicendi unus modus ponit quod capacitas animae sit infinita ad istum intellectum quod quacumque notitia data secundum gradus potest maiorem cognoscere dicebatur tamen quod prout est essentialis denominatio competit creaturae solum finite quia semper conpetit ita intense sicut posterior ut si ymaginaremur istas perfectiones per modum linearum ita quod linea essendi esset prima et ista in infinitum procederet et ista ymaginarentur indivisibilis secundum latitudinem et iterum ascendendo oritur alia linea scilicet pedalis secundum latitudinem et sic consequenter alia per modum lineae bipedalis procedendo in infinitum semper prima participatur aque intense vel intensius quam posterior unde numquam fuit intensio doctorum quod capacitas perceptiva conpeteret creaturae infinite ut est denominatio essentialis

Obiectio

Contra arguitur quia intrinseca capacitas non potest melius quantificari quam penes suum effectum et maxime penes magnitudine effectus licet non penes perm?tem ergo ex infinitate effectus arguitur infinitas causae si ergo potest in effectum infinitum perceptionis sequitur quod est infinite perceptiva et per consequens sequitur nulla scilicet data fine lectionis praecedentis

Item contra hoc quod dictum est quod cognitio animae christi sit infinitae perfectionis Istud videtur incompossible quia quaelibet talis species est sub minima specie substantiarum ergo non est infinita

Item si ita esset quaelibet natura intellectualis esset aequaliter perceptiva quia quaelibet esset infinite perceptiva

Quarto sequeretur quod quaelibet rationalis creatura citra anima Christi in infinitum esset minus beata quam beata patet quia quaelibet carent infinita latitudine beatitudinis sibi possibilis ergo in infinitum est por?o maior possibilis quam sit habita et ideo infinitum modum est perfecta Item quod nullo genere est inperfectissima quia in infinitum deficit a perfectione sibi possibili ergo in eset carentia perfectionis Et sic ipsa movetur motu desiderii ad illud et per consequens non quietatur

Responsio ad obiectionem

Respondetur quod prima ratio probat denominatione extrinseca licet apparenter de intrinseca Advertendum pro radice istius materiae totius de qua loquimur nichil ponit perfectionis nisi quod a quodam modo accidentalis Exemplum dato quod una nigredo efficeretur infinita tamen minus minimus gradus lucis excederet totam latitudinem ergo non est specifica nec essentialis illa denominatio sed est individualis et accidentalis Ideo ista perfectio intensiva quae apud theologos vocatur in ex tensio non arguit perfectionem essentialem et sic notitia infinita infinita ex hoc quod est infinita non est essentialiter perfectior quam si minimus eius gradus Advertendum quod proportionaliter perceptiones diversificantur specifice secundum diversitatem essentialem potentiarum perceptivarum et hoc in esse perceptionis Ista perceptio sequitur naturam potentiarum ut supremus angelus perciperet perceptione superioris speciei inesse perceptionis quam anima christi ymaginor quod perfectio quae est gradualis in eadem specie nichil ponit inperfectione essentiali ideo ex infinitate eius nichil ponitur de perfectione maiori Ex infinitate modi percipiendi quantum nisi speciem unde concluditur infinitas perceptione potentiae

et sic anima christi ut sit eadem qualitas quantum ad speciem percipit finite et angelus perciperet perceptione alterius speciei in esse perceptionis et perfectioris quam anima christi utque si eadem qualitas ponere successive in anima christi et in angelo ipsa esset alterius speciei et perfectioris in esse perceptionis in angelo quam in anima christi et ideo perfectio simpliciter non debet attendi penes infinitatem gradualem sed secundum speciem ut ignis in infinitum augmentaretur extensive si apponeretur combustibilia Sed ex hoc non argueretur perfectior secundum sensum Ideo ex hoc quod anima intelligat notitia infinita intensive non arguitur perfectior essentialiter deberet sic argui potentia perceptiva producit notiam infinitam secundum speciem igitur est infinita et tunc antecedens esset falsum

Et replicatur si ascendamus per species notitiarum anima nam terminabitur per quamcumque speciem sed procedit per omnes

dicitur quod non loquitur de specie essentiali sed perceptionis id est de modo percipiendi ut esset alterius speciei inesse perceptionis in angelo quam in anima christi sed in suo esse essentiali Et sic licet esset processus in infinitum in speciebus notitiarum non tamen ?? huius potentiae et sic apparet quod ista ratio est sophistica quando dicitur potentia perceptiva debet quantificari dicitur quod non intelligitur consequentiam ad perfectionem specificam et sic dico quod animae christi repugnat habere notitiam infinitam

Ad aliam rationem quae est de latitudinem accidentium

Secunda ratio assumit quod nulla notitia potest esse infinita et tota est sub minima etc et sic dicitur hic quod non loquimur hic de perfectione specifica essentiali sed de specifica perfectione in esse perfectionis perceptionis et illa est accidentalis et sic staret eandem quantitatem in numero esse alterius speciei in una potentia quam materia et staret esse processum in infinitum respectu eiusdem qualitatis ut si qualitas quae est in anima christi ponitur esse finita secundum speciem in esse perceptionis et si poneretur in intelligentia esset perfectioris speciei in esse perceptionis et sic convenire Et si daretur suprema et maxima creabilis et erit infinita illa notitiam in esse perceptionis et sic potest dici quod potentia perceptiva ita exclud?ione est infinita et ex hoc magis non arguitur perfecta quam albedo ex hoc esset infinita intensa

Tertia ratio

Tertia arguebatur sequeretur etc quantum esset de extrinseca denominatione non esset magnum inconveniens concedere quod haberet unam qualitatem sic infinite incesibilem posset tamen esse ordo quantum ad modo percipiendi

Ad quartam sequeretur quod haberet infinita carentia Advertendum quod principalis pars beatitudinis ymmo quasi tota beatitudo est obiectum beatificum et solum per accidens et solum per accidens requiritur formalis beatitudo nam si obiectum potest communicare se ipsum non requiritur notitia seu beatitudo formalis sed requiritur propter q debilitatem potentiae et sic consistit beatitudo in obiecto

Secundo advertendum licet appetitus obiecti sit nobis naturalis appetitus tamen formalis beatitudinis non est nobis naturalis vel si inclinamur hoc est tamen cum limitatione certi gradus Tertio quantitas beatitudinis formalis et appetitus eiusdem est secundum institutionem gratiae et non naturae nam praecise beatus tantum appetit de beatitudine formali quantum deus vult nam non est appetitus naturalis respectu certi gradus sequitur quod beatus nichil plus appetit de beatitudine formali quam habet quia caritas non plus inclinat et sic non vellet esse magis beatus unde totum residuum beatitudinis non appetitur ab eo Ergo deficeret sibi infinita perfectio passibilis Si intelligitur quod possit habere infinitum intensiorem ex hoc nulla imperfectio consurgit unde non est eadem proportio statuum beatorum in qua una beatitudo formalis est alia maior quia beatitudo formalis est pars minus principalis modo non sufficit partem duplare ad hoc quod unum totum sit duplum ad aliud Ita beatitudo consistit principaliter ab obiecto et per consequens minus principaliter in formali ideo non sequitur beatitudo formalis est dupla maior in a quam in b igitur Sed solum sequitur quod est magis beatus secundum quid ut si sortes sit aequalis platoni et dupletur sortes secundum digitum non ergo sequitur quod sit in duplo maior quam plato Ideo non sequitur anima christi habet beatitudine formalem infinite excedentem beatititudinem a igitur est infinitum plus beata

Quomodo potest sustineri finitas

Restat videre quomodo possit sustineri finitas

primus modus licet nam sit finite capacitatis naturaliter secundum cursum naturalem institutum tamen per miraculum potest de potentia de absoluta ultra suam capacitatem naturalem infinitum recipere Exemplum devase continentem naturaliter nisi unicam pintam deus potest ponere duas pintas per pentrationem et sic in infinitum Iste modus esset quasi medius inter primum modum et alium qui dicit quod solum finite Credo tamen quod primus modus est melior et verior

Alius modus quod capacitas non terminatur ascendendo sed descendendo sicut ad modum potentiarum passivarum quae terminantur descendendo vel ad minimum a quo non possunt vel ad maximum et sic descendendo daretur aliqua notitia ita remissa quod non sufficeret inmutare nostram potentiam

Alia via quod quantum ad gradum terminantur et non quantum ad speciem unde ymaginatur adam quod realiter potentiam perceptiva sic terminantur quod datur maximus gradus et intensivus quo anima nostra potest percipiere et sic terminantur quantum ad gradum sed non quantum ad speciem et sic non posset percipiere per nobiliorem speciem Per hoc salvat quod non potest tantum mereri quin potest praemiari unde dabitur sibi gradus superioris speciei licet non intensior gradus in eadem specie Possemus dicere quod anima terminatur tam quo ad gradum quam quo ad speciem et tamen numquam veniret ad huiusmodi gradum quia cum finite stat quod excederet meritum hominis dato quod viveret per triginta milia annorum scilicet per magnum annum platonis // Prima viam salvatur meritum Ad hoc dicam in 2o sententiarum et in secundo meo principio

Notatur in adam in additionibus quod multiplex est capacitas

prima subiectiva et ista ponitur esse infinita ita quod sicut deus potest infinitum multa agere ita quod anima aliter se habet ut passiva 2o modo ut activa unde eius productio non est formaliter perceptio 2o quod perceptitas activa vel perceptiva ut activa vel in esse perceptive active est finita ut si reciperet notitiam infinitam solum finite perciperet Ponamus quod potentia sit perceptiva ut 10 et fuerit ibi 10 gradus visionis et centum ibi deus alios decem gradus dico quod non causabunt maiorem visionem licet Adam dicat oppositum

Alia est capacitas eminenter contentiva et ista communicatur rebus secundum perfectiones earum

Alia est capacitas repraesentativa et ista est in deo infinita et in creatura finita Et diceretur quia quaedam obiectiva et quaedam formalis ut obiectum et etiam species et etiam notitia Alia notitia possit esse infinite repraesentativa quia esset infinitorum obiectorum et sic quodlibet genus et maxime transcendentia sunt infinite repraesentativa

Alia est capacitas coexistitiva isto modo capere non est alteri coexistere et capere alterum in se et sic capiamus deum magis tamen proprie sumus in deo quae ipse in nobis Isto modo quaelibet res est infinite capacitatis quia deus posset totum mundum ponere in grano milii ut in sacramento cuius christus coexistit cuilibet pucto hostiae

Conclusiones

Circa distinctionem 33am prima conclusio quod proprietates personarum sunt ipse personae et etiam sunt ipsa divina essentia Realiter proprietas patris est pater est per consequens est essentia

Secunda conclusio proprietates differentiarum personarum aliter se habent ad personas quam ad essentiam quia sunt distinctione personarum et non sunt distinctive essentiae ultima conclusio dicit Augustinus pater est etc

Lectio 36, De fruitione [Erlangen Transcription]
Utrum a parte obiecti aliquod bonum finitum sufficiat ultimate terminare appetitum rationalis creaturae?

In alia lectione Prius fuit adducta difficultas tangens finitatem humanae capacitatis quantum est ex parte potentiae

Nunc restat inquirendum utrum a parte obiecti aliquod bonum finitum sufficiat terminare ultimate appetitum rationalis creaturae

Advertendum primo quod generaliter omnis creatura sive cognitiva sive non appetit summum bonum tamquam suum ultimum finem Istud est de intentione philosophi primo ethicorum Bonum est quod omnia appetunt et fuit antiqua descriptio Eustratius dicit aristotelem per bonum intellexisse deum ergo quaelibet creatura sive rationalis sive cognitiva sive non appetit illud patet aliunde

nam est subordinatio finium ergo quilibet finis medius appetitur vel desideratur propter ultimum et per consequens magis ultimus appetitur et consideratur Et hoc potest dupliciter ymaginari uno modo resolvendo huiusmodi appetitum ad divinum et infrustrabile imperium nam per voluntatem deus ne dum regit res existentes et dirigit ymmo etiam res quae non sunt obediunt Secundo modo potest ymaginari ut quantum in se est coniungantur suo principio effectivo huiusmodi appetitus secundum ymaginationem Boetii alias tactam Advertendum quod multiplex reperitur in rebus bonum Quodam concernit individuum aliud speciem aliud genus aliud universum

Quantum ad primum animalia ratione individui Appetunt cibum qui est conservativus individui et est eis bonus et comestio bona et hoc bono continente individuum Aliam appetunt etiam generationem propter bonum speciei quantum ad 2m nam generatio et coytus ordinantur in speciem Tertium bonum generis est et istud est agentium aequivocorum sicut causarum superiorum respectu huiusmundi inferioris sic intelligentiae et corpora caelestia movent ista inferiora et dirigunt ad suos fines ratione boni ergo quia non communicant secum in genere Aliud est bonum respectu totius universi Et istud per quandam analogiam a deo et fit respectu totius mundi et sic bonum quanto communius tanto divinius

Nunc advertendum nedum creaturae appetunt deum per obedientiam suae voluntatis sicut appetunt ipsum mutari et sibi assimilari quantum possunt ideo actiones resolvunt in ultimum quantum possunt sibi assilentur Quia creatura rationalis ultra alia scilicet non intellectualia potest deo assimilari eo quod ipsius est capax cognitive et dilative seu per amorem unde quasi in deum transformatur ideo singulariter creatura rationalis ipsum appetit omnibus gradibus appetendi repertis in aliis Ita quod quot sunt species appetendi vel inclinandi in aliis ita in hominibus Conclusio responsiva Creatura rationalis non potest in aliquo bono finito quietari etiam de potentia dei absoluta Probabatur alias per aliquas rationes primo ex insufficientia creaturae quae nec sibi ad esse nec bene esse sufficit ergo nulli alteri creaturae potest sufficere Secunda ex habitudine causae finalis ad suum effectum quia sicut causa effectiva se habet ad effectum producendum ita causa finalis ad terminandum quietative aliquem appetitum Et sicut causa creata non potest esse causa respectu effectus finibilis quia consimilis est habitudo hic ubi

Ex necessaria habitudine rei ad suum finem solus deus est causa finalis quia consimilis est habitudo omnium et singulariter rationalis creaturae

Corollaria
Primum corollarium: res essentialiter perfectior est a suo fine dependentior

Primum corrollarium Res essentialiter perfectior est a suo sicut dependentior nam secundum gradus specificos sunt etiam gradus inclinationum diversarum in specie superiori ita quod tot graduum reclinationum est contentiva quot graduum specificorum huiusmodi species est contentiva et sic est dependentior

Secundum corollarium: latitudo honestatis naturalis et essentialis perfectionis correspondent sibi adaequate

Secundum corollarium Quod latitudo naturalis honestatis et essentialis perfectionis correspondet sibi adaequate unde honestas naturalis est habitudo rei ad suum finem et tendentia iuxta naturae capacitatem Etiam de naturali iustitia legitur platonem scripsisse plures libros in quibus naturalem iustitiam vocat quando omnia sunt optime ordinata scilicet opiniones naturales et tanto res est perfectior plures habent operationes naturales recte ordinatas

Tertium corollarium: quod res perfectior universaliter est dependentior

Sequitur ulterius quod res perfectior etiam est generaliter dependentior nam ex habitudine effectus ad causam efficientem et conservantem quanto res est imperfectior tanto est dependentior nam quanto ad eius productionem requirit maiorem influxum effectuum tanto ad eius conservationem requirit maiorem influxum conservativum

Quartum corollarium: quod ad subtractionem influxus causae finalis res desineret esse

Sequitur quod ad subtractionem fluxus causae finalis effectus desinit esse vel res desineret esse probatur quia tanta est dependentia effectus ad causam finalem sicut ad causam agentem sed ad subtractionem causae agentis effectus non produceretur igitur ad subtractionem causae finalis effectus desineret esse unde si subtraheretur influxus causae finalis ipsa res esset pessima quia esset sine ordine et ideo repugnat deo et naturae quod sit talis res

Quintum corollarium: quod creatura non tendit in non-esse positive et tamen sibi derelicta in non-esse subito deflueret

Sequitur ulterius quod creatura non tendit in non esse positive tamen sibi derelicta in non esse subito deflueret patet quia tendit et inclinatur in summum esse scilicet deum ymmo necessario quam diu est ergo non tendit in non esse sed magis in contrarium Causa finalis requiritur partim ad conservandum Etiam causa effectiva

Sextum corollarium: quod illud con[??] dictum creaturae inclinatur ad non-esse

Sequitur quod dictum commune scilicet creaturae inclinantur ad non esse debet intelligi passive ad istum intellectum quod creatura est talis naturae inperfecte quod sibi derelicta statim tenderet in non esse et hoc non est positive sed ex indigentia

Septimum corollarium: quod spiritualis creatura est indigentior quam corporalis

Sequitur quod dictum commune quanto creatura est perfectior tanto est dei indiligentior et habet inperfectionem sibi annexam nam quanto est perfectior tanto magis habet dependentia et indigentior pro sui conservatione

Octavum corollarium: quod suprema intelligentia, si daretur, magis passive tenderet in nihilum quam mixtum ex contrariis

Sequitur quod res spiritualior est indigentior corporali Sequitur quod suprema intelligentia si esset creabilis quantum est detendentia passiva magis tenderet in nichilum quam mixtum a contrariis Patet error dicentium quod intelligentiae vel creaturae separatae a materia et incorporales sint necesse esse et pervenit ille error ex malo intellectu habitudinis creaturae ad deum ymmo quantum est de se magis sunt apta passive ad non esse quam mixtum ex contrariis Sequitur quod res perfectior est et nobilior magis subicitur deo et magis tenetur deo quam minus perfecta nam magis indiget deo ergo magis debet humiliari Ex consequenti suprema intelligentia creabilis si daretur tenetur esse summe subiecta et summe humilis quia magis a deo reciperet

et magis indigeret patet quod per nostra merita non debemus gloriari nec reputare nos dignos apud deum Quia secundum augustinum super psalterium sunt dei dona et quanto plus elevat tanto creatura est magis indigens quia sicut respectu naturae ponitur indigentia ita respectu operum virtuosorum

et sic est dementia et extrema ignorantia de operibus virtuosis vel elevatione intellectus superbiae sed cum maiori timore deberet vivere

Nonum corollarium: quod demonstrationes necessario inclinatur in Deum tanquam in finem ultimum et summum bonum

Sequitur quod daemones necessario inclinantur in deum tamquam in finem ultimum et summum bonum patet quia non stat creaturam esse nec in habitudine ad suam causam finalem modo non potest esse corrupta talis habitudo vel inclinatio manente re Consequenter si daretur creatura male habituata experiri potest inclinationem in deum Patet ex dictis quod est insolubilis habitudo rei ad deum quae non potest auferri nisi per desiderationem rei Cum isto stat actus liberi arbitrii patet quia stat quod aliquis odiat deum et acquirat habitum odiendi qui erit contra naturalem inclinationem

Item stat quod creatura quantum est ex parte actus voluntatis aliquid acceptet tamquam ultimum finem licet decepta quia stat quod aliqua creatura ignoret deum esse vel non credat et statuat aliquod temporale tamquam ultimum finem Et stat quod voluntas eius non quietetur quia naturalis inclinatio non quietatur sed non percipit illam motionem naturalis inclinationis propter hoc quod adeptus est quod appetebat et sic staret quod aliquis crederet esse felix et esset valde miser et sic patet quod creatura rationalis non potest quietari in aliquo bono finito licet crederet oppositum propter habitum deputatum fortiter moventem

Conclusiones

Circa distinctionem 34am haec propositio concedenda est Tres personae sunt unus deus et una essentia

Secunda conclusio usus sanctorum est concedere quod una essentia est rerum personarum et tres personae sunt unus essentiae Sed non conceditur quod unus dei etc quia si sic videretur aliqualis distinctio inter personas et deum Et sic videretur quod haberet unus deus tres personas sibi subiectas vel forte creasset vel fecisset

Tertia si divina essentia est tres personae et quaelibet earum ita divina sapientia et bonitas

Quarta potentia attribuitur patri sapientia filio bonitas spiritu sancto nam in creaturis patres sunt communiter debiles ideo ad hoc removendum in patre in divinis attribuitur sibi potentia Et iuvenes consequenter non sunt sapientes igitur attribuitur etc Spiritus videtur innuere superbiam ideo sibi attribuitur bonitas et removendum et licet cuilibet sunt propria tamen iste modus etc Iste terminus emonsyon attribuitur personis id est consubstantiales et unius substantiae Contra Arrum dicentem oppositum dixit enim quod substantialiter essent distinctae et in consilio nyceno ista veritas fuit determinata quod pater et filius et spiritus sanctus essent emonsion postea per unum imperatorem et per arrianos fuit indebite factum Consilium in arrianno ubi oppositum fuit inductum etiam

Lectio 39, De fruitione [Erlangen Transcription]
Quae sit intrinseca ratio diligibilitatis Dei?

In alia lectione Postquam in praecedentibus ostensum est quae sit intrinseca ratio diligibilitatis dei nunc ostendendum est quasi per effectum et ex radicibus praedictis scilicet ex habitudine creaturae ad deum etc.

Quod creaturae ad Deum et viceversa est summa propinquitas

prima suppositio quae sequitur ex praedictis quod creaturae ad deum et viceversa est summa propinquitas ex qua debet consurgere summa ratio diligibilitatis Resolvendo naturam si pater carnalis quia est causam filii ex quo censeatur propinquius filio scilicet quod dat filio esse in infinitum magis ebet deus dici propinquus creaturae ratione productionis et ratione conservationis

Quod in infinitum in Deo reperitur maior causalitas paterna et materna superna amicitae beneficientiae, et purae honestatis, delectabilis, et utilis quam in quocumque Patre carnali

Sequitur quod in infinitum plus reperitur habitudo paterna materna fraterna habitudo licite amicitiae amoris honesti delectabilis et utilis quam in creatura quia creatura valde modicum facit ad hoc ymmo effectus vel creatura potuit produci a solo deo ita quod in deo est plena causalitas et sic omnis habitudo materna reperitur in deo in infinitum perfectiori modo quam in creatura Ita omnes habitudines licite amicitiae vel amoris reperiuntur in deo maxime respectu generis humani Sicut dicit magister lactantius et alii quod deus totum residuum fecit propter hominem etiam angelos unde creavit angelum ut homo ministraret licet quo ad speciem est superior Amicitia ostendit quia factus est homo nobiscum quantum est de beneficentia sua patet in opere creationis de honestate pulchritudine deletabilitate et utilitate patet quod in eo est status omnium bonorum aggregatione perfectus potest patet ex hoc quod congrue dicitur in oratione dominica pater noster quia in infinitum est nobis pater noster si comparere ly pater noster quam sit pater carnalis qui nos genuit

Quo nos omnes essemus nobiles nisi sponte degeneraretur et sponte reduceretur in servitudinem[?] ultimam

Sequitur quod omnes essemus nobiles nec sponte degeneraremus et redigeremus nos in vilissimam servitutem patet quia habemus patrem nobilissimum actuum 77o ipsius enim genus sumus nos id est sumus de genere ipsius Sequitur admiranda peccati turpitudo scilicet relinquendo generis nobilitate et vis hereditarium et regnum infinitum servissime iustitiae subiciendo nos servituti et hoc in eius contemptum

Quod omnis malus est ignorans

Sequitur ulterius quod valde pulchre dictum est ab aristotele quod omnis malus est ignorans quia nisi oportet ignorantia numquam quis relinqueret generis sui nobilitatem et libertatem et subiceret se vilissime servituti convertendo se ad rem habentem oppositas conditiones rei quam quaerit quia nec rem boni nec pulchri nec honesti et sic de aliis est in peccato est ratio mali tristabilis et sic de aliis conditionibus oppositis conditionibus repertis in deo In omni peccato est quaedam tristia scilicet vel naturalis distincta vel ydemptice cum natura

Advertendum quod semper ex inclinatione una ab una parte et alia ab alia consurgit quaedam tristitia Et ideo omne peccatum habet rationem tristibilis Et hoc potest dupliciter ymaginari uno modo quod generatur ex repugnantia inclinationum consurgit aliqua tristitia quasi naturalis per modum primi motus Secundo potest ymaginari quia licet non cognosceret ex inclinationum repugnantia aliqua tristitia quae esset accidens distinctum ab huiusmodi substantia potest tamen ymaginari quod per sensum naturae percipiat tristabiliter

ut dicit wilhelmus parisiensis unde praeter quinque sensus exteriores etiam interiores et potentiam intellectivam et volitivam ponitur instinctus naturalis qui ponitur esse per modum aequivalentis conditionis ad alium sensum et vocatur sensus naturae instinctualis per quem res percipit aliquid sibi disconveniens Iuxta quam ymaginationem salvatur quod sortes percipit inimicum alia perceptione quam perceptione sensus scilicet ex terroris vel in terroris et quandoque insurgit error per modum effectus ad sensum naturae Aliquando experientia docuit quod huius sensus insit brutis ut percipiendo obiectum terribile et sic ex talibus inclinationibus sensus naturae percipit tristitiam quaedam ymmo tristatur et sic omne peccatum est realiter tristabile scilicet vel tristitia quae est in sensu naturae vel tristitia quae causatur in sensu cognitivo in bene disposito

Quod nihil ex nobis possumus tamquam ex nobis.

Sequitur quod ex nobis nichil possumus tamquam ex nobis patet per apostolum nihil etc patet ex habitudine quam habemus ad deum quod creatura nichil sufficit per se ita deus est nostrum esse reparari etc saltem causabiliter Pro intellectu doctorum advertendum quod aliqua dicuntur fieri secundum communem cursum naturae proportionaliter sicut in pollitiis sunt ministri et illa quae fiunt per eos secundum exigentiam minorum officiorum suorum dicuntur fieri etiam consequenter in naturalibus et institutio secundum quam si aliqua fiant dicuntur naturaliter et secundum communem cursum naturae et si varietur illa institutio vocatur super naturalis

Circa hoc restat dubium utrum ex puris naturalibus scilicet secundum institutionem naturalem creatura possit aliquid per se agere videtur quod non adiuncto peccato originali patet quia per id genus humanum est quasi incarceratum et per hoc postea fundabo quod creatura non potest aliquid id de gratia

Quod optima est habitudo subiectionis creaturae per actus virium superiorum

Sequitur quod optima est habitudo subiectiones creaturae per actus virium superiores patet quia tunc optime se habet regimen animae quin ibi est pax illarum scilicet si inclinationes sunt conformes tunc est pax

Quod sic Deo subici est realiter nobilitari

Sequitur quod sic deo subici est realiter nobilitari patet quia realiter homo est effici filium dei et per consequens iuxta dictum apostoli est effici heredem regni etc

Quod in creatura habitudo subiectionis est nobilior quam habitudo denominationis

Sequitur quod in creatura habitudo subiectionis est nobilior quam habitudo dominationis unde creatura potest habere duplicem habitudinem

unam ad res infra se in quibus dominatur etiam iuste et quas dirigit in suos fines

Aliam ad deum ut ei subicitur Sed huius habitudo creaturae ad deum est nobilior quia ex illa consurgit summa perfectio in creatura et sic non est de alia

Quod melius est animae Christi Deo plene subici quam toti mundo dominari vel hypostatica unione Deo uniri

similiter quod melius est animae christi per plene deo subici quam toti mundo dominari vel deo ypostatice uniri patet quia dominari toti mundo et uniri deo ypostatice non sunt de intrinseca ratione felicitatis Item quod si esset praecise unita deo ypostatice et esset domina creaturarum aliarum non esset felix

Quod nobilius est servire quam dominari quantum ad creaturam

Sequitur quod nobilius est servire quam dominari et hoc quantum ad creaturam ideo dicitur servire deo est regnare id est excellentissimus modus et perfectissimus Sequitur quod regnare non habet proprie nobilitatem nisi ex subiectione scilicet respectu dei

Quod secundum proportionem subiectionis creaturae ad Deum quantificatur eius nobilitas

Sequitur quod secundum proportionem subiectionis creaturae ad deum quantificatur eius nobilitas sic quod quanto magis deo subicitur tanto est nobilior et hoc quantum ad nobilitatem radicalem unde principes aliquando denominantur nobiles sed alia est deno nobilis radicalis

Quod praelati et doctores ad maiorem gradum subiectionis obligantur

Sequitur quod praelati et doctores ad maiorem gradum subiectionis obligantur quam alii inferiores doctores in quam ex gradu et notitia nam ex cognitione dei et habitudine ipsius ad deum consurgit subiectio Praelati obligantur officio seu ratione offici et maioris et docti ratione cognitionis

Quod sunt varii gradus subiectionis

Advertendum quod sunt varii gradus amoris dei et subiectionis ad ipsum

primus et supremus est actualiter et continue velle sustinere quidquid deo placeret etiam annichilationem etiam perpetuum cruciatum vel quodcumque aliud ymaginabile penale et continue esse in huiusmodi actu et diversificaretur secundum intentionem actus volendi quia sic volendo staret quod intensius et intensius continue vellet sustinere et per volitionem alterius speciei

sed quantum est ex parte obiecti iste est supremus gradus infimus gradus est velle facere quidquid deus praecipit et velle vitare omne illud quod deus praecipit vitari vicem omne quod tenetur facere et vitae consimiliter istud quod tenetur vitare et ad istud quilibet homo obligatur ex praecepto Consequenter secundum gradus statuum augetur obligatio praelati et docti plus obligantur etiam religiosi ratione suae professionis Consequenter summus pontifex ad summum obligatur

Quod ad Deum diligendum fruitione in via non obligamur in primo modo nec ad primum gradum subiectionis

Sequitur Quod ad deum diligendum fruitive non obligamur primo modo nec obligamur ad primum gradum quia nusquam in sacra scriptura hoc reperitur Advertendum quod si occurrat talis materia iuxta primum modum homo debet se suspendere ab illa et debet eam tollere et non iudicare ita quod non obligatur ad habendum in illa materia aliquem actum allectum sed potius suspensivum

tamen si haberet huiusmodi actum volendi esset valde meritorium sed non est tutum elicere tales actus

Quod electio adnihilationis vel perpetui cruciatus contingit dupiliciter

Advertendum quod cum electione huiusmodi annichilationis vel cum volitione suscipiendi perpetuum cruciatum Contingit dupliciter creaturam se habere

uno modo quod absque remorsu virium superiorum et inferiorum habeat huiusmodi volitionem

Alio modo staret quod esset aliqua rebellio in viribus inferioribus et sic stat in caritate quod aliquis habeat motus contrarios et tamen talis creatur habeat efficacem volitionem

utrum aliqua possit esse quae posset sic velle absque remorsu quocumque vel inclinatione naturali Tenendum est quod sic ut patet de anima christi quia ibi omnia conformabantur divinae inclinatione Item ibi fuit plena obedientia virium inferiorum respectu superiorum virium christi sic quod vires inferiores non potuerunt ex nec in actu nisi secundum subordinationem ad superiores Patet quomodo deus est summe diligendus ex habitudine intrinseca et extrinseca

Conclusiones

Circa distinctionem 37am prima conclusio Deus est in omnino natura essentialiter principaliter et potentialiter et non incipit noviter esse in aliqua nisi per accidens scilicet quia incipit esse in eo unde dici brangwerdini quod deus est in spatio infinito ymaginario extra caelum

Secunda deus est in spiritibus et animabus per gratiam et maxime in anima christi unde ibi dicitur esse magis ubi magis operatur sicut anima humana plus operatur in una parte quam in alia et nobiliori modo

Tertia conclusio ubicumque deus inhabitat et non econtra unde inhabitare est speciali modo se habere sicut in sanctis

Quarta conclusio Deus antequam res essent erat in se ipso et semper fuit

Quinta conclusio deus est habitator quorundam non cognoscentium ipsum patet de parvulis baptizatis unde virtute sacramenti infunduntur virtutes theologicae cuilibet baptizato

Sexta conclusio licet deus sit ubique non tamen sordibus rerum inquinatur sicut declarat magister in littera de radiis solaribus

Septima conclusio non est dimensive et circumscriptive in loco

8va conclusio Deus nullo modo est nobilis nec localiter etc

Lectio 41, De fruitione [Erlangen Transcription]
Quae realiter est materia praecepti de dilectione Dei et proximi
Quod quia creatura est propter Deum, ideo debet diligi propter Deum

In alia lectione Advertendum circa materiam motam quae realiter est materia de dilectione dei et proximi quantum ad sui principalitatem

et quantum est ad punctum mere essent doctores satis concordes scilicet quod secundum ordinem rerum esset ordo dilectionum proportionalis

Sed discordia est inter doctores propter aequivocationes vocabulorum istorum scilicet uti et frui Ex una parte et ex alia parte propter ignorantiam actuum animae et proprietatem eorum etiam quia ignoramus naturam potentiae volitivae et motum ipsius in eius obiectum

Pro declaratione materiae ut solvantur argumenta alias adducta fuit dictum quod solus deus est licite et ordinate fruitionis obiectum

Argumentum fuit rationibus aliquibus una ratio fuit quia voluntas potest fieri ad aliquid propter se etiam licite quod non est deus nam bonum sub ratione boni ostensum potest diligi propter se et illa ratio non est dei specialiter

Propositiones sequendo viam Eliphatus

Exequendo viam eliphat in illa materia sit haec prima propositio

Prima propositio: non quodlibet ens potest esse fruitionis obiectum

non quodlibet ens potest esse obiectum fruitionis probatur dupliciter primo nam aliquid est ymaginabile quod non habet rationem boni sicud miseria igitur voluntas non potest ferri dilective in illud propter se

Secundo non esse non potest esse obiectum fruitionis eo quod non habet rationem boni nec potest sub electionem eadem

Secunda propositio: quodlibet ens potest esse obiectum usus

Secunda propositio Quodlibet ens potest esse obiectum visus probatur nam circa quodlibet ens voluntas potest habere actum dilectivum relativum in aliud quod magis diligit ymmo quocumque dato potest aliud ens magis diligere igitur circa quodlibet ens potest habere dilectionem quae est usus

Tertia propositio: Quod[?..?] aliud a Deo potest esse obiectum usus diligenti[??]

Tertia propositio omne aliud a deo potest esse obiectum usus ordinati ymmo debet esse patet ex habitudine omnium rerum in deum quia quaelibet res est diligibilis in deum et propter deum tamquam propter bonum finale

Quarta propositio: omne nolle est usus

Quarta propositio omne nolle est usus patet quia omne nolle est fuga quaedam alicuius disconvenientis quae quidem fuga non est fuga aliunde nisi ratione illius quod amatur ergo illa fuga ordinatur in amorem et per consequens est propter aliud magis dilectum

Quinta propositio: quicquid vult voluntas, vult propter se vel propter aliud

Quinta propositio Quidquid vult voluntas illud vult propter vel propter aliud et in isto stat tota difficultas mere Probatur nam bonitas est causa per se ergo semper agit propter aliquem finem Ista propositio trahitur ex secundo physicorum et 9o metaphysicae per aristotelem et commentatorem Ad idem etiam Anselmi variis locis dicens voluntas numquam exit in actum nisi habeat animae id est nisi propter finem quem intendit alium a se vel est met finis

Sexta propositio

Sexta propositio omne velle voluntatis est usus vel fruitio patet quia voluntas non potest exire in actum quin habeat cur vel ergo propter se et sic est fruitio vel propter aliud et sic est usus unde non stat voluntatem agere nec propter finem Ideo primo et 2o physicorum ponit quod finis est causa causarum Unde materia non alteratur nisi ad certe forme receptionem nec agens ageret nisi sub ratione certi finis ymmo voluntas in omni sua actione praecipue in actione nobili quae est velle vel nolle semper agit propter finem si igitur est obiecti per se est fruitio si propter aliud est usus et loquor de de liberatis et non de primis motibus vel aliis non de liberatis Ex alio nam ita est de intellectum igitur proportionaliter est de voluntate Antecedens declaratur Nam intellectus cuicumque propositioni assentit illi assentit vel per se ut sunt principia vel assentit illi vel illis ex evidentia sumpta ex aliis sicut conclusionibus ipsa voluntas circa finem habet fruitionem circa media habet usum unde voluntas finem diligit propter bonitatem ipsius finis in se et media diligit gratia finis sicut intellectus assentit principiis propter evidentiam eorum in se et assentit conclusionibus propter evidentiam principiorum

Conclusio Elipahti

Secundum ista satis patet sequenda via Eliphat quomodo omnis actus mundi ipsius voluntatis vel est usus vel fruitio et quomodo actus usus non potest licite haberi respectu dei nec fruitio respectum creaturae

Obiecto contra viam Eliphati

Sed contra hoc est argumentum factum nam bonum sub ratione boni in communi est obiectum etc Item idem actus est usus et fruitio igitur fruitio habet pro obiecto quoddam creatum probaretur consequentia faciliter per sylogismum expositorium Respondet Eliphat quod nullo modo voluntas potest habere actum deliberatum quin realiter sit usus vel fruitio

Ad rationem quando dicitur possibile est quod intellectus praesentet voluntati bonum sub ratione generali bonitatis

Respondet in sententia quod illo casu stante vel voluntas referret in ultimum finem et sic propter illum diligit huiusmodi bonum sub ratione boni scilicet in communi referre in aliud vel potest huiusmodi bonum diligere propter se scilicet non referendo in aliud et ideo secundum suam libertatem ipsa voluntas se limitabit Contra hoc replicatur nam ponamus quod intellectus sicud praesentat voluntati ita etc dictet voluntati illud non esse referendum ad aliud nec propter se diligendum licet erroneae Tunc videtur quod voluntas potest se illi dictamini conformare

Respondetur quod nullo modo potest voluntas exire in actum scilicet producendo volitionem nisi ordinando illam in aliquem finem scilicet sic quod exeat in actum absque hoc quod per causam finalem dirigatur in agendo quia est ordo essentialis in agendo sic quod causa effectiva realiter dependet a causa finali sic quod non potest exire in actum nisi sine concurrente in suo modo causandi Contra replicatur nam possibile est quod aliquis ex pietate naturali dat pauperi elemosivam absque hoc quod referat in aliud vel quod faciat propter se absolute igitur stat voluntatem volle exequi absque relatione in finem aliquem

Responsio

Advertendum quod multi sunt actus voluntatis super quos non habetur reflectio sicut in intellectu saepe contigit Ideo bene stat quod in voluntate sit aliqua intentio quae non perticipatur percipiatur a nobis unde valde possibile est quod plures sint motus in voluntate nostra quos non experimur

et sic licet non evidenter experiamur velle a quia volumus b non propter hoc negandum quin voluntas referat semper in aliquem finem Et intelligitur semper de actibus voluntatis deliberatis Et sic non est possibile velle dare elemosivam nisi altero modorum scilicet vel propter deum vel ex affectione comodi scilicet ex timore vel aliunde licet non semper experiamur propter defectum alicuius reflexi Et sic dans elemosivam vel dat ex timore pene vel propter vanam gloriam vel alium finem illicitum vel propter deum et sic licite verum est quod voluntas ratione libertatis suae potest sibi constituere finem Consequenter iuxta istam ymaginationem diceretur quod nullus esset actus deliberatus voluntatis quando vel esset ad bonum sive ad malum finem Consequenter iuxta istam ymaginationem Et concedat iste doctor quod nullus talis quin vel sit ex caritate vel ex cupiditate et sic consequenter quod omnis talis vel est meritum vel culpa Et allegat Augustinus contra Iulianum dicens omnis actus in quam deliberatus infidelis est realiter peccatum potest exemplum si aliquis restat nudum vel nutriat famelicum quia nullus talis feratur indebitum finem Istud est probabile licet consequenter non teneatur

Arguitur contra praedictum ponamus quod deus in patria appareat alicui ita quod ille nesciat utrum sit deus vel creatura appareat tamen huiusmodi res bona Ponatur ulterius quod voluntas eliciat recte aliquem actum amoris tunc videtur quod huiusmodi actus nec sit usus nec fruitio Quia quemcumque actum eliceret scilicet vel usum vel fruitionem exponeret se discernum et sic peccaret mortaliter ergo potest habere actum bonum qui nec sit usus nec fruitio

Respondetur quod stante casu isto voluntas non potest exire vo in actum quin peccet nam sicut ratio probat exponeret se periculo Sed fortificetur casus et ponatur quod appareat beato dicitur quod non exiret in actum Cum fobeatitudine Contra praecipiat deus quod exeat in actum dicitur quod non est possibile nisi revelet sibi utrum sit deus vel creatura breviter in isto casu non potest exire in actum

Contra nam voluntas realiter est libera sic quod posset producere actum et non potest non producere omnibus aliis stantibus requisitis igitur potest non referre ita quod sicut mere libere potest producere ita in sua libertate habet quod referat vel non referat habeat ergo se sic respectu sui modi quod non referat

Breviter respondet licet voluntas habeat actum in sua libertate modum tamen non habet in sua libertate non habet posito actu ymmo ad actum neccessario sequitur modus hoc est ex habitudine causae finalis ad efficientem Causa efficiens maxime electiva non potest sine fine exire in actum

Solutione ad aliam rationem

Consequenter ad aliam rationem quando dicitur quod idem actus est usus et fruitio igitur fruitio habet aliquod obiectum creatum plures tenent quod fruitio et usus realiter distinguuntur ita quod non stat aliquem eundem actum esse voluntatis esse usum et fruitionem unde diceretur quod dilectio dei est causa dilectionis creaturae et sic faciliter esset solutum Tenendo tamen positionem adae scilicet quod est idem actus

Respondetur ad et dicitur quod ratio est pure sophistica quia licet ille actus habet pro obiecto aliquam creaturam non tamen est illius fruitio ideo non arguit contra intentionem conclusionis quia stat quod fruitio respectu dei sit usus respectu creaturae

Sed contra obicitur sequeretur quod deus et creatura aeque perfecte et aequaliter diligerentur quia est idem actus adequate dilectio dei et dilectio creaturae Et per consequens non est ordo actum sicut est ordo rerum

Notandum quod deus multipliciter diligitur vel quo modo dilectio dei se habeat ad dilectionem creaturae solum distinguuntur uno modo quod deus diligitur appreciative Alio modo effective

dilectio appreciativa dupliciter capitur apud doctores uno modo est dilectio sequens iudicium de divina perfectione et quantificari solet secundum iudicium in intellectu de deo quod est summum bonum et quod est summe perfectus secundum tale iudicium formatur et quantificatur dilectio et sic deus diligitur in infinitum appreciative

Consequenter diceretur de dilectio affectiva quod staret quod aliqua creatura diligeretur intensius quam deus et hoc ordinate et licite sed non appreciative potest ordinare et hoc saltem in diversis suppositis Est tamen semper dilectio dei nobilior quia est appreciative infinita 2a ipsa dilectio dei est alterius modi in esse affectionis quam dilectio creaturae Aliter solent alii capere dilectionem affectivam et vocatur illa qua voluntas optat tali respectu cuius est tantum bonum in esse et sic dilectio respectu dei est infinita quia creaturam optat deo quod fit summum bonum et sic non diligimus creaturam vel sic non optamus creaturae quia non optamus quod aliqua sit deus et sic semper finite diligimus creaturas Iste modus diceret a primo nam sic semper est maior respectu dei quam respectu creaturae Tenendo ergo quod sit idem actus fruitio et usus quomodo salvabitur quod deus plus quam creatura

modus est facilis quia idem actus potest habere diversas habitudines ad potentiam et obiectum Patet nam capiamus aliquos iudicium de aliquo illud habet duplicem habitudinem ad animam prima habitudo est quia realiter repraesentat illud cuius est iudicium etiam repraesentat intellectui aliquam veritatem Et secunda habitudo est realiter perfectior quam prima Item capiamus in patria unum actum qui est iudicium una habitudo illius est repraesentare Alia est certificare intellectum de veritate et 2a est nobilior quam prima

Item capiamus notitiam quam habet beatus in verbo de creatura illa repraesentat verbum et creatura in verbo relucentem et illa beatificat respectu verbi et non respectu creaturae ideo perfectius respectu huius obiectum quam respectu huius

Alii dicunt quod est eadem notitia principiorum et conclusionum et quod illa eadem est intensior notitia respectu principiorum quam respectu conclusionis ibi non est inconveniens quod idem actus sit intensior respectu unius quam respectu alterius et sic apparet quomodo illa militat quando semper sit solo fruendum

Responsio ad aliam rationem

unde omnes rationes supponibiles habent eandem rationem fruibilitatis et sic beati habent eandem rationem fruendi a patre et filio et spiritu sancto

Conclusiones

Circa distinctionem 39vam Quae incipit praeterea solet quaeri et est de divinae scientiae immutabilitate prima conclusio Scientia dei non est augmentabilis vel minuibilis et quod est immutabilis vel invariabilis

Secunda conclusio deus scit aliqua quae potest non scire patet quia scit auxilium fore contingenter

Tertia conclusio deus non potest aliquid scire ex tempore id est non potest in concipere aliquid scire

Quarta conclusio deus aliqua nescit quae potest scire quia multa possunt esse futura quae non sunt futura de ista materia dixit magister petrus quod videndum esset in quaestione et quod ergo faciliter transivit

Quinta conclusio aliam curam habet deus de rationalibus et aliam de brutis

Lectio 44, De fruitione [Erlangen Transcription]
Rationes contra illud quod Deo solum fruendum est

In alia lectione Pro clariori intellectu dictorum inducam rationes probantes

primo quod impossibile est eundem actum esse usum et fruitionem

Prima obiectio: Quod non impossibile eundem actum esse usum et fruitionem
Primum

Arguitur primo sic nam rationes obiectales usus et fruitionis differunt specifice ergo etiam actus illi consequentia tenet quia actus distinguuntur per obiecta antecedens probatur quia ratio obiectiva usus est referibilitas et ratio fruitionis est irreferibilitas modo istae sunt rationes totaliter oppositae

Secundum

Secundo nam si ita esset quod usus esset fruitio idem esset causa sui ipsius probatur consequentia nam dilectio fruitiva est causa dilectionis usus nam si diligo deum ut diligo creatura propter deum usu ordinato dilectio creaturam propter deum

Tertium

Item sicut se habet dilectio ordinata creaturae ad deum ita odium dei mali ordinatum se habet ad deum Ideo si dilectio creaturae est dilectio dei realiter etiam odium creaturae erit odium dei

posset confirmari per illud quod propter quod unumquodque tale et ipsum magis

Quartum

Item pari ratione diceretur quod tristitia est gaudium et econtra nam ista videntur aliqualiter opposita

Quintum

Item dilectio creaturae propter deum quae est realiter usus potest desinere referre in aliud obiectum quia non videtur unde provenit necessitas referendi ergo non est formaliter et intrinsece dilectio dei quia si sic non posset referre in deum antecedens probatur quia non videtur impossibilitas quod suspendatur vel tollatur huiusmodi relatio

Secunda obiectio: Quod creatura est fruendum
primum

Deinde probatur quod creatura est fruendum quia creatura est propter se diligibilis consequentia consequentia ex dictis antecedens probatur primo quia sicut creatura habet entitatem absolute contemptibilem Ita habet bonitatem proportionalem absolute diligibilem quia ens et bonum convertuntur Ideo sicut habet entitatem absolutam ita bonitatem quo dato huiusmodi bonitas diligeretur propter se etiam licite ex quo esset absoluta

secundum

Confirmatur Quia ita virtutibus videtur esse fruendum igitur probatur antecedens virtutes sunt propter se diligendae ut tenet per magistrum prima distinctione ubi dicit hoc expresse quia habent propriam dilectionem gaudium et perfectionem in se

tertiam

Item aliud a deo est dilective perferendum deo igitur alio a deo est fruendum probatur antecedens quia in casu quo sortes frueretur deo et videretur proximum in extrema necessitate constitutum in illo casu sortes teneretur subvenire proximo et relinquere fruitionem dei igitur in illo casu proximus est deo praeferendus unde in illo casu tenetur suspendere actum fruitionis

quartam

Item plus diligitur tota multitudo civium caelestium incluso deo qui ipse deus tamen illa non est deus ergo alia a deo sunt magis diligibilia quod plus diligatur constat quia ratione aliorum partium additur aliquis gradus dilectionis quia additur aliquas gradus delectationis quia ratione concivium additur aliquis gradus delectationis etiam dilectionis

quintum

Item christus est magis diligendus quam pater in divinis ergo pater non est summe diligendus probatur antecedens nam christus diligitur aequali dilectione tamquam deus sicut pater et etiam diligitur quia proximus

sextum

Item secundum opinionem illorum qui ponunt quod christus est constitutum quoddam ex natura humana et supposito divinae illud aggregatum videtur plus diligendum et habet rationem simplicis obiecti igitur debetur sibi maior dilectio

septimum

Item creatura est fruendum patet in casu ubi angelus sathanae satanae transferret se in speciem angeli lucis Aliae rationes sunt inducendae de quibus supersedeo usque ad aliam lectionem

Solutiones ad primam obiectionem
Ad primum

Pro solutione primae rationis

Primum

dico primo quod ubi obiecta non concurrunt inmediate ad causationem actuum et obiectorum Primo patet de actu divino adintra sive cognoscendi sive appetendi ille non dependet ab obiecto ergo est unicus adaequate respectu omnium obiectorum ymmo idem est actus omnia cognoscendi et omnia volendi simul et ideo ubi actus non dependet ab obiecto non est neccessaria distinctio actuum sicut obiectorum Item declaratur de notitia beatifica creata qua beatus videt verbum et creaturam obiecta sunt diversa et tamen actus est idem

unde conformiter ad hoc etiam actus revelationum non dependet ab obiecto ideo non habet talem neccessariam habititudinem quod sit respectu illius obiecti sic quod non possit esse respectu alterius unde actus fidei potest habere nunc illud obiectum postea aliud nec sequitur potest habere aliud obiectum ergo ille erit alterius speciei ut per fidem habetur assensus quod ante christus erit et potest esse assensus oppositi absque hoc quod varietur secundum speciem ymmo alias fuit declaratum quod idem actus potest esse obiectum plurium vel pauciorum et est radix illius quia non dependet ab obiecto

Item potest conservari de conceptibus universalibus et non habent obiecta nisi singularia et non variantur propter variationem illorum sed notitia universalis dependet principaliter a potentia abstractiva licet obiecta aliqualiter concurrant unde conceptus generis habet obiecta specifice distincta ex hoc non arguitur aliqua distinctio in illo conceptu

Secundum

dico 2o ubi obiecta causarent inmediate actus et essent causae principales vel totales in illo casu secundum distinctionem obiectorum esset distinctio actuum et secundum distinctionem specificam obiectorum esset distinctio specifica actuum

Et hoc intendit aristoteles in proposito respectu fruitionis et usus nullum obiectum obiective concurrendo est causa principalis vel totalis Sed obiective concurrendo et naturaliter mere ita esset ubi obiecta essent concurrentia principaliter vel totaliter sed in proposito non est sic quia respectu fruitionis creaturae hic in via deus non concurrit obiective et in patria licet concurrat tamen libere et sic fruitio viae causatur a potentia principaliter concurrente gratia et notitia habitudinis creaturae ad deum Si obiciatur de distinctione actuum in patria dicitur quod respectu eiusdem obiecti mere libere concurrentis causentur actus specifice distincti unde valde bene stat quod in patria respectu eiusdem obiecti sint habitudines seu actus diversis beatis specifice differentes et hoc ratione causae liberae agentis et ipsa eadem modo se habens potest elicere actum volendi vel nolendi indifferenter respectu eiusdem obiecti unde de consideratione liberae causae esse est quod eodem modo se habendo potest in varios effectus et sic apparet quod non oportet quod propter diversas rationes obiectales sint etc

Ad secundam rationem

Ad 2am quando dicitur sequetur quod idem esset actus causa sui ipsius negandum est de causa effectiva quia nichil potest se facere ut sic / ad probationem dilectio dei etc est causa etc dicitur quod non oportet ita esse generaliter quia stat quod idem actus voluntatis sit vel odium mali vel dilectio creaturae ergo non oportet quod alia distincta dilectio dei praecedat in voluntate et sic nec oportet quod omnis usus sit affective a distincta dilectione dei unde staret quod aliud praesentaretur tamquam valde malum et voluntas non haberet in se aliquem actu elicitu et voluntas eliceret actum volendi respectu illius Etiam creatura potest praesentari intellectui

et intellectus potest dictare quod sic diligenda et voluntas potest se sub conformare illi dictamini

Advertendum quod licet sit idem actus usus et fruitio habent tamen duas habitudines unam secundum quam fertur creatura in deum Alia secundum quam ordinatur secundum primam et si ponerentur distinctae res concederetur quod primus modus esset causa sic se habendi respectu secundi modi unde ex habitudine dilectionis dei consurgit habitudo dilectionis proximi propter deum Tamen per huiusmodi diversas habitudines et diversos modos non oportet ponere diversas causalitates unde de natura sua ita movet

Ad tertium

Ad 3am de odio naturae consequentia et dico quod usus qui est dilectio creaturae ordinata est realiter dilectio dei et fruitio quia dilectio habet deum pro obiecto sed non est sic de odio quia habet duo obiecta distincta quia si sit ordinatum habet finem pro obiecto et finis habet rationem optimi ideo oportet quod habeat obiectum habens rationem optimi

Ad quintum

Ad aliud quia dilectio creaturae quae est usus potest non referri et tunc remanebit dilectio creaturae Respondeo primo quod casus est impossibilis scilicet quod dilectio proximi quae est usus sit ordinata et non sit dilectio dei quia si im mutet tam intrinsecum est sibi inmutare afficiendo in deum sicut in mutat afficiendo in creaturuam Advertendum quod si idem actus adaequate posset ad plura vel pauciora im mutatare scilicet in casu quo istae habitudines essent separabiles ille actus inmutaret secundum habitudinem fruitivam quia illa est principior scilicet motio in deum Sequitur quod dilectio proximi est magis proprie fruitio quam usus patet quia illa habitudo est principior et prior scilicet respectu dei quam proximi

Consequenter concurrere quod licet sit eadem res tamen est nobilior et intensior dei quam creaturae exemplum de visione dei et creaturae in patria quae est nobilior et intensior respectu dei quam creaturae et sic stat quod respectu unius magis perficiat quam respectu alterius et sic vel non sunt separabiles et si sint separabiles tunc manet habitudo fruitiva et sic prior potest moveri sive posteriori et non econtra

Solutiones ad secundam obiectionem

Ad aliam creatura est fruendum negandum est quod ista sit summa perversitas secundum Augustinus etiam ordo rerum non permittit Ad probationem quia philosophus videtur dicere quod aliqua sunt diligenda proportionaliter se ergo etc Advertendum quod aliqua sunt quae conferunt de per se ad finis consecutionem sicut virtutes et habent ordinem Alia quae solum de per accidens ymmo de per se ob esset Alia sunt indifferentia verbi gratia Potio amara etiam veneno confert sanitatem per accidens quia removet humorem peccantem de per se esset nociva scilicet nisi reperiret subiectam taliter dispositivum et sic de per se talia sunt fugibilia ut venenum de per se est malum venenato est bonum quia venenum curat venenum Alia de per se conferunt et illa habent ordinem ad finem ut bonis cibus respectu sani Indifferentia dicuntur quae non prosunt nobiliter nec obstant notabiliter Ita in proposito aliqua sunt circa deum quae de directo conferunt ad finis consecutionem sicut virtutes ideo virtutes de per se sunt conferentes et participat rationem eligibilis et habet ordinem ad felicitates consecutionem ideo propter se id est per se sunt diligibilia et non per accidens licet per se tamen non denotat finem sed solum removet causam accidentalem et extrinsecam ymmo habet causam intrinsecam ratione ordinis quem habet ad finem

Ad aliam quia creatura habet intrinsecam bonitatem et est absolute conceptibilis ergo proportionalem bonitatem etc

de illo primo quod causatur perfecte concepta realiter habet habitudinem relativam ad deum Ita quod non contingit creaturam perfecte concipi nisi in relatione ad deum et ad suam cauam quia non nisi ut dependens a deo Sicut dixerunt multi de accidentibus quod non possunt concipi in habitudine ad substantiam unde wilhelmus parisiensis ponit quod deus est esse creturae

dico 2o quod dato quod creatura esset sic absolute conceptibilis nichilominus non sequitur quod sit absolute diligibilis Causa est quia licet ipsa sit intrinsece quaedam entitas non tamen est intrinsece finis ergo ratio diligibilitatis non conpetit sibi intrinsece sed ratio entis quia non est essentialiiter bonum diligibile nam diligibilitas conpetit sibi sub ratione finis

Tertio dico dato quod creatura habeat intrinsecam diligibilitatem sicut entitatem tamen secus est de intellectu et voluntate quia intellectus potest considerare obiectum et veritatem absolute et voluntas habet bonum pro obiecto ergo non potest exire in actum suum deliberatum quin realiter actus eius terminetur ad aliquod statutum sibi pro fine et si nullum finem statuat in creatura peccat

Si referat in finem ultimum est usus debitus De illo ulterius quod creaturae multo evidentius clamat se non habere rationem finis quam non habere esse a se sed a deo ut patet per augustinus in de civitate dei et multis aliis locis In signum huius quasi generaliter omnes philosophi posuerunt deum esse causam in genere causae finalis quia dicunt aliqui quod deus non agit nisi ut amatum id est finis omnium agentium Ideo habitudo rerum tamquam in finem est evidentior quam habitudo ut a causa efficiente quia quasi omnes haec clamaverunt

Conclusiones

Circa distinctionem 42am Advertendum quod eo ipso quod deus est universaliter perfectius vel illo concesso de deo secuntur omnes conclusiones quas ponit magister in distinctione prima conclusio quod deus est omnipotens et potest facere omnia sed non facit deus agit adextra volendo Contra aureolum

2a deus potest aliqua agere sive creatura et aliqua non sive creatura et hoc secundum talem modum de primo patet in creatione de secundo non stat quod fiat ambulatio et creatura non coagat vel cursus quia sequitur sortes currit igitur sortes coagit vel concurrit unde staret quod deus de solo moveret sic membra sed tunc sortes non diceretur currere deus non potest facere album quoniam albedo concurreret nec hominem nisi materia concurreret de absolutis potest per se seu se solo postea ponit ordinem personarum In quinta conclusione dicit quod deus potest quicquid vult fieri et hoc est ratione suae libertatis

Lectio 45, de Fruitione [Palatine Transcription]
Solutiones pro aliquibus rationibus prius factus quod non solum Deo est fruendum, immo etiam creatura

In alia lectione Consequenter restat solvere aliquas rationes prius factas scilicet in lectione inmediate praecedente Ad probandum quod non solum deo sit fruendum ymmo etiam creaturum

Ratio: quod creatura in casu esse Deo praeferenda

Circa hoc ponebatur casus in quo creatura sit praeferenda deo ut si sortes fruatur deo et videat proximum in exemplis necessitate constitutum etc

et si ita detur staret creaturam numquam frui deo et debite tamen probatur sit aliquis adultus baptizatus et occurrat proximus in prima hora constitutus in extrema necessitate tunc tenetur subveniri illi In 2a hora occurrat alius proximus et si consequuntur usque ad finem vitae tunc numquam fruetur deo

Confirmatur creatura non tenetur frui deo probatur

primo inductione ex parte temporis quia nec in a tempore nec in b ymmo quocumque dato in illo potest licite frui

Secundo probatur inductione ex parte actus quia nullum actum fruendi tenetur habere creatura quia quocumque dato cum alio potest frui Etiam pro conclusio ad intentionem quia quocumque data cum minori potest frui deo igitur non obligatur ad aliquem gradum

Responsio ad rationem
Prima responsio

Respondendum est ad ista primo cum distinctione nam sic fruens deo vel fruitur eo ex officio occupatus circa divinum cultum specialiter sicut sacerdos in consecutione corporis dominici vel est persona privata quae contemplando ex devotione fruitur deo

In primo casu non teneretur subvenire proximum dimittendo divinum officium dicit halkot quod in sumptione corporis christi tenetur summe corpus christi potius quam subvenire proximo

In 2o casu dicit quod tenetur subvenire proximo Et hoc secundum duplicem ymaginationem prima quia non semper tenemur ad meliora consequentia tenet patet nam sit aliquod praeceptum respectu dilectionis proximi et sit aliquod consilium arduissimum quod est summae perfectionis et essent incompassibilia teneretur quis facere praeceptum et non consilium nam dimissio consilii non est peccatum sed dimissio praecepti est peccatum ideo ratione obligationis debemus magis obedire quam ratione bonitatis obiecti in se Sic in proposito licet fruitio quantum est de se est melior quam subventio proximi tamen in illo casu esset obligatus pro illo tempore ad subveniendum proximo et non ad fruendum deo

Secunda responsio

Secundo respondetur iuxta prius dicta quod in isto casu subvenire proximo non velle subvenire proximo ordinate est frui deo patet quia ex dilectione proximi propter deum et in illo magis diligi deus quam proximum Ideo casus videtur habere ymaginationem falsam nam licet dimittetur fruitio dei in hac specie scilicet quae haberet praecise deum pro obiecto tamen non dimittetur fruitio dei et sic patet quod quis potest converti ad proximum dimittendo fruitionem quae habet praecise deum pro obiecto sed ex hoc non sequitur illud scilicet converti ad proximum est melius

Sed contra quaeritur tunc utrum sit peccatum frui deo Ponamus casum quod quis fruatur deo et videat proximum constitutum in extrema necessitate et non subveniat sibi

Breviter casus est inpossibilis secundum legem nunc currentem quia eo ipso quo diligeret deum super omnia ad impleret omnia Intendo tenere quod non stat quod aliquis sit in peccato mortali et diligat deum super omnia ubi fruitio esset distincta ab usu ipsa inclinaret ad dilectionem proximi

Tertia responsio

Ad illud quod addebatur sit aliquis adultus et baptizatus etc

Breviter responsum est quod diligendo proximum diligit deum quia dilectio dei ordinata proximi est magis dilectio dei quam proximi Admittamus tamen gratia argumenti quod fruitio distinguatur ab usu tunc sit ita quod aliquis subveniat proximo in prima hora quae habet usum rationis

et sic consequenter Breviter potest dici quod stante illo casu ipse numquam fuit oblicus ad exeundum in actualem dei et dilectionem Ideo sufficeret habitualis dilectio qua haberet promptitudinem exeundi in actum quando occurreret materia fruendi sed quia occupatus est circa illud in quo meretur sufficit habitualis dilectio

Obiectio: Quod quis sine fide, caritate, vel gratiam salvetur

Circa istam materiam dicunt aliqui quod staret aliquem salvari qui tamen numquam in vita sua habuisset fidem vel gratiam Casus posset poni sic Sit aliquis adultus qui primo habet usum rationis in a instanti iste tenetur se disponere debite ad hoc quod sustineat verum dei cultum et veram legem et iste requirit dispositionem primam et sic paganus quae sit in peccato originali vel ad vultus qui sit in peccato mortali iste tenetur se disponere ad susceptionem legis gratiae et fidei et istud non potest fieri subito ergo requiritur mora ponamus ergo quod sicut tenetur se debite disponere in tota illa mera quod ita faciat et quod in instanti terminante illam moram ipse primo non sit et decebat In isto casu videtur multum valde probabile quod iste salvabitur nam ipse sufficienter fecit quod in se fuit nec omisit Nam quam cito potuit se disposuit ergo dispositio habebit suum effectum ac si talis adultus maneret Advertendum quod doctores considerant quod in gratificatione aliquid est ex parte creaturae scilicet dispositio praevia quae est sine gratia gratificante qua posita deus infundit vel gratiam ergo quando in creatura praecessit quidquid requirtur ex parte creaturae deus infudit vel facit illud quod requiritur ex parte sui Ad solum deum spectat infundere gratiam

Similiter potest poni casus quod aliquis ab instanti sui baptismi fuerit in gratia et tamen dampnabitur ut si aliquis qui ab instanti sui baptismi continue augeat suam gratiam et ponatur quod praecipiatur sibi quod eliciat actum a et non limitetur sibi tempus vel instans in quo eliciat quod et sufficiat ad inpletionem praecepti quod eliciat in aliquo instanti suae vitae et supponitur quod ille actus de sua natura in instanti possit elici tunc moriatur absque hoc quod eliciat a actum tunc iste est transgressor quia non inplevit mandatum et non poenitet quia non potest ex quo non est in statu poenitendi nec poenituit Est ergo transgressor mandati dei quia fecit contra legem dei et non reparavit et ista est indignitas creaturae et talis creatura est indigna gratia quia ergo deus non inclusit sibi est indignus et semper in vita sua fuit in gratia quia semper ille actus fuit producibilis in instanti ut supponitur quia quocumque instanti dato potuit Et etiam post illud quia quocumque instanti signato ante illud primum instans sui non esse potuit Etiam fuit tempus medium inter illud et aliud signatum Potest vocari probabiliter

Responsio ad obiectionem

circa istam materiam quod ubi praecedit aliqua mora terminata ad aliquod instans iudicandum est in illo instanti quantum ad habitudinem creaturae ad si creatura esset in huiusmodi instanti verbi gratia ponam exemplum etiam in alio quod est forte clarius ut poni solet casus quod sint sortes et plato qui sint inaequali gratia et operentur meritorie taliter quod in utroque intendatur gratia aequaliter per unam totam horam et in fine horae sortes decedat absque hoc quod proficiat in gratia et plato maneat tunc plato habebit gratiam ut 10 ut supponitur tunc gloria sibi correspondet proportionaliter

tunc de isto qui decedit quaeritur quantam gloriam habebit numquam habuit gratiam ut 10 quia dato quocumque instanti antequam decederet inter illud et instans mortis est tempus medium et in illo acquisivit gratiam quia quocumque dato antequam decederet non habuit gratiam ut 10 ideo in isto iudicandum est de praemio sortis ac si sortes esset in alio instanti in quo decedit et sic tantum hret habebit ac si maneret in vita pro illo instanti unde in tempore praecedenti requirit quemlibet gradum citra 10 Ideo per nichil excedit gratia platonis gratiam sortis ita proportionaliter dico de bene vel male agere Si Sortes esset in vita in primo casu ipse haberet gratiam et virtutes sibi infusas ergo deus infundit sibi Et in alio casu esset in peccato in instanti in quo sic moritur et iudicandum est ac si maneret in instanti in qua moritur vel decedit

verum est quod circa materiam de illo casu quo quis disponeret se et decederet etc utrum salvaretur probabile est quod sic sed qui vellet propter positiva ecclesiae posset dicere quod casus non est possibilis lege stante nam deus ordinavit quod quicumque salvabitur realiter fuit in via decoratus virtutibus et gratia et ergo casus non stat Ideo in illo casu quia deus videret sufficientem diligentiam et intentionem continuationis verisimile est quod praevisa morte deus praeveniret eum in donis suis Istud reputo satis probabile propter illa quae communiter ponit scriptura et theologia nostra vel diceretur quod sufficit quod ista creatura fecerit quod in se fuit et disposuerit se ad istas virtutes et gratiam suscipiendas

Consequenter quia tactum est quod quocumque instanti dato numquam in illo tenetur quis frui deo Posset dici quod licet in nullo tamen tenetur in aliquo

Sed ista responsio non videtur sufficiens Primo quia creatura existens in culpa tenetur frui deo etiam pro tunc saltim tenetur se disponere et ferre quod in se est et ergo realiter obligatur ad fruendum deo pro tunc

Item creatura tenetur quotienscumque occurrit incipitur praecepti frui deo

etiam tenetur facere occurrere sibi materiam fruendi deo quia tenetur ad fidem et ad divinum cultum et ideo etiam tenetur pro aliquo tempore Etiam quia quolibet die recipit beneficia et tenetur retribuere et non nisi perfrui deo

Et hoc secundum gradus et status nam praelati maxime et quasi continuo quantum potestas ad est nam vita eorum debet esse activa et contemplativa

praeceptum de dilectione dei quantum ad habitum alligat pro omni tempore dicunt doctores quod praeceptiva affirmativa allegant semper et non pro semper ut obligatur creatura rationalis semper ad habendum habitualem dilectionem id est quod sit in caritate quia illa habitualis dilectio non est nisi caritas vel obligatur semper id est numquam est dispensatio dicunt ulterius quod negativa obligant semper et pro semper

Quod praecepta affirmativa obligant ad frequentius quam negativa

Circa istam materiam advertendum quod praecepta affirmativa obligant ad frequentius quam negativa

et sic dico contrarium illius dicti communis nec videtur illud dictum commune bene fundatum Advertendum quod adimplere praeceptum negativum non est non facere prohibitum nec sufficit ad praecepti negativi inpletionem nam tunc quilibet dormiens ad inpleret infinita et infinite meretur quia infinitorum malorum nullum faceret vel quodlibet non faceret et sic dormiens infinite meretur Et per consequens ad inpletionem mandati ultra requiritur alterum duorum scilicet actualis fuga voluntatis et refutatio obiecti prohibiti verbi gratia ad implendum praeceptum defuncto requiritur praesentia obiecti furabilis et motio ad hoc ex parte voluntatis et requiritur detestatio et fuga huius et per hoc adinpletur adimpletio illius mandati Et illa volitio est dei dilectio et fruitio Et iste est nobilior gradus ad implendi praeceptum negativa

Secundus gradus est quod movente materia furti quod voluntas resistat huiusmodi motioni id est non eliciat velle persecutum nec etiam fugitivum sed solum resistere absque hoc quod producat velle vel nolle et sic in iste casu ad inpleret absque aliquo actu positivo Et sic sicut aliqua pura omissio esset in culpa Item aliqua pura omissio esset quoddam modo mere et adinplere praeceptum sto tamen magis primo modo Tertia tamen viam refuto scilicet quod per non facere sicut dictum est

Sequitur quod frequentius obligamur adinplendum praecepta affirmativa quam negativa patet quia obligamur frequenter et tenemus exire in actum dilectionis dei scilicet propter gratiarum actiones et propter cultum ad quem tenemur Quantum ad praecepta negativa non videmur obligari nisi quando materia occurrit et sic aliquis servaret legem dei et tamen non adinpleret praecepta dei negativa quia non occurrit materia Et ideo quia ista materia frequenter occurrit multi abstulerunt se a mundo et duxerunt vitam solutariam Ad habendum intellectum communis modi loquendi quod obligant quod semper non intelligitur de totali esse sed intelligitur quod executio non est licita

verum est tamen quod non exequi non est ad implere nisi occurrat materia sicut dictum est Ad aliam rationem quod nulla fruitio cadit sub praecepto quia etc probabile est mihi quod etiam creatura tenetur in certo gradu frui deo et hoc secundum maiorem notitiam habitualem acquisitum vel infusam sibi vel etiam statum nam ad maiorem gradum obligatur theologus doctus praelatus etc quam vetula nec sufficeret tantus gradus in tali

unde sicut aliqui obligantur frequentius quantum ad partes temporis ita etiam intensius quantum ad gradus dilectionis secundum differentias statuum personarum quantum est de argumento probante quod ad nullum sufficit ad aliquod Argumentum est sophisticum et non procedit ad mentem loquentium de materia ista Si vellemus dicere quod ad nullum etc tunc dicendum esset quod non staret quod aliquis fruetur deo quin ad impleret praeceptum et fruetur Et sic idem actus esset consilii et praecepti Esset sic praecepti quia per ipsum realiter adinpletur praeceptum Etiam esset consilii Obligamur ad multa quae sunt accensiva devotionis

Conclusiones

Circa distinctionem 43am prima opinio falsa quod deus non potest facere alio modo quam facit Probatur quia non potest facere nisi quod est bonum et iustum fieri et stat quod deus quidquid agit iustissime optime et ordinate et sapientissime et ergo repungnat sibi praeter illa agere quia non habuisset bonum consilium de agendo et ordinando Ipsa opinio deficit et resoluit se ad iudicium nostram scilicet iudicando quod illud sic iustum et debitum in ordine ad nos unde ultima resolutio debet esse ad divinam voluntatem tamquam ad regulam optimam quae est prima unde eo ipso quod deus vult aliquid fieri illud est iustissimum dicit magister quod ly debet prout dicit obligationem non attribuitur deo si tamen ly debet significet decentiam deus non potest facere nisi quod debet id est decet Primum deus potest multa facere quae non faciet Secundum deus potest multa velle quae non volet

Lectio 56, de Trinitate
Rationes quod Deus non est universaliter perfectus

Alia lectio Circa distinctionem tertiam Rectificata est investigatio humana circa materiam primae distinctionis quantum ad felicitatem et dei diligibilitatem

nunc consequenter ut magis appareat obiecti diligibilis conditio inducendae sunt aliquae rationes ex parte investigationis humanae ad inducendum quod deus non est bonum universaliter perfectum

Quod Deus non est summe simplex

Arguitur primo sic deus non est universaliter perfectus igitur etc antecedens probatur quia deus non est summe simplex igitur non est summe perfectus consequentia tenet quia summa simplicitas dicit perfectionem antecedens probatur multipliciter

primo quia deus est mutabilis igitur antecedens probatur multipliciter primo nam deus est generalis igitur mutabilis consequentia tenet pro tanto quia generatio est species mutationis utque 3o physicorum et in post praedicamentis

Secundo deus est realiter unibilis ergo mutabilis antecedens probatur quia de facto unicus est naturae humanae vi cuius unionis per modum naturae recipit concretivas denominationes

Et sicut conceditur quod ad intra potest esse generatio ita videretur quod potest concedi quod potest esse adextra per modum formae communicatio ergo non est sit summe simplex

Tertio deus est plures res distinctae et non est summe simplex consequentia tenet quia summa simplicitas excludit omnem distinctionem et pluralitatem

Quarto deus videtur constitui ex essentia et proprietate relativa ergo non est summe simplex antecedens probatur quia pater non potest differe a filio nisi per quendam differentiam ipsius constitutivam quia si esset praecise essentia nullo modo differet a filio ergo oportet ponere in eo aliquid distinctum ergo non est summe simplex

Quinto ex variis modis principiendi ad intra concluditur distinctio formaliter inter principia elicitiva scilicet inter intellectum et voluntatem et qua ratione inter intellectum et voluntatem eadem ratione inter omnia alia attributa et per consequens in ipso est infinita diversitas

Invocatio pro divino auxilio

Invocato divino auxilio protestando quod non intendo aliquod asserere pertinaciter ymmo nichil intendo asserere nisi sit in scriptura sacra et a doctoribus positum sed solum probabiliter disputare

Divisio Quaestionis

Et primo praemittam quaedam generalia praesenti materiae conferentia etiam materia de praesentia Secundo particularibus per tractabo de divina simplicitate et eius perfectissima cognitione Tertio ostendam productionem personarum ex radice summae nobilitatis et perfectionis procedere

Tria principia

Quantum particulares difficultates incidentes inducam Quantum ad primum praemittenda sunt tria alias tacta quibus debet uti theologus et ad quemdem resolvere materias quasi omnis

primum principium est deus est simpliciter inmensus et inmensae perfectionis

Secundum quod valde fragilis est virtus humanae investigationis

Tertiam quod praemittit boecius de trinitate tractaturus scilicet erudi hominis est 2m unumquodque genus materiam habere vult dicere quod in unoquoque genere sciendi est veritatem investigandi debitus inquisitor debet inquirere secundum quod materia requirit et etiam contentari de possibili modo cognoscendi veritates in tali genere

hoc idem ponit philosophus hunc primo ethicorum 2o capitulo sub istis verbis disciplinati enim est in tamen certitudinem inquirere secundum unumquodque genus et natura rei recipit proximum enim videtur mathematicum persuadentem genus inquisitionis mathematicum requirit evidentem demonstrationem materia moralis quia est de actibus nostris non patitur tantum evidentiam Aristotelis 2o metaphysicae In singulis quaerere acerbologiam id est certitudinem metaphysicum est impedimentum sub istis verbis, discipliciti enim est in tantum creationem inquirere secundum quod unumquodque genus et materia Rei Requirit seu Recipit. proximum enim videtur mathematicum demonstrationes acceptare, et Rhetoricum persuasiones expectare. Unde in moralibus non debent Requiri et expectari demonstrationes mathematicae, sicut in mathematicis non sufficiunt persuasiones rhetorice et qui aliqua persuasione vel probatione in mathematica esset contentus non esset sufficiens mathematicus, sicut etiam in moralibus non debent Requiri demonstrationes mathematicae et qui illas in moralibus requireret non esset sufficiens moralis. Ideo dicit philosophus in singulis expetere atribologiam mathematicam est impeditum sciendi

Circa hoc Boetius introducit qualiter philosophi ex propriis sic augmentantur sortes est homo plato est homo et cycero est homo ergo sortes et plato et cycero sunt tres distincti homines modus arguendi est valde bonus in hac materia sed non sic debet argui in materia divina Sed sic pater est deus filius est deus spiritus sanctus est deus ergo non tres dii sed unus est deus ecce quomodo contrariis modis arguitur in diversis modis inquirendi Ex hoc arrius et sabellius erraverunt scilicet ex defectu modorum inquirendi variorum in diversis generibus

Arrius arguit pater est deus filius est deus spiritus sanctus est deus ergo pater et filius et spiritus sanctus sunt tres dii distincti Ideo deceptus consimilitudine creaturarum et non considerans quod secundum diversitatem materiarum oporteret variare processum cecidit in errorem istum scilicet quaelibet personarum distinguitur essentialiter ab alia unde ymaginabatur quod solus pater habuit divinitatem ymaginabatur filium creaturam nobilissimam tantum post deum et spiritum sanctum

3o loco posuit nobilem Sabellius posuit confusionem personarum et non posuit eas distinctas unde arguit sic hoc natura divina est pater et hoc nam divina est filius et haec scilicet natura divina est spiritus sanctus igitur non distinguuntur unde in creaturis bene valeret talis modus arguendi

Propositiones pro generali introductione

et sic a simili arguit in divinis et sic dicit quod non est differentia nisi vocabulorum et sunt una persona pater filius et spiritus sanctus / Pro generale declaratione materiae maiori ad concipiendum id quod inceptum est

praemitto propositionem quod finitum et infinitum in eadem specie quantum ad proprietates et proprias conditiones quasi eis intrinsecas ut ita loquar seu quantum ad proprias passiones de ipsis demonstrabiles Probatur primo quia de linea recta finita demonstratur quod potest basis duorum laterum aequalium vel trianguli aequilateri Ista est talis conditionis et proprie veritatis tamen linea infinita non habet istam proprietatem et sic stat duo individua eiusdem speciei differentia praecise penes finitum et infinitum et tamen realiter habent diversas proprietas demonstrabiles de ipsis

Item supposito quod unum infinitum non sit maius alio tamen istud principium falsificatur omne totum est magis sua parte

Secundo principaliter probatur ymaginando quod puncta realiter possunt componere lineam sicut ymaginatur linconiensis et multi alii ymaginati sunt tunc finita puncta non possent componere lineam vel causare patet 6o physicorum etiam patet per geometriam evidenter tamen infinita possent 2m opinionem antiquorum philosophorum ergo variae sunt proprietates finiti et infiniti in eadem specie

Item ex infinitis mutationibus subitis vel instantaniis numquam causaretur successio sed ex infinitis potest Secundum patet in rarefactione scilicet si aliquod corpus ecc rarefiat uniformiter et quod quantitas praecedens non maneat cum sequente tunc quaelibet acquisitio et deperditio erit subita et tamen ex illis causabitur successive mutatio

Item eadem res finita potest fieri infinita et tunc habebit proprietates omnino alias patet de albedine 10 gradum pedali quae sit cubita et ponatur quod sit sua quantitas Capiatur unus gradus pedalis secundum intensionem et extensionem erit pedalis scilicet extrahatur et addatur primae unde quilibet gradus est unius pedis ergo si remanente eadem quantitate superarentur et extrahatur unus extra alium et adiungantur adlatus fiet maius et maius et sic nullus addito et nullo remoto erit infinitum et sic induit proprietates contrarias venio

ex istis ad propositum quia divina essentia nedum est infinita in se sed etiam quo ad speciem et excedens totam latitudinem omnium creabilium specierum Et sic habet duplicem medum infinitatis quia omnem aliam rem excedit etiam quantum in se est simpliciter infinita non ergo mirandum si habeat alias proprietates quam res creatae finitae et sic est infinitus excessus quantum ad alia et est ibi infinita quantum ad alia quia est independens et est sibi sufficientissima creatura autem non / non sicut in creaturis quaelibet est unica persona ita in divinis essentia erit plures personae ratione istarum proprietatum Ideo visis habitudinibus rerum inter se creaturarum etiam quod creatura habet rationem finitatis quilibet potest persuadere imaginabilitatem articuli trinitatis

Patet quod ex defectu 3ii articuli vel praesumptione ingenii contra 2m principium vel exigentia divinae inmensitatis contra primum consurgit turbatio in articulo trinitatis ad credendum

Nam illis tribus consideratis non est difficile ymaginari quod illa natura est ita nobilium proprietatum quae nullo modo reperiuntur in creaturis

Sequitur quod excellentiores philosophi sunt melius dispositi ad recipiendum fidem quam simplices consideratis illis habitudinibus

Sequitur quia illa praedicata quae vulgo viderentur divinae perfectioni repugnare maxime divinam perfectionem et inmensitatem exprimunt

aliqua sunt communia deo et creaturis et illa licet exprimant perfectionem sive inperfectione tamen non possunt esse medium concludendi rem cui competunt esse infinite perfectam

Alia inmediate exprimunt immensitatem perfectionis scilicet esse infallibile respectu futuri contingentis etc et illa maxime exprimunt vel explicant divinam perfectionem

et ita posset inferri de aliis articulis scilicet vel de fide de incarnatione vel corpore christi unde potest persuaderi faciliter consideratis tribus praedictis scilicet inmensitate divinae perfectionis ratione cuius debentur sibi aliae proprietates quam creaturis maxime sublata praesumptione haec de praecedenti lectione

Principium I [Erlangen Transcription]

Ponatur quod deus in prima parte proportionali huius horae acceptet sortem in 2a deacceptet et sic consequenter de omnibus partibus proportionibus Ita quod in omnibus partibus quae denominantur a numero imperari acceptet sortem et in omnibus quae denominatur a numero pari deacceptet et sic praemium instans non esse huius horae est primum instans non esse sortis

Tunc quaeritur utrum sortes salvabitur vel non

dicitur quod stante lege currente casus ille non est possibilis sed ponatur quod deus agat cum sorte Tunc dixit quod dubium est utrum salvabitur vel non Alio modo dicitur secundum eundem quod probabile est dicit quod salvabitur primo quia deus promptior est ad salvandum quam ad dampnandum vel promptior ad praemiandum quam ad puniendum

Secundo quia bene sequitur sortes nunc non est et inmediate ante hoc fuit in gratia ergo salvabitur

Et signo primum instans non esse sortis Sed etiam eodem modo probaretur quod immediate ante hoc fuit deacceptatus ut videtur salva sua reverentia

Nota differentiam inter statum christi et statum innocentiae unde in statu innocentiae vires sensitive omnino obediebant rationem sed ratio potuit deficere per negligentiam Sed in statu christi ratio non potuit esse negligens stante gratia sua seu plentitudine gratiae suae

Unus baccalarius legens sententias dixit quod homo assumptus a verbo posset assumi a patre et spirito sancto Quia quaelibet persona successive potest assumere illum hominem et quia non repugnant ista vel non contriantur sequitur quod etiam simul possunt

Respondet magister petrus quod non primo quia tota latitudo illius humanitatis terminantur per suppositalitatem unius personae

2o dicitur probabiliter quod pater non potest humanari quia humari est proprietas personalis conveniens soli personae quae est filius

Item dixit magister petrus quod de potentia dei absoluta aliquis possset mereri sine gratia creata videlicet per solam acceptationem Quia dicebat quod liberalitas in creata non est alligata alicui accidenti

Item dixit quod staret a et d habere aequales gratias et tamen a plus cognoscere et hoc per acceptationem

Contra si acceptatio sufficeret se quaeritur quod creatura ab aeterno fuisset beata

Item quam bene esset creaturae per acceptationem tam male esset sibi per deacceptationem Deacceptant ergo deus petrum manentibus aliis

Item dixit magister petrus plon quod prius natura res est bona quam est vel prius est rem esse bonam quam ipsam esse

Contra sequitur quod ab aeterno fuisset bona Item bonum videtur esse propria passio entis

Item dixit magister petrus pleu quod adam in statu naturae integre ex suis naturalibus potuit evidenter cognoscere deum esse trium et unum Quia cognovit animam suam esse trinam in potentiis scilicet memoriam intellectivam et volitivam et unam in essentia Et ex hoc concludere potuit trinitatem et unitatem in deo

Item dixit magister petrus quod adam in statu innocentiae sic se habuit Saltem probabile est dicere quod vires sensitive obdierunt rationis quod potuissent se levasse sursum per arca quod gravitas non restitisset Post hoc unus condig? faciens principium suum visus fuit hoc inprobare adducens plures rationes dicendo tandem quod visum fuit sibi quod positio magistri petri ad hoc non fuit bene fundata postea magister petrus incipiens legere fecit de hoc mentionem et fundavit melius suam positionem primo per auctoritatem veteris testamenti in gen Quo modo deus constituit adam dum super singula animalia Etiam per aristotelem in polliticis in primo libro Quod ratio in hominem dominantur et principatur viribus sensitivis principatu regali seu pollicito et corpori principatu dispotico ergo magis dominantur corpori quam viribus scusitis

Item probavit dictum suum per wilhelmum parysiensis qui ponit in forma dictum magistri petri in libro de universo

Item in statu innocentiae adam habuit dominium super vegetativam ita quod quando voluit habuit errectionem virgae et si illa obediunt etiam aliae potentiae antecedens patet per augustinum in pluribus locis

Etiam allegavit unum magistrum qui hoc tenuit ultra 15 annos videlicet per magistrum Robertum

Item per medicos dicentes quod ymaginativa obediunt aestimativae fe respectu mulierum et oritur quandoque quidem morbus qui vocatur amor eremus Cordig arguebat sic sequeretur quod adam potuisset natasse cum piscibus in aquis

Respondet magistrum petrus quod consequens non est inconveniens quia hoc exprimitur de brutis ut in equo

2o sequeretur quod adam habuisset dotem agilitatis

Respondebat quod consequens non est inconveniens Quia multi sunt gradus agilitatis qui omnis sunt infra agilitatem beatorum unde unus homo est agilior alio

Et quia adam fuit multum bene dispositus non est inconveniens concedere ipsum fuisse agiliorem de multo quam sit alius homo aliquis nunc existens nec oportuisset concedere ex meam positione quod fuisset mutatus instantatio

Item sequeretur quod status adae non differet a statu christi Dicitur quod status adae differentia est quia vires sensitivae adae potuerunt exire in actum ratione non imperante sed in christo nullo modo potuerunt exire in actum sine ratione concurrenti et imperante

Secunda differentia est quia vires sensitive in adam licet obedieret in ordine ad communiter occurrentia non tamen forte respectu cuiuscumque obiecti terribilis sed in christo non fuit sic sed solum fecerunt quod ratio praecipiebat

Item sequeretur quod posset volvere caelum et planetas sicut sibi placeret et etiam contra mixtum firmamenti vel etiam alio modo quam nunc moveatur caelum

Respondetur quod imperium non fuit sibi datum efficaciter nisi respectu sui corporis et un? respectu sui corporis Secundo dicebat quod de potentia dei absoluta non videt quando universale regimen universi posset creaturae communicari unde ita posset probabiliter dici de anima christi tamen ex hoc non sequeretur quod posset movere caelum per alium motum quam nunc movetur quia staret quod deus illo modo solum sibi communicaret movere caelum tamquam esset una causa inmediate deo

Item arguebat Cordig sequitur quod si adam fuisset in igne non fuisset conbustus nec ignis laesisset eum si sibi non placuisset quibus potuisset praecepisse igni ne ageret in ipsum patet solutio ex dictis

Item sequeretur quod potuisset fecisse grandines et plumas