Continuandum materiam de intellectus debilitate: circa res
notissimas, sicut sunt quantitas continua, motus, magnitudines, et huiusmodi, inducitur
una ratio et istam rationem tangit
Et sicut introductum est de motu et quantitate ita posset introduci
de substantia, quia non est nobis evidens aliquam substantiam generari vel corrumpi.
Unde circa hoc
non est nobis evidens aliquid generari vel corrumpi simpliciter,
ita quod sine fide aeque probabiliter
aeque probabiliter sine fide possunt
Alia est difficultas quam
Confirmatur in aliis
quia ratio numerandi ipsius animae non
procedit in infinitum,
ergo est dabilis maximus
Sunt etiam aliquae
formales
Ex hoc
Ex quo sequitur quod si creatura poneretur esse Deus noster, oportet de ipsa habere fidem et articulos credibiles ex fide. Unde si sol poneretur supremum omnium et Deus adhuc haberet multas influentias latentes nos de quibus, si eas cognosceremus, teneremur regratiari ei.
Ex quibus sequitur quod
principiis
Sequitur ulterius
quod ponere quod viator ex
et
Sequitur ulterius quod philosophi loquentes de fide, sicut
monas gignit monadem et in se reflectit ardorem
Sed dicit aliquis quod
Verbum caro factum est
Orietur, inquit, stella de radice Iessae
convenio vosIudaei
Similiter
expedit enim, dicit
Consequenter dicitur quod illud
iam redditur et virgo, iam nova progenies
Alius modus salvandi quod ex puris viribus naturalibus
viribus
ante adventum
non salvabitur quis nisi in fide salvatoris.
Sciendum est quod in praecedentibus tactum est quod ipsa fides
iuvat lumen naturale ut attingere
Restat igitur
Pro cuius tamen materiae
tamquam
Prima pars huius conclusionis probatur
quia antecedens creditum
vel dubium numquam probative infert conclusionem scitam.
Nam ex
l
Secunda pars conclusionis satis radicata fuit in praecedentibus,
nam lumen naturale sibi derelictum non posset
Unde sicut prius tangebatur
ita
experientia
Sed mihi videtur quod in hoc minus bene
sibia
Nunc autem ad propositum veniendo,
fides in intellectu existens
tollit assensum et apparentiam errorum et
iste
Pro quo est notandum quod assensus extrinsecus variat
efficaciam processus probabilis sive demonstrabilis.
conclusionem
Et si dicatur quod hoc
cognita maiore et minore et
Ex quo, per modum corollarii, potest inferri
scilicet
obedia
Advertendum ulterius
qr
l
Et ideo fides est quidam amor,
et ex consequenti incitat et
movet animam ad inquirendum veritates theologicas,
et ratione huiusmodi
inquisitionis animae iuvat fides animam nedum ad
cum
cauti
Et quia, sicut alias dicebatur,
omnes mundi veritates possunt
considerari
ut sunt quaedam exemplata a divino exemplari et
Et si dicatur quod
in mathematicis non
atque
de
scientiae mathematicae et omnes aliae scientiae
rota
de rota infimam rotam
Veniendo
Ubi
audi
ut de
Secundum principium potest poni libera Dei omnipotentia,
ita quod
Ubi est notandum quod philosophi
et nobis
est omnibus esse et vivere
ab ipso primo ente
deptum
Unde imaginatio quia
Imaginatur
de
Circa quod advertendum est quod etiam aliqui theologi secuti
sunt istam
Et
Et
inter aliqua
Sed iudicio meo, ista positio non est multum solida, immo coincidit cum erroribus philosophorum. Ideo volo aliqualiter arguere contra ipsam.
Et primo, aliquis posset intelligere quod Deus non agit ad
extra volendo, determinatus per volitionem quasi distinctam ab ipso.
Et istud non
haberet apparentiam,
sed debet intelligi
Est
quem
Unde ista consequentia
Et si petatur quomodo stat quod Deus scivit ab aeterno
Anti-Christum fore,
O altitudo divitiarum
scientiae et sapientiae Dei.
Quam incomprehensibilia sunt iudicia eius et
investigabiles viae eius
a nobis
animae
Item voluntas quando exit in actum, exit tamquam imperfecta,
quia non
Item voluntas quantum est de se non est sufficiens ad
producendum unum individuum eiusdem speciei, quia non habet cognitionem illorum
individuorum, ideo causa prima ipsam determinat ad hoc ut producat istum actum sic
quod non alium eiusdem speciei et esset differentia in hoc, quia potentia
nobilissima numquam exit in actum, nisi volendo, quia actus
Item,
si ponant complacentia ad unam partem et non ponant
Item doctores et Scriptura Sacra concedunt
Deus enim omnia quaecumque
voluit fecit
Tertium principium
Ex praedictis patet quod in Scriptura Sacra est
me aristoteles
d
Continuando materiam inceptam et finiendo eam, sit propositio ista quod propter superstitionem speculativorum non oportet ad daemones specialiter recurrere.
Hic tangitur materia de inquisitione
occultorum per specula vel
Et circa hoc ponitur conclusio quod propter eius
expertos in talibus non oportet Recurrere ad daemones
specialiter. et primo supponitur haec sunt superstitiosa ubi
notandum est quod quamquam sit naturalis operatio si fiat daemonum
invocatio vel coniuratio est superstitiosa et quantumcumque causae
naturales applicentur ad effectum si fiat daemonum
invocatio superstitiosum est quia in omnibus talibus
Primo, secundum viam platonicam
tenendum est quod anima sic creata cum omnibus notitiis et
virtutibus ei possibilibus. Sed propter
Secundo potest salvari
secundum viam
necesse est quemcumque intelligentem phantasmata
speculari
Tertia via huic similis est,
et videtur
fundari in dictis
signatum est super nos lumen vultus
tui divinae
. et illud lumen natum est immutare intellectum
nisi ponat obiecem applicando se nimis ad operationes
et passiones corporales et sic anima non impedita,
sed quasi ad se recurrens vel carens instrumento
concurrendo ad extra intantum quod sensus visus privatur
Quarto,
potest salvari iuxta opinionem
Quinto, potest salvari quod anima humana sit tanquam speculum quantum est de se, et quantum ad modum speculorum naturalium diversificatur secundum diversitatem complexionis corporalis sub qua consistit variae Repraesentat ut plana specula repraesentant res sub dispositione certa, et specula concava repraesentant rem sub maiori figura quam sit res et specula sphaerica repraesentant rem sub minori figura quam res sit.
Et iterum specula oblonga repraesentant figuram oblongam et aliam formam alterius quantitatis quam sit obiectum.
Et iterum quaedam sunt specula quae repraesentant
obiectum sine figura,
ut patet
Secunda propositio:
maior pars praestigiorum ad causas pure naturales praestigium dicitur
praestingens oculum et nedum corporalem, sed interiorem
Tertia propositio: maior pars operationum daemonis quae sunt sensibiles reducitur ad speciem praestigiorum.
Ubi est advertendum quod daemon quadrupliciter operatur circa nos in istis inferioribus.
Primo, agit circa nos latenter operando se temptando hoc potest fieri reducendo phantasmata ut species sensibiles Reservatae in memoria Reducitur ad actum id est daemon applicat potentiae ut ipsa movetur et fiat mutatio et ex consequenti volitio illicita et tandem diabolus facit incidere anima in malos actus et de isto modo non loquitur in proposito.
Secundo daemon
operatur causas naturales applicando ad mirabiles effectus
producendos et pure naturales,
nam ingenii subtilitate et temporis
Ex quo apparet quod tempestates tollunt et inducunt quando placet eis et praedicunt futura et producunt effectus dependentes ab ipsis ex quibus venerantur tanquam deus, et tales effectus eis attribuuntur tamquam causis principibus.
Tertio daemones operantur circa nos motus locales proiciendo lapidem portando res materiales de loco ad locum, et sic legitur de filio hominis quem spiritus malignus portavit supra pinnaculum templi et montem excelsum, dubitatur tamen quia daemon cum sit incorporalis quomodo movet corporalia quia nec habet membra nec sustentationem aliquam ut brachia
Respondetur quod sicut res corporales trahunt alias res corporales et movent contra propriam inclinationem, ita non est impossibile quin Res spiritualis possit trahere corporalem sine impulsu.
Primum
apparet de magnete trahente ferrum sursum
et tamen ipsum
non impellit si igitur res corporales alias contra propriam inclinationem
movent et trahunt absque impulsu, videtur
a fortiori quod Res spirituales moveant res corporales
et sic salvatur naturaliter quod corpus
Secundo, videtur quod impellens mobile post instans impulsus destruatur adhuc remanebit motus sursum per impressionem qualitatis contrarie sufficientis ad motum sursum et igitur non videtur quin res spiritualis possit movere corpus localiter.
Tertio nam anima est res spiritualis et tamen movet corpus grave motu progressivo et sursum, igitur daemoni non repudiabit considerato quod si nobiliorum subiectum quam anima nisi dicatur quod subiecta spiritualis non posset movere corpus nisi coniungeretur cum eo et hoc videtur falsum quia deus movet corpora et tamen non coniungitur cum eis inhaesive. secundo intelligentia movens orbem non coniungitur cum eo per inhaerentiam ut dicunt omnes.
Quarto illud potest salvari per imperium voluntatis nam tanta
est efficientia imperii voluntatis rationalis quod movet
mortale ratione deitatis naturalis et excellentiae
Aliud est genus operationum daemonum quod est apparentia
daemonum sub forma corporis vel in specie hominis vel
bruti, vel alicuius animalis ad quam formam ad quam sequuntur
operationes proportionales ut voces immo mulierum
concubitus, nam in
Sed adhuc restat difficultas salvandi operationes et huiusmodi apparentias.
Hic respondetur secundum viam
Sed contra quia ipsi videntur delectari cognoscendi et movendo. Respondetur quod si delectentur hoc est gaudio spirituali quia faciunt hominem corrurere in peccatum, ideo gaudent et secundum hoc facile esset omnia salvare, nam quod daemon moveat corpora localiter nullus negat. De apparentiis tamen quae sunt praestigia nec est ibi verum obiectum sed est praecise phantasma, et per hoc salvatur modus in generationibus homini et hoc dicitur nam habito praestigio daemon potest in mulieribus semen aptatum applicare subita et inde generabitur fetus.
Secundo
realiter per philosophiam et applicationem causarum naturalium possunt
sicut fluvii converterunt in sanguinem et ita possunt
aliquid convertere in semen et ponere in muliere praestigata
Aliter posset dici quod daemones possunt aliqua materiam quantum ad figuram et colorem quod apparet sub specie hominis vel equi et possunt applicare causas facientes sonum ut per modum talem formarent voces, ideo dicunt experti quod huius voces sunt terribiles et inepte.
Secundo, ipsi possunt assumere corpora iam figurata ut corollaria mortuorum recenter et possunt movere linguam cum ipsa sit flexibilis, sed vox non est ita propria ac si esset de lingua viventis, et ut prius vox illorum est inepta et terribilis.
Tertio, ipsi possunt assumere corpora vivorum et ducere ubi volunt, et exercere operationes similes, licet viventes non sentiant. unde verisimilem quod corpora viva inhabitarent licet non delectentur, quia ob hoc natura est eis indita delectatio nec per se nec per accidens.
Sed nunc est aliorum opinio,
scilicet
Secundo ipse supponit quod numeri cubici sunt perfectissimi
et quod factura
Respondetur quod de per se nihil faciunt nisi materialem.
Primo quia aer informatus sono
potest esse venenatus ideo interficeret hominem ut si serpens
emittat vocem, vel dicitur quod ex dispositione corporalis sonus
potest esse taliter dispositus quod respectu
Secundo sonus potest esse ita acutus quod ratione terrorum interficeret ita quod tonitruum potest esse ita intensum quod auditu interficeret et esset tanta turbatio armoniae interioris quod creatura penitus interficeretur.
Tertio, sonus poterit per accidens interficere ut generando gaudium vel tristitiam nimis acutam et vehementem, nam addito tali nocumento potest dissolvi huiusmodi creatura.
Quarto,
potest contingere ex armonia
Et
Sed alio modo dicendum quod forte
talia sunt falsissima, nam tales magi homines decipiunt
ut ab eis habeant pecuinas vel per
quaestum vel propter inanem gloriam quae ut dicitur communiter
multos
Secundo, levitas credendi potest esse causa de hiis quae sunt contra veritatem politiae, et consimiliter dicitur de sortilegiis dicitur quod non habent efficaciam nec possunt esse causae naturales, aliquando tamen diabolus ibi operatur.
Advertendum tamen est quod
aliqui in sortiuntur se ipsos ex alteratione sui corporis
nam potest ita esse quod
De sigillationibus et
imaginationibus factis ut si aliquis imaginetur quod aliqua
Ista cum omnia
reprobatur in scriptura,
similiter dicitur de
Contra tamen ista omnia fides est summa medicina quia fides vincit diabolum, ideo scribitur cui resistate fortes in fide.
Secundo nedum ipsa valet ad hoc sed etiam ipsa fortificat animam quia ipsa est suprema et ultima dispositio animae in hac vita et cum sit convenientissima, sequitur quod reddit animam sanissimam.
Ex quo apparet quod tales magi non deberent permitti impossibilia cum sint mali et impediunt bonum politiae.
Secundo, dicitur quod fides expellit diabolum et ei resistit, et singulas potentias animae bene ordinat et resecat omnes errores et huiusmodi deceptiones et ex consequenti ipsa tenet potentias inferiores in bono ordine et facit eas superioribus obedire.
Tertio, dicitur quod fides nedum animam bene gubernat sed et corpus, nam ipsa facit milites aggredi bella et inde salutem sperare et praemium obtinere.
Item facit aggredi opera mathematica quae sunt utilia et necessaria ad bene regendum politiam.
Quinto, ipsa fides vincit omnes apparentias quae sunt contra dictamen rectae rationis.
Sexto, dicitur quod ipsa est vita animae, ideo ait scriptura quod iustus ex fide vincit.
De fatuitate
Postquam ostensum est
Et quia circa felicitatem erraverunt multi antiqui ut, scilicet, declarat
Et haec ex parte creaturae, quia nulla creatura sufficit sibi ad esse nec ad bene esse.
Quod non ad esse patet quia creatura est in maiori dependentia respectu Dei quam accidens respectu substantiae, immo Deus est sustentans creaturam.
Secundo proportionalis est habitudo causarum
secundarium efficientium ad suos effectus,
sicut finalium ad suos.
Sed constat evidenter theologo
quod causa secunda non sufficit ad ponendum effectum in esse,
igitur
Item sicut nulla causa secunda est essentialiter causa,
ita nulla causa finalis est essentialiter finis,
sed
Secundo, in nulla creatura reperitur ratio perfectae bonitatis.
Modo
felicitas est status omnium bonorum aggregative perfectus
Item in creatura sunt imperfectiones multae,
ideo in nulla creatura potest esse terminus
Item obiectum finale sub ratione finis est
quod sit principium omnium bonorum et plenitudo
alpha et omega principium et finis
Et ex istis,
sequitur evidenter quod Deus est summa bonitas mentis quietativa in quo ponendus est finis laetitiae.
Et ideo
diliges
Et ideo materia huius distinctionis
tractatur quomodo Deus
Unde
Secundo
Tertio
Similiter,
cuius usus bonus ipsum quoque bonum est
Aliquando pro acceptare vel deacceptare
propter aliud sumendum.
Aliquando pro acceptare vel deacceptare
aliquid propter aliud quo fruendum
Pro declaratione materiae praesentis
quae continet multas utilitates,
immo tota theologia posset
hic tractari iuxta illud:
in hiis duabus mandatis pendet tota lex et prophetae
Primo
arguitur pro ratione humana sic: anima humana est finita,
Confirmatur
divina essentia movet bonum praecise finite,
igitur aliqua creatura in maiori proportione
potest movere rationem et quietative.
Confirmatur, quia per divinam essentiam praecise finite est bonum creaturae, igitur potest dari creatura quae faciet in duplo melius creaturae.
Item creatura rationalis est in potentia obedientali ad hoc quod quietetur in illo in quo Deus vult eam quietare, igitur non repugnat, quin quietetur in creatura.
Item
inclinatio creaturae in Deum est quaedam commotio
Item
creatura magis inclinatur ad se quam ad Deum, quia creatura non potest se odire nec
Confirmatur, si Deus esset finis naturaliter intentus, tunc naturaliter posset adipisci, quia Deus et natura nihil faciunt frustra.
Confirmatur, quia omnia alia possunt acquirere naturaliter suum finem,
igitur et homo cum sit
Secundo principaliter non videtur
Item non est ex libertate voluntatis
Item
nulla persona divina est obiectum
Item non esset unicum obiectum fruibile.
Item
Deus est diligendus propter beneficia,
igitur beneficia sunt magis diligenda.
Item
se
Item si Deus esset diligendus propter bonitatem,
tunc
Item beatitudo illa
Alias rationes facit
Et quaerit utrum Deus sit in infinitum magis diligendus quam proximus.
Et si sic vel
Item arguit
Verum est quod circa primum argumentum erunt
multa tractanda et circa potentiam et circa obiectum,
unde utrum potentia finita sit in causando vel infinita.
Unde potest imaginari et sustineri quod potentia sit infinita in esse capacitatis.
Et fortior ratio contra illam positionem est,
quia esse
Item ista denominatio non est de primis modo posteriores
communicantur in remissiori gradu ex eo quod gradus posteriores
Sed contra, quia dicit
sensus propter excellens sensibile laeditur
Unde ad rationes in oppositum,
cum arguitur quod nulli rei finitae correspondet
denominatio infinita
Aliae sunt morales accidentales et extrinsecae
et istae possunt intensius communicari
vel remissius ut esse activum communicatur intensius vel remissius
secundum Dei bene placitum.
Unde materia
quae est perfectior caritate non est activa,
et tamen caritas est activa,
ita quod esse activum est denominatio extrinseca accidentalis
moralis et tunc diceretur quod esse perceptivum est
denominatio accidentalis moralis,
et sic esse capax vitaliter est denominatio moralis
variabilis ad voluntatem Dei,
sicut esse activum.
Unde posset communicari angelo quod produceret
infinitum et tamen esset finitae essentiae,
sicut accidentia producunt substantias
post
Ex qua propositione prius posita, infero istam propositionem:
instructio in aliqua lege impedit cognitionem veritatis
Ad idem arguitur ratione primo sic:
fides est
Item,
fides est
Item fides annectitur speciali
Sexto
argui
Consequenter viso
intellectiva
Primus
In homine bene disposito, anima dominatur corpori,
domino disposito et vocatur dominum dispositum,
quando dominus habet plenum dominium et iudicium supra servum,
ita quod servus nihil facit, nisi quod sibi praecipitur a domino suo
Secundus languor vel secunda pars languoris
vae qui dicitis dulce esse amarum
ista inebriatio est in isto mundo
quando quis contemnit spiritualia
et acceptat omnino temporalia
Secunda principalis infirmitas ipsius animae,
quod tres praedictae non faciunt,
nisi unam infirmitatem totalem,
sumens tamen
Et iuxta hoc posset dici quod staret hominem esse qui non
disponente
Unde circa
aliqua
convenienti
dispositione
Ex ista radice sequuntur aliqua:
primum est quod in gradibus cognoscendi specifice
confusionis
Ex quo patet
Tertius languor
falsum impedit ab inquisitione verae errores
consuetudo audiendi falsum impedit ab inquisitione veritatis,
natura, quantum est de se, nos tales genuit, ut si ipsam
ex mala consuetudine extinguimus illud
quod indidit nobis natura
quod
quod
iuvenes bene debent
Quarta infirmitas animae
malitia eorum
Iniquitates meae supergressae sunt caput meum
lumen oculorum meorum non est
Istis praemissis, sit haec conclusio: anima cum influentia Dei generali sive speciali influentia magis movetur apparentiis
in quo dicit
quaedam falsa sunt probabiliora
Secunda
oportet enim dicit ipse
addiscentem
credere veritatem
proponuntur
multa
Ex quo sequitur
credo quod non plene
Ex
habere de deo per humanam investigationem
esset ita minus perfecta quam praedicta
cognosce te ipsum et tuam fragilitatem
Unde habita illa
qd
ne
Dicitur ulterius quod licet
assen
partes
manere
Iterum contra heri dicta restant rationes solvendae et fiendae.
Et primo si positio esset vera sequeretur quod voluntas indifferens esset omnino Ita quod sine actu stare posset obiecto alliciente ac movente, et si esset omnino indifferens videtur quod voluntas non Remitteretur et per consequens nullo modo resisteret.
Ad illud respondendum est distinguendo
de hoc quod est voluntatem esse indifferentem
si intelligitur esse sic indifferentem
quia ex non
Secundo arguitur contra dicta, si positio esset vera, sequeretur quod voluntas infinite modice resisteret, nam resistendo positive per aliquem actum intensius resisteret et per subduplum minus intense resisteret, et sic in infinitum, modo ex quo per actum in infinitum modice potest resistere, sequitur quod per non actum infinite modice resistit.
Respondetur negando consequens et consequentiam.
Ita quod respondendum est eodem modo
sicut de omissive
nam concedo quod voluntas
per actum positivum resistendo intensius resistit,
et quando dicitur quod iterum per
subduplum intensius resistit conceditur,
nego tamen
Sed circa
inducitur difficultas
quia resistentia voluntatis est
intrinsece finita et activitas motivitatis obiectialis
potest esse aliqualis quantitatis et habere gratia
exempli subduplam intensionem ad activitatem
voluntatis et sit illa intensio ut quattuor,
tunc ponitur quod motivitas obiecti in duplo plus moveat,
et tunc erit aequalitas activitatis obiecti
ad resistentiam voluntatis quo dato ponitur
quod augeatur motivitas obiecti,
et tunc erit proportio maioris inaequalitas activitatis obiectalis
ad resistentiam voluntas,
igitur illa motivitas necessitabit voluntatem
et cum sit agens naturale
sequitur quod voluntas recipiet actionem inevitabiliter,
igitur dabitur obiectum tantum movens voluntatem
quod superabit eius resistentiam,
igitur voluntas non est simpliciter et intrinsece libera,
plures solutiones possent dari in hac materia,
et
Ex quo apparet quod minimus gradus resistentiae sufficeret, modo isti qui sic respondent dicunt quod notitia obiecti concurrit tantum in genere causae exemplaris praecise ostendendo obiectum et nullo modo causando actum liberum et ideo dicitur quod voluntas quantum ad liberum arbitrium nullo modo potest difficultari quantum est de se, nam si sit ibi difficultas hoc est propter potentias sensitivas quae non obediunt prompte voluntati in aggrediendo ardua et fugiendo delectabilia, et sic voluntas respectu actus liberi non necessitatur per obiectum allicitivum movens nec per eius notitiam.
Secundo dico secundum alium modum respondendi distinguendo de potentia perceptiva voluntatis et de activa, scilicet considerando voluntatem ut activam et ut perceptivam et tunc dicendum est consequenter quod voluntas est magis activa quam perceptiva, unde denominationes perfectionales habent adinvicem talem habitudinem quod priores intensius et perfectiori modo communicantur quam inferiores, licet inferiores sint perfectiores, et sic esse activum est denominatio prior quam esse perceptivum quia esse activum convenit rebus inanimatis ideo convenit voluntati intensiori et altiori modo quam esse perceptivum.
Secundo circa hoc consideratur quod voluntas per idem formaliter est activa sui actus liberi, et per eamdem causalitatem est eiusdem actus suspensiva, et per idem formaliter est resistiva. Ita quod eadem causalitas voluntatis comparatur ad actum suum tripliciter uno modo ut activa, secundo ut suspensiva, tertio modo ut resistiva, et quia voluntas est minus perceptiva quam activa vel resistiva, ideo non potest tantum percipere sicut agit vel resistit et quia non immutatur ab obiecto nisi perceptive sequitur quod motio obiectialis non potest esse tanta sicut activitas per quam formaliter est resistiva, et sic quantumcumque duplicaretur triplicaretur, et sic infinitum motio obiecti semper activitas voluntatis esset maior quam perceptio seu immutatio obiecti.
Tertia solutio est imaginando quod motio obiectalis allectiva consurgit ex quadam proportione conveniente obiecti moti ad potentiam motam, et quia illa datur maxima possibilis inter potentiam et obiectum, quae tamen minor est motivitas obiecti quam sit voluntatis intrinseca resistentia.
Et si dicatur quod subdupletur vel subtripletur obiectum et eius motivitas, respondetur quod tunc movebit minus potentiam hanc, causa quia minorem habebit convenientiam ad obiectum, igitur minus movebit et sic duplatio motivitatis obiecti causat disproportionem ex qua minus allicitur potentia volitiva.
Consequenter addebatur una ratio
quia
si voluntas se sola sufficeret
Consequenter restat aliquid dicere
de secundo argumento principali,
ubi inquiritur
utrum voluntas successive vel subito producti actum suum,
pro quo sit ista propositio quod voluntas
subito potest producere actum suum,
id est totum simul vel in instanti,
et ista propositio sumit quod voluntas se habeat
active respectu sui actus,
et
Tamen circa hoc posset esse responsio
cavillosa dicendo quod salvaretur libertas pure passiva
taliter quod dato agenti applicato ad actus liberi productionem
in facultate voluntatis est actum recipere
vel non recipere eo modo sicut imaginatur causalitas
effectiva libera in voluntate
et non in agentibus naturalibus.
Ita diceretur quod potentia passiva voluntatis est alterius speciei
a potentia passiva agentis naturalis sicut causalitas effectiva agentium naturalium,
et licet potentia voluntatis sint passiva,
tamen libere producitur actus in ea et diceretur
quod positis omnibus causis sufficientibus
ad actus productionem in facultate passiva
voluntatis est recipere actum vel non recipere,
sed quamvis ista positio non posset evidenter probari,
tamen non videtur bene fundari ex eo
quod tota latitudo causalitatis active
videtur esse supra totam latitudinem causalitatis passive,
igitur si positio huiusmodi esset vera,
sequeretur quod activa causalitas
Secundo, arguitur causalitas libera est nobilissima causalitas quae deo competit cui non potest convenire passiva causalitas igitur causalitas libera est nobilior.
Tertio,
arguitur et fortius dato eodem agente ad actus liberi
productionem applicato voluntas potest oppositos effectus
elicere nam dato movente obiecto ad prosecutionem
Quantum ad principalem propositionis,
scilicet quod voluntas subito producit suum actum,
probatur quia agens materiale quantum est de se subito
potest effectum producere,
igitur et voluntas.
Patet consequentia
quia velocitas activitatis dicit perfectionem in
causa agente et magnitudinem potentiae,
nam secundum magnitudinem potentiae minuitur temporis,
id est, effectus producitur in minori tempore,
ut patet ex regulis
Secundo, arguitur in actionibus naturalibus secundum proportionem potentiae agentis ad resistentiam passi augetur velocitas, igitur per continuam diminutionem resistentiae augeretur continue velocitas, si ergo auferatur tota resistentia tunc erit infinita velocitas, et per consequens subita productio, nam si dicatur quod causa est aliqua velocitate determinata, et per consequens, si nulla esset resistentia adhuc non subito produceret actum, tunc illud quod communiter supponitur non est verum, scilicet quod fiat actio secundum proportionem activitatis ad resistentiam quod non est dicendum.
Tertio, arguitur de facto ita fuit de actibus animae christi, nam in primo instanti productionis animae deus creavit in illo omnes actus meritorios ex quibus christus meruit nobis et sibi.
Ex quo sequitur quod non repugnat angelo in primo instanti suae productionis mereri vitam aeternam. Patet quia deus potest eum creare cum nominis sufficientibus ad productionem volitionis debitae sub praecepto cadentis, et voluntas potest producere subito suum actum, igitur non repugnat suae libertati quin ipse agat in instanti actionem meritoriam.
Secundo,
sequitur quod
si res in primo instanti suae productionis
non trahat necessitatem praeteritionis,
ita,
si concedamus istam copulativam
Tertium adiungo
quod dato quod primus angelus non potuerit peccare
in primo instanti suae creationis,
in eodem tamen instanti potuit incipere peccare.
Patet quia in illo instanti
potuit habere praeceptum a deo
quod non inciperet producere
actum successive per remotionem de praesenti,
et ex hoc sequitur quod incipit peccare poterit
quia incipit producere actum prohibitum,
et hoc sequitur quod haec consequentia non valet
Ex istis apparet solutio rationis
fieri consuete ubi ponitur in casu quod deus
praecipiat
Respondetur
quod ista consequentia non valet
Sequitur quarto quod non implicat immo est possibile rei naturae permanentis in esse dare ultimum instans. Patet quia voluntas potest incipere per remotionem de praesenti peccare, igitur illud instans in quo incipit est ultimum esse gratiae si voluntas ante hoc erat in gratia.
Secundo, hoc haberet concedere quicumque ponit quod stat aliquem successive peccare quia quicumque est in gratia si peccet tunc est dare ultimum instans suae gratiae. Patet quia immediate post hoc peccabit.
Sed forte diceretur quod esset dare ultimum instans rei in esse tali et non in esse substantiae eius et hoc est probabile.
Tertio,
quod idem sit possibile probatur
in exemplo communi posito in
Quarto,
deus
conservat tunc
Quinto,
deus nunc non producit
Sexto,
sit aliquod spatium in quo lumine debeat produci,
et sit aliquod obstaculum occupans ne producatur,
tunc ponitur quod deus subito destruat illud obstaculum,
tunc ponatur iterum quod deus producit in illo spatio lumine subito,
tunc ultimum instans
Et iuxta istam viam solvere argumentum
Respondendum est distinguendo,
nam si
Ita quod de duabus propositionibus contradictoriis verum est dicere quod quaelibet illarum immediate ante hoc fuit vera, et sic est finis istius materiae, et sequitur alia materia.
Sciendum est, secundum quod in praecedenti lectione
dicebatur, in toto processu facto circa
prologum visum est qualiter fides
non subiacet humano iudicio. Et
consequenter deductum est quod investigatio humana
subiacet fidei et per eam dirigitur.
Dictum est
subdeligabilis et dabitur sibi audientia
arguit
Et primo circa primum principium
Consequenter ex dictis fidei,
arguit quod Deus non est a nobis cognoscibilis,
Deum nemo vidit umquam
de ipso non est scientia nec opinio
nec phantasia, ergo non est a nobis cognoscibilis
Deinde arguitur per rationes probando quod Deus non
est a nobis cognoscibilis,
quia,
si sic,
sit ergo cognitio
Secundo
Deinde probatur
Pro cuius
Modo considerata
tota latitudine cognitionum creaturarum,
quae in infinitum procedit
ascendendo
creaturam
Si daretur
Sed mihi
videtur cum
ni
Et in istis rationibus,
quandocumque
Item quinto
Et si dicatur,
Item,
talis Dei notitia esset perfectior quam esset una alia
Septimo
per
Item ex parte obiecti:
si esset aliquod luminosum
infinitum quod infinite distaret a visu,
visus non iudicaret
Item etiam ex parte
Item dato quod Deus esset
Imaginatum non est credendum.
da
solutionum illarum
ex alia
Item
Aliae sunt rationes quae tangunt alias materias quae reservabuntur loco suo, et istae sufficiant pro praesenti.
Nunc autem restat aliqualiter declarare
materiam pro cuius declaratione et
hoc
Quantum ad primum
articulum resolvendo materiam ad divinam providentiam,
quam
ant
Secundo
lapis non est in anima sed species lapidis
ordinativam
Consequenter videndum est
quomodo obiectum sit sui ipsius
Quantum ad secundam,
sciendum
Unde sua prima ratio
stat in hoc quod nullum obiectum materiale potest
immaterialiter agere,
ergo non
speciem
Secunda ratio:
nihil agit perfectius quam
q
infinita
sensibilium
Istis
Item, dato
quod species non se
quod
Quantum
ego
quod sint
Secundum quod tactum est in lectione praecedenti ex divina
providentia factum est quod res se ipsas diffundunt
multiplicando species quasdam quia non possunt immediate se
ab intellectu
omnes
Totus enim iste mundus clamat se
sint
Advertendum tamen quod in
Prima opinio ponit quod realiter res
gubernatione
Alia opinio totaliter extrema quod nullae
Et circa materiam istam, quia non teneo primam nec secundam
Prima
enim opinio videtur repugnare philosophiae naturali
multipliciter. Primo quod una res
lapis non est in anima, sed species lapidis
Verum
Et breviter circa
evidenter
Secunda conclusio non
est demonstratio absolute cogens protervum ad contrarium,
ita quod oppositum potest sustineri
seclusis
Secundo sustineretur
Est adhuc una alia opinio extrema quae
ponit quod visio
Redeundo
Uno modo, quod per eandem speciem per quam immutat sensum
res materialis per eandem
Alia via est quod
materialis res multiplicat duplicem
sensum
Redeundo ergo ad opinionem
omnino
Aliud punctum est quod genus accidentium est finitum
et limitatum et quod,
cuilibet obiecto
causabit notitiam alicuius
exss
Consequenter ponit et satis
notitia alteri
conconcursu
Item,
quantum ad hoc,
quod intelligentiae aliquae possint
esse sibi ipsis et
In domo patris mei mansiones multae sunt
Ex isto sequitur quod
Deus
duce
Ad primum, quando supponit quod totum genus accidentium sit finitum,
humanum
infinitae
sint
infinitae
Secundo diceretur quod accidentia
non reponerentur sub aliquo genere loquendo
Et sic patet quod non oportet quod species accidentium sive
notitiarum se habeant sicut numeri
Et sic tota radix
numerii
quia esset substantia
modo substantia perfectior
est accidente
Circa hoc, tenebo quod
Ex praedictis satis apparet qualiter
obiective
Dictum fuit in lectione praecedenti quod notitia
non dicitur esse sui obiecti repraesentativa
ratione similitudinis et istud fuit prima
conclusio. Secunda
Pro cuius materiae ampliori declaratione
quia
Quantum est de
prima ex qua radicem habet suum obiectum
singulariter
Primo quia non stat quod Deus sit notitia
intuitiva
universaliter
omnia nuda et
aperta sunt oculis eius
omnia in ipso vita
Et ideo quod
Advertendum
d
Ideo bene Redditur
ratio quare
Ex quo potest salvari quod odium Dei
non est proprie et essentialiter malum,
ubi advertendum est quod repraesentare
Dico enim consequenter quod conceptus
post
Et nedum istud est verum de
primaria causatione immo
Ad propositum enim veniendo
sciendum est quod communiter solet fieri unum
argumentum ad probandum quod odium Dei sit
essentialiter malum
intrinseca
verbi gratia
Responsio est facilis
iuxta praedicta.
Diceretur enim quod qualitas illa
ex natura sua non
perceptiva et eam vitaliter immutare
ar
qualitas
l
Advertendum
consequitur
quia
notitiam
mensuram
notitia
intui
eam
Item,
intelligibiles
Ubi advertendum
qual
ex noticiis creaturarum
tamen ista non requiritur
Sed circa
materia communiter
Arguitur quod sic aliqua est possibilis creatura habens per divinam participationem quidquid habet Deus per essentiam, ergo propositum. Antecedens patet, quia omnis plenitudo ad intra exhibita potest exhiberi ad extra cum liberalitas magis attendatur ex parte communicationis ad extra quam ad intra Deus autem est liberalissimus, quare etc.
Confirmatur nam quicquid perfectionis est in Deo per essentiam
communicatum est humanitati Christi, ergo etc.
Assumptum patet
in ipso habitat omnis plenitudo divinitatis
Spiritus non ad mensuram
Secundo Deus potest creare unam speciem in quam concurrat omnes perfectiones communicabiles, ergo propositum.
Antecedens patet per
Quarto arguitur auctoritate
sicut iustitiae adeptione fiunt
homines iusti sic participationis divinitatis fiunt omnes dii
omnis ergo beatus Deus
Oppositum arguitur, quia esse certis limitationibus circumscriptum
esse dependens sunt proprietates proprie creatura competentes ergo Deus non potest
tribuere contrarias.
In ista quaestione primo videbitur de ascensu multiplici in palma, id est, in divinam essentiam. secundo de eius mirabili natura. tertio de fructibus palmae, id est, origine personarum.
Quantum ad primum est primo notandum quod ascensus in palmam potest
multipliciter imaginari.
pro cuius intellectu est advertendum quod doctores solent quaerere utrum sine gratia et alio dono creato Deus possit aliquem acceptare ad vitam aeternam.
et respondet quod sic, quia liberalitas non est
Sed contra praedictam arguitur per unum casum quem ponit
Tunc quaeritur quid Deus faciet de
Ad hoc dicitur primo quod iste casus non stat de lege currente. et
si dicatur quod cum casu agat deus lege stante, tunc dubitaretur de utraque parte an
esset dampnatus vel salvatus, et hoc
Secundo dico magis doctrinaliter quod verisimiliter ipse
salvaretur
Sequitur de ascensu creaturae rationalis in palmam, sive in Deum,
ipsa ad hoc aliquid conferente et iste ascensus est multiplex secundum quid multiplex
est habet conferens. primo per viam
Pro quo sciendum est quod multiplex est directivum in palma,
quia quod est directivum in palmam ultimum finis politici,
lex autem ad finem
nihil antiqua lege solutum linquit proprie stationis opus. Omnia certo fine gubernans
hominum solos respuis actus.
Hac autem lege communicatio naturalis instinctive dirigitur de qua
agit
Sed hic occurrit consideratio grata, sed difficilis de habitudine causae finalis ad efficientem respectu effectus quae, scilicet, praecedit in causando.
Et primo dico quod causa finalis prius concurrit in producendo
effectum quam efficiens, quia movet efficientem efficiens autem agit propter finem et
ideo non videtur omnino irrationalis positio
Secundo dico quod creatura per prius natura est bona quam sit ita
quod si essentia et bonitas essent realiter distincta bonitas praecederet entitatem.
unde et finis qui non est bene movet et haec non est nova opinio, sed fuit
Secundas gradus
Unde
absit a cordibus fidelium ut fatum esse dicamus
tunc etiam non esset consiliandum, tunc etiam cessarent poenae
malorum et praemia bonorum sicut arguit
ordinem causarum ubi voluntas dei plurimum poterit
neque vocamus neque fati vocabile nuncupamus
Tertius gradus est lumen intellectus practici quo illuminatur ad intelligendum principia moralia et conclusiones morales.
Quartus gradus est principia moralia in praedicto lumine evidentia.
Quintus gradus est dictamen practicum ex praedictis principiis deductum conclusive.
Sextus gradus est lex civilis quae non potest
conclusive deduci ex praedictis principiis vel conclusionibus et dividitur in tres
gradus secundum triplicem legum civilium varietatem quae varietas attenditur penes
communitatum diversitatem quae sunt tres secundum
regnum est politia vel communitas in qua unus
principaliter propter bonum virtutis et communitatis et hoc est optima. ideo debent
esse perfectissime legis in ipsa et eius transgressiva est tyrannis. aristocratia est
communitas in qua pauci virtuosi dominantur. tyrocratia vel policracia est illa in qua
magna pars multitudinis et in qualibet istarum aliae et aliae requiruntur leges
civiles et ex hoc patet quod leges sunt variandae secundum diversitatem locorum et
temporum ex quo patet quod
Septimus gradus est lex christi quae non est in potestate naturali
hominis, sed revelata est
lex naturalis in evangelio continetur
Sequitur nunc aliqua videre de statu innocentiae. pro quo dico
Secundo dico quod ex
Tertio dico quod Deum esse fuit primo parenti innatum et cum hoc demonstrabile, et consequenter est nobis innatum deum esse et cum hoc etiam demonstrabile nec est difficultas quod idem cognoscatur in diversis generibus cognoscendi in uno tamquam principium et in alio per demonstrationem sicut patet de una petitione in geometria quae petitur concedi tamquam principium et cum postea realiter demonstratur ut patet in exercitis in arte illa.
Quarto dico quod ex lumine intellectus poterat primus parens
concludere articulum trinitatis, quia habitudo creaturae ad deum est insolubilis modo
secundum
Item ad hoc est
Ex hoc sequitur contra nefandum in deum
Similiter plures
Similiter
adversum te habeo pauca quia
permittis
, etc maxime, quia ista non possunt sciri a
natura et
Revertendo ergo ad ascensu in palmam, scilicet, obiective
rememorandum est quod
quid
Et quia secundum
omnia in numero et pondere etmensura fecisti
in ipso vivimus movemur et sumus
Item notandum est secundum
Alius modus ascendendi in palmam per communicationem idiomatum, sicut de natura humana in christo.
Alius modus est secundum formalem influxum divinae natura circumscribendo omnem habitudinem dicentem imperfectionem et hoc dupliciter uno modo secundum totalem communicationem, secundo modo supplendo vices aliorum formarum.
Item alius est modus per vitalem immutationem qua deus se ipso immutaret potentiam etc.
et de istis dico quod non est possibile, quia tunc posset esse aliquis deus recens et miser quae sunt nefanda consequentias declaravit.
Item sequeretur quod eadem res posset esse successive omnium specierum. si enim suppleat vices terrae formae erit terra et si aquae erit aqua et sic de aliis.
Item sequeretur deorum pluralitas.
Item sequeretur quod materia prima posset esse Deus, etc.
Ad habendum collationem
cum
Secundo
Tertio sequitur quod de facto humanitas christi esset homo et quod
essent duo homines
Quarto eadem ratione ab infinitis suppositis esset humanitas christi suppositalis.
Sed contra praedictam conclusionem
arguit
Secundo, quia si esset repugnantia vel illa esset ex parte personarum vel ex parte naturae assumibilis non primum quia sunt aequalis potestatis nec secundum, quia est in potentia obedientali.
Tertio pater posset per se assumere, si dimitteretur a verbo, ergo potest simul cum filio. ad ista respondetur quod non est evidens quod quaelibet personarum possit assumere naturam humanam, quia hoc non concederemus de filio, nisi ex sacra scriptura haberetur.
Secundo dicetur quod hoc convenit filio ex proprietate personali et per consequens non oportet quod competat patri vel spiritu sancto.
Tertio diceretur quod licet non fuit proprie contraria tamen repugnat esse in alio stante sumpto in quo est et ex hoc non valet haec consequentia, si dimitteretur a natura assumpta a verbo posset assumi a patre, ergo stante unione ad filium potest assumere a patre.
Item idem
Teneo contrarium et illud patet ex dictis in una quaestione
Ex ista secunda parte sequitur contra conclusionem, quia si de potentia dei potest fieri, simpliciter potest fieri.
secundo arguitur capacitas eius activa est infinita ergo. antecedens patet quia est in potentia obedientali respectu dei, quia potest facere concurrere ad quodcumque voluerit.
Item capacitas passiva est infinita, ergo et activa.
Antecedens ipse concedit
Item anima christi est infinitae capacitatis.
Item
Contra
Teneo oppositum et probo sic: quia est actum non subiectum est denominatio perfectionis simpliciter ergo potest communicari ad extra.
Item ista est positio
Item nihil debemus negare
Contra illud: dictum de
Secundo quia status eius fuisset, ita nobilis sicut status Christi.
Tertio quia ipse posset movere caelum et astra ad oppositam partem ad quam nunc movetur.
Quarto quod etiam posset facere
Haec quae sunt inconvenientiam et puto voluntarie dicta ergo.
Pro responsione declarando materiam volo ostendere quod positio mea sit consona theologiae, philosophiae, et rationi.
Et praemitto illud quod dicit
Pro quo audiamus illud quod scribitur
faciamus hominem ad
imaginem et similitudinem nostram et praesit volantibus caeli et piscibus maris et
cunctis animantibus terrae
crescite et multiplicamini et replete terram dominamini
Secundo dicit idem quod perfectiora gubernant inferiora et sic
habent regnum naturale, ergo homo in statu innocentiae habebat nedum
Tertio idem quia homo est factus ad imaginem et similitudinem Dei
ergo iuste obediunt ei animantia, sed propter peccatum est abstracta illa obedientia
ut ne corpus obediat animae, nec vires sensitivae
Ex hoc sequitur quod stante illo statu imperium eius voluntatis
fuit super omnes vires inferiores ergo gravitas non obmasset motui sursum si
imperasset quia illud naturale est quod est secundum obedientiam supraemi
gubernatoris,
sicut ponit
Item ista positio ponitur expresse a
Respondet dicens quod verisimilem est quod sic, quia nulla
difficultate videbatur moveri sursum nec gravitas videtur resistere quare si eo
tempore imperasset ei volatum utique fecisset verba sunt in
Secundo principaliter detur quod haec positio concordet
philosophiae.
Unde licet
Secundo ponit quod in animalibus reperitur principatus.
Tertio ponit quod reperitur in hominibus quorum aliqui sunt bene
dispositi vel ex consuetudine vel ex mala necessitate vel constellatione consimili
quos
Consequentur ponit
Ex hoc patet quod corpus magis obedit rationem quam vires
sensitivae etiam pro statu praesenti,
et tamen omnes concedunt quod anima habuisset
nobilius
Tertio ostenditur quod positio mea concordat rationi pro quo praemittuntur duae conclusiones.
Prima est quod operationes et effectus qui provenerunt a substantiis intellectualibus in istis inferioribus sunt ex imperio efficaci illarum, quia Deus vult quod quam cito earum imparium est tam cito effectus sic et quam cito angelus vult quod lapis moveatur lapis movetur cum ergo velle divisim sit infrustrabile sequitur intentum nolo tamen dicere quod imperium sufficeret ad quocumque motum cuiuscumque corporis subiecti tali potentiae volitivae.
Secunda conclusio res habent diversos fines in quos diriguntur oppositis aliquando modum ut res aliquando tendit in bonum individui aliquando in bonum speciei aliquando in bonum universi.
Et circa hoc dico primo quod res magis intendunt bonum universi
quam individui vel speciei, ideo lapis in casu quod universum pateretur detrimentum
aliquod. puta vacuum vel aliquod simile inconveniens ascenderet sursum ad remediandum
illi inconvenienti potius quam descenderet deorsum vel quietaretur, sed esset in suo
loco naturali et hoc ponunt philosophiae fieri secundum inclinationem naturae communis
et consequentur dicendum est quod res magis intendunt bonum speciei quod individui
ideo applicando ad propositum non videtur esse negandum quin anima haberet imperium
efficax supra corpus sic infima intelligentia et ideo forte non haberet imperium nisi
supra materiam cui coniungitur quamvis de potentia dei ab soluta posset movere res
extra se et ex istis iam soluta sunt argumenta quae fiebant
Unde dicit
Et ad hoc allegat
Hiis praemissis pono rationes
ad positionem praedictam
Et arguitur primo de facto nunc anima movet corpus motu progressivo
non obstante rebellione
quae nunc est
Item nos experimur quod manus obediunt animae ad nutum eius modo
Item videmus hominem in aliqua ascendere sursum propter adiutorium
Item si aliquod corpus esset reductivum
Complexio autem
Item nulla erat resistentia.
Item homines moventur sursum saltando ut docet experientia.
Item si voluisset moveri sursum quaeritur quod impedisset.
Item
Item in illo statu, potentia vegetativa et generativa obediebant
rationi ergo, etc. antecedens patet per multa
dicta
Item multi movent se nunc
Item multi nunc moventur per saltum per vim imperativam, et tamen tunc vis imperativa plus poterat quam nunc, ergo.
Item medici concedunt quod viribus sensitivis obediunt aliae
naturales nam ex existimativa circa
Item
Tunc ad rationes praedicti bacallarii.
Ad primam sequitur quod posset natare etc. consequens non est inconveniens, sicut nec nunc cum videamus alia multo graviora natare, sicut bovem et alia animalia bruta.
Ad alia sequeretur quod habuisset dotem agilitatis dico quod
Ad tertiam cum dicitur sequeretur quod status etc. in principio
posui differentiam
quia licet vires inferiores in
Item licet vires inferiores obedierent rationi quantum ad communiter
accidentia non tamen forte obedissent respectu cuiuscumque obiecti creabilis vel saltem
non obedissent sine remorsu fuge ut si deus praecepisset quod vires inferiores sine
difficultate elegissent mortem praecipiente ratione verisimiliter est quod refutassent
aliqualiter in christo autem totum
Ad quartam sequitur quod potuisset facere pluras grandines etc.
responsum est implicite si, enim, concedamus quod in per
secundo dico quod de potentia dei absoluta non video quod implicet quod assumat aliquam creaturam ad regnum naturale totius universi sicut alias probatur hoc idem tenui de humanitate christi, ideo si consideremus dictum absolute hoc facere non repugnaret fidei, et tunc posset movere caelum, tamen non posset movere alio ordine quam nunc moveatur.
Quia circa materiam trinitatis maxime attendi debet divina simplicitas et unitas. ideo quantum ad materiam simplicitatis, aliquae videntur esse vel Repugnare divinae simplicitati quae communiter tractantur in doctoribus.
Primo in divina essentia est non identitas rationum formalium sive multiplicitas inter se realiter vel formaliter distinctarum, circumscripta operatione intellectus nostri, ergo non est ibi summa simplicitas, quia multitudo distinctorum excludit summam simplicitatem.
Item in divinis est distinctio essentiae ad personam, ergo ibi est quaedam personae et essentiae compositio, ergo non est ibi omnimoda simplicitas. Antecedens probatur quia de essentia et persona verificantur contradictoria vel verbi gratia essentia est tres personae, essentia est filius, essentia est spiritus sanctus, et tamen de patre negatur quod sit tres personae, quod sit filius, quod sit spiritus sanctus. modo maximum medium probandi distinctionem inter res est, quia aliquid convenit uni parti quod removetur ab alia.
Tertio in deo est pluralitas idearum et Realis distinctio earum,
ergo ibi non est summa simplicitas. immo est ibi idearum distinctarum
infinitas.
Unde
alia ratione factus est homo,
alia ratione factus est equus
Ad idem concordant doctores varii dicentes
in deo esse pluralitates idearum, et alio modo dicunt quod in deo
sunt variae mensurae rerum
Unde
quod penes ipsum sunt mensurae,
numeri, et pondera,
apud
dictum esse regulas aeternas, quae scriptae sunt in libro lucis, quae
est veritas
filius est ars omnipotentis
plena rationum viventium.
Sed reddeo ad primum: antecedens probandum, scilicet quod sit pluralitas rationum formalium in deo.
Et primo arguo per rationes
Secundo arguitur sic: distinctio emanationum divinarum necessario praesumpsit distinctionem principiorum elicitivorum et non distinctione rationis tantum, quia illa est impertinens, nec Realem simpliciter quam una Res negatur de alia, ergo formalem. prima pars antecedentis patet, quia non videtur unde esset diversitas emanationum ad intra nisi esse diversitas principiorum elicitivorum, nec posset salvari quomodo filius procederet secundum modum naturae. et spiritus sanctus non, nisi poneretur diversitas principiorum elicitivorum quae resolvitur ad intellectum et voluntatem.
Tertio quidquid est ex se formaliter idem existens principium producendi duo pari ratione potest esse principium producendi infinita patet quia si eodem modo se habendo adaequate potest in duo eadem ratione in tria et in infinita. ex quo cum unitate principii eodem modo se habentis formaliter stat diversitas principiorum. Exemplum in naturalibus: sicut ignis se habens eodem modo adaequate potest producere unum ignem et duos, et sic in infinitum. Ita potest poni exemplum in agentibus aequivocis[?].
Item, spiritus sanctus producitur libere et filius naturaliter, et ista varietas non oritur ex modo actuum, sicut patet exemplum de actu voluntatis, qui, licet sit liber, tamen hanc denominationem recipit a suo principio effectivo, ergo si in divinis aliqua sit productio libere oportet quod sit respectu principii liberi, et si aliqua sit naturalis oportet quod sit respectu principii naturalis, sicut respectu effectus liberi ponitur causa libera, et respectu naturalis ponitur causa naturalis.
Item, aliqua attribuuntur sive competunt divinae voluntati, quae non intellectui divino, nam voluntas divina ex se determinat libere respectu positionis effectus in esse. et non intellectus, quia intellectus divinus est necessario cognitio.
Et viceversa aliqua attribuuntur intellectui, quae non voluntati, quia intellectus divinus intelligit mala et voluntas divina non vult mala.
Ad idem arguit
Item,
si sic sequeretur quod res non differet specie,
sed solum secundum intensum et remissum.
Consequens est falsum.
Probatur consequentia,
quia ex quo res participant eandem rationem
formalem in deo sequitur quod non erit diversitas inter res
participantes, nisi secundum intensum remissum,
ex quo est eadem ratio
Ad oppositum istorum trium arguitur auctoritate
Item, arguitur sic: nam positio distinctionis formalitatum et distinctionis essentiae ad personam est difficilior quam sit distinctio personarum inter se et magis Recedens a communi apparentia quam positio trinitatis, ergo non est ponenda. Ex quo fides non astringit, nec fides nos ad haec obligat, et illud est maius quam fides sequitur quod non est ponendum. antecedens probatur, quia mirabilitas positionis trinitatis, et tota difficultas trinitatis est in hoc quia ponit distinctionem Realem minorem quam sit distinctio essentialis, quia ponit distinctionem sic quod haec res quae est persona non est haec res quae est alia persona, et tamen haec res est essentia. Ista est distinctio minor quam in creaturis. modo distinctio formalitatum multo plus recedit a distinctione essentiali, quia distinctio formalitatum est multo minor quam sit distinctio realis personarum, ergo si positio trinitatis est mirabilis ad sustinendum ratione recessus distinctionis realis ab essentiali sequitur quod positio formalitatum est magis mirabilis quia magis recedit et maxime cum fides non alligat. Et omnia alia aeque salvantur sine positione formalitatum et aeque salvatur articulus trinitatis et est aeque difficilis, sicut positio trinitatis sequitur quod non est nisi voluntarium huiusmodi distinctionem formalitatum ponere rationes alias quas faciunt intendo deducere declarando materiam.
Circa tria tacta, tria erunt puncta tractanda antequam veniam ad materiam simpliciter.
Primus erit de formalitatibus, utrum sint ponendae, et inducam opiniones doctorum. Et videbitur quid in ista materia sit tenendum.
Secundus erit de distinctione alia, quae vocatur ex natura rei, quae ab aliquibus ponitur inter essentiam et personam.
Tertius erit de ideis, utrum sint ponendae in deo et si sic, quomodo inter se, etc.
Sed quia solutae sunt rationes quibus opinantes deum posse formaliter influere se fundant, et sunt aliae duae pro ista opinione.
Prima est forma habet aliqualiter habitudinem quae dicit imperfectionem. unam est quia forma est educibilis de potentia materiae. secunda habitudo imperfectionis, quia forma inhaeret materiae. tertia quia forma specialiter dependet ab ipsa materiae. et quantum ad has habitudines dicentes imperfectionem isti non Revocant in dubium quod deus non posset in hoc genere vicem formae quia quaelibet habitudo dicit imperfectionem deo Repugnantem, sed forma habet conditiones perfectionis in hoc quod bonitatem et perfectionem suas alteri communicat seclusis habitudinibus dicentibus imperfectionem. et huiusmodi habitudo perfectionabilis non Repugnat deo. et illa exprimitur per informare prout informatio secludit omnes habitudines imperfectionales et caperetur informatio abstracte.
Secunda ratio est quia divina essentia potest in eadem proportione movere potentiam creatam in qua movet notitia creata, ergo.
Hic respondendum est quod prima ratio praesumit fundamenta, quae facillime negatur.
Quantum ad primum, conceditur quod stat habitudinem informationis esse absque hoc quod forma educatur de potentia materiae, et sic non est de integritate formae educi de potentia materiae. exemplum de anima intellectiva quae informat materiam, et tamen non educitur de potentia materiae.
Secundo de accidentibus
supernaturalibus quae non educitur de potentia materiae vel substantiae
causando materiam vel substantiam quacumque sit illa cui inhaerent
et tamen illa informant suum subiectum cui inhaerent
Secundo dato quod distinguerentur nihilominus sunt partes integrantes influxum formalem, et si sequestrentur capiatur secunda habitudo et deus suppleat, scilicet, informare praecise.
Respondetur quod ex habitudine informationis praecise sit sumptae non integraretur informatio nec communicarentur denominationes concretivae, et ideo, licet deus posset habere illam habitudinem quod non conceditur, non tamen influeret formaliter.
Ad secundam rationem divina essentia potest in eadem proportione movere potentiam perceptivam in qua movet notitia creata, ergo. negetur antecedens, et hoc in eodem genere motionis, quia immutatio respectu potentiae Reducitur ad causalitatem formalem, et deus non potest concurrere in huiusmodi genere. etiam ista ratio supponit quod motivitas illa reducitur ad genus causae efficientis et hoc negatur sibi, quia dictum est quod deus in nullo gradu potest concurrere in motione formali, sed bene potest concurrere in genere eminentiori, et hoc non sufficit, quia deus quantumcumque concurreret ad faciendum album, vel se applicaret non posset hoc facere sine albedine, quia deus non potest concurrere in genere causae formalis. et ideo, ratio est facilis ad solvendum, quia si intelligatur de motione effectiva, hoc non sufficit ad immutandum vitaliter et de formali motione deus non posset.
Et ut magis habeatur imaginatio alterius opinionis notandum est quod ipsi ponunt differentiam inter immutationem vitalem et influxum formalem.
Unde deitas nedum ad animam christi, sed ad carnem est formaliter unita in tantum quod isti dicunt quod caro christi in triduo erat deus et Recipiebat influxum formalem deitatis, et licet esset unita formaliter carni, hoc tamen non erat vitaliter et cognitive. et ideo isti concedunt multa corpora extranea.
Primum est quod ista consequentia non valet:
Secundo
quod plus est non sequitur
Circa huiusmodi habitudinem, scilicet, vitalem immutationem et influxum formalem ponuntur differentiae secundum istos.
prima est quod formalis influxus per informationem nullam penitus dicit perfectionem. nec dicit aliquid positivum, quia esse formabile dicit potentiam magis mere passivam quam activam. nec dicit positivum ex eo quod quaelibet Res creata poneret positivum infinite formalitatis. econverso de esse perceptivo, quia est positivum et dicit perfectionem, et sic differunt.
Secunda differentia: quia conditio percipiendi vitaliter limitate convenit creare, quia quaelibet creatura limitata est limitate perceptiva, quia denominatio perfectionis simpliciter finitae rei convenit infinitae. et sic non est de influxu formali, quia infinite convenit creaturae.
Tertio quia per informationem communicatur esse intrinsecum formali.
non autem per esse
Quarto illa denominatio quae communicatur formali per informationem per prius competunt in abstracto illi formae ut per prius anima est vita quam constituat aliquod vivens vel vivere et per prius ipsa est intellectiva quam constituat intelligens, et sic de aliis, sed non sic de forma vitaliter immutativa potentiam perceptivam, quia posterius denominatur vitalis immutatio quia nulla talis alia a deo est cognitio. sed recipit denominationem a potentia in comparatione ad obiectum, quia inquantum potentia unitur obiecto et percipit obiectum recipit denominationem quae est perceptio et in se intrinsece non habet illam.
Quinta differentia, quia forma quae communicatur per informationem secundum plenitudinem essentiae et non potest intensius vel remissius communicari, et oppositum est de forma vitali, quia potest intensius et remissius potentiam perceptivam movere.
Ex istis apparet
in quibus fundamentis consistit istorum imaginatio
quaelibet posset defensari a contradictione, nihilominus alia
opinio seu positio videtur probabilior et magis concors
cum divina simplicitate, quia non oportet ponere in deo talem
et Radix
illorum huiusmodi distinctiones ponentium oritur ex consideratione
immensitatis dei simplicis respectu diversorum
effectuum. et ideo tenendum est quod Regula
Sequitur quod in deo neganda est distinctio rationum idealium, et quod non est ponenda ratio idealis distincta, quae sit ratio exemplativa.
Difficultas tamen consurgit ex duobus.
Primum
Secundum est ad salvandum diversitatem specierum producibilium, scilicet, quod una res eadem modo se habens adaequate possit producere diversa non videtur conceptibile.
Quantum ad istam materiam, si considerentur duo principia alias posita salvabitur difficultas.
Unum est immensitas divinae naturae, sic quod omnes conceptus dei
universales et singulares possunt identice in ipso concurrere et
tota latitudo conceptuum quantum ad idem quod est in eis perfectionis
imaginatur quod concurrat in se identice in deum, et tunc deus
est idem conceptus asini et hominis
Et per hoc salvabitur de ratione factiva
quia per eandem rationem est
ratio in ipso factiva asini et
Pro maiori declaratione materiae ponendae sunt opiniones doctorum.
Ubi notandum est quod
idea graecae valet
tantum, sicut forma vel species in latino et non sicut ratio,
quia ratio graecae, valet tantum sicut lexis vel logos et non idea
nihilominus possumus uti hoc vocabulo idea vocando
ideam rationem factivam
Unde
Prima est quod idea est quid actuale. et ex hoc infertur quod esse quod forma habet in materiam ante sui productionem non est eius idea, quia de ratione ideae est quod sit quid actuale.
Secunda conditio quod idea sit quid intellectuale, et sic ratio causalitatis in agentibus naturalibus non est idea, quia non est ratio intellectualis.
Quarta conditio: idea
debet esse quid incommunicabile, et per hoc excluditur esse
quod creatura habet in intellectu nostro, ita quod Res habent
species in intellectu creato,
ut patet in
Io similitudo lapidis est in anima
Quinta conditio
idea debet esse quid primum principale et per hoc excluditur
quod esse quod habet creatura in intelligentiis et mobilibus
orbium, quia secundum
Unde verba sunt
Et ex istis considerationibus apparet quod idea non sit aliquid ad extra. sed ydea est Res factiva in deo, nam ipse deus est ars omnipotens ad effectus positionem et aliquando per similitudinem artes humanae vocantur ideae ut domus materialis fit a domo, quae est intellectu.
Unde notandum est tamen quod
Sed videtur quod isti non intelligunt
secundo ista imaginatio
videtur ponere quod divina essentia dependeat
ab obiecto, et sic erit quaedam posterioritas ipsius ad
obiecta factibilia quod non videtur verum, quia per prius deus est
ratio factiva rei quam res sit in se factibilis vel
Repraesentabilis. nam divina ars est prior factibilibus
Tertio non oportet fingere talem opinionem ad salvandum
auctoritates, quia
Alia est opinio
Ultima opinio est
In primo signo divina essentia praesentatur divino intellectui, ut species intelligibilis sui ipsius tamquam obiecti primarii repraesentativa et illa est primum obiectum intellectus, et essentia divina seu ipsius intellectus per prius producit mediante tali specie verbum sibi adaequatum et consequenter producitur amor ab utroque.
Deinde ille
imaginatur quod intellectus ille habet producere ad extra creaturas,
et tunc secondaria divina essentia, ut secunda species obicitur
sibi respectu secondarii obiecti, scilicet respectu creaturarum. et in isto signo
imaginatur
Ista positio est valde mirabilis, licet profunda, tamen iste modus non videtur necessarius ad salvandum pluralitatem idearum, quia bene salvarentur ideae ex immensitate divinae fecunditatis.
Et ideo contra positione
Secundo, quia si sic, sequeretur quod esset paternitas
in divinis. patet quia illud verbum divinitatum esset productum
a deo, ergo distinguitur a producente nam si pater producat
ipsum distinguitur a patre, ut apparet per
Tertio quia si sic, sequeretur quod infinitas rerum distinctarum ab aeterno produceretur. patet qui quaelibet idea est Res ab alia distincta, et infinitae sunt Res producibiles distinctae inter se. igitur infinitae Res erunt ab aeterno productae quarum quaelibet est deus, quia nulla creatura fuit ab aeterno.
Quarto ponere in deo plures productiones quam generationem vel spirationem est contra fidem, quia fides non admittit aliam productionem ad intra aeternam quam illae duae.
Quinto ista positio non
salvat
Et per consequens apparet ex dictis quod in deo nulla est distinctio, nisi personalis tantum modo etc.
Articulus qui tractatur, scilicet, sacratissimae et benedictissimae trinitatis est principalis et fundamentalis christianae Religionis, licet enim in aliquibus articulis antiqui philosophi et aliquae sectae conveniant in isto tamen articulo trinitatis disconveniunt est tunc principalis quia ab isto articulo trahunt alii originem ut articulus incarnationis, et alii plures, et ab isto sacramenta trahunt efficaciam, et etiam merita. Ideo circa istum est insistendum, et in ista materia tota difficultas Resolvitur ad unum punctum, scilicet, quomodo cum simplicitate divinae essentiae stet pluralitas personarum, et maxime omnes doctores circa hoc tractantes Resolvuntur ad hoc.
Et breviter
circa istam materiam
Et
Quantum ad duos primos modos removetur
causa errandi per duo prima principia posita in lectionibus praecedentibus.
Unde quia deus est immensus et infinitus, ideo sibi competunt
aliae proprietates et conditiones quam creaturis.
Unde
infinitae ignotae,
et hoc respectu creaturae intellectualis,
quia oculus noster sive intellectus noster se habet ad secretissima naturae,
scilicet ad deum sicut oculus noctuae ad lumen solis.
Quantum ad tertiam causam errandi persuadetur satis philosopho satis elevato quod in materia
trinitatis loquendo est sine quacumque praesumptione.
Sed cum omni humilitate loquendo est ut dicit et
Continuando ergo materiam de generatione divina et adiungo aliquid de locabilitate eiusdem. Advertendum est quod de ratione aeternitatis sive durationis divinae sunt tria.
Primum est quod non est mensura alicuius potentialitatis. hoc est dicier quod non mensurat aliquid quod possit non esse in se, sed est mensura actualiter necessario existentis.
Secundo de ratione aeternitatis est quod si universalis mensura hoc est quod mensurat qualitercumque intrinsece est vel intrinsece potest esse. et quidquid potest esse in ea intrinsece et qualitercumque res posset intrinsece se habere.
Tertio de ratione aeternitatis est quod cuiuscumque alterius mensurae
effectiva et productiva et simpliciter in genere mensurarum prima.
Ideo
praeterita tempora non futura,
nec praeterita aeternitas
Primum corollarium: si instans temporis efficeretur fixum et immobile et necessario tale per impossibile nihilominus non esset aeternitas. Patet quia sibi non competeret omnes conditiones praedictae.
Secundum corollarium instans aeternitatis in infinitum est simplicius et actualius quam instans temporis Ex quo potest inferri quod in infinitum instans aeternitatis est indivisibilius quod instans temporis.
Tertium corollarium:
repugnantia est in aeternitate contradictoria verificari.
Patet
quia repugnat quod contradictoria verificentur in instanti temporis.
Sed instans aeternitatis est simplicius quam instans temporis,
ergo maius inconveniens est quod contradictoria verificentur in instanti incarnationes
aeternitatis quam in instanti temporis.
Ex quo patet quod nostrae enuntiationes affirmationes et negationes Referuntur ad mensuram temporalem.
Quartum corollarium:
nova aeternitatis ad
instans temporis coexistentia non arguit aeternitatis successionem vel
mutabilitatem, sed solum arguit temporis successionem ut si daretur
aliquis fixus in linea motus lineae circa punctum non propter hoc
Quintum corollarium:
licet aeternitas
vel instans aeternitatis sit quoddam modo ante tempus vel post
vel simul cum tempore, non oportet tamen quod cuilibet instanti temporis coexistat,
nam ad coexistendum Requiritur nedum aeternitatis praesentia et
etiam instanti temporis coexistentia. unde salvator dicit ad
prioritatem aeternitatis respectu temporis, antequam qui sint
qui est misit me
ego sum qui sum
Sed contra arguitur quia si deus sit, haberent prioritatem respectu temporis tam a parte ante quam a parte post, tunc vi illius prioritatis posset facere quod mundus numquam fuisset creatus, nam si aeternitas praecedit mundum, et etiam nunc sequitur etiam quod eius causalitas et libertas praecedit mundum. Et sic posset mundus numquam fuisse productus.
concedit quod sic
Alia propositio: essentia divina et quaelibet personarum et omnes simul, sicut sunt unicus gradus perfectionis, ita sunt eadem aeternitas adaequate.
Ex quo sequitur contra
Sequitur etiam quod productio verbi et spiratio spiritus sancti mensurantur aeternitate. Ex hoc patet causa quare verbum dei, licet sit productum tamen semper producitur, causa est perfectio divina et mensura aeternitatis.
Et ex hoc sequitur quod non consurgit ex imperfectione illius
Advertendum tamen ulterius quodlibet sic loquamur vocando aeternitatem mensuram, tamen aeternitas a parte Rei nihil aliud est quam deus immensus, et sicut videbitur post ista praedicata sunt imposita propter nostrum modum concipiendi, quia concipimus eum, ut existentem vocamus eum aeternum, nec est ibi diversitas, nisi a parte nostri modi concipiendi. ideo aeternitas nihil ponit nisi deum ut actum purissimum includentem omnem perfectionem et infinitam actualiter. Et necessario excludentem omnem perfectionem et infinitam actualiter et necessario excludentem omnem potentialitatem ad aliquid acquirendum vel deperdendum, ut quod consideramus eum ut actum cui repugnat aliquid acquirere vel deperdere, scilicet, aliquid perfectionis acquirendae vel deperdendae et prout est omnis plenitudo perfectionis, tunc vocatur aeternus, et secundum istum modum est aeternitas et ita dicendum est de ubi et locabilitate eiusdem.
Pro cuius declaratione ponentur aliquae propositiones,
quia
Sit ergo haec prima propositio quanto creatura spiritualis est perfectior tanto nata est maiorem locum occupare quia de corporali non oportet, nisi secundum quantitatem sui quod occupet locum et secundum quod congruit decori universi. Una res est maior alia, ut terra est maior homine, et tamen homo est perfectior, ideo loquor de spirituali, nam sicut creatura spiritualis magis immutatur deum in perfectione essentiale, ita in loci occupatione.
Ex quo sequitur quod si suprema intelligentia creabilis daretur illa infinitum spatium extra caelum extra occuparet, nam si secundum essentialem perfectionem sit occupatio loci cum illa esset infinita, tunc occuparet infinitum locum.
Sed quaereretur utrum creatura spiritualis sub quantolibet modico loco posset situari. pro quo imaginandum est quod quaelibet creatura determinat sibi secundum quantitatem suae perfectionis essentialis quantitatem loci, quid occupat. potest tamen de potentia dei absoluta in maiori vel minori loco situari, quia non videtur quin in quantacumque parva parte corporis, anima humana posset situari, ut si produceretur homo successive, tunc anima primo informat modicam perfecte. et sic non videtur quin infinitam parvam partem posset occupare.
Alia propositio deus non
est proprie in loco, non loquendo de existere in loco circumscriptive, quia
hoc nulli est dubium, sed magis locus est in deo, et haec
maxima difficultas circa praesentem materiam.
Et ad hoc sunt
plures auctoritates
Sequitur quod ex hoc quod deus est in diversis sitibus sive successive sive simul tempore, non arguitur aliqua mutatio in eo nec potentialitas, sed solum rebus.
Alia propositio:
locus vel
situs imaginarius ut divisibilis et creaturae capax infinite
Primo ergo imaginandum est divinam immensitatem, deinde imaginandum est spatium infinitum coexistens sibi causatum ab eo ex quo consurgit tanquam effectus potentialitas recipiendi creaturas, ita quod imaginandum est quod illud spatium imaginarium est infinitum minus perfectum ad Recipiendum creaturas quam ipse deus. ita quod deus Recipit creaturas et etiam spatium imaginarium, tamen deus in infinitum perfectius Recipit creaturas in suo modo recipiendi et deinde spatium habet possibilitatem recipiendi creaturas emanentes a deo. et quod deus est capax creaturarum in nobilissimo genere. Et a deo emanat spatium, sicut ab aeternitatem emanatur tempus et omnis alia successiva duratio, et sic patet imaginatio.
Alia propositio:
immensus locus intelligibilis
potest solum divinam essentiam locare imaginadum est proportionaliter,
licet idem sit a parte rei adaequate aeternitas et deus,
ita locabilitas est ipsemet,
tamen consideremus eum secundum aliqui rationem
secundum quam est locus immensus et sicut aeternitas est mensura
dei Ita ille locus est locus adaequatus dei,
et etiam immensus locus intelligibilis,
sicut aeterna duratio solum mensurat divinam perfectionem,
nihilominus divina locabilitas est formaliter.
Unde deus habet multas proprietates quas non possumus exprimere.
Ideo
Alia propositio: quanto Res est
perfectior tanto magis intimatur deo et appropinquat ad
divinam
essentiam
Alia propositio: licet creaturae variae valde intimentur a deo et diversimode vocentur in eo participando intimationem variae, nihilominus tamen deus immense intimatur creaturae quantum est ex parte sui, nam sicut deus unico gradu agendi nihil actionis agit diversos effectus, ita unico gradu concurrit intimando creaturas sibi, et sic creaturae intimantur deo infinite.
Alia propositio de intimatione ex gratificatione. Unde dicitur quod deus in gratificatione quantum est ex parte sui non magis intimatur creaturae, sed per hoc creatura magis intimatur deo.
ideo deus non venit ad creaturam, licet deus multipliciter pulset creaturam, sed magis creatura ad deum. tamen quia ex propriis viribus creatura non venit ad deum, nec intimatur gratificatione in deo. Ideo ista intimatio attribuitur deo et non creaturae et per hoc proprium argumentum creaturae fortiter et magis intimatur deo.
Ex dictis patet de proprietatibus dei quantum ad ea quae concernunt duo
praedicata, scilicet, praedicamentum
Ascendam in palmam
et apprehendam fructus eius, illud
Et ut citius veniam
ad punctum praemissis protestationibus tamquam repetetis
Ideo advertendum est circa praesentem materiam quod multiplici colore potest congruitis et efficacia sacramentorum ostendi.
Et primo a testatione miraculorum legitur in
Secundo recitant historiae et maxime
Tertio hic est filius meus dilectus
in quo mihi complacui
,
ubi notat
Pro tamen
principali puncto declarando puncto suppositiones ex principio
Principium est quod deus est absolute immensae potentiae, ex quo sequitur quod eius efficacia transcendit humanam capacitatem.
Secundo sequitur quod n?a?ere a divina potentia hoc posse vel illud sine evidenti ratione vel auctoritate cogente est praesumptiosum.
Sequitur tertio quod
Quarta suppositio
omnis eius ad extra in infinitum deficis ab aequalitate
Ex quo sequitur quod
Secundo sequitur quod apud 6ae considerantes productio
verbi dei ad intra debet
ex quo tertio sequitur quod incarnatio verbi
dei et corporis christi sub specieibus panis et vini situatio non
debet esse respectu divinae potentiae mirabilis nam admiratio consurgit
ex difficultate eius propter eius infinita distantiam
a sua causa et inaequalitatem sed in infinitum minor est inaequalitas
respectu eius parvi quam magni ita quod potentia absolute immersa in infinitum
est maior respectu eius et hoc quantum ad
Contra quam arguit
Ut brevior secundum
Secundo arguit
Ad illud dico quod sicut conceditur quod deus agit infinite ita concedo
quod ipse agit immutabiliter sed nego quod agat necessario vel aeternaliter
et causa est quia necessario agere
Quantum est de aeternitate actionis
Quarto arguit
Consequenter ad rationes meas
ipse Respondet primo arguebam sit deus uniformiter se habet
respectu cuiuscumque effectus producti vel producibilis igitur immense
producit
Respondet primo negando
antecedens quia deus cum influentia generali ad aliquam effectum
et ad alium specialiter adiuvando ut in gratificatione creaturae
igitur non uniformiter concurrit sed illud non videtur sufficere quia quaeretur
utrum per idem adaequate deus agat respectu cuiuscumque eius ad extra
vel ponendae sunt in deo
Secundum non potest dari quia dicit imperfectionem in deo scilicet limitari, hoc tolleret simplicitatem absolutam in deo quia poneret in deo gradus aliquos perfectos alios impoerectos et per consequens esset in deo aliqualis compositio igitur standum est in primo quod deus absolute concurrit respectu cuiucumque eius producti et producibils.
Secundo
Sed contra quia aliquantae deus potest concurrere respectu alicuius creaturae et perfectius potest concurrere respectu effectus perfectioris et sic in infinitum et per consequens dabitur creatura respectu deus concurrit infinite, modo deus uniformiter se habet respectu cuiuscumque eius producibilis igitur deus concurrit respectu cuiuslibet eius infinite et per consequens consequentia illa fuit bona.
Secundo
arguebam sic quilibet eius producibilis de non esse ad esse est
infinite
Et hoc concedo sibi sed solutio non est valida, quia respectu creatae potentiae est difficultas et excedit facultatem cuiuslibet creatae potentiae nec tamen respectu dei est difficultas.
Ex quo sequitur quod in nullius creaturae potentiae est producere
exemplum de non esse adesse sed tantum in dei potentia
qui vocat ea quae non sunt tamquam ea quae sunt secundum
Tertio arguebam sic
quia nisi sic sequitur quod a creatura
ageret perfectius respectu effectus quam deus respectu sui effectus.
consequens est falsum. patet consequentia in casu quod a creatura produceret una substantiam
et deus
Infero consequenter quod considerata divina immensitate et efficientia transubstantio
panis in corpus christi non est tamquam impossibilis admiranda
nec a fidelibus neganda. patet quia
Ubi notandum
est contra perfidiam
Similiter et ad persuadendum hanc materiam
Item
Pro tamen materiae apertione ponitur propositiones de transubstantione panis in
Prima propositio: non sequitur panis convertitur in corpus christi igitur a panis desint esse patet quia de potentia dei absoluta staret quod panis esset duobus locis et vi consecrationis factae non sit in hoc loco stat bene per dei potentiam quod illae panis sic alibi.
Secundo non sequitur panis hic convertitur in corpus christi igitur desint
in duobus locis distantibus simul et semel existere ita in eodem
loco vis existeret, nam sint duo panes unus supra
tertia propositio bene sequitur panis convertitur in corpus christi igitur panis est de seculis et mutabilis patet quia si panis non esset multiplicatus vel nisi aliunde impedimentum esset panis desineret esse et corpus christi esset ibi.
Ex quo sequitur quarta propositio quod deus in nullam rem potest converti patet quia de ratione convertibilis est mutatas sed deus est omnino immutabilis, igitur non est convertibilis.
quinta propositio quaelibet res
creata potest in aliam converti creatam patet quia non videtur diem omnipotentiae
quod una res plus convertatur in corpus christi quam in aliam vel quam alia
nam
Sexta propositio quodlibet quod in aliud convertitur simpliciter desint esse nisi aliund reformaretur quia staret quod alibi aliud esse haberet.
Septima propositio quod adhuc quod panis convertitur in corpus christi
non sequitur quod corpus christi incipiat esse. secundo non sequitur quod incipiat
esse ibi quia staret quod ibi realiter praexisteret, sed tertio dicitur
quod si non sit ibi vi conversionis incipit esse in illo loco. quarto
si non esset ibi consecratio nec alibi esset deus realiter produceretur
et inciperet esse patet consecratio est terminus ad quem partibus transmutationis
immo realiter deus inciperet esset et sic patet quod nulla
res potest in deum convicti sumit quod non fuit ante patet quia
Alia
Tamen
movetur unum dubium quid
Duae sunt ibi viae respondendi.
Prima est quod li
Alia via est quod li
Sed contra arguitur quia si hoc est verum sequeretur quod staret ibi esse corpus christ et tamen quod nullus mysterium ibi consecraret patet consequentia et ponatur quod sacerdos moriatur in instanti terminate prolationem verborum et sic videtur quod corpus christi non consecratur quia ibi nullus est minister nec ante erat ibi corpus qui ibi erat panis et verba non erunt complete prolata.
Respondendum est per unam distinctionem consecratio sumitur dupliciter. uno modo pro dispositione prima ad quam sequitur eius transubstantionis panis in corpus christ et sic sacerdos nullo modo consecrat antequam panis sit ibi consecratus sed dispositionem ad quam sequitur consecratio ut poneretur exemplum de causalitate si aliquod agens produceret causalitatem ad quam sequitur productio formae tunc moriatur agens causalitate producta adhuc agens dicetur adhuc quoddam modo producens formam quia producit dispositionem ad quam sequitur formae productio si vocetur consecratio actualis transmutatio tunc conceditur quia mister sufficiter fecit illud quod requiritur ad consecrationem.
Consequenter infero quod deus uniformiter se habendo nihil
noviter producendo ad extra potest creaturam gratificare quod est contra aliam
Deinde eius productus primo caperet ratione boni a causalitate finali
eo quod praecurrit quam facere esse
Tamen quia dicebat quod dicta mea non probaveram, ideo probo ea multiplici medio, licet alias fuerint probata.
Primo quia divina acceptatio est se sola
secundo arguitur et capitur tota latitudo deitatis communicatae per dona creata deus posset eam suplere ut sine caritate homo posset mereri absolute igitur sola acceptatio erit sufficit sine dono creato quia talibus donis deus non obligatur quin sine illis possit creaturam gratificare.
Tertio tota bonitas operationis
meritorie principaliter consistit in divina acceptatione, confirmatur quia
actus meritorius non est meritorius ex concursu doni creati
sed ex divina acceptatione igitur sola divina acceptatio
Quarto omnis actus creati et habitus possunt
Quinto quia formalis beatitudo de potentia dei absoluta staret cum indignitate creaturae quia non videtur quin deus absolute posset communicare et ita acceptatio explicatur quia deus vult eam rem dignam ideo est digna, facilius tamen concipitur quia deus vult eam esse dignam tanto praemio ideo ipsa est digna.
Secundo quia praemium est omino impertinens ad intrinsecam dignitatem creaturae.
Contra ista arguit
Secundo dico quod dato acceptatio
posset esse beatifica in via non sequitur quod sit beatifica eo modo quod est in
paria quia esset beatificum ut in beatitudine cognoscat aliquam
actum concurrente cum acceptatione, unde si tolleretur
Tertio dico quod staret quod tota beatitudo animae
christi communicata alicui quantum actum dilectionis
et
Quarto eadem ratio fuerit de caritate creata de qua
Tamen esset una difficultas
quam
Secunda ratio sua est ista acceptatio non distinguitur a praedestinatione, igitur quilibet praedestinatus esset in gratia semper et deo acceptatus negatur antecedes quia stat quod deus praedestinet aliquae et tamen illum non sit acceptet ut velit ipsum esse dignum vita aeterna pro illo tempore, nam non sequitur iste est praedestinatus igitur est bonus, sed bene sequitur de acceptatione iste acceptatus est a deo igitur est iustus et dignus praemio aeterno seclusa tamen divina acceptatione ut praedestinatio esset bonitas futura acceptatio esset ei praeferenda, postea inquit quomodo est creatura deo grata non oportet quod deus concurrit ea informando similis difficultas fieret de actu bono quia denotatur bonus quia deus vult eum esse bonum.
Consequenter si divina acceptatio dignificaret creaturam tunc per deacceptationem
eam indignificaret et sic se solo faceret creaturam peccare dicitur quod
non simile de acceptatione et causa est quia deus potest specialiter concurrere
ad bonum
Secundo divina acceptatio respectu operis meritorii concurrit prius taliter et deacceptatio posterius concurrit et habet rationem posteritis quia prius declinat a deo creatura quam deus eam deacceptet et sic consequentur apparet quod non concludit.
Prima pars conceditur secundam non concedo quia testatur scriptura,
Secundo
domine duo fecisti unum prope te
et aliud prope nihil
Ex quibus apparet quod positio istius obviat scripturae etc.
Praeter manuductionem quae est de dei omnipotentia quae quid Radicatur in Relatione ad fragilitatem humanae capacitatis diceretur de mirabili situatione corporis christi in sacramenti altaris sub speciebus panis et vini, primo quia ipsum ibidem supernaturaliter et miraculose existit.
Ex quo
sequitur non esse necessariam Reducere illud ad aliquem
modum naturaliter nobis notum quia fides non obligat
nos nisi ad credendum quod corpus christi sit ibi in hostia
et in qualibet eius parte, sed hoc est supernaturaliter ideo
modus iste existendi non debet Reduci ad modum naturalem
nobis cognitum quod si Reduceretur hoc esset magis
ampliare credulitatem quam
Sed quia teste scriptura
qui elucidant me vitam aeternam habebunt, ideo doctores
vacantes circa
Unde et circa hoc sunt multae viae ad exercitationem intellectus in hac praesenti materia.
Prima
via est
Scio tamen quod praedictus
Secundus modus salvandi
illum situm mirabilem corporis christi sub speciebus panis
et vini fuit
Primum est quod unum corpus potest esse Realiter in diversis locis. ista suppositio apparet de facto de anima nostra quae est in pede et eodem est in capite et in brachio et in omnibus partibus corporis humanam, et de intelligentia quae assistit cuilibet parti orbis. si igitur non Repugnat secundum philosophiam unam rem indivisibilem esse in diversis locis et sitibus, satis illud recipiendum est de corpore christi nec est mirandum quod deus poterit eum in diversis locis collocare.
Secunda suppositio quod deus poterit diversa corpora simul penetrative sicut unus corpus poterit ponere in diversis sitibus, ita plura corpora potest ponere in eodem situ penetrative.
Et primo illud patet ex scriptura multiplici nam clauso utero virginali corpus christi natum fuit a virgine igitur oportuit quod corpus christi fuisset cum aliqua parte corporis virginis penetrative.
Item
de ingressu salvatoris ad discipulos Ianius clausis,
nam corpus christi fuit in eodem situ cum pariete
vel cum hostio quia penetravit alterum illorum
Tertio exeundo de sepulchro exivit absque apertura penetrando corpus circumstans, et sic apparet quod suppositiones sint concedendae.
Et istis duobus habitis facile est concipere existentiam corporis christi sub speciebus panis et vini sacramento altaris quia per primam suppositionem unum corpus potest esse in diversis locis et sitibus, igitur quaelibet pars corporis christi in qualibet parte hostiae et ideo possibile est de potentia dei absoluta quod quaelibet pars corporis christi ponatur in qualibus parte hostiae nec plures partes esse simul Repugnat igitur sub cum qualibet parte hostiae quaelibet pars corporis christi continetur, et iste suppositiones explicant communem suppositionem fidei et positione eiusdem.
Et circa praecise addo duo, primum quod non obstante tali situatione nulla fiat partium discontinuatio et caput continatur collo et sic de aliis membris, et ex ista suppositione habetur quod corpus christi secundum veram ordinationem erit in quolibet loco et parte hostiae quia si nulla pars alteri discontinetur erit ibi unus ordo ita quod digitus non erit inhaerens alteri digito, licet sit unus alteri indistans.
Tertia via est ponendo quod ibi non sit Realiter magnitudo vel quantitas continua, unde licet in caelo sit Realiter quantitas continua de cuius natura est ponere partem extra partem quantum ad situm exteriorem, nihilominus in transubstantionem corporis christi transubstantur panis in corpus christi sine tali accidente, quia esset ibi Repugnantia quod esset ibi quantitas, et non haberet suam naturalem conditionem, scilicet, extendere corporis partis, scilicet, partem extra partem quantum ad situm exteriorem, nam de eius intrinseca ratione est res extendere secundum partes seorsum locum occupantes et si arguatur contra, nam si sic, sequeretur quod corpus christi non esset in sacramento altaris quia non esset et ibi vinum nec organizatum.
Ad illud respondetur quod quantitas non est de integritate organizationis.
Sed consistit in ordine membrorum extra
se invicem locum occupantium, modo nihilominus manet
in christo excellentissima complexio, et corpus vere
Secundo potest aliter responderi quantum
ad figuram quod licet ibi non sit Realis figura, tamen ponitur
figura aequivalenter ut apparet de specie sensibili quae communiter etiam
subiective in anima indivisibili, et realiter ponitur sine
quantitate sed habet modum proportionalem quantitatis quantum
Cum hoc tamen stat quod imago apparens in speculo apparebit maior quam sit speculum, quia imago rei maxime potest videri in speculo minimo.
quarta via est quod generaliter corpus non determinat
sibi quantitatem Ita quod idem corpus quantacumque
quantitate Remota si quantitas sit Res distincta a re
quanta, et si non sit distincta, tunc dato quocumque
corpore illud corpus sine acquistione vel deperditione
potest occupare subduplum spatium subtriplum
subquadruplum, et sic in infinitum, ponatur quod
sicut idem corpus potest subduplum spatium et subtriplum
et sic in infinitum occupare quod idem corpus
Alia via, scilicet, quinta est quod quantitas
est totalis causa coexistentiae rerum et correspondentiae
unus partis ad aliam et totius ad totum, per cuius
substrationem ut dicit
Sexta via sumit quod quantitas
continua respectu substantiae quantae habeat duplicem habitudinem et
effectum, unus est intrinsecus et inseparabilis, et est
ordinatio intrinseca partium et continuatio earum inter se
secundum debitum ordinem. secunda habitudo est respectu
situs extrinsici quae quantitas continua extendit partem
extra partem non solum intrinsece, sed extrinsece in ordine
ad bonum extrinsecum, et ut melius haec
imaginatio habeatur adhuc Repeto eam, nam
Pro declaratione ipsarum ego notavi hic aliqua.
Primo quod aliqua substantia est intrinsece indivisibilis
et ut ita loquar punctualis nihilominus tamen
potest alicui magno situi extrinseco coexistere illud
apparet de anima intellectiva quae est intrinsece indivisibilis
et quantum ad coexistentiam occupat locum tocius corporis
humani non tamen commensuratione, hoc tamen concederet
Similiter ponitur de esse durativo respectu intrinsece
durationis unde sicut non implicat animam indivisiblem
situi divisibili coexistere. Ita non Repugnat quod
aliqua producto indivisibilis coexistat durationi
divisibili. Ita quod staret quod productio angeli esset
indivisibilis et tamen
Et iuxta hanc imaginationem sequitur
quod non plus Repugnat corpori infinito in qualibet parte
hostiae collocari quam Repugnet infinite indivisibili
immensum spatium occupare, ut non Repugnat quod
deus sit ubique immo est eius proprietatis, patet prima pars
istius propositionis quia infinita quantitas Retenta prima
habitudinem et sublata secunda tunc non
Secunda propositio licet corpus christi ad quamlibet partium habeat habitudinem excluditatem habitudinem extrinsece commensurationis, cum hoc tamen stat quod ad quamlibet partem habeat utraque et quaelibet pars ad aliam.
Pro isto
notandum est quod corpus christi ad quamlibet partem habet
proportionalem habitudinem sicut ad quamlibet partem hostiae
quia totum corpus christi est in quolibet puncto hostiae
et quantum ad hoc non habet habitudinem coexecutionis
ad illas quia magnum corpus quantumcumque potest coexistere
situi indivisibili, tamen partes corporis christi habent
Tertia propositio sequitur quod nulla est repugnantia quod corpus christi sit commensuratione sub speciebus panis in loco, Et licet ista propositio appareat quoddam modo esse contradicta, et tamen ipsa patet quia stat quod quantitas loci circumstantis totum corpus christi vel circumdantis ipsum respectu specierum habeat habitudinem extentionis et non coextensionis quo ad species quia illae habitudines non sic se excludunt quin possint in eodem respectu diversarum.
Quarta propositio sequitur quod non est repugnantia speciebus hostiae panis in aliquo loco commensuratione contineri et iterum ille locus continens species in alio loco contineri commensuratione illo in alio. et sic in infinitum semper augendo ut ultimus locus esset infinita continens non tamen commensuratione respectu illorum quibus coexistit, et illud staret in qualibet parte hostiae minima.
Et ex hoc sequitur
quinta propositio quod si in loco illo christus situaretur quod in speciebus
christus posset ambulare per mille annos per lineam
Rectam, et tamen non attingeret finem illius lineae quia
stat interius quantumcumque magna magnitudo
commensurativa absque hoc
Contra
ista tamen arguitur quia ista positio videtur esse contra communes animi
conceptiones et contra principia scientiarum notissima ut geometriae
et aliarum, nam si positio esset vera ponatur
quod in grano millii dato mundus in eodum situ et
figura sicut nunc est, ponatur, tunc in illo casu superficies
concava grani millii circumdaret mundum
et nos omnes, tunc ponitur in particulari sit ita quod centrum
mundi sit in centro grani millii et hoc toto
mundo Remanente in sua quantitate sicut nunc est
tunc sit ita quod a centro communi ambarum speciarum
protrahatur diametraliter usque ad superficiem connexam
gravi millii tunc quaeritur an illa diameter
nam non est dicendum quod illae semidiametri in eodem puncto terminentur quia non videtur quomodo granum millii contineret mundum nam secundum istam positionem oportet dicere quod octava sphaera sit minor grano millii, vel ei aequalis.
Secundo si sint lineae Rectae quarum una est alteri supposita si una non excedit aliam illae sunt aequales ut capitur lineae protracta a capite usque ad pedes, et alia protrahatur consimiliter videbitur propositum.
Tertio signatis duabus lineis aeque distantibus
illae concurrunt in quolibet puncto igitur lineae parallele
concurrunt, et istae vocantur parallele quae in infinitum protractae
numquam se
Breviter facilis est solutio ad omnia ista, nam dicitur quod scientia demonstrativa nullo modo Repugnat isti positioni quia lineae significabiles in hostia non sunt commensurativae se habentes nec inter se coextensae, et sic una non potest poni super aliam, nec diameter unius sphaerae est diameter alterius nec una ab alia potest mensurari, nam omnis diameter debet esse commensurative in superficie illius cuius est diameter nam in illo casu una linea protracta a centro parvi circuli non esset minor quam illa quae protraheretur a centro magni et ita Respondetur una Responsione quod in illo casu illa corpora, scilicet, mundus et granum millii sunt invicem commensurativae, ideo principia illarum scientiarum non habent ibi locum, nec Repugnant positioni praemisse, nec tales lineae possent esse communes diametrae nec causare figuram.
Ex istis apparet quod illi minus bene dicunt qui ponunt principia geometriae repugnare materiae praesenti, nam ut visum est illa non habent ibi locum.
Circa viam ultimo tactam de mirabili situatione
corporis christi sub speciebus sacramenti,
ut materia facilius concipiatur notandum est
quod experientia utriusque habitudinis quantitatis et
defectus experientiae unius habitudinis sine alia sunt
Secundo notandum est conformiter ad hoc contentum esse maius continente secundum communem modum concipiendi est impossibile secundum quamlibet proportionem nam quod octava sphaera remanente sua quantitate et habitudine intrinseca ex extrinseca collocetur in grano millii est impossibile retenta utraque quantitatis habitudine, nam hoc est contra communem animi conceptionem quod continens sit minus contento.
Applicando ad materiam communis modus concipiendi quantitatem secundum utramque habitudinem secundum constat quod non cadit sub imaginatione, nec est possibile quamlibet sit maius contento reservata utraque quantitatis habitudine.
Et ideo ulterius tertio advertendum quod vis imaginativa
licet cum difficultate debet separare istas duas habitudines
ut de ratione quantitatis continue suum totum in se
intrinsece exundere et partes continuare secundum certum
ordinem. Deinde stante hac habitudine tollatur
coexistentia vel commensuratio quae est communiter inter
continens et contentum quodlibet sit difficile oportet tamen
ad debite concipiendum praesentem materiam, nam secunda habitudine
circumscripta et concepta prima aeque
faciliter concipiatur quod aliquod quantum contineatur in puncto
indivisibili si daretur secundum quod conciperetur quod ab aequali
contineretur, eo quod Relatum ad contentum non
Refertur ut commensurabile sibi sed Refertur
ut quantum ad indivisibile ut corpus Refertur ad
animam et tamen non continetur ab ea tamquam ab extenso
sibi eo quod ipsa non est alicuius commensurabilis nec
divisibilis, ideo per viam operationis vis imaginatione
sumendo primam habitudinem per se congrue poterit capi
situatio corporis christi sub hostia immo quodlibet
corpus quantumlibet maius sub quolibet
Quarto advertendum quod stat idem quantum et eandem
quantitatem habere ambas habitudines respectu alicuius
eandem quantitatem habere unicam respectu alterius. patet de partibus
corporis christi respectu invicem quae Realiter habent
utramque habitudinem inter se, nam cerebrum
cum sua concavitate Realiter et dimentionaliter continetur
et commensuratione et habet intrinsecam quantitatem et quantum
ad hoc una pars respectu alterius habet utramque habitudinem
causa continentis quam commensurationis et quaelibet pars ad quamlibet
partem. Sed quaelibet pars corporis christi ad quamlibet
aliam partem extrinsecam sibi refertur secundum primam
habitudinem praecise alia tamen relatione quam prima. patet
quia quaelibet pars corporis christi est cum qualibus, et quantum ad
hoc Referuntur partes inter se circumscripta secunda habitudine
et prima stante nam in quolibet puncto hostiae est
totum corpus christi et quaelibet pars eius et illud bene
est advertendum quod eadem quantitas ad aliquid habet utrumque
habitudinem et
Ex quibus apparet quod eadem quantitatis servat utramque habitudinem respectu alicuius ad quod Refertur, et eadem quantitas habet praecise unicam habitudinem respectu alterius.
Quinto notandum
est quod licet quaelibet pars corporis christi secundum unum modum
referendi ad quamlibet aliam habeat modum non coextentionis,
nulla tamen pars in eodem puncto replicatur unde licet in
Ex quo sequitur non esse necessariam eundem
calorem in subduplo situ esse in duplo intentiorem.
Ita quod sit aliqua qualitas intensibilis in
pedali uniformi, ponitur ergo in subduplo situ
Secundo sequitur non esse necessarium subduplationem quantitatis esse subduplaitonem intensionis eius quod est contra communiter loquentes in hac materia.
Tertio sequitur animam non Replicari ex eo quod maius spatium vel corpus informet vel minus. unde imaginatur aliqui quod anima intensiva vel angelus determinant sibi naturaliter certum situm quem natus est occupare quod si in minori Redigatur imaginatur in se Replicari. unde quamquam ego concedam hoc esse possibile, non tamen est necessarium quia sicut deus eadem Rem in diversis locis poterit ponere ita potest ponere eadem Rem bis in eodem situ adaequate.
Cum isto tamen adiungo aliam propositionem quod soli
deo repugnat in eodem puncto Replicari, nam quod
eodem loco replicetur videtur eius
Secundo deus unica sui assistentia immense punctum imaginarium occupat et replet, igitur non in eodem loco replicabis.
Tertio talis Replicatio videtur arguere imperfectione divinae immensitatis quia ex sola eius positione non videretur sufficere vel ad creaturam conservandum vel ad alios effectus producendos, et sic patet iusta dicta qualiter ex duplici habitudine quantitatis continue potest imaginari situatio corporis christi sub speciebus panis.
Circa praesentem materiam sunt difficultates particulares aliqualiter materiam dilatantes.
Prima est de actione et passione possibili fieri sub sacramento corporis christi an scilicet, corpus christi possit agere et pati corporaliter.
Et circa hoc
est opinio
Alia est
positio
Quicquid sit tamen de hoc neutra
positio sequitur ex fide, ideo nec sic nec sic cogimur
Respondere pro nunc. tamen opinionem
Consequenter restat dubium de motu locali corporis christi an a creatura vel a sacredote moveri possit localiter.
Et breviter circa hoc tenet
Sic proportionaliter imaginatur
quod corpus christi a sacerdote non movetur qui non habet
potestatem movendi nisi species quae non habent naturalem
connexionem ad corpus christi ratione cuius ad modum illarum
necessario= sequatur motus corporis christi, sacerdos igitur
non movet corpus christi, sed deus ut semper sit
Et istam viam reputo probabilem eo
quod nulla est connexio naturalis necessitatis specierum ad
corpus christi, licet tamen ad modum specierum sequitur
motio corporis hoc tamen non necessario sicut ponitur
in exemplo de angelo. Sed circa hoc datur instantia
ubi ad modum specierum non sequitur semper motio corporis
christi, unde sit ita quod hostia sit simpliciter
Hic dicitur quod conclusio concedi potest quod stat stante dei ordinatione quod species Realiter movetur et tamen corpus christi ibi existens non movetur et hoc est verum praecise in motu circulari ubi non participat aliquid de alio motu, et etiam si hostia non esset rotunda non haberet ratio efficaciam.
Consequenter circa species ponitur per modum Regulae de actione et passione earum et quantum ad agere et pati similes fiunt effectus circa species ac si esset ibi unus panis seu vinum, et eosdem effectus quos habet verum vinum habent species vini, et sic de speciebus panis, et hoc quantum ad operatione naturalem, causa subest divina ordinatio quia dato contrario statim haberetur fidei probatio. Si enim species non haberet tales effectus facta conversione panis in corpus christi et conversione vini in sanguinem tunc per consequens fides haberet evidentem probationem cuius contrarium intendit divina providentia ut fide aenigmatica mereamur.
Ex quo sequitur quod ignis ad hostiam applicatus producit calorem naturaliter et tamen miraculose existit in sacramento, ubi est advertendum quod ad producendum effectum nisi Requiruntur plures causae naturales stat unam concurrere alia non concurrente et deo specialiter supplente quo casu effectus erit miraculosus ratione dei specialis concursus, et tamen respectu causae productivae erit naturalis et tamen effectus naturaliter producitur et deus supplet vicem materiae non quod accidens sibi inhaereat sicut materiae, sed ipse supplet eius causalitatem in genere conservationis.
Secundo sequitur quod hoc aequaliter
nutritur ex hostiis consecratis sicut ex non
Pro quo notandum quod
Sed contra arguitur quia illae species reficiunt et satiant igitur Realiter nutriunt.
Ad
illud respondet quod aliquem nutriri vel Refici potest intelligi
dupliciter. Uno modo quia repletur ab aliquo
et inde fames pacificatur. unde notat quod fames
provenit ex carentia et vacuitate cibi Requisiti
in
Sed contra ipsum currit
ratio nam si sic sequeretur quod evidenter posset probari
fides et sacramentum altaris eo quod si panis non
ibi existat percipietur eo quod nullus posset illis speciebus
Sequitur ulterius quod non est inconveniens quod hostia consecrata
alteretur et
Unde imaginandum est de directio sicut
panis potest alterari et alteratione facta sequitur alterius
formae productio. Ita proportionaliter imaginatur de
speciebus quod uniformiter eo modo sicut panis alteratur
Ex quo sequitur quod irrisio praesentis sacramenti procedit ex fatuitate et ignorantia deridentium quia ea omnia quae concernunt in illo sunt ex altitudine divinae potentiae et specialis dei bonitatis quae facit supernaturale Regimen animae nostrae ut ei provideat de salute ut apparet in illis mirabilis de generatione vermium et putrefactione illarum specierum quae sunt in sacramento altaris, nam ista bene Resoluta arguunt divinam omnipotentiam.
Et ex hoc apparet
quod
Aliae sunt difficultates particulares tangentes materiam quae possunt solvi ex radicibus praetactis, et cetera.
Antequam prosequatur materia proposita aliqualiter oportet insistere circa corruptelam peccati, quae est Radix haeresum et malarum morum et malarum cogitationum praeter rationes inductas, quia aliquibus non videtur quod ex peccati corruptela creatura incidat in tot errores pravos mores ac malas cogitationes et in toti defectus.
Et ideo arguitur
primo auctoritate scripturae sacrae ubi dicitur
corpus aggravat animam et depravat sensum multa cogitantem,
per corpus quod aggravat animam intelligitur corpus infectum
corruptela peccati originalis et poenae sequentis nam
ipsum aggravat animam quia sicut sunt quantitates motivae in corporibus
ita in spiritualibus, ideo dicit
amor meus pondus meum
Secundo,
arguitur ex imaginatione
doctorum antiquorum nam anima rationalis creata
est in horizonte distinguente lucem a tenebris vel in hemisphaerium
lucis distinguens eam a regione tenebrarum,
et virtutes tam morales quam gratuite movent eam
ad regionem lucis in qua regione
Tertio arguitur
auctoritate nihil est nobis tamquam ex nobis
et quantum ad unum rationalem loquitur quia ipse intelligit
cognitione, igitur quantum ad veritatem caritas perficit intellectum
non sufficientem ex nobis eam acquirere sed
sufficientia nostra ex deo est igitur anima cupiditati substantia tendit
in errores, nec sufficit in veritates cognoscendas
de sua felicitate aliquid cogitare, unde
Et circa hoc sunt multae auctoritates
Quarto,
arguitur auctoritate
et
confirmatur ex auctoritate
Quinto arguitur auctoritate
secundum quod recitat
Sexto et ultimo, arguitur quia quilibet experitur pravas operationes.
Secundo, experitur difficultatem et violentiam a principio ad bene operandum quia doctrina est contra eorum inclinationem, ideo verberibus et terroribus inducuntur pueri ad doctrinam quia magis refugiunt eam et refutant frequentare scolas et tendunt ad contrarium ad quod deberent tendere modo doctrina est dispositio convenientissima quae Refugitur ab eis.
Tertio, experimur defectus maiores circa individua humanae speciei, nam alia animalia statim nata vitari sibi procurant et homo non.
Item,
illa habent prudentiam
sufficientem pro vita conservanda et homo derelictus non haberet
aequalem prudentiam bestiis, immoymo minorem quia adveniente
mala consuetudine creatura efficeretur peior
tamen si nutriretur inter aliam esset peior animalibus,
et ideo homo sine virtutibus est alias sceleratissimum secundum
Ex istis radicibus
sequitur vel verisimilitudo illius
quod dicit
Secundo sequitur quod difficultas resistendi diabolo non oritur ex poteste et magnitudine illius sed ex pronitate resistentiae, quia tanta facilitas humanae naturae est ad malum quod minimus impulsus sufficeret.
Tertio sequitur contra impugnantis
Quarto sequitur probabile dicere amarum diligere denarium
absque relatione in aliud,
nam secundum institutionem politicam denarius
est constitutus ad procurandum necessaria modo constat
aliquem tantum delicare quod denarium ad usum non diligit
ut apparet in experimento quod quis
Quinto sequitur possibilitas adorationis ignis per
tu domine deus qui eripuisti
nec operibus attendentes cognoverunt quis esset
artifex aut ignem aut lunam aut caelum aut elementum
et tales rectores deos putaverunt
Sed contra arguitur
de
Respondetur quod
Secundo ipsi colebant ignem, id est, nobiliorem creaturam existentem in concavo orbis lunae.
Et ex hac peste remanserunt vestigia usque
nunc inter christianos. Unde vetulae faciunt ignem superstitiose
in certis noctibus et ibi faciunt invocationes
superstitiosas et sacrilegas ut evitent mala
et maxime laesiones ab igne pro toto anno, et tunc
faciunt de ossibus nunc de lignis
Contra dicta inquiritur de dubio praecipue quantum ad corruptelam, nam vel corruptela est habitus intellectus vel voluntatis, si intellectus, igitur non immutat potentias concupiscibiles et irascibiles, si voluntatis, tunc non immutat immediate potentiam cognitivam, et sic nulla est corruptela omnium virium animae laesiva.
Respondetur quod nec iustitia originalis
est qualitas positiva, nec eius privatio, sed imaginandum
est sic quod iustitia originalis dicetur esse pro tanto in aliquo
quod talis habitudo est in eo quod vires inferiores obediunt
viribus superioribus et paratae sunt semper obedire ut exteriora
elementa vel membra obediant animae et
rationi in statu innocentiae,
et nunc non obediunt et
ideo subtractio originalis iustitiae non erit positiva qualitas
nec ipsa iustitia maxime,
sed iustitia originalis et habi
Sed consequenter oportet dicere quod privatio iustitiae originalis est dispositio talis quod potentiae sensitivae non obediunt rationi, immo econverso ratio est subiecta viribus sensitivis, et sic potentia rationalis esset nunc laesa non quia perdidit aliquam qualitatem boni et acquisivit malam, sed quia ordo alius est quam erat in statu innocentiae.
Sed diceret aliquis quod ex hoc non sequitur caecitas intellectus nec sequitur nisi difficultas in exercendo vim imperativam seu exsequendo, et ideo praeter hoc additur quod nedum propter culpam originalem sublata est obedientia virium inferiorum ad rationem sed etiam sublata est specialis dei assistentia quantum ad potentiae elevationem.
Secunda via respondendi quod cupiditas est qualitas inficiens totum animae regimen et caecans intellectum et perturbans potentias rationalem concupiscibilem irascibilem.
Unde notandum est quod sicut anima est unica potentia
rationalis concupiscibilis irascibilis sed secundum varios actus
vocatur diversis nominibus et sic anima quae est unica tripliciter
operatur et ita qualitas unica est tripliciter animae immutativa
quod dupliciter sic aliqua talis apparet de fide
ut dicunt
Aliae fuerunt factae rationes quaedam ad probandum
contra nostram fidem quod de ea nec de eius obiecto possit
haberi scientia, ad quas nunc respondendum.
Arguebatur
enim primo quod Deus non sit a nobis cognoscibilis,
quia si sic, huiusmodi notitia, per quam cognosceretur
Deus, esset potentiae perceptivae proportionata.
Et si sic, cum potentia sit finita et finite immutabilis,
sequitur quod huiusmodi notitia erit improportionata
obiecto, quia obiectum est infinitum. Vel viceversa,
huiusmodi notitia erit proportionata obiecto,
et si sic, erit improportionata potentiae. Et per consequens,
data notitia Dei, sequitur necessario quod illa proportionata
Respondetur primo dicendo quod: inter potentiam et notitiam et inter notitiam et obiectum non requiritur aliqua proportio secundum proprium modum loquendi, quia nec requiritur proportio proprie sumpta quae est in quantitatibus continuis, ut cuilibet constat, nec est ibi proportio quae reperitur inter potentias ad similitudinem quantitatum, sicut in potentiis motivis, quae ad similitudinem quantitatum dicuntur ad invicem comparari, scilicet, secundum proportionem, quae reperitur in quantitatibus continuis vel in numeris. Ad propositum nullo modo huiusmodi proportio requiritur inter potentiam et notitiam vel notitiam et obiectum.
Secundo dico quod dicta
Sanctorum et doctorum dicentium: 'quod inter potentiam
et obiectum debet esse certa proportio', debet intelligi quod
obiectum est conveniens potentiae vel bonum quantum
est de per se. Unde quod est alteri bonum vel ad quod
alterum ordinatur vel cuius adeptio sibi proficit
vel se habet in ratione finis vel alterius causae
illi
Sequitur primo quod quanto Deus excedit potentiam, tanto est sibi magis proportionatus. Patet nam, nisi Deus excederet potentiam perceptivam immense et infinite, non haberet rationem finis ultimi creaturae, nec esset obiectum finaliter quietans creaturam, ergo non haberet sufficientem proportionem ad creaturam secundum modum iam expressum.
Sequitur
secundo de actu quod quanto actus, qui inter potentiam
et obiectum, magis excedit facultatem naturalem
potentiae perceptivae, tanto talis actus est potentiae
perceptivae magis proportionatus. Unde imaginandum
est quod tota latitudo actuum beatificorum excedit
facultatem naturalem potentiarum beatorum. Et tunc imaginandum
est quod in huiusmodi latitudine, quanto actus magis
recedit a non gradu, magis excedit facultatem
naturalem talis potentiae. Et tamen quanto magis ascendit,
tanto est sibi magis conveniens et magis
proportionatus, quia quanto magis ascendit recedendo
a non gradu, tanto magis delectatur
Ex quo sequitur tertio quod huiusmodi proportio non consistit in aliquo gradu quantum ad speciem, quia tota latitudo graduum beatificarum est talis quod in huiusmodi latitudine quilibet gradus est proportionatus et conveniens potentiae. Et ascendendo continue secundum proportionem datur semper convenientior et convenientior potentiae quantum ad speciem et forte quod de potentiae Dei ordinata non est dabilis actus supreme conveniens et proportionatus potentiae, et quod ita sit, patet de anima Christi, cui dedit Deus supremam speciem actuum creabilium. Et sic si detur talis gradus, ille erit supremae proportionatus potentiae. Sic autem non credatur de lege communi, quia de lege communi numquam quis ascendit ad suum caput, quod est Christus. Adhuc quantum ad humanitatem, ita quod nullus viator de lege communi potest ad tantam beatitudinem pervenire sicut Christus, et hoc quoad humanitatem.
Sequitur
ulterius quod nullum obiectum finium est summae proportionatum
potentiae creatae intellectivae, quia nullum
obiectum finium est summae
inquietum est cor nostrum, Domine, donec requiescat in te
Ulterius sequitur quod nulli potentiae proportionatum obiectum est sibi simile vel ipsamet solo Deo excepto, quia quaelibet alia potentiae ordinatur et tendit finaliter in ipsum, tamquam in sibi proportionatum, ergo etc.
Ex quo sequitur quod ex diversitatem
magis consurgit proportio convenientiae
quam ex similitudine, simile enim reperitur in naturalibus.
Nam materia est improportionatissima formae, et tamen
una maxime in naturalibus appetit aliam, et tamen
cum hoc habet oppositas conditiones, quia forma
est actus
Sequitur
ulterius quod dependenti independens et finito
infinitum sunt
Sequitur ulterius
quod ad esse proportionatum sicut requiritur inter potentiam
Sequitur ulterius quod proprie loquendo inter actum et obiectum non requiritur similitudo, quia, sicut alias dictum, est non competit notitiae ratione similitudinis ipsius ad obiectum quod sit repraesentativa obiecti, sed ex concursu obiecti et inflexu obiectivo, sicut est de notitia intuitiva vel ex certa combinatione notitiarum, ex quibus resultat certa combinatio et proportio tenens locum speciei, ex qua elicitur notitia abstractiva de re. Et sic patet quomodo prima ratio sit soluta.
Hic est notandum, sicut ad primam rationem, quod quantum ad
essentialem perfectionem essentia divina infinite
distat a creatura, non tamen infinite distat quantum
ad propositum. Spectat, quia divina essentia non
distat infinite
Secundo dicitur
esse
Tertia ratio principalis:
sensus non potest attingere ad materiam rem
intelligibilem immaterialem, ergo nec intellectus
ad rem infinitam et immensam. Probatur consequentia, quia multo
magis Deus excedit nostrum intellectum quam intellectus
sensum. Si ergo sensus non sufficit
Respondendum est quod huiusmodi excessus quam spectat ad excessum rerum inter se est impertinens ad propositum. Et istud potest exemplificari in cognitione sensus, nam sensus visus habet obiectum suum color et lumen vel lucem, sensus gustus habet saporem pro obiecto, modo visus non potest percipere saporem, nec gustus colorem sive lucem. Unde sensus sunt limitati secundum organa quibus utuntur. Intellectus autem non est potentia organica nec utitur organo in suis operationibus perfectis, ideo sufficit intellectui quod habeat intelligibile pro obiecto. Unde de ratione intrinseca sensus, non est quod posset in illud obiectum et non in aliud, maxime cum intellectus et sensus sint eadem potentia; et etiam cum omnes sensus sint eadem potentia, sed sensus est talis quod non est aptus natus exire in obiecta nisi mediantibus diversis organis, intellectus autem non. Ideo habet quodlibet intelligibile pro obiecto. Ideo patet quod illa ratio nihil concludit. Unde non provenit imperfectione sensus quod non posset in hoc obiectum vel in illud, sed hoc provenit ex limitatione diversorum organorum secundum quae sensus fertur in sua obiecta diversa. Si autem non limitatur intellectus organo corporeo, ideo etc.
Ista ratio
tangit difficultatem, quae debet tractari circa distinctionem 17,
quia secundum aliquos, qui ponunt quod Spiritus
Sanctus realiter sit caritas et dilectio qua diligimus
Deum et proximum, et quod vitaliter seipso ipsam
immutat potentiam affectivam, scilicet, voluntatem
per modum habitus vel actus secundum aliquos, sicut
ponit
Unde circa hoc respondeo ad rationem: potest pro nunc probabiliter dici quod notitia qua Deus cognoscitur a creatura est ipsemet Deus, ita quod seipso potest immutare potentiam vitaliter creaturae intellectivam absque productione notitiae vel speciei distincte ab ipso.
Tunc ad rationem
quando dicitur quod illa notitia esset absolute immensa,
negatur consequentia ad probationem, quia
Ad confirmationem, cum arguitur sic: generaliter quanto aliqua notitia est perfectioris speciei, tanto perfectius immutat. Sed notitia illa, quae est Deus, supra omnem aliam possibilem, etiam supra summam intelligentiam, si daretur, ergo etc. Negatur consequentia, quia huiusmodi notitiae, quae sunt immediate causatae ab obiectis, illa obiecta sunt agentia naturalia, ideo immutant potentiam secundum ultimum sui posse. Modo sic non est de notitia divina, quia mere libere immutat potentiam secundum quod sibi placet.
Ex quo sequitur quod staret quod aliqua notitia causata ab obiecto creata perfectius immutaret et faceret perfectius cognoscere obiectum suum quam Deus, ut notitia concurrens, non quod Deus sit intensibilis et remissibilis, sed ex sua libertate esset quod esset creaturae creatae vel tantae cognitio.
Et ad istam
rationem respondet
Sed istud, ut mihi videtur,
non potest stare, quia licet Deus absolute sibi et
Unde circa hoc de reponendo huiusmodi notitiam sub specie, quia istud est mere extrinsecum sibi, potest dici quod illa erit in esse notitiae creaturae eiusdem speciei, cuius notitiae vicem gerit.
Ex quo sequitur
quod potest esse infinitarum diversarum specierum in esse
notitiarum creaturae, quia imaginabiles sunt infinitae
notitiae creaturae possibiles. Ex quo ergo Deus supplet vicem, vel supplere potest, reponetur sub
eadem specie sub qua reponitur notitia cuius vicem
supplet. Et illud est probabilius dicere quod ipse
idem repraesentat et eodem gradu immutat potentiam,
sicut species cuius vicem gerit. Ergo quantum ad
habitudinem ad potentiam et obiectum se habet, sicut
notitia cuius vicem supplet. Et per consequens quantum
ad hoc potest dici: eiusdem speciei cum notitia
illa cuius vicem supplet
et per consequens quantum ad hoc
potest dici eiusdem speciei cum notitia illa
Respondendum
est secundum aliam viam admittendum secundam partem argumenti,
scilicet, quod Deus possit esse a nobis cognoscibilis notitia
creata. Et cum dicitur: 'Deus est immensus, ergo nulla
notitia creata potest eum repraesentare.' Negatur consequentia ad probationem,
incircumscriptibilis est dicendum, esset, si placet de vocabulo,
quia vel intelligitur quod nulla notitia creata
Deo adaequatur comprehensive, et sic ratio concludit
verum. Alio, quod est incircumscriptibilis vel incomprehensibilis,
id est, quod per nullam notitiam creatam beatifica potest
repraesentari. Et sic negaretur, quia isto modo cognoscendo
Deum sufficit cognoscere ut summum bonum
et summae quietatum secundum quod in eo consistit ratio
ultimi finis. Utrum autem possit aliqua
notitia creata cognosci secundum omne de eo dicibile,
teneo, propter reverentiam Sanctorum et
s
Sed tunc dicit
Responsio est facilis penes imaginationem
illius supremae notitiae. Valde
enim imaginale est quod sint plures notitiae distinctae
idem repraesentantes. Verbi gratia, possibile est quod sit aliqua
notitia quae modo repraesentet etiam Deum et nullam creaturam.
Potest iterum esse una alia, quae non repraesentet nisi
Deum, quae magis assimilabitur primae luci quam prima.
Ita quod possibile est quod sint duae notitiae, quae non repraesentant
nisi idem, et tamen una perfectius repraesentabit
quam alia. Et istud induxi ad ostendendo quod nedum quoad
istam multitudinem, quae est omnium cognoscibilium possibilium habuit
anima Christi cognitionum, sed habuit suprema in speciem possibilem,
quia Deus dedit sibi tantum quantum potuit et extensive
et intensive.
Et ideo cum reverentia ipsius
Istud ut videtur non bene stat, quia Deus eandem
conclusionem multum clarius et perfectius cognoscit
quam Sortes, quia quicquid Deus cognoscit
infinite, ita quod si, ad imaginationem, iudicia
essent in Deo distincta, quotquot essent, essent
infinita et infinitae perfectionis. Et ideo iudicium
illud quod Deus habet de creatura est infinitae virtutis
et nobilitatis et lux infinita. Lux autem quam
habeo de creatura est
Unde
dicit consequenter continuando materiam: non est dicit ipse
inconveniens quod Deus cognoscat contingenter, ergo non
est inconveniens quod cognoscat finite. Salva sui
reverentia, consequentia non valet, immo ex hoc, scilicet, quod cognoscit
Visum est prius quod creatura rationalis non potest nisi in deo finaliter quietari et hoc ex habitudine creaturae in qua non reperitur essentialis causalitas finalis, et ut magis materia appariatur pono aliqua.
Primo quod ratio quietationis in deo non est ex hoc quod intellectus non reperit maius bonum.
Et hoc pono est contra unum doctorem. Inde imaginatur iste doctor quod intellectus quietatur quia discurrendo non reperit maius bonum.
Sed
contra staret quod intellectus iudicaret
domine, fecisti nos ad te,
ibi denominatur causae finalis habitudo, et inquietum est cor
nostrum donec Requiescat in te
Unde licet in tali creatura non esset inquietudo ex motionibus voluntatis et rationalis, tamen in ea esset inquietudo ex motionibus naturalibus, et sic licet talis creatura iudicaret se quietata, tamen esset inquietata quia haberet motus contrarios licet motiones voluntatis et rationalis quietarentur, tamen motiones naturales semper tendent in deum, et sic staret naturaliter quod esset aliqua inquietudo in creatura et tamen causam ignosceret, et sic talis creatura non quietaretur.
Unde si
Secundo dicitur quod ex habitudine naturali dei ad creaturam,
licet sub absoluta ratione, competit sibi esse
ultima ratio fruibilis et quietandi creaturam, et secundum
istam habitudinem, dicitur esse obiectum felicissimum unde ex
eo quod creatura est dependens et fluit et
deus habet talem naturam quod terminare potest finaliter tendentia
Tertio dicitur quod ex naturali propria conditione deus est huiusmodi et ex natura sua est talis.
Ideo quarto dicitur quod si daretur creatura omnino independens a deo per imaginationem nihilominus in deum quietaretur quia natura dei talis et sic si, per imaginationem, esset alius deus ipse frueretur deo et quietaretur in eo, et sic patet quod multiplex est ratio in deo quare creatura quietatur in eo, unde quia creatura exit a deo et tendit in eum et deus potest terminare suam habitudinem et tendentiam. ideo est obiectum felicitatis et quietativum.
Et circa hoc
Primo assignat causam,
quia deus est causativus et conservativus omnis boni
et ipse hoc resolvit ad illum sensum quod talis naturae est
quod nullum potest esse bonum nisi a deo.
Et pro declaratione istius ipse dicit quod imaginandum
est quod deus se habeat ad creaturam.
Non sicut impressio figurae sigilli
ad creaturam, quia talis impressio remanet in cera sigillo amoto,
sed se habet sicut impressio figurae sigilii ad aquam, qui continue
Requirit
Unde deus magis est intimus creaturae quam creatura sibi
met. et sic creatura habet magis esse in deo quam in se,
et iuxta hoc
Secunda via quia dicit quod deus est totale bonum creatura vero non est nisi bonum partiale, ideo tendit in deum quia totum et pars habent habitudinem, quia pars exponit se pro toto immo pars magis diligit totum quam se sicut patet de manu quae se exponit morti pro toto. modo deus est fons totius bonitatis, immo est tota bonitas, immo creatura non est nisi quaedam participatio tenuissima illius bonitatis.
Et ista via continet duas, quia Realiter creatura non diligitur propter aliquam umbram participatam a summa bonitate, et sic in deo Reperitur summa bonitas, ideo magis debet diligi, et etiam creatura non est nisi quoddam minimum vestigium ad similitudinem summae bonitatis.
Item est alia via ex ordinatione totius ad partem. et sic videmus
quod unum elementum relinquit bonum proprium propter universum
Tertia causa quia deus est essentialter talis naturae quod summa honestas et summa pulchritudo et in ipso Reperitur immensum secundum omne genus quod potest exprimi et sic in ipso est ultima ratio et summa diligibilitatis et sic debet summe diligi a quocumque cognoscente ipsum.
Sed tunc est difficultas sub qua ratione est proprie sic diligibilis et sub qua beatus eum sic diligit fruitione.
Et primo dicit
de
Sed contra quia non oportet quod beatus videat deum secundum quamlibet rationem formalem deo competentem, quia haberet omnem notitiam de deo et sic sciret omne praedicatum dicibile de deo intuitive et evidenter, et sic unus beatus non perfectius cognosceret quam alius. et sic omnes essent aeque vim, quia beatitudo magis consistit in illis rationibus.
Et ideo circa illud potest aliter dici sive ponatur distinctio
formalis in deo sive non, quia quicumque videt deum videt eum
sub ratione fruibili et summi boni. unde dato quod ponantur
rationes formales sicut
Secundo tales rationes formales non oportet ponere ergo, et ideo quando clare videtur et obicitur apparet ut summum bonum, quia statim potest elici iudicium quod est summum bonum quamcumque videtur secundum pauca praedicata sibi competentia.
Sed contra
Sequitur ergo primo
ex habitudine dei ad creaturam quod in deo sit plenitudo
divini supra quod non potest ipsum abdicare nisi per corruptio
Ex hoc sequitur quod deus iuste potest quos vult
ad praedestinationem vocare et quos vult Reprobare. et
licet hoc fuerit supra praedicatum, tamen hoc sinunt ex alia radice quam
nunc et hoc tangit
ideo potest unum facere et ordinare
in honorem et aliud in contumeliam.
Sequitur ulterius quod dominari non est ita essentiale deo sicut subici est essentiale creaturae. Patet quia nullo modo potest creatura quoniam subiciatur Deo, modo deus potest non dominari creaturae quia potest corrumpere creaturam et sic non esset dicens actualiter, licet dominativa potestas sit sibi essentialiter intrinseca et fuerit in eo ab aeterno, et sic non esset dicens actualiter, licet denominativa potestas sit sibi essentialiter intrinseca et fuerit in eo ab aeterno.
Sequitur ulterius quod creatura est magis deo subiecta quam sit in se ipsa quaedam essentia, quia secundum suam totalem essentiam est deo subiecta, et secundum operationes quas deus vult ex ea facere est sibi subiecta et hoc passive, et tamen deus potest infinitis modis eam ordinare in aliqua ideo infinite est deo subiecta licet sit in se finita.
Sequitur ulterius
quod nullius creaturae ad aliam est essentialis habitudo subiectionis,
quia, licet sit respectu dei essentiale
Solutis rationibus quibus probabatur
deum formaliter influere unam, restat solvere
rationem qua probatur deum potentiam perceptivam vitaliter
Pro solutione huius rationis quae videtur esse principalis illius opinionis, ponitur. Ista conclusio licet divina essentia sola sit intrinsece et essentialiter notitia, non tamen potest potentiam perceptivam creatam vitaliter vel immediate immutare.
Prima pars est satis nota quia divina essentia est sui ipsius essentialiter et intrinsece notitia et nedum sui ipsius immo ipsa est omnium factibilium ars factiva, immo potest dici quod contradictionem Implicat, quin illa sit sui ipsius et aliorum notitia. sed non ita est de notitia creata, quia illa non est intrinsece et essentialiter notitia quod patet, quia quaecumque notitia data creata illa poterit esse sine subiecto, ergo potest non esse notitia.
Secundo ipsa potest esse in subiecto non vitali, ergo ipsa nullius esset notitia.
Tertio quia per prius producitur in subiecto quam ipsum immutet vitaliter, ergo posterius potest absolvi a suo priori, ergo staret quod notitia esset et non esse notitia, quia produceretur sine hoc quod immutaret vitaliter.
Secunda pars conclusionis,
Secundo arguitur limitatio obiecti
non tollit,
Tertio
arguitur sic,
quia adversarius concederet quod divina essentia
non potest intensius vel remissius esse forma
informativa, quia in divina perfectione non est latitudo
graduum, sed ibi est unicus gradus immensus
et non potest deus informare
Quarta ratio esse notitiam est aeque essentiale vel intrinsecum vel magis quam esse aeternitatem, sed creaturam non potest mensurari aeternitate quia illa non potest cognoscere divina cognitione. Maior apparet, quia omnia quae de deo dicuntur sibi aequaliter sunt intrinseca. Minor apparet quia si creatura esset aeterna non videtur quomodo esset mensurabilis.
Quinto arguitur, quia pari ratione divina essentia posset esse potentia creaturae, quia sicut attributum filii, 8 sapientia potest communicari creaturae, ita videtur de attributo patris, scilicet potentia quae potest attribui creaturae et communicari, sed hoc est falsum, quia tunc sequitur quod causalitas creaturae sufficeret concurrere ad effectum producendum sine indigentia alterius causae superius concurrentis secum. Sed consequens est falsum, quia causam secundam concurrere absque causalitate superioris generis est impossibile. Patet consequentia quia causalitas frustrabilis esset sibi communicata, ergo propositum.
Confirmatur, quia deus non est alia causalitas ab hac causalitate, ergo creatura nullam aliam causalitatem requirit ad effectum producendum, ergo creatura esset creativa saltem causando creari pro dependentia ab aliqua creatura tantum et omnino produci.
Sexto arguitur ad idem secundum aliquos hanc viam sequentes fundatur in hoc quod divina essentia potest immutare potentiam perceptivam in eadem proportione quam potest movere notitia creata vel adaequate immutaret, ergo absque secunda notitia divina essentia posset movere potentiam perceptivam vitaliter immutando.
Sed ex hoc sequuntur inconvenientia.
Primum quod divina essentia imperfectissime et remissive potest potentiam perceptivam vitaliter immutare. Patet quia in quacumque proportione notitia creata est vitaliter immutativa et immutat potentiam perceptivam in eadem proportione divina essentia poterit immutare illam. sed notitia creata potest Remissive et imperfectissime immutare potentiam perceptivam, ergo et divina essentia, ita potest.
Secundum inconveniens quia sequitur quod divina essentia posset esse fides et notitia aenigmatica. patet consequentia quia si divina essentia conceditur esse immutativa potentiae perceptivae in eadem proportione qua potest immutare notitia creata, tunc sequitur quod posset supplere vicem fidei et cum aenigmatice immutare potentiam perceptivam, quod est falsum, quia ipsa est immensa claritas, et sic arguitur de actu et habitu fidei.
Tertium inconveniens, quia sequeretur quod divina essentia posset esse error et haeresis. Patet consequentia et capitur actus immutans errore et haeretice potentiam perceptivam quantum ad modum et immutationem deus in illa proportione potest movere potentiam perceptivam errando et haereficando, ergo si immutatio reducitur ad causam formalem sequitur, quod deus erit error et notitia haeretica, quod est falsum et absurdum.
Quartum inconveniens, quia si conceditur quod
divina essentia possit esse notitia immutativa potentiam
intellectivam. ita oportet concedere quod divina essentia potest movere
immutando potentiam volitivam.
modo ex hoc,
Septimo principaliter potest argui, quia non
videtur
Octava ratio quia videtur
quod cognitio Reducitur ad
Nona ratio pari ratione quodlibet obiectum
sufficienter
Ex quo sequitur quod spiritus sanctus in esse personali tantum non potest voluntatem creatam vitaliter immutare et gratifice. Patet quia ille hoc non potest essentialiter, scilicet, potentiam perceptivam immutare, ergo non potest hoc per personalitatem.
Item secundo patet corollarium
quia caritas est
appropriatis spiritui sancto et esse caritatem est commune tribus personis,
quia pater est caritas filius est caritas spiritus sanctus
est caritas. etiam licet quaelibet personarum sit sapiencia
filio, tamen appropriatur, non tamen est ei sapientia proprium, ergo
caritas vel gratificando non est propria spiritui sancto, ergo spiritus sanctus
per gratiam in esse suo personali non potest gratificare
creaturam, quia gratitudo non est propria spiritui sancto, ergo propositum.
antecedens apparet, quia praedicata communia non possunt uni praecise personae
competere. et si conceditur quod divina essentia posset esse
notitia vel gratificando vel dilectio non ob hoc sequitur
Tertio, si conceditur quod spiritus sanctus posset gratificare in esse personali sequitur quod filius posset se solo creaturam illuminare, et tunc posset se solo creaturam docere, et sic sequitur quod creatura recipere beneficia a filio sine adiutorio patris vel spiritus sancti quod est falsum et fidei dissonum et sapit haeresim.
Ex ista radice
posset inferri contra
Ratio deficit, quia per illud probaretur quod actus videndi beatifice esset met deus, quia actus videndi ex quo habet obiectum simpliciter immensum non posset esse res finita, quia actus eodem modo repraesentat obiectum sicut species, ergo per actum finitum non repraesentatur deus immense. Et per consequens, actus beatificae visionis non potest deum sufficienter repraesentare. Et per consequens actus beatificus esset met deus.
Ideo respondendum est pro utroque actu ad rationem
quam facit
Secundo dicitur quod nulla species creata potest ipsum comprehensive repraesentare et aeque perfecte in esse repraesentativo, sicut obiectum in se est, quia nullus actus creatus potest produci, qui sit adaequata similitudo divinae perfectionis, sed illa notitia quae est ipsemet deus sola illa est similitudo obiecti et aeque perfectam in se, sicut obiectum et hoc sibi concedendum est quia verum.
Secunda ratio est ista species
Ista ratio est soluta quia per istam rationem probaretur quod anima intellectiva nullo modo posset cognoscere deum, et retorqueretur argumentum quia potentia sensitiva est propinquior ad obiectum spirituale quam anima nostra sit ad deum, sed anima nostra non potest percipi a potentia sensitiva, ergo nec deus potest percipi ab anima intellectiva et est simile argumentum ex eadem vel consimili radice. Unde comparando ad potentiam creatam deus plus excedit animam intellectivam quam ipsa excedat potentiam sensitivam bruti, ergo anima non posset deum cognoscere.
Ista ratio deficit ex hoc quod variatur genus obiectorum potentiarum et notitiarum.
Ubi notandum est quod non est eadem proportio obiectorum cognoscibilium, sicut potentiarum inter se ut anima intellectiva modicum excedit supremam speciem brutorum sibi immediatam. Et tamen ratione illius excessus latitudo cognoscibilium obiectorum est ei simpliciter infinita, quia eo ipso quod aliqua potentia est in latitudine spiritualium quodlibet ens cognoscit et capit pro obiecto cognoscibilium et non est eadem proportio obiectorum cognoscibilium, sicut notitiarum et causatur anima intellectiva immediate supra latitudinem sensitivorum ipsa modice excedit supremam speciem brutorum, sed nihilominus obiectum eius infinite excedit, quia eo quod anima nostra est in hoc genere habet omnia cognoscibilia pro obiecto. et si ponatur ordo potentiarum non sequitur quod sit ordo talis, nec est eadem proportio quantum ad obiectam, sicut est proportio potentiarum inter se.
Sed quando
arguitur in forma quia notitia sensitiva non
potest repraesentare rem spiritualem, ergo nulla creabilis
species potest divinam essentiam Repraesentare.
conceditur antecedens et negatur consequens.
Ad propositionem, quia divina
essentia magis excedit animam intellectivam quam
anima excedit potentiam sensitivam, ergo species sensitiva
non potest animam intellectivam repraesentare nec
anima potest deum cognoscere.
Negatur consequentia,
quia huiusmodi repraesentatas non oritur ex proportione potentiarum
inter se nec ex proportione notitiarum quantum ad excessus,
quia notitia valde remissa
Ex quo sequitur quod deus non est nec potest esse formalis
visio beatifica nec dilectio cuius contrarium tenent aliqui fundantes
se in sacra scriptura et primo
super illud
non erit tibi amplius sol ad lucendum per diem
nec splendor lunae illuminabit
te sed erit tibi Dominus in lucem sempiternam
Secundo,
claritas Dei illuminabit
eam et lucerna eius est agnus
Tertio ad hoc
Deum esse lucem qua cernitur omnes veritas et rectae
iustitiae quibus sit iustum vel iniustum cogitur non sunt
scriptae, nisi in libro lucis
quia veritas dicitur in quo etiam
et leges sunt scriptae
Et
Ad has auctoritates dicendum, primo quod, licet a veritate scripturae exorbitare vel deviare, tamen verum est quod deus erit lux beatorum. Primo obiectiva est lux immensa inaccessibilis comprehensive, et hoc est mediate quantitate distincta ut lux solis videtur a nobis, et tamen eius species in oculo non est lux, sed ita conceditur quod deus et lux summe illuminans, et hoc per qualitatem distinctam et viventem realiter potentiam cum obiecto, quia efficit notitiam lucis repraesentativam.
Ad auctoritatem
Primo
quia illae glosandae sunt de causalitate
obiectiva vel effectiva vel exemplari,
sed deus est regulam iustitiae et luminem ad videndum iustum
dicitur quod est effectum, quia deus efficit in nobis notitiam
de agendum et cognoscendis.
etiam notitia est quaedam lux,
ergo potest vocari a nobis lux,
tamen aliqui
posuerunt quod essentia divina se habet in ratione cognoscendi,
nec obiective tantum se habet, sed est ratio cognoscendi
ut species est ratio cognoscendi in potentia aliqua.
Et etiam
Alio modo, dicendum est quod
Sed consequenter dicendum est
quia ista materia
non tangit mores,
Aliis autem credendum est quantum ratione fulciuntur, apparet igitur quod illis solum credendum est ubi doctores concordant expondendo scripturas indisputabilis, autem non est nisi quantum eorum rationes probant, quia saepe contradicunt doctores sibi invicem et verisimile est quod aliquis eorum deficiat in speculationis potissimae et in hoc non est offensio fide.
Sequetur una ratio,
quae est
Prima suppositio est descriptio dei, quae nedum datur a christianis a theologis, sed apostolis, scilicet deus est sphera intelligibilis infinita cuius centrum est ubique et circumferentia nusquam, quia ubique reperitur deus.
Secunda suppositio
quod circumferentia huius sphera est locus spiritualis animarum et
per se quietantes animas in ipso. probatur per illud
Dominus Deus templum illius est
inquietum cor nostrum domine,
donec quiescat in te
Ex quo huiusmodi circumferentiae ad quamlibet creaturarum est infinita distantia, sequitur quod huiusmodi distantia non potest attingi, nisi per formam infinitam ut si concavum orbis lunae infinite distaret ab igne, tunc ignis non posset attingere suum locum per levitatem finitam, ergo a simili ex quo circumferentia divinae perfectionis infinite distet a creatura rationali. creatura non posset attingere suum locum, nisi per formam infinitam et illa est divina essentia, ergo propositum.
Hic est dicendum quod ista ratio bene probat quod deus non potest attingi comprehensive secundum totam latitudinem suae perfectionis, sic quod nihil restet de ipso attingendum et hoc conceditur, quia quaelibet creatura infinite deficit a comprehensione divinae perfectionis.
Secundo dicitur quod licet naturalis distantia sit infinita et creatura
infinite distet ad divinam perfectionem quantum
ad naturalia. hoc tamen non est quantum ad gratuita,
quia si in puris naturalibus daretur una creatura
Tertio dicitur quod secundum totam latitudinem gratificationis non est infinita distantia ad divinam comprehensionem vel ad divinam cognitionem, immo gratia est causa sufficiens ad movendum creaturam in suo loco et forma finita sufficit movere in locum infinitum.
Quarto dicitur quod huiusmodi distantia infinita reducitur in causam effectivam moventem creaturam et quantumcumque infinita sit distantia caritatis potest movere creaturam in suum locum infinitum, sed illa non sufficeret ad creaturam beatificandum, nec esset beata, nisi deus eam in ipsum per amorem transformaret. nam si esset distantia infinita ad locum creaturae, illa tamen posset ipsum attingere absque forma infinita, scilicet, per extrinsecam potentiam activam agentis, ut apparet in exemplo ignis. et sic dicitur quod distantia loci quietis latitudinis non est necesse, quod acquiratur a creatura spirituali per formam mediam, nec per dona, quia non sufficerent, sed hoc esset per potentiam activam extrinsecam etc.
Et quia plures gentilium dixerunt fatum
imponere necessitatem et tollere libertatem arbitrii,
ideo ponitur ista conclusio esse in homine liberum arbitrium
est nedum a catholico fideli, sed etiam a quolibet philosopho
Secundo nisi sic,
tota subverteretur
moralis politia et alia plura inconvenientia sequitur,
nam dicit
Tertio arguitur ex auctoritate
Quarto ex auctoritate scripturae.
nam salvator ait
an putatis quod
non possum rogare patrem meum et exhibebit mihi
plus quam duodecim legiones angelorum
Ex quo apparet radix errorum negantium libertatem arbitrii ex parte divinae providentiae.
Isti igitur negant esse in quolibet libertatem arbitrii.
Ex quo apparet quod ex divina provisione sequitur necessitans ita quod sequitur quod non posset non producere effectum tempore praefixo.
Quinto arguitur ex salvatoris
auctoritate dicentis
non potestis una hora
vigilare mecum
, quasi vellet dicere quod erat in libertate
arbitrii eorum vigilare vel non vigilare. ex quo
denotatur eorum libertas, et de sanctis legitur qui potuit
transgredi, et non est transgressus. Et sic in veteri
testamento et novo apparet quod in nobis est liberum arbitrium.
Ex quo apparet error
Secundo quia actiones liberas voluntatis reducit in causas caelestes et hoc est falsum quia tales actus non dependent a causis in materialibus.
Sequitur
Ex quibus duo infert. primum quod non est differentia inter possibile et necessariam quia quidquid poterit esse necessario erit sed solum est differentia quo ad nos quia non apparet nobis.
Secundo infert quod qui caelestem armoniam cognosceret perfecte
tam praesentia praeterita et futura distincte videret et cognosceret,
sed ista opinio est falsa quia tollit libertatem
Sequitur
contra
Ex quo patet error
illorum qui ex hac radice fatum necessario assentiunt res
Ex ex hoc ista imaginatio infert quod series causarum et effectuum est absolute necessaria, nam vocat fatum executionem divinae providentiae, sed patet quod iste sit error, nam quamquam divina providentia sit immutabilis nihilominus cum libertatem arbitrii quidquid praevidit futurum potest non fore sine sui mutatione.
Sequitur error dicentiium ex infallibili
deorum suam fati necessitatem contingere vel esse, nam dictum
est a vetulis de nativitate puerorum
Secundo dictum dicti non imponit necessitatem, et per consequens nec daemones dictum ut apparet de Revelatione nec ex hoc arguitur falsitas seu deceptio in deo ut dicetur post.
Ex quo sequitur
error philosophorum in materia fati dicentium quod
Secundo quia ponit necessitatem omnium agentium ad effectum et tantum ponit contingentiam ratione fluxibilitatis materiae quo secluso omnia evenirent de necessitate, sed in hoc deficit quia tollit libertatem a prima causa et libertatem in aliquibus causis liberis in istis inferioribus.
Et ex hoc apparet quod omnibus praedictis modis fatum nihil est immo oppositum ponere est imaginatio haeretica et deceptio erronea.
Notandum est
tamen quod fatum potest capi multipliciter
quia
ut ait
Antequam aggrediar materiam,
sciendum est iuxta modum distinguendi
Unus est sensibiliter
et per signum sensibile iuxta
primum modum visionis,
et isto modo fuit de visione
et revelatione facta
Correspondenter ad secundum habetur in
vas quattuor linteis
alligatum de caelo missum multis animalibus repletum
Circa quod
est advertendum quod
circa utrumque visiones possunt contingere multi errores,
nam iudicium
quod ex puris naturalibus
communiter elicitur circa tales visiones seu revelationes
est
Tertius est modus
visionum et revelationum intellectualium,
et iste modus subdividitur
in tres partiales modos.
In primo gradu
reperiuntur visiones et revelationes
in verbo factae quibus,
scilicet videndo verbum videntur secreta
quae deus vult revelare videntibus infimus gradus
est revelatio fidei et visio sive actualis
sive habitualis et inter ista duo extrema,
scilicet inter revelationem factam in verbo
et revelationem fidei aenigmaticam habitualem vel actualem
ponuntur aliqui gradus plures in medio,
nam ibi continentur omnes prophetiae et aliae visiones
Ulterius est,
advertendum quod iste tertius modus
quantum ad tres gradus potest.
Iterum subdividi
quia quid est modus revelationis
absolute sive sit in verbo sive in prophetia
sive sit per fidem aenigmaticam est modus revelationis conditionatae,
et alius est modus revelationis
Sed quia primus modus habet maiorem difficultatem quantum ad materiam praesentem etiam quia de primo genere distinctionis primae, scilicet de revelatione corporali, et de secundo modo, scilicet de revelatione spirituali, non est ad propositum. Sed de revelatione tertii generis in primo gradu de revelatione absoluta est difficultas qualiter salvaretur cum illa contingentia futurorum revelatorum.
Et quia intendo concordare absolutam
revelationem ad futura contingentia,
ideo circa hoc pono conclusionem contradictoriam cuidam errori,
scilicet quod absoluta revelatio futuri eventus
nullatenus tollit eius ad utrumlibet contingentia.
Unde quidam errantes posuerunt oppositum dicentes
quod revelatio facta non conditionatae
seu non
Ideo posui conclusionem contradictoriam quae probatur multipliciter improbando tamen illum errorem.
Primo quia talis notitia creata
scilicet notitia de futuro contingenti est impertinens quantum
ad habitudinem causalitatis effective vel
Confirmatur quia notitia divina ut dictum est nullam imponit necessitatem eventibus futuris igitur nec notitia creata, tenet consequentia quia creata notitia minorem efficaciam habet respectu effectus futuri quam divina notitia vel scientia, et tamen ut probatum ipsam nullam imponit necessitatem rebus futuris, igitur nec revelatio quae est notitia creata.
Secundo arguitur,
si esset una intelligentia
quae esset pure speculativa
et nullo modo praedicata
cuius intrinseca conditio esset distincte
cum cogitare omnem veritatem talis
intelligentia nullam imponeret rebus necessitatem,
igitur nec notitia creata,
puta revelatio.
Antecedens apparet
quia in isto casu nullam haberet habitudinem ad causas efficientes,
igitur ipsa revelatio esset aeque impertinens ad effectum futurum,
ac si non,
esset vel effectum futurum non cognosceret,
ut apparuit in exemplo posito de
oculo vidente
Tertio, arguitur, dato illo errore, sequitur quod christus et tota trinitas cum toto exercitu angelorum non potuisset praeservare christum a passione sua. Consequens est absurdum. Patet consequentia quia animae christi in incarnatione verbi fuit revelata eius futura passio et absolute hoc fuit a deo volitum, igitur, si illa revelatio intulisset necessitatem et inevitabilitatem ad passionem christi, sequitur clare conveniens illatum.
Confirmatur
quia,
si sic,
tunc falsum esset dictum christi dicentis
nefas
quia possum rogare patrem meum
ut mittat mihi 10 legiones angelorum
Quarto,
arguitur
quia nisi conclusio esset vera,
sequeretur quod deus posset suam
potentiam
Quinto,
arguitur secundum
anima Christi cognoscit omnia quae verbum
Confirmatur
quia si error staret sequitur
quod verbum dei non potuisset aliter redimere genus
humanum de potentia sua nisi per mortem.
Consequens est contra
Secundo confirmatur
quia,
si sic,
sequitur quod
Sexto et ultimo, arguitur investigando ad radicem, quaeritur enim bene provenit huiusmodi necessitas, non enim ex divina scientia quia ipsa esset dato quod nulla esset revelatio facta, etiam ipsa est compossibilis futuris contingentibus nec provenit necessitas a notitia creata quia ipsa non se habet causaliter respectu effectus.
Istis inconveniens est dicere quod notitia, scilicet revelatio trahat divinam notitiam ad necessitatem omnino sibi extrinseca quae quid necessitas ad potentiam effectus et executionem eius, nam etiam ex hoc sequitur quod illa necessitas faceret ex potentia divina libera ac divina ac pure activa potentiam naturalem et naturaliter concurrentes, nam ante mundi constitutionem deus habebat libertatem respectu ipsius productionem, ponatur quod illo tunc deus creaverit angelum et ei revelaverit mundum produci, tunc revelatio mutaret illam causalitatem liberam in naturaliter agentem vel per modum naturae concurrentes et pure naturalem, quo nullatenus est dicendum, et cetera, etc.
Primo ponam conclusionem fidei in hac materia
ex qua inferetur contra aliquos errores,
deinde veniam ad magis
Propositio
igitur catholice tenenda est hoc,
sicut christus iesus verus dei filius a patre
per generationem procedit aeternaliter,
sic idem filius virginis gloriose ex
Ad istam propositionem
omnia per ipsum facta sunt
verbum carum factum est
generationem eius quis enarrabit
tu es Christus Filius Dei
cum in forma dei esset non rapinam arbitratus est se esse aequalem deo formam servi accipiens factum de muliere
pater maior me est
tristis est anima mea usque ad mortem
ego et pater unum sumus
Philippe , qui videt me videt et Patrem
Item,
ait omnia
omnia quae habet pater
mea sunt
Ex quo apparet primo error
ego dixi dii estis et filii excelsi omnes
exivi a patre
antequam
Item,
vado ad eum qui me misit
Item,
ait,
nemo ascendit in caelum nisi
qui descendit de caelo filius hominis
Secundo infertur contra Manichaeos
dicentes quod christus non assumpsit sibi
corpus verum, sed praecise fantasticum,
id est apparens ita quod christus solum apparet habere corpus,
licet non haberet et ideo forte ipse glosarent
scripturam dicentes quod scriptura debet capi similitudinarie
ut christus aliquando vocatur leo propter similitudinem,
sed hoc repellitur
quia scriptura numquam
conformiter loquitur de similitudinibus quin statim
post appareat illas esse similitudines
Secundo,
contra hanc haeresim scribitur
luce ultimo
quod christus apparens suis discipulis
expresse iussit ut eum palparent
dicens eis quod
spiritus carnem et ossa
non habet
Tertio,
apparet error
Christus factus est ex semine
factum ex muliere
angelum nusquam apprehendit sed semen
Sequitur quartus error antiquorum dicentium deitatem supplere vicem animae ita quod imaginatur christum componi ex corpore et deitate. Sed illud est falsum quia deus non esset homo eo quod deitas non est communicabilis secundum gradum finitum.
Patet quintus error
Sexto sequitur error
Septimo,
apparet falistas opinionis
dicentium quod filius dei assumpsit sibi hominem
Et hanc viam recitat
Sed contra istam opinionem arguitur primo
nam data ista via sequitur quod quaelibet creatura mundi posset
fieri deus et inciperet esse deus quia qua ratione verbum identificat
sibi unam creaturam eadem ratione et quamlibet
posset sibi identificare et tunc sequitur quod quaelibet creatura
posset esse beata independens et quod materia prima posset
esse beatifica et purus actus et immensus. Ex quo sequitur quod omnia
praedicata
Secundo, sequitur quod deus esset realiter annihilabilis. Patet quia homo christus est realiter annihilabilis eo quod potest dimitti, et tamen homo est deus igitur deus potest annihilari.
Tertio, sequitur deus posset peccare, nam homo christus qui est realiter deus poterit dimitti, igitur posset peccare gravissime, et ex consequenti deus posset damnari quod non est dicendum.
Quarto, si illa positio esset vera, tunc nulla esset differentia essentialis, nec diffinitio esset essentialis patet quia quaelibet diffinitio cuilibet posset competere quia qua ratione deus poterit creaturae identificari eadem ratione potest quamlibet creaturam alteri identificare et sic diffinitio hominis conveniet materiae primae ex quo sequitur quod ars demonstrativa periret, unde haec positio pro sui declaratione concedit consequenter has propositiones, prima est quod sicut deus incepit esse homo ita homo incepit esse deus, et sic consequenter concedunt quod aliqua res potest noviter esse deus, ut apparet de homine assumpto.
Secunda propositio:
dato quod ille homo praeexisteret,
non tamen repugnat quin deus ipsum assumpsisset in unitatem personae,
et consequenter concedit haec positio
quod deus assumpsit hominem
nec ponit differentiam inter humanam naturam vel hominem,
concedit tamen quod idem est assumens
et assumptum et quod homo assumpsit hominem
et quod deus est assumptus
quia homo qui est idem cum deo est assumptus.
Ex ista positione sequitur
Primo,
quando dicitur homo incepit esse deus,
id est, sic incepit esse
quod homo est deus etiam homo factus est deus,
id est ita factum est quod homo est deus,
nam christus ab aeterno est deus
quia ab aeterno emanavit a deo patre et semper emanabit,
nam ista propositio nunc est vera homo est deus
et ante incarnationem non erat vera,
et si arguitur quod aliquid
potest desinere esse deus quia sit
Sequitur,
octavo falsitas opinionis dicentium quod,
licet natura divina et natura humana
quae est composita ex duabus naturis,
sicut tres distinctae naturae,
tamen identice concurrunt in unam
personam ita quod ille tres naturae
simul iunctae sunt unum suppositum,
et istam viam tenuerunt multi
Aliter imaginati sunt
quid nam dato asino
si anima humana informaret totum compositum asini tunc resultans
ex omnibus illis esset asinus et esset homo et
idem homo esset asinus, et sic alii plures naturae concurrunt in
aliquod unum suppositum,
licet duae praeexistentis sint unum
suppositum et sic natura divina et duae naturae humanae concurrunt
identice in unitatem personae,
et cum hoc divina essentia quae est
una illarum trium naturam est eadem persona et istam viam
videtur tenuisse
Sed contra hoc arguitur quia ex hoc sequitur quod persona divina sit multitudo rerum essentialiter intrinsece distinctarum. Patet quia per istam viam christus est realiter tres naturae distinctae quarum una non est alia, modo huiusmodi multiplicitas videtur divinae simpliciti repugnare, immo sequitur quod deus esset compositum ex multis essentialiter distinctis, quod est hereticum.
Secundo, nulla pars aliquorum essentialiter distinctorum est aggregatum ex omnibus simul, igitur sequitur quod christus vel verbum dei quod est pars huiusmodi multitudinis non est hoc aggregatum et per consequens christus qui habet rationem partis non habet rationem totius.
Tertio, maior pars multitudinis est creata et dependens, igitur cum maiori denominatione debeat fieri denominatio sequitur quod christus esset pura creatura et dependens et quod haberet esse per novam acceptionem.
Quarto, sequitur quod creatura fit ab aeterno, nam christus qui esset creatura fuit ab aeterno igitur haec multitudo fuit ab aeterno, sed anima est pars illius multitudinis igitur ipsa fuit ab aeterno et ideo haec positio propter eius falsitatem Relinquatur.
Sequitur nono contra tenentes quod natura assumpta est realiter deus et sic deus factus est homo, sed haec via deficit in duobus. Primo quia supponit quod deus possit per intrinsecam actuationem creaturae communicari, cuius contrarium fuit in praecedentibus deductum. Secundo deficit quia dato quod humanitas christi realiter esset deus, non tamen tollit difficultatem materiae quia, licet persona divina et humana sint una persona ex hoc no salvaretur unitas personae assumptae ad assumentem.
Decima opinio ponit quod in christo sunt duo supposita et unica persona, unde imaginatur quod humanitas assumpta realiter sit suppositum distinctum a divino supposito.
Secundo quod de ratione personae est
habere supremam dignitatem exponendo li
Sed ista positio deficit,
nam primo coincidit cum heresibus
Secundo idem est in homine persona et hypostasis, nam nihil est persona nisi per eius subsistentiam et cum suppositum sit nomen generale ad omnem subsistentiam ideo subsistentia humana vocantur subsistentia sed subsistentiae creaturaum vocantur personae, et in homine sunt duae subsistentiae, ideo erunt in deo tria supposita, nam secundum istam viam oporteret concedere quod homo esset natus de virgine et non deus, quod est absurdum.
Sciendum est quod pluries dictum est quod,
Ad primam de spe
ymmo
devolitivus
Dico secundo quod spes est magis volitio quam cognitio
Ad secundam rationem de illo,
qui esset in extremo mortis, cui
apportaretur hostia non consecrata,
ex fide crederet quod ibi esset corpus Christi.
verum
Sed contra hoc sunt aliquae rationes probantes
Item,
si talis credulitas non esset multum periculosa,
sicut
Ad rationes ad primam:
quando dicitur
quia per illum assensum inducitur ad idolatriam,
dicitur
modo illud est
ignomniam
a
Dico secundo quod, sicut tactum est in casu isto,
potest habere
actum fidei et
Tertio dicitur quod si idolatraret,
hoc esset ex culpa sua, quia
negligeret considerare si est ibi corpus Christi,
si categorice assentiret quod ibi
esset corpus Christi,
et
Quarto dicitur quod ex defectu aliunde potest provenire idolatria,
et hoc non ex parte praedicti assensus,
Consequenter, de
ego
Ego
audiam quid mihi
praedicet dicens
Sciendum est quod hic sunt difficultates multae. Una est, utrum
vetula teneatur ad articulum Trinitatis quantum est de exemplo,
utrum teneatur
ad articulum trinitatis quantum est de exemplo
ad
Ex isto intulit
rationes
Unus casus est de homine uxorato qui
Quod non, quia non potest cottidie habere
Item, quia sicut nos habemus continue
Adhuc est una est una difficultas quia videtur quod sancti
aliquando erraverunt circa fidem.
Primo, de
in principio creavit Deus caelum et terram
Ite maledicti in ignem aeternum
Ad ista
Secundo dicitur quod causa investigationis veritatis et quasi
sub conditione implicita,
licet bene
Tertio dicitur quod in pure positivis,
quorum unum non tangit
fidem nec credenda nec oppositum ad illum
creavit omnia simul
Alii tenent oppositum fundantes se in illo
In principio creavit Deus caelum et terram
Tunc restat respondere ad illud quod dicitur de
dicere quod
Consequenter dicitur de
In praecedenti lectione tactum fuit qualiter fides habet roborare,
augmentare, et illuminare intellectum intantum quod intellectus, sic roboratus et
illuminatus fide, potest in lumine naturali devenire in cognitionem articulorum fidei,
et hoc secundum duplicem modum: scilicet, per media intrinseca et extrinseca per media
intrinseca possunt deduci articuli fidei habentes
Restat igitur inducere media extrinseca
secundum
Non veni solvere legem, sed adimplere
Sunt multae aliae rationes ad probandum fidem,
Prima ratio: prophetia futurorum absentium q
Secunda ratio est: perfecta concordia doctorum distantium
temporibus et locis, qui secuti sunt
Tertia ratio est auctoritas scribentium:
si enim videamus quales
fuerunt in vita et moribus et aliis,
certum est quod fuerunt sanctissimae vitae et quod
multi se exposuerunt morti pro
omne mendacium de se
pravum
non
videte
Sexta ratio: limpiditas miraculorum.
Et de ista
Et si
daemones libenter volunt
ut
Advertendum
et philosophus credit
quod simpliciter simplex quod sicut unico cultu
rationalia
tradidit legem corporis
propheta noster
philosophus
Octava ratio est stabilitas ecclesiae.
Magnum enim fuit miraculum
quod ipsa fuerit semper ab initio mundi
Si ex Deo
Petre
Christus semper fuit nobiscum et
absque
Multi enim sunt modi ad probandum
Sequuntur ex istis aliqua corollaria contra
Et contra istud quod ponit
Ergo si theologia
ita quod aliqui dicunt
Christus potens verax
Ex
Arguitur,
evidenter
eg
ipsum corporaliter
A
corporaliter
Secundo arguitur ad idem per
fides est non apparentium
qui
Tertio ad idem sic,
si ita esset quod actus scientificus et
actus fidei possent
simul stare hic in via,
ita etiam possent in patria.
Consequens est contra '
sola caritas manebit in patria
recedentibus fide et spe,
remanebit sola caritas in patria
quomodo
actus fidei
universi
eg
manere
crediturus
sed secundum scilicet
quod habitus ille creditivus
Sed quod si habitus
posset stare cum habitum ponatur
igitur quod habitus fidei stet cum actu
scientifico actus ille scientificus
Secunda conclusio:
lumen naturale in infinitum procedit per
latitudinem veritatum a principiis distantium
et hoc adiutorio fidei intellectum
adiuvante.
Patet conclusio
Circa quam materiam potest imaginari quod in lumine naturali,
cum adiutorio fidei, daretur aliquis gradus,
quo dato, variaretur communis modus
investigationis naturalis.
Ubi notandum est quod eadem conclusio potest multis modis
sciri sive demonstrari.
Exemplum habetur de quinta propositione
geometriae quae vocatur
elefuga
quae valde difficulter in geometria
demonstratur intantum quod iuvenes propter
difficultatem demonstrationis,
quando veniunt ad illam propositionem,
breviter processus
aliqua
Licet rationes superius tactae includant multas difficultates, quae requirerent magnum processum, tamen pro nunc salventur omnes, ut veniam ad alias materias.
Sed tanta potest esse motivitas in philosopho per
naturalem investigationem quod magis movebitur eius voluntas per
Ergo ad istam rationem dicendum est quod ipsa probat quod staret
philosophum magis diligere deum intensive quam vetula, non tamen fruitive,
sed per modum usus, quia quidquid sit extra caritatem sit propter commodum
et propter se, ut videtur dicere
Secundo dici potest quod cognitio de deo quae habetur ex puris naturalibus est cognitio vel scientia quae Realiter inflat. ideo operatur ad superbiam et magis ad fruitionem creaturae quam dei. et sic per istam cognitionem deus magis contempneretur ex quo esset fruitio creaturae.
Tertio diceretur sic quod si daretur aliqua
cognitio tantae perfectionis in intellectu practico et
speculativo dicante quod deus est super omnia diligendus propter se,
ultimate diceretur quod huiusmodi cognitio esset dispositio
ad diligendum deum super omnia per istum modum, quia si
voluntas non poneret obicem eligendo aliquas alias volitiones
Quarto diceretur
magis solvendo rationem quod
Ad istam rationem, quae est satis,
apparens respondet
Sed ista Responsio
non stat, quia capio actum detestativum peccati et actum est
velle numquam peccare in futuro, qui Requiruntur ad
Tenendo ergo viam
Alii sunt actus ad quos Realiter
obligatur creatura qui quid actus non possunt bene fieri
consimiliter amor boni propter se creaturam non potest fieri
Advertendum ulterius quod ubi actus aliquis cadit sub praecepto, et cum hoc ipsum eliciendo non est aliqua deordinatio nec aliquod malum nisi praecise, quia propter se elicitur et producitur huiusmodi actus. et nullo modo potest talis operatio a creatura vitari, ergo talis actus vel operatio non imputatur creaturae ad peccatum vel ad demeritum, et causa est, quia illa est supprema et optima dispositio quam creatura potest habere in illo statu facit actum sibi praeceptum. et quamcumque potest evitat actum malum et nullomodo potest evitare quin ad se referat illum actum.
ubi ergo omnes
circumstantiae mali excluduntur in actu, nisi illa circumstantia,
quia creatura facit illum actum propter se, et non potest creatura
illum actum non Refferre in se ratione suae infirmitatis ille
actus non Imputatur sibi ad demeritum. et sic diceretur quod licet
Et sic illa circumstantia, quae est odire peccatum propter se et de
cetero nolle peccare licet illa circumstantia sit deordinatio, tamen
non est in potestate creaturae, nec subiacet suae libertati
nec eam Removere potest et hoc est proprie facere quod in se est.
Et tunc consequenter potest dici quod illa deordinatio poterit vocari
peccatum, licet non demeritum nihilominus tamen pro tunc cadit sub electione
Respondendum est quod in isto casu, admittendo
quod ex illis actibus caritatis generetur unus alius habitus a
caritate et quod ille habitus stat cum peccato. et tunc, quando dicitur quod
illae mediante illo habitu exibit in actus similes, sicut quando erat
in caritate. negatur et causa est, quia ille habitus cum caritate
et dei coefficientia sufficiebat ad productionem fruitionis dei, et
bene etiam sufficeret, cum illis eisdem causis, sed cum aliis causis
non sufficit ad exeundum in actum dilectionis dei. nam ad hoc
et tunc ponitur de potentia dei absoluta quod in virtuoso moraliter, qui habet omnes cardinales virtutes, quia sicut dicitur communiter qui habet unam virtutem cardinalem habet omnes, nec stat communiter unam habere sine aliis et una corrumpta corrumpuntur aliae, tamen per dei potentiam deus Remaneret ab habente habitum fortitudinis virtutem prudentiae.
Tunc quaereretur Remota prudentia, utrum exibit in actum fortitudinis, et certum est quod non, quia oporteret quod dirigeretur et hoc fit per prudentiam. Sic ille habitus generatus ex caritate non sufficeret exire in actum, nisi cum caritate et coefficientia dei speciali.
Sed tunc quaereretur, utrum ille
habitus generatus ex actibus caritatis, utrum sufficeret exire
in aliquos alios actus. credo quod non, quia eius causalitas
est respectu actuum fruitivorum et eius causalitas est cum causalitate
aliquorum causarum quibus sublatis non potest exire in aliquos
actus verbi gratia color est alicuius activitatis et multiplicat
suas species cum concursu luminis, Remoto tamen illo
concursu luminis non potest suas species multiplicare, et sic est
Respondendum est quod in isto casu creatura
Realiter fruitur se et facit propter se. et in isto casu iudaeus
et haereticus realiter fruitur se, nam ex ignorantia facit hoc
et quia est ignorantia necessariorum ad salutem, ideo est in peccato et
deseritur a deo, et per consequens, quia deseritur a deo
utitur deo propter se vel gloriantur in sustinendo huiusmodi
penam. et licet credat illud referre in deum, non
tamen refert, unde habitudines relativae voluntatis sunt latentissimae,
nec possumus scire, utrum aliqua volitio
relativa ad nos vel non. et propter hoc dicit sapiens
nemo scit an amore vel odio dignus sit. et finaliter
descendit ad timorem dei in fine capituli cum dicit deum time,
etc. et sic in isto casu, licet Iudaeus vel haereticus nesciat se
sustinere mortem propter aliquod temporale. tamen sustinet vel
propter vanam gloriam vel propter suam
Unde advertendum quod Iudaei ante adventum christi bene
credentes habuerunt zelum legis alterius speciei quam nunc iudaei
hunc. patet, quia Iudaei post christi mortem obligantur ad legem
christi, quia non suscipiunt. ideo sunt a deo deserti et si ante
mortem christi fuissent mortui propter legem, tunc fuisset
martyres. post autem mortem christi moriendo hoc facit
Iudaeus propter se vel propter vanam gloriam vel aliquid huiusmodi
non sit autem martyres christi, quia summe propter deum hoc
faciebant
Et sic diceretur quod licet illi Romani essent mali, tamen meruerunt aliquod bonum temporale.
Alio modo diceretur
quod nullum malum est meritorium. et sic licet Romani operarentur
circa bonum punctum, tamen hoc faciebant propter bonum
amen dico vobis receperunt mercedem suam
De obstetricibus, dicendum
est quod aliquae fuerunt de populo Iudaico, et ex caritate fecerunt
illud quod fecerunt. et per illud potuerunt mereri
et bonum temporale et bonum aeternum, sicut patet de illo qui facit
penitentiam sibi iniunctam ipse meretur bonum aeternum et meretur
aliquod bonum temporale, scilicet, Relaxationem pene temporalis sibi iniunctae,
vel potest dici quod in illis obstetricibus erant aliquae
Ex habitudine et conditione creaturarum, dictum est quod nulla habet rationem quietativum, ideo nulla creatura est fruendum. consequenter dictum est quod dilectio dei propter se est fruitio ordinata et illa fuit descriptio fruitionis ordinatae.
Contra hoc arguitur multipliciter.
primo sic: aliqua est dilectio dei propter se quae
Realiter non est fruitio, ergo illa descriptio mala probatur
antecedens. nam dilectio dei, quae terminatur ad personam secundum rationem
personalitatis, illa est propter deum et propter se, et
tamen non est fruitio patet, quia suppositum in esse suppositibili
vel personali non est alicuius perfectionis, nec dicit
Secundo ad idem, probatur quod suppositum divinum in esse suppositi non possit esse obiectum fruibile, quia ut sic non continet aliquid gradum perfectionis vel bonitatis vel communicabilitatis ad extra, ergo non continet aliquam bonitatem ad intra. tenet consequentia quia de ratione bonitatis est quod sit ad extra sui ipsius diffusiva. antecedens patet, nam ratio personalitatis sive proprietatis personalis non communicabilis ad intra, ergo nec ad extra. consequentia tenet, quia ordo est quod quidquid communicatur ad extra per participationem. oportet quod sit communicabile ad intra per plenitudinem.
Item ad istud propositum, allegatur dictum salvatorum non possum facere a me ipso quicquam. et hoc ratione personalitatis quia ratio personalitatis est solum distinctiva.
Tertio si verbum in esse suo personali esset obiectum fruibile, tunc Pater realiter beatificaretur in alio a se, et sic haberet obiectum fruibile distinctum a se quia filius distinguitur Realiter a patre, ergo si fruatur filio fruitur distincto a se, et etiam fruitur se et spiritu sancto pari ratione et tunc habebit plura obiecta fruibilia.
Item, tunc pater beatificaretur in alio et hoc dicit imperfectionem, quia tunc non haberet plenitudinem beatitudinis, immo essent duo obiecta fruibilia distincta ab ipso, et sic cuilibet per se deficerent duo obiecta fruibilia, et sicut arguitur de personis ad intra ita argueretur respectu voluntatis creatae, quia quaereretur in qua ratione se habeat persona in esse personae respectu voluntatis creatae, quia idem obiectum fruibile respectu voluntatis creatae et essentiae divinae vel personae, quia illud est summum bonum.
Item arguitur ratio obiectiva fruitionis dicit perfectionem simpliciter, sed ratio personalis non dicit perfectionem simpliciter, quia esse patrem non est denominatio perfectionis simpliciter, quia tunc esset aliqua denominatio simpliciter quae competet patri quae non competit filio, et sic aliquid deus quod non haberet omnem perfectionem simpliciter tunc sic, ergo si pater in esse personali diligitur, diligitur aliquo actu qui non erit fruitio et sic erit usus vel actus medius etc.
Consequenter arguitur ex alia Radice et sic, gratia exempli,
anima cui essentia divina obiciatur beatifice circa essentiam divinam,
anima potest habere
Antequam Respondetur ad istas rationes, volo arguere
contra fundamentum istarum rationum. et primo volo probare
primo Sequeretur quod pater in suo esse personali non esset tantae perfectionis, sicut minimum accidens dabile, consequens est inconveniens. patet consequentia, quia pater in suo esse personali non esset non dicit aliquam perfectionem parte, et tamen quaelibet creatura ponit aliqua perfectionem participatam.
Item sumamus ad imaginationem personalitatem
ut sit quaedam proprietatis, etiam imaginando distinctionem inter essentiam
et proprietatem illam constitutivam, tunc illa sumpta in sua formalitate ipsa
est,
Item omnis modus qui est deo intrinsecus est simpliciter immensus et infinitus, ergo omnis modus deo ad intra est modus infinite hoc se habendi, ergo quaecumque proprietas ibi adhuc posita est, est modus immensus, quia nihil potest Deo mense et finite competere.
Item huiusmodi proprietas est cognoscibilis et alicuius cognoscentis
tamquam obiectum realiter existens,
ergo est alicuius entitatis tenet
consequentia ex doctrina
Item ex testimonio scripturae arguitur quod filius
diligatur a patre, nam dicit pater,
Item quaelibet persona divina in suo esse personali diligit se, ergo habet rationem diligibilitatis, et non finite, ergo infinite et immense.
Item spiritus sanctus in suo esse personali Realiter est amor immo conceditur esse amor quo pater et filius diligunt, ergo illo diligunt se, ergo in esse personaliter habet rationem diligibilitatis, alias illo non diligerent.
Ex istis rationibus videtur
evidenter quod fundatum
Pro solutione
tamen istarum rationum et pro materia quae stat in uno puncto
est advertendum quod ratio diligibilitatis vel fruibilitatis in deo est
Realiter essentialis. et ex hoc sequitur quod est in qualibet
persona, ubi advertendum quod, sicut persona ut teneo et
tenebo in esse suo personali est Realiter immensa et infinita,
ita in esse personali est immensae diligibilitatis. nam dicere
quod persona in esse personali non sit immensae no
Unde, sicut essentia divina est communis cuilibet trium personarum, et omnino identica sine distinctione, ita ratio fruibilitatis est communis tribus et cuilibet identica et eadem adaequate, et ideo proportionaliter sicut loquimur de essentia respectu personarum, ita loquamur de obiecto fruibili respectu personarum.
Unde sicut conceditur quod pater et filius realiter distinguuntur, et tamen sunt eadem essentia ita concedendum est quod pater et filius distinguuntur et tamen sunt idem obiectum fruibile et sicut pater est eadem essentia cum filio, ita est eadem fruibilitas cum filio. Ideo concedendum est quod pater fruitur filio et quaelibet persona fruitur qualibet et fruitio personae est realiter fruitio essentiae, et econtra propter ergo identitatem fruibilitatis ad personam in esse personae, sicut conceditur quod essentia est obiectum fruibile, ita pater et filius sunt idem obiectum fruibile et pater fruitur filio et tota trinitate et hoc respectu eiusdem obiecti in ratione frubilitatis, nec distinctio personalis plus ponit distinctionem fruibilitatum quam entitatum, ideo proportionaliter est loquendum, sicut de essentia.
Et si dicatur contra personae in esse personali sunt distinctae et sunt plures, ergo si in esse personali quaelibet sit formaliter obiectum fruibile, tunc erunt tria obiecta fruibilia, dicitur quod etiam probaretur quod essent tria immensa quia quaelibet persona est immensa in esse personali et sunt tres distinctae, ergo sunt tria immensa, ideo eodem modo respondendum est ad omnes tales syllogismos, et ista materia tangetur infra.
Restat respondere ad rationes
quando dicitur in prima in esse
personali pater non dicit bonitatem immensam negatur, immo
est bonitas immensa a parte obiecti. Sed utrum illud
vocabulum pater exprimat bonitatem immensam non dico,
quia aliqua sunt vocabula in divinis quae non exprimunt
perfectionem, licet per ea supponant. ideo negatur quod ratio personalitatis
in esse personalitatis non dicat perfectionem loquendo obiective.
Si autem dicatur quod esse distinctivum non dicat perfectionem
simpliciter, concedo ergo persona in esse personali
non dicit perfectionem, negatur consequentia, quia licet illud
vocabulum secundum quod vocabulum non dicat perfectionem, tunc
supponit pro perfectionem simpliciter ideo quaelibet persona
est obiectum fruibile.
Unde
Res quibus fruendum est
Ad secundam: persona in esse personae non habet aliquam bonitatem negatur, immo habet omnem bonitatem, et quando dicitur quod proprietas ad intra non est communicabilis ut paternitas conceditur, ergo non est bonitas immensa consequentia non valet, et quando dicitur non potest communicari ad extra negatur, licet non sit communicabilis ad intra, tamen est communicabilis ad extra, quia est summum bonum et sui ipsius diffusivum, immo in esse personali agit tota trinitas et in esse trium, quia actiones sunt suppositorum, et una non potest agere sine alia, et hoc ex modo agendi causae principalis respectu effectus, quia oportet quod causa concurrat ut potentia, ut sapiens, ut bonitas.
Et circa hoc solet inquiri
utrum productio creatura ad extra supponat emanationem
divinarum personarum ad intra, et teneo opinionem
Ad aliud quando dicitur, tunc pater beatificaretur in alio,
responsum est quod pater et filius sunt idem obiectum fruibile
et
Post ea arguitur quod ratio fruibilitatis est perfectionis
simpliciter et ratio personalitatis, et ideo conceditur quod ratio fruibilis
est perfectionis immensae et hoc causando rationem pro
obiecto. ita conceditur quod ratio personalitatis est immensa. si tamen intelligantur
per rationem praedicata per quae exprimius aliquid,
tunc obiectum fruibile est praedicatum perfectionabile. et consequenter
concedo de isto praedicato Ratio distinctiva sive de isto generare
in divinis illud non dicit proprie perfectionem, quia
tunc aliquo praedicatum perfectionale negaretur ab una persona,
poterit etiam dici quod illud praedicatum realiter dicit perfectionem
et quando dicitur tunc aliquod praedicatum simpliciter negaretur
a filio conceditur tamen illa perfectio quam dicit
illud praedicatum competit filio, unde aliqua perfectio negatur
a filio. verum est si intelligatur de praedicato, tamen tota perfectio
importata per praedicatum competit filio, sed ex modo
[ommited or something from above paragraph goes in here]
Post ea allegavi auctoritatem salvarum nihil possum facere a me ipso quicquam, dum quod per istam auctoritatem non intendit quin filius agat ad extra, quia actiones sunt suppositorum, dicitur tamen quod illa auctoritas intelligitur altero duorum modorum uno, quia filius denotat emanationem a patre et sic filius dicit se habere quicquam habet a patre, et sic filius dicit quod non habet a seipso, et sic habet ab alio quidquid habet perfectionis, ideo innuit quod a patre procedit qui dat sibi totam perfectionem suam.
Secundo potest intelligi de humanitate, quia nihil habet a se nec aliquid agit propria virtute, sed quicquid habet, habet a deo quin cum suppositum in esse suppositi non agit hic non arguitur, cum operationes sint suppositorum, et sic negandum est quod persona in esse personali non sit sui ipsius diffusiva, nec agit ad extra. unde sicut est immensae bonitatis ita immensae communicabilitatis. et sic rationes illius sunt solutae.
Per eandem radicem potest solvi ratio probans ordinem dilectionum in patria quae omnis resolvuntur ad primam complacentiam. unde quando dicitur obiciatur animae essentia divina, tunc est ibi complacentia et amor complacentiae. Et iterum sunt ibi aliqui amores complexi ut quod deus est et quod deus est summum bonum, breviter ista imaginatio deficit quia, licet sit ordo dilectionum inter se, tamen non est ordo causalitatis cur anima diligit, nam sibi sit amor incomplexus complacentiae, est etiam amor complexus quo aptatur deum esse summum bonum, tamen omnes illi terminantur ad deum, nec secundus amor est propter primum, quia non opto quod deus sic summum bonum, quia mihi placet, ideo si illa dilectio sit complexa sive incomplexa, cum tamen sic dei propter se, tunc est fruitio beatifica. et sic licet sit ordo inter dilectiones, tamen non hunc ordinem ad obiectum, quia respectu obiecti est una ratio fruibilitatis ultima et adaequata, et sic patet quod deus est fruibilis et obiectum fruibile, et quod fruitio ordinata est dilecito dei propter se. Et consequenter dilectio alicuius rei propter se est descriptio fruitionis in communi, sive sit ordinata sive non.
Advertendum
tamen quod li
Pro declaratione materiae caritatis,
quae tangit totum processum theologicum teste
salvatore quod
a dilectione dei et
proximi tota lex pendet et prophetae
Prima pars probatur sumendo quod quaelibet forma unita subiecto suo unitur ut motrix vel motor et ut unitur ut actus inhaerens quantum ad habitudinem formae ad suum subiectum ut motrix, constat tamen quod Deus eius causalitatem supplere potest, nam omnem operationem caritatis reducit ad genus causae efficientis. Unde Spiritus Sanctus se solo sufficit inclinare animam ad meritorie operandum.
Secundo, spiritus sanctus potest producere actum se solo, qui immediate ab anima mediante caritate producitur, igitur quantum ad totam causalitatem quam haberet caritas respectu animae Spiritus Sanctus se solo sufficeret, igitur ex parte actuum non requiritur donum creatum quoniam per Spiritum Sanctum possit adimpleri.
Tertio, divina acceptatio, quae est actus interior, dicitur esse causa sufficiens ad hoc, quod salutem consequatur creatura, quia eo ipso quod Deus vult creaturam esse dignam vita aeterna eo ipso illa est digna. Modo voluntas Dei non dependet a qualitate creata, nec habet colligationem cum aliqua qualitate, quoniam sufficiat dignificare creaturam se sola. Ergo Spiritus Sanctus se solo et sua voluntate potest creaturam acceptare, quae erit sufficienter disposita pro salute consequenda.
Quarto ante determinatione ecclesiae, scilicet,
antequam determinaretur quod
in baptismo infunderentur tria
dona, scilicet, fides, spes, et caritas
Secunda pars probatur habens duas partes principales.
Prima est quod secundum legem nunc statutam, requiritur aliquod donum creatum concurrere in triplici genere causae. et in regno animae praeordinatum ad cuiuslibet boni operis causationem, ita quod caritas tenet principatum in regno animae sic quod non stat aliquem bonum actum produci quin caritas principaliter concurrat respectu illius actus virtuosi in regno animae producibilis.
Sed primo apparet
in baptismo infunduntur in parvulis tria dona,
fides, spes, et caritas
Secundo, qua ratione fides et spes ponerentur dona distincta creata, eadem ratione de caritate diceretur, quod omnis ratio probans de fide et spe probaret de caritate eodem modo.
Quarto, iustitia originalis in statu innocentiae ponitur virtus distincta rectificans vires inferiores, et eas concordat viribus superioribus, igitur in statu gratiae, cum ipsa ponatur in supplemento iustitiae originalis, debet poni res distincta.
Sed quantum ad aliam partem secundam partis secundae,
scilicet,
quod caritas
reperiatur in triplici genere causae.
Probatur primo de causa formali
non quod caritas sit realiter informans,
sed se habet ad modum
formae,
ut
vita virtutum
fidem esse mortuam sine operibus
Secundo,
nihil habet viriditatis ramus boni operis,
nisi remaneat in radice caritatis
Aliae sunt auctoritates innuere asserentes quod caritas est forma aliarum virtutum. Ideo, fides sine caritate vocatur informis ab omnibus doctoribus, ex quibus apparet quod caritas merito dicitur forma aliarum virtutum et reperitur in genere causae materialis.
Deinde,
apparet quod caritas se habeat in genere causae finalis.
Patet ex prioritate regiminis animae
quia
Secundo huic concordat
finis praecepti est dilectio
Tandem, probatur quod caritas se habeat in genere causae efficientis. Patet quia, sicut actus generant habitus formaliter, ita habitus concurrunt active ad generandum actus similes primis. Modo actus generant habitus in naturalibus et econverso, igitur ex caritate generantur habitus et ex illis generantur actus alii similes primis. Et per consequens, caritas concurrit active respectu actuum meritoriorum.
Secundo,
actus meritorii excedunt voluntatis naturalis facultatem,
igitur ibidem requiritur concursus supernaturalis causae,
scilicet caritatis,
quia si praecise concurreret assistendo sic
Ubi notandum est quod
Ex quo sequitur quod caritas est animae sanitas et agit in anima, ut vires inferiores superiori portioni seu rationi obediant. Sed adhuc caritas ultra addit, puta roborationem maiorem quam erit sanitas in statu innocentiae.
Ubi notandum est
quod in statu innocentiae,
anima vi suae sanitatis,
licet possit exire in actum dilectionis Dei super omnia,
non tamen in actu dilectionis Dei
eiusdem speciei cum illo
qui nunc elicitur mediante caritate.
Unde,
si unus actus comparetur ad illum,
ut fit comparatio in naturalibus,
tunc non est difficultas.
Sed dicitur quod anima in statu innocentiae
non suffecisset elicere actum eiusdem speciei cum
Ex quo sequitur
primo quod caritas
evidenter potest denominari
omnis species virtutis,
et sic evidenter
prudentia, fortitudo, iustitia, temperantia,
ita quod causaliter sufficit,
ut exeat in actum aequalis perfectionis
et maioris quam agerent huiusmodi virtutes.
Et illud roboratur ex auctoritate
Secundo,
sequitur quod caritas sit realiter cognitio.
Patet
quia illa potest immediate in actum prudentiae,
modo nullus habitus potest in actum prudentiae
nisi sit habitus cognitivus,
immo sequitur quod caritas potest vocari
prudentia, scientia, et sapientia.
Et huic concordat
scriptura in
unctio docens de omnibus
Et nedum dirigit affectu,
sed intellectum practicum et speculativum,
igitur est
unctio docens de omnibus
Tertio,
sequitur quod in habitu caritatis
relucet veritas credendorum.
Patet
quia caritas potest in actum
cuiuslibet veritatis,
igitur illa potest in actum credendorum,
et licet ex ordinatione divina caritas
numquam exeat in actum se sola
quia Deus non ordinavit quod in creatura caritas agat
sine concursu Spiritus Sancti,
et etiam sine spe et fide,
teste
sine fide impossibile est Deo placere
Quarto, sequitur credendorum facilitas ex intensione caritatis habet originem. Patet quia, si caritas sit credendorum relucentia, quanto illa est intensior tanto magis facilitat animam.
Quinto,
sequitur quod caritas est medicina infirmorum
circa fidei difficiles articulos,
ut si,
in materia Trinitatis, praedestinationis
reprobationis, incarnationis, et in aliis
Sexto,
sequitur quod simplex persona caritate
informata est magis virtuosa quam aliquis philosophus.
ut
Secundo, ipsa caritas est extensior quantum ad multitudinem quia respectu cuiuscumque obiecti illa potest habere actum meritorium. Sed constat quod nulla virtus sine caritate potest habere actum meritorium. immo potest sequi quod parvulus noviter baptizatus est magis virtuosus quam aliquis philosophus, licet in parvulis sit impeditum ex parte corporum, ut exeant in opera meritoria, licet tamen hoc non tollat virtutum magnitudinem. Patet hoc ex eminentia caritatis supra omnes alias virtutes. In adulto vero noviter baptizato est impeditum ne exeat ad opera meritoria facienda, quia licet habeat modicam caritatem difficultas, tamen provenit ex concupiscentia, quae ipsum inclinat ad oppositum et in illo non plene obediunt vires inferiores superioribus.
Septimo,
sequitur quod pro quocumque regimine caritas est
aptissima dispositio.
Patet quia pro regimine regni animae
ipsa est sufficientissima
et continet omnes virtutes refrenativas
omnium passionum.
Et est sufficiens ad regnum politiae,
primo
quia potest regere regnum animae
quo dato in aliqua creatura
ipsa est apta ad regimen politicum,
et quia caritas non quaerit quae
sua sunt et proximi.
Ideo ipsa est aptissima ad regimen
quia maxime excludit tyrannidum,
nam tyrannus
non regit propter bonum politicum,
sed propter bonum
Ex quo octavo,
sequitur quod in regimine politico et spirituali
debet attendi ad caritatem
tam ad consilia quam ad quoscumque alios actus.
Patet quia
caritas est docens omnem scientiam sufficienter,
et repraesentat res secundum debitum ordinem
Et ideo
Nono sequitur quod maxima dispositio sedandi schisma praesens esset habere caritatem et recurrere ad eam, quia ipsa non quaerit quae sua sunt nec est ambitiosa nec tendit ad alienorum subpeditationem.
Et posset inferri quod per prius sedandum est schisma regni animae, secundo in politicibus. Debet primo tolli schisma spirituale quam generale quia spirituale seu schisma animae est propinquum et immediatum.
Decimo, sequitur quod omnis deliberata actio non producta a caritate sortitur deformitatis aliqualem rationem. Patet quia ipsa sine caritate praeordinatur inordinate et deformiter, et omnis talis actio est peccatum, et si non mortale, saltem veniale.
Undecimo,
sequitur quod operationes
ex caritate procedentes
vel nullum generat habitum
vel si aliquem generet per illum
voluntas non exit in actum sublata caritate,
ut
Duodecimo,
sequitur quod difficultas cognoscendi
se esse in caritate non consurgit
ex eo quod habitus acquisiti
per actus caritativos producunt actus
similes primis sublata caritate.
Unde aliqui imaginantur
quod si aliquis feratur in dilectionem Dei et proximi,
tunc in ipso producitur actus diligendi Deum et proximum
mediante caritate,
et ex isto actu generatur habitus
qui potest exire in actu diligendi Deum et proximum
sublata caritate,
et iste actus est primo similis,
licet producatur cum caritate.
Modo dicitur totum contrarium.
Sed difficultas cognoscendi
se esse in caritate consurgit
ex parte cupiditatis et malorum habituum caritati
Tredecimo, sequitur quod caritas non solum est animae sanatio, sed ultra gradum naturalis causalitatis augmentatio vel elevatio quia voluntas in statu innocentiae non potest in actum in quem nunc potest iuvante caritate, igitur corollarium verum.
Et proportionaliter in materia fidei, sicut fuerunt posita corollaria de laude fidei, ita posset poni de laude caritatis. Unde imaginatur quod sicut fides est instrumentum liberae agentis, scilicet, spiritus sanctus et conformiter se habet primae veritati, ita caritas est qualitas qua Spiritus Sanctus in creatura producitur actus meritorius et est semper Spiritui Sancto conformis quia impossibile est quod caritas exeat contra legem in actum, vel quod actus mediante ipsa elicitur a voluntate contra legem statutam.
Sed contra arguitur et ponitur quod Deus deacceptet creaturam, staret illam caritatem esse in creatura quae esset in peccato, scilicet, subtracto spiritu sancto, et eius speciali assistentia, quia Spiritus Sanctus et caritas non simul colligantur, tunc ponatur quod ex caritate voluntas producat actum ille non erit meritorius, sed obliquus. Sed et per consequens, caritas non erit essentialiter subordinata primae veritati vel Spiritui Sancto. Illud argumentum fuit factum similiter de fide.
Et ideo respondetur admittendo totum casum. Et dicitur quod, licet illa quantitas quae est caritas remanet, non tamen remaneret in esse caritatis.
Secundo, dicitur quod voluntas non exiret in actum quia activitas caritatis est activitas spiritualis praerequirens influxum Spiritus Sancti et influxum esse superioris secum concurrentis. Modo dicitur quod Spiritus Sanctus non potest agere immediate et specialiter ad mali productionem, igitur nec caritas, cum Spiritus Sanctus semper dirigit caritatem in suis operationibus. Et ideo caritas semper prarequirit superiorem causam concurrentem cum ea et eius causalitas est talis quod semper praerequirit causalitatem Spiritus Sancti. Et sic apparet quod caritas non potest concurrere uniformiter ad malum, sicut ad bonum.
Dictum est de processione Spiritus Sancti
Et ideo ad videndum
quanta auctoritas
Ex quo sequitur prima propositio seu primum corollarium,
scilicet, quod sicut finis
hominisnoli timere
Infertur secunda propositio quod sicut ad non ponere obicem
interius sequitur
salutaris
Ubi advertendum est quod ex culpa originali et excellentia
credendorum credenda transcendunt humanam facultatem, et ideo requiritur specialis et
supernaturalis concursus ad eorum revelationem. Et licet in scriptura
hoc
Secundo aliquibus videtur quod ex scriptura non habeatur evidenter ecclesiam vel fidem in aliquo vel aliquibus remanere cuiuscumque status fuerint. Unde dicendum est quod fides posset in simplici vetula remanere singulis aliis praelatis et viris ecclesiasticis errantibus in fide. Et in illo casu sufficit quantum ad exterius forum facere illa quae requiruntur ad sacri consilii celebrationem.
Ex quo sequitur
Ex quo patet quod implicat contradictionem sententiam consilii
generalis in necessario credendum pro salute deficere.
Patet quia ille terminus
Sequitur corollarium quartum quod licet defectus praelatorum sit multum laesivus membrorum ecclesiae Dei, non propter hoc formidanda vel renuenda est sententia eorum in hiis quae sunt necessaria ad salutem.
Prima pars est nota in casu quod aliqui essent tales, quia ex officio ipsi tenentur pabulum doctrinae ministrare et scitum reservare suis subditis in tantum quod si illo careant vel habentes non diffundant perdunt gregem quantum in eis est et turbant membra Christi.
Secunda pars apparet quia illi non sunt qui loquuntur in
consiliis generalibus vel in aliis
sacramentorum
quid est hoc quod agis numquid vocavi
te ut malediceres meis inimicis
non possum aliud loqui nisi quae iusserit dominus
non est Deus quasi homo
ut
vobiscum ero usque ad consummationem
saeculi
portae inferi non praevalebunt adversus eam
Consimiliter
mali
expedit ut unus homo moriatur
pro
iam nova progenies venit de sedibus altis
Item illud potest aliunde fundari ex speciali regimine sanctae
ecclesiae
Quintum corollarium seu quinta propositio: sequitur quod non videtur evidenter repugnare quemlibet viatorem in consilio generali deputatum deficere in fidem, et tamen non posse fidei veritatem non determinare. Primum apparet quia ex sacra scriptura non habemus nisi quod in consummatione saeculi erunt fideles, nec habetur ex scriptura quod debeant esse illo tunc praelati. Secunda pars apparet, quia dato quod quilibet consilii generalis esset malus, non staret tamen totam multitudinem errare. Et per consequens non staret determinationem consilii esse falsam et maxime in his quae sunt necessaria ad salutem, et hoc est ex spirituali assistentia Spiritus Sancti, qui loquitur in illis de consilio generali modo et forma antiquorum patrum congregato et vocato.
Sexta propositio est ista: verisimiliter concedendum
Septima propositio corollaria: quod assistentia Spiritus Sancti
et
Consequenter posset dici quod secundum ordinem graduum quantum ad
assistentiam non gratificativam secundum gradus assistentiarum erunt gradus et
proportiones auctoritatum et effectuum, ergo non obstante malitia summi pontificis, in
hoc genere tamen est sibi summus gradus assistentiae Spiritus Sancti et
Nona propositio quae sequitur quod propter huiusmodi assistentiam
praelatis eis debetur reverentia non obstante malitia tali in ipsis quia Spiritus
Sanctus eis inhabitat, non tamen
gratificatione,
Decima propositio corollaria quod Spiritus Sanctus
et
Ex hoc sequitur quod libri sacri deberent singulari reverentia venerari. Nam illi quadam vivificatione spirituali specialiter vivificantur et conservantur ultra communem modum vivificandi.
Duodecimum corollarium est quod doctrina addita sacrae scripturae
est indicium suae incorporationis et vivificationis.
Et ex hoc arguit
si ex deo est, tunc ita erit
Quarta decima propositio quod additio facta per
Sequitur ultra quod diversitas translationum scripturarum nullum
debet ponere offendiculum, quia
in
Sexto decimo sequitur quod salutaris doctrina primo ad ecclesiam
et ad videntes scripturas est diffusa, deinde in scripturis seu scriptis redacta et
iterum in ecclesia redundat.
Patet quia illa est determinatio veritatis salutaris
Septima decima propositio sequitur quod ecclesia in primaria sui
significatione nihil aliud est nisi aggregatio fidelium qui fuerunt et
erunt
Duodevicesima propositio:
istis non obstantibus,
Undevicesima propositio: capiendo
Sed respondendum est ad
euangelio non crederem nisi auctoritas ecclesiae ad hoc me compelleret
Respondetur dupliciter. Uno modo quod
Secundo modo potest intelligi quod licet in secunda
significatione sumatur ecclesia, tamen sensus esset
euangelio non crederem nisi auctoritas ecclesiae ad hoc me compelleret
Et quia ista materia est ardua, nihil asseretur nisi sit fidei consonum. Tamen si bene advertatur materia, non resolvitur nisi ad unum punctum, scilicet, quod deus vult sufficienter providere nobis. Nihilominus tamen possunt nobis occurrere multi casus difficultatum, qui non bene possunt enucleari nisi per consilium generale. Ideo ordinarium est et provisum quod, si fuerit sufficienter ordinatum et convocatum, determinabit tanta veritate sicut esset scriptura. Et sic patet quod tollere auctoritatem consilii generalis in his quae concernunt fidem et veritatem est multum turbare in conscientiam fideles, etc.
Istis praemissis venio ad ostendendum qualiter fides est
potentiarum animae curativa et infirmitatum
Quantum ergo ad primum,
patet quod auget potentiam intellectus
et eius
Confirmatur quia fides facit intellectum exire in
si habueritis
si habuero fidem, transferam montes
Dico tamen secundum opinionem
Sancti per fidem
Ideo non
haec est victoria, quae vincit
mundum, fides
Sancti
per fidem
Quantum ad secundam
Postea sequitur ex
caelstibus
Sequitur consequenter qualiter non
agi
Sequitur ulterius quod ratio probabilis virtute fidei efficitur
intellectui scientifica vel demonstrativa.
Probatur quia intellectus per fidem
fortificatur, et roboratur causaliter, et proportionaliter illuminatur, ergo tantum
potest fortificari et illuminari a fide,
quod ratio, quae prius apparebat sibi probabilis tantum
Sequitur ulterius quod fides potest intantum augmentari quod vigorabit
intantum
Ulterius sequitur quod per adiutorium fidei possunt deduci articuli
fidei in lumine naturali per medium extrinsecum et intrinsecum.
Probatur corollarium,
aqua
Instaret tamen aliquis probando quod fides non intenditur quia aeque firmiter credit vetula mediante fide sicut maximus clericus, ergo etc.
Ex praedictas intendo describere theologiam
et ostendam quod
Et ex hoc inferam contra aliquos qui aliter imaginantur de
theologia sicut
Prima pars
d
Secundo sequitur quod, ceteris paribus, secundum augmentationem fidei, potest augmentari theologia.
Sed quaereret
Respondetur imaginando proportionaliter
fidei
Sed tunc
Respondetur
Pro quo notandum est quod duplex
potest esse deductio in aliqua scientia.
Uno modo
supponendo
Et
fide
teneri
Circa incarnationis mysterium quaero utrum secunda persona in divinis naturam humanam hypostatice sibi univerit.
Et arguitur
primo quod non
haec unio repugnat principiis philosophiae et cuilibet
alteri sectae,
igitur talis unio non est ponenda.
Antecedens pro prima
parte declaratur
quia ex huiusmodi unione
sequitur quod deus sit mutabilis possibilis
Secundo, probatur eadem pars antecedentis, nam ex ista positione sequitur quod homo ab aeterno fuerit, immo sequitur quod homo possit esse asinus vel lapis, nam qua ratione divina natura univit sibi unam creaturam eadem ratione et aliam ut puta asinam, et sic deus esset asinus, et ex consequenti sequitur quod pater in divinis per aeternam generationem asinum produxisset, et sic de aliis inconvenientibus quae rationi et principiis philosophiae videntur repugnare.
Tertio,
confirmatur
quia eadem ratione
qua conceditur
quod aeternitas est temporalis vel mutabilis,
eadem ratione concedendum esset quod summa
bonitas esset peccabilis active capiendo consequens nullus diceret.
Probatur consequentia
quia tanta est repugnantia divinae aeternitatis
ad immutabilitatem quanta est
repugnantia divinae bonitatis ad malitiam
igitur si unum conceditur et reliquum et
per consequens deus posset esse pessimus et miserrimus.
Secunda pars antecedentis principalis
patet primo de secta
Confirmatur de unum filiorum suorum a dextris
suis et alium a sinistris in regno et domino temporali constitueret
.
Christus autem respondit filius abstente matre
nescitis quid petatis
.
Secundo,
discipuli quibus apparuit
christus eundo in emans sit loquebantur adinvicem, sperabamus
quod Restitueret Regnum
Secundo, arguitur opera trinitatis ad extra sunt indistincta semper, pater non est incarnatus, igitur nec filius. consequentia est nota ex suppositione et antecedens est fidei catholicae.
Confirmatur quia haec
unio si daretur terminaretur ad essentiam immediate
esse quod ratio personalis ut sic non inquantum identica essentiae
non est alicui
Ad oppositum
est enunciatum testimonium,
unde
verbum
In ista materia primo videbitur de prima ratione. Secundo explicabitur materia et dabitur modus imaginandi et sustinendi hanc unionem et consequenter dicendum. Tertio videbitur de hanc materia in habitudine ad virginem gloriosam in cuius utero celebratum est hoc mysterium spiritus sancti cooperante.
Et pro praesenti sit ista propositio ad hanc unionem nulla sequitur repugnantia.
Secunda propositio unio sufficienter suadetur ex mysterii decentia.
Tertia propositio insolubiliter
apud bene dispositum ex
Prima propositio probatur quia non repugnat ex parte divinae omnipotentiae quia respectu nullius est repugnantia et maxime et quantum ad divinam omnipotentiam, sed bene aliquando est repugnantia ex incompossibilitate effectuum ut quod deus non possit facere lapideitatem humanitatem non est repugnantia ex parte divinae omnipotentiae sed Repugnantia est ex incompossibilitate effectuum nec est repugnantia ex parte effectuum in se consideratarum.
Primo, satisfaciendo cuilibet philosopho et salvando hanc unionem, et respondendo rationibus impugnantis.
Secundo, philosophi in lumine naturali posuerunt aeque difficilia ad sustinendum ut positio idearum quae bene resoluta ponit res quidditative deo identificari, licet sint mutabiles et temporales, deus autem immutabilis et aeternis, et sic ipsi habent concedere quod deus intrinsece immutabilis, et tamen ipse est res aliqua quae est mutabilis, et sicut conceditur de christo quod est res aeterna et immutabilis ita conceditur quod fuit mortalis et mutabilis.
Tertio,
si clauderet repugnantia hoc
esset propter infinitam distantiam extremorum eo quod
persona assumens et persona assumpta in infinitum distant
nec habent proportionem quae videatur inter
Quarto
ex hac positione non sequitur mutatio in deo
quae maxime arguerentur,
et
Secunda propositio,
suadetur ostendendo decentiam huius unionis,
primo sicut in regimine naturali deus
propter suam bonitatem assumit causas
secundas quibus communicat secum coefficere,
licet se solo posset absolute,
ita in regimine gratuito
oportet quod assumat sua libertas creaturam
ut gratuite influat et iustificet.
Tenet consequentia
quia divina libertas
quae exercetur magis in regimine gratuito quam naturali
magis debet relucere in eodem
secundo ad complectivam
universis dispositionem congruit haec unio
quod patet quia
per hanc unionem
quaelibet creatura in se
vel in suo simili deo specialiter coniungitur
et specialiter per illam coniunctionem reformatur
iuxta
homeliam
Tertio,
illa unio decuit
ut divina potentia magis manifestaretur eo quod opera naturae sunt
divinae potentiae et creatae potentia communia, modo incarnatio verbi et
opera inde sequentia fiunt supra legem naturae tamquam deitati propria,
ideo
tu es qui venturus es in mundum
an alium expectamus
caeci vident et leprosi mundantur et claudi ambulant
Tertia propositio probatur,
scilicet quod ex scripturis
a
septuaginta hebdomades abbreviatae sunt super populum tuum et urbem sanctam tuam, ut consummetur praevaricatio et finem accipiat peccatum et deleatur iniquitas, et adducatur iustitia sempiterna, et impleatur visio et prophetia et ungatur sanctus sanctorum
Advertendum est tamen
quod aliquantulum est diversitas propter varietatem
anni lunaris et anni solaris,
sed quantum ad hoc non ponam
differentiam sive sint anni lunares sive solares,
non est tamen nominalis differentia,
unde ante mille annos oportuit illam prophetiam adimpleri,
et sic concluditur contra
Advertendum est tamen quod hebdomades in proposito capitur
pro hebdomadibus anni,
et ita capitur in scriptura ut allegat
Sed
Secundo
a tempore dationes legis in legis
confirmatione
Tertio,
arguitur aliunde secundum historias veteris testamenti
numquam
Consequenter quantum ad
legem
Ad discutiendum difficultatem de concorda liberi arbitrii cum fato introducta est materia de providentia divina.
Sed quia secundum
ordo fatalis ex divina providentiae
simplicitate procedit
Et iuxta opiniones recitatas et maxime iuxta primam opinionem fatum nihil esset. nam antiqua opinio est quod omnis effectus et eorum diversitas resolvuntur ad necessitatem dispositionis materiae. unde illa opinio ponit deum nihil providere sed omnia a casu evenire. nam necessitas effectuum resolvitur secundum materiam vel eius dispositionem secundum quod contingit materiam esse talem vel talem, et materiam vocat corpora[?] atomalia, ita quod secundum combinationes varias efficiuntur varii effectus, et non ex parte agentium vel finis. unde dicit illa opinio quod nihil fit nisi a casu, et quod nulla est providentia divina respectu Regiminis universi nec creaturarum et hoc modo fatum nihil esset. sed quia haec opinio non concedit ordinem causarum nec seriem fatalem ex habitudine causarum necessario ordinarum[?] et necessario effectus producentium.
Sed
Unde consequenter respectu omnium corporum
caelestium motuum et eorum operationum ponit divinam providentiam
et ex hoc sortiuntur rationem incorruptibilitatis,
sed infra spheram generalium et corruptibilium respectu
specierum praecise ponit divinam providentiam et non respectu
Et reprobando
aliam opinionem ut creditur catholicam
Sed ista ratio inevitabiliter militat contra ipsum, quia ipse concedit quod divina providentia se extendit ad speciem humanam et individua eiusdem et operationes individuales igitur ipse se extendit ad electiones humanas et ultra igitur divina providentia eis imponit necessitatem et sic necessario evenient quod est inconveniens quod intulit contra secundam opinionem.
Ideo ipse habet concedere quod omnia concurrentia operationem voluntatis humanae necessario evenirent, et sic fatum non stat cum libero arbitrio quia vel fatum Recipitur pro divina providentia ad intra vel pro aggregato causarum concurrentium ad productionem alicuius effectus.
quantum ad primum ponit
necessitatem quia quicquid provisum est necessario provisum
est. et etiam ex parte causarum ponit necessitatem
quia dicit quod eis provisum est necessario a deo, et in
ista materia incidit
providentia est summa ratio
qua deus cuncta gubernat et disponit
Ad habendum varios modos fati seu acceptationis huius vocabuli fatum. notandum est incipiendum a vulgari acceptatione fati.
Pro cuius materiae declaratione est advertendum
quod sicut in alia lectione tangebatur statum
vulgi habuit originem ex laesione potentiarum,
scilicet rationalis concupiscibilis irascibilis quia rationalis
potentia habet prima veritatem pro principali obiecto, et potentia
concupiscibilis habet summam bonitatem pro obiecto. et potentia
irascibilis habet pro obiecto summam potentiam. et hoc est correspondenter
tribus personis et ideo ratione laesionis potentiae
prima veritas est occulta et potentia rationalis infirma
et inclinata ad assentiendum falsitati. potentia concupiscibilis
est inclinata non ad summam bonitatem,
sed ad delectationem et irascibilis potentia est inclinata
Secundo, ex corruptione virium huiusmodi, scilicet irascibilis et concupiscibilis praecipue convertitur creatura ad colendum vitia et ex consequenti ad excusandum excusationes in peccatis finxit scienter hominem necessitari ad vitia ut per hoc liberius prorumperet in voluntates et alia obiecta illicita, et ut excusetur ab infamia ratione impellentis necessitatis ita quod ex nequitia quoddam modo deliberata habuit originem fatum apud volentes prosequi volitionem et voluntates quia necessitatis fati sic agit et impellit.
Tertius modus
exigentibus demeritis creaturae deus permisit diabolum
in forma sensibili apparere et loqui et praecipue in nativitatibus
hominum praedicendum prosperitatis et adversitatis fu??tas[?]
ipsi nascenti noviter,
ut ait
daemones in forma
mulierum exigentibus peccatis vulgis
potuerunt coniecturare ventura quandoque mentiendum
Ubi notat iste doctor quod tria dicuntur esse dicta ad tales sic deceptis. quaedam comminatoria[?], et ista non sunt necessario ventura. alia sunt consultoria et iterum non necessario eveniunt. alia sunt enunciata tanquam ventura simpliciter tangentia statum nascentium et ista vocantur fata secundum acceptationem illam et vocantur fata id est apud deos vel deas de certa et statuta et sumata[?] inrevocabiliter. ita quod in nativitatibus puerorum apparent daemones in forma mulierum et praedicunt adversitatem vel prosperitatem puerorum, et ista sumata[?] sunt a diis, et ideo non possunt non verificari et istae enunciationes vocantur fata absolute sicut dictum est per deos vel deas decerta, ita quod necessario dant futurum fore et illa est acceptatio introducta a diabolo et dicitur fatum a for faris quod est loqui quia fata sunt dicta deorum significantia quae necessario ventura sunt nascentibus.
et in hoc fundatur radix idolatrandi, nam per hoc credidit vulgus daemones habere potestatem dandi prosperitatem vel adversitatem nascentibus et Resolvit se in eos tanquam summos Rectores totius orbis, et sic decepta potentia rationalis fertur in illos et irascibilis exhibet cultum.
Et ex hoc venit ratio nefandae idolatriae
quae habet 10 species
quas tradit
Ex quibus apparet quod fatum tripliciter causatur primo modo pro necessitate sic evenientis quae nihil habet pro obiecto in particulari nisi quod necesse est sic fieri. secundo fatum est quod ficticeum[?] ad excusationem peccatoris et Repertum pro ex caecutione vitiorum et in tertia acceptatione annuntiantis et necessitantis puerorum ad prosperitatem vel adversitatem nascentium.
Sequitur
alia opinio philosophorum errantium in hac materia et prima
opinio est
Et primo ponit exemplum de
Sed ista positio nedum est contra fidem sed etiam contra moralem philosophiam et contra mores et contra veram theologiam resolvendo se ad veritatem ut deducetur. Sed ad rationem quam tangit sub istis verbis quid agis de rogas fato et stellarum vim obstinante animositate contempnis cum vides malorum exitu bonos esse.
Ista ratio nihil valet licet esset impertinens ad theologiam et philosophiam et quia ista ratio movit antiquos, scilicet, quod omnia eveniunt a casu vel ex necessitate sed illud non valet et maxime quia experimur libertatem in nobis unde in libertate nostra est levare vestucam[?].
Et ideo respondet
Prima responsio est infirmitas nostrae cognitionis quae est tanta quod et non cognoscamus interiora hominum quia credimus aliquos malos esse qui tamen boni sunt et econverso. ideo apud nos est difficile iudicare utrum boni patiantur vel non.
Secunda responsio quod Deus qui est sapientissimus
et optimus medicus animarum ut habetur
in
qui sanat omnes iniquitates vel infirmitates tuas
qui sanat iniquitates propter me
Item cum infirmitate stat varietas
Tertia solutio quod virtuosis quando dat temporalia propter pusillanimitatem
quae non est vitium ratione cuius adveniente adversitate quis
corresponderet a statu virtutis et ideo deus tali confert
bona temporalia quod ita contingat nomen est quia credidit
diabolus de
fidelis Deus qui non
patietur vos temptari
Quarta solutio quia quid possunt esse in contemplatione dei et deus vult auferre impedimentum contemplationis ut paupertatem et aegritudinem et ideo sanitatem corporis et divitias talibus tribuit.
Quinta causa seu quinta solutio ut boni possint domare
malos et punire et subiugare, et sic deus exaltavit
Sed quare bonis mala contingant
Primo ne propter bonitatem et excellentiam
cadant in superbiam ut de
ne magnitudo revelationum me extollat
datus est mihi stimulus carnis et angelus
Secundo Deus aufert bona temporalia virtuosus[?] ne ex divitiis exeant in excessum vel superbiam vel luxuriam.
Tertio ut fieret
in eis virtus vel ut ipsa augeatur, ut de
Quarto ad reprimendum praesumptionem contingit
namque quod deus nedum mala poenalia sed etiam deus
permittit corruere in peccatum quod de terminis est,
ut de
Et si oporteat me mori
tecum non te negabo
Quinto permisit deus beatos
pati ut virtus magnificaretur et gloriosum nomen
acquirerent in hac vita quod factum est in martyribus
Sed quod malis male contingant nullus miratur, sed quod bonum contingat malis hoc pertinet ad summam sapientiam ex multiplici utilitate.
Primo, quia quantum ad affluentiam temporalium est argumentum evidens quod bona temporalia sunt contempnanda et in eis non est felicitas, quia mali non sunt felices inhaerendo sicut bonis temporalibus.
Secundo, permisit deus ex sua divina providentia ne tales prorumpant in deteriora scelera et ne efficiantur deteriores quia per privationem bonorum tales prorumperent in homicidia furta et alia mala.
Tertio,
quia
habendancia[?] bonorum potest esse occasio virtuose uniendi.
primo ex gratificatione divinae beneficientiae quia
consideratis suas conscientias malas et dei bonitatem
pro vocantur fortissime ad dei amorem ut exemplum
ponit
Quarto, datur malis affluentia bonorum in eorum poenam quia possunt esse tantae malitiae quod digni sunt relinqui a deo et habentes tantas divitias intrant de peccato in peccatum ut divitiae et priora peccata fuit causae aliorum peccatorum.
Ultimo datur eis affluentia beatorum, quia propter exercitium bonorum datur malis potentia, quia si non fuisset seiucia[?] imperatorum non fuissent tot martyres quot sunt et ideo profuit eorum potentia licet non eis.
Quantum
tamen ad passionem beatorum, scilicet quod boni et virtuosi
patiantur et turbantur
Nihilominus istae rationes sunt ad satisfaciendum hominibus. Et ideo respondetur magis speculative, et resolutio stat ad duo.
Primum est quod iudicium nostrum est infirmum
in cogitando altitudinem dei et Regnis ipsius
circa universum. ideo standum est fide quae data est
nobis ad medelam quando intellectus est infirmus
Alia causa est quod bonitas ordinis rerum non est prior obiective divina providentia, sed est omnino posterior. unde deus suam providentiam non habet ad intra ex Repraesentatione bonitatis ordinis Rerum in se, sed prius deus voluit et disponit Res sic ordinari et sic sequitur quod bene ordinantur et ad nullam aliam radicem debemus[?] resolvi bonitas ordinis rerum. unde quod terra sit in centro mundi, et ignis in concavo orbis lunae et duo elementa media sic disposita ex eo non denominatur ordinatio Rerum bona, sed ordinatio Rerum sortitur suam bonitatem a divina ordinatione. Unde si terra esset in concavo orbis lunae et ignis in centro ubi terra est tunc res essent aeque bene ordinatae sicut nunc sunt, quia eo ipso quod deus vult sic res ordinari, eo ipso ordinatio est bona nisi forte quo ad nostrum modum considerandi, quia non apparet nobis bene ordinari sic.
Et ideo consequenter dato quod deus puniret bonos et innocentes et non propter aliud bonum consequendus nihilominus iustificatione faceret, et aequae iustae ac si salvaret eos quia bonitas Rerum debet Resolvi ad providentem a cuius iudicio ordo Rerum dependet et ordinatur et disponitur, et ideo non oportet nisi recurrere ad hoc quod ratione suae immensitatis sic providet et licet iste modus deinde sit vulgarum tamen est subtilissimus.
Circa
prologum
munire Davidicam turrim vel potius munitam ostendere
Et inprimis protestatur quod fides
non subicitur humano iudicio,
et haec est una conclusio.
Patet quia fides est donum Dei
supernaturale et est de illis de quibus
omne datum optimum
Spiritu Sancto repleti locuti sunt sancti Dei homines
lex spiritualis est ideo revelatione indiget.
revela oculos et
Sed hic occurrunt arduae difficultates;
et primo consideranda est descriptio fidei quam ponit
fides
a quodam bene dictum est quod apud
sine fide impossibile est Deo placere.
substantia
sine fide impossibile est placere Deo
dirigit et regulat
concipiendum et intelligendum
nunc autem videmus per speculum et in aenigmate,
tunc autem faciem ad faciem,
Prima
Ex
eo
oportet accendentem credere quia est,
et quia remunerator
Ex quibus sequitur primo quod ex rationibus probabilibus non generatur fides; patet quia fides et actus fidei sunt supernaturales.
Secundo sequitur quod
nec rationes evidentes sufficiunt concurrere ad
qui elucidant me vitam aeternam habebunt
quidam
Tertio sequitur quod lux fidei est
exceditis
Sed contra,
vid
Contra hoc ponitur quartum corollarium,
Quinto sequitur quod facilius esset dissentire primo principio quam fidei.
Istud fundatur primo in supremo modo se
habendi
iam
vendimus
creaturam
Ex quo sequitur
Septimo sequitur
Octavo sequitur quod fides quantum est de se omnem rationem naturalem repudiat.
Contra tamen istud obicitur,
quia tunc doctores et sancti peccarent,
quia, pro fide
scientia theologiae et Sacrae Scripturae est saluberrima,
quae fides gignitur, nutritur, defenditur, roboratur
Secundo, ex naturali dispositione hominis post lapsum, vires
Quarto possunt esse tales rationes quod inclinabunt ad
ssentiendum
Quinto quia sunt manuductivae ad fidem aliqualiter
Propter
parati sint omni poscenti reddere rationem de ea quae in eis est fide et spe
Ex quibus ultra sequitur quod:
fides est proprie sanitas intellectus, sicut peccatum
Durus est hic sermo et
Vivus et efficax est sermo Dei et penetrabilior omni gladio
Alia conclusio:
iustus ex fide vivit
Pro quo
Cetera potest homo
Sed contra obiceretur bene apparenter quia in daemonibus est fides,
quod
credunt et contremiscunt
fides
si habuero
Ad ista respondetur sine temeraria assertione.
Primo imaginando duplicem fidem;
unam acquisitam
Alio modo
potest
indignitatis creaturae auffert duas secundas habitudines et non primam
et sic illa et sic illa fides mortua est
Sed tunc restat difficultas, quia obiectum intellectus est verum vel apparens verum, igitur non fertur, nisi in tale. Secundo, intellectus realiter non est liber, vel saltem eius operatio non est immediate libera, igitur non est formaliter meritum.
Quantum ad istud secundum,
de liberate, non esset impossibile,
quia agentia naturalia haberent instinctum naturalem libertatis excepta cognitione.
Ad primum autem argumentum
quod tangit de apparentia obiecti respectu intellectus,
in quo est difficultas,
dicendum
Ideo
Et ex hoc redarguendus est
Adverroes
dicere quod lex Christi impediat addiscere:
muu
Quantum
ab eo quod res est
Antequam aggrediatur ad particularem modum influendi caritatem respectu aliarum virtutum, videndum est de habitudine spiritus sancti ad mentem quam gratificat.
Et quantum ad hoc sit propositio prima negativa, habitudo spiritus sancti, scilicet ad mentem creatam quam gratificat, non est per intrinsecam informationem ipsius spiritus sancti ad mentem. Ista propositio fuerit probata prius ubi inquirebatur an staret Deum actuare in genere causae formalis.
Secunda propositio, habitudo spiritus sancti ad mentem quam gratificat non est vitalis immutatio actualis. Patet sicut alias deductum fuit, quia divina essentia non potest esse actus cognoscendi ipsi creaturae. et eadem ratione, nec actus volendi, tamen quia deus ipse est immensus actus, igitur non potest esse remissus actus alicui creaturae, tamen quia volitio et etiam cognitio est quaedam operatio possibile quae repugnat divinae essentiae.
Tertia propositio,
spiritus sanctus nullum habet operationem respectu
creaturae quam gratificat quin sit cuilibet trium personarum
communis seu toti trinitati. nam omnis ad extra, qui non
Reducitur ad subsistentiam personalem praecise est communis cuilibet
personarum, et tamen gratificatio creaturae non est eius hypostatica
Quarta propositio,
hoc complexum, spiritus sanctus non causatur personaliter
et ut est proprium tertiae personae in divinis,
sed magis tamquam magis appropriatum propter
Quinta propositio, licet concedi possit spiritum sanctum esse creaturae habitualem dei dilectionem, probabilius reducitur ad causalitatem effectivam.
Circa prima partem, notandum est quod, licet anima humana sit essentialiter indivisibilis et impartibilis simpliciter nihilominus, quia habet diversas operationes secundum illas vocatur diversae potentiae. Nam ut est vegetativa vocatur una potentia, ut est sensitiva vocatur alia potentia, ut est intellectiva alia. Et iterum, ut intellectiva dupliciter consideratur, nam consideratur, ut actuata vel actualis specie intelligibili mediante, qua est productiva notitiae actualis vel cognitionis. et secundum hoc vocatur potentia memorativa sive memoria in qua est productiva notitiae actualis mediante specie intelligibili vocatur intelligentia. Inquantum autem est productiva amoris vocatur potentia volitiva.
Nunc circa hoc est
advertendum quod sicut potentia intellectiva dividitur in memorativam
intelligentiam.
Et potentia memorativa est potentialiter
cognitiva et habitualiter,
non tamen prout li
Tunc proportionaliter dicendum est de
potentia volitiva quod dupliciter potest imaginari se vocari.
uno modo habitualiter,
ut sit potentia affectativa proportionaliter,
sicut potentia memorativa per speciem intelligibilem non quod,
ut dictum est quod li
Alio modo, ut est potentia affectativa actualis,
et tunc considerando potentiam volitivam secundum suas duas
potentias quarum una est habitualis alia actualis.
de habituali dicitur quod spiritus sanctus est sicut immutatio eius
proportionaliter, sicut species intelligibilis est immutatio potentiae
memorativae intellectivae, ita quod spiritus sanctus immutat
potentiam volitivam habitualem, et ita caritas. et
est sibi Realiter perceptio. etiam dato quod non exerceat
in actum volitivae actualis, sicut species intelligibilis
actuans memoriam
Circa tamen istam materiam
procedit maiori et particulari declaratione
Unde
Prima propositio
Secunda propositio:
spiritus sanctus
non potest esse in vita praesenti formalis actus potentiae fruitivae,
ut actualis est vel actualiter immutabilis.
Patet
nam fruitio quae esset spiritus sanctus formatur
illa solum est beatifica secundum
Tertia conclusio: solius potentiae habitualis volitivae spiritus sanctus potest esse formalis actus in vita praesenti ista propositio sequitur ex praecedentis quia spiritus sanctus potest esse fruitio in vita praesenti seu actus vitalis, et non potest esse actualis cognitio ex conclusione praecedenti, igitur solum potest esse habitualis.
Alia propositio: per huiusmodi cognitionem habitualem potentia in suo genere est beatifice actuata. Patet, nam ista actuatio spiritus sanctus respectu habitualis appetitivae est ultimata actuatio ad quam ordinatur quia nec etiam in patria erit alia ipsius habitualis appetitivae actuatio, sed forte secundum gradum intensiorem.
Et hoc consonat dictis
evacuabitur quod ex parte est
Unde
Sed contra arguitur, primo nam tenendo positionem tuam, tu ponis quattuor potentias ipsius animae, et per consequens in anima est imaginatio quaternitatis et non trinitatis, quod est contra doctores, quia non distinguunt potentiam affectativam in actualem et habitualem, et tamen distinguunt intellectivam et habitualem et actualem, igitur ficticium est ponere quod in potentia affectativa sint duae potentiae, una habitualis, et alia actualis. et hoc est contra scripturam sacram dicentem quod anima est facta ad imaginationem dei et ipsius trinitatis.
Respondendum est negando consequentiam, ubi est notandum quod, si velimus secundum operationes animae distinguere potentias animae, non solum in anima esset reperta trinitatis, immo esset sempiternitas. Patet nam primo multi sunt gradus sub operatione rationali, et sic potentia rationalis haberet plures potentias. Nam ipsa est apprehensiva simplicium, et secundum hoc aliter se habet quam componendo et dividendo, et sic secundum hoc correspondet alius gradus operationis, et per consequens alia potentia. Et alius gradus sibi correspondet, ut adhaesiva. Alius ut discursiva quia alia est operatio assentire et discurrere. Et sic patet quod ponerentur plures potentia in rationali, sed secundum gradus operationis potentiae distinguerentur, et ita etiam diceretur de apprehensiva.
Sed quia doctores tres inveniunt principales operationes animae. Nam prima est considerando animam ut informata specie intelligibili. secunda ut productiva actualis notitiae mediante specie intelligibile et tertia ut productiva amoris, et ideo quantum ad hoc in genere ponunt et distinguunt potentias animae.
Ideo prima et principalis
distinctio potentiarum animae est in trinario numero.
Ideo per hoc
salvatur quod anima ipsa est imaginatio trinitatis sufficienter,
quia secundum
Sed dubitatur utrum habitualis immutatio sit semper actu, id est, utrum caritas semper immutet potentiam affectivam habitualem quamdiu est in anima et ita quaereretur de spiritu sancto.
breviter quantum ad hoc
potest dici quod non, nam sicut in somno ligatur
vis rationalis actualis quantum ad actus suos.
Ita quantum ad vim memorativam, dicendum
Secundo, quaeritur utrum stant immutationem huiusmodi habitualis potentiae affectivae actu absque hoc quod esset actualis volitio seu utrum stet quod habitualis volitio appetitivae habitualis immutet voluntatem absque hoc quod exeat in actum. dicitur consequenter quod sic, quia sicut non est Repugnantia quod sit immutatio potentiae intellectivae a specie intelligibili absque hoc quod exeat in actum intelligibilem, ita nulla videtur Repugnantia quod habitualis appetitivae volitio immutet voluntatem absque hoc quod exeat in actum volendi, et ita consequenter dicendum quod staret quod spiritus sanctus immutaret potentiam affectivam habitualem absque hoc quod exiret in actum, sicut staret de potentia rationali habituali respectu speciei intelligibilis, et illud experimur in bonis motibus producentibus et inducentibus vehementem inclinationem ad aliquid antequam eligamus actum, igitur possumus huiusmodi immutationem experiri absque hoc quod exeamus in actum, et ideo loquendum est proportionaliter de potentia appetitiva habituali, sicut de potentia memorativa rationali.
Venio igitur ad secundam partem quovis, quia non teneo istam partem, licet secundum quod dictum est sit bene probabiles et de mente plurium doctorum. Secunda igitur pars quaestionis erat quod habitudo spiritus sancti ad mentem quam vivificat et gratificat reducitur ad causalitatem affectivam. patet nam forma Habet duplicem habitudinem ad illud cuius est forma. primo enim forma se habet tamquam motrix respectu mobilis applicati et quantum ad hoc forma concurrit effective. aliam habet habitudinem, quia informat mobile cui unitur. et quantum ad illam habitudinem, patet quod spiritus sanctus non potest eam habere quia non potest creaturam informare quantum ad primam habitudinem, scilicet quod uniatur mobili tanquam motor et faciat omnes operationes quas faceret forma praecise Resolvendo illud in causam effectivam quantum etiam ad roborationem et elevationem potentiae spiritus sanctus potest hoc totum supplere, quia potentiam potest roborare et elevare et secum concurrere respectu cuiuscumque effectus vel operationis ad quam vult eam concurrere. Ideo omnes operationes animae respectu suorum actuum totum potest salvari pro concursum spiritus sancti effectivum, igitur frustra poneretur eius concursus et influxus formalis.
Ex quo sequitur quod ad vivificandum caritatem non requiritur mentis vivificatio nec e converso. Ita quod sicut ad vivificandum mentem non requiritur creata caritas, sic ad vivificandum caritatem non requiritur spiritus sancti assistentia specialis respectu voluntatis. Unde sicut alias dictum est quod caritas, nisi a spiritu sancto vivificetur specialiter in genere causae efficientis speciali modo vivificationis non potest exire in actus suos nunc dicitur quod staret spiritum sanctum habere huiusmodi habitudinem respectu caritatis sine hoc quod specialiter coassistat ipsi voluntati. et econverso, quia habitudo spiritus sancti ad caritatem est omnino inpertinens ad habitudinem mentis quam vivificat, igitur quamvis spiritus sanctus non assisteret menti posset assistere caritati et eam vivificare, et igitur econtra.
Ex quo sequitur quod possibile esset absolute
voluntate non elevata caritatem quantum est de se esse
activam aequaliter seu affectivam ad actuum meritorium
productionem. patet quia activitas et elevatio
caritatis ad quorum actuum meritorium productionem non
dependet ex habitudine spiritus sancti ad mentem,
igitur illa
habitudine Relicta adhuc
Sed circa hoc dubitatur dato illo casu, scilicet quod spiritus sanctus non assistat specialiter menti, tamen vivificet et assistat specialiter ipsi caritati, utrum tunc voluntas poterit in actus meritorios. Unde ibi non esset difficultas si vellemus loqui de acceptatione divina quae potentia sufficit sine concursu caritatis ad gratificationem creaturae, et acceptationem suorum actuum, ideo eam circumscribo. Et loquitur de dignitate actus et deacceptationem ipsius quantum pro praesenti non discutitur materia quia materia praesens non est de potentia dei ordinata quia non est possibile de potentia ordinata quod caritas existens in mente vivificetur specialiter a spiritu sancto quin etiam mens quam informat vivificetur specialiter a spiritu sancto. Probabiliter tamen dicitur pro nunc quod huiusmodi actus non esset vitae aeternae meritorius, licet esset eiusdem speciei quantum ad substantiam actus sicut est actus vitae aeternae meritorius, quia concursum voluntatis spiritus sanctus potest supplere respectu caritatis et etiam magis actuare.
Et ideo concederetur
quod scilicet, spiritus sanctus concurreret,
cum caritate et elevaret
Contra tertiam propositionem,
ubi dictum est quod spiritus sanctus nullum
habet effectum seu operationem respectu creaturae quam vivificat
Contra hoc arguitur primo, quia spiritus sanctus mittitur in creaturam, et tamen pater non mittitur, igitur missio in creaturam est effectus propriis spiritus sanctus inquam per spiritum sanctum vivificandam.
Secundo nec tota trinitas mittitur.
Tertio spiritus sanctus producitur a patre, et tamen filius vel tota trinitas non producitur a patre, igitur aliqua operatio debet aliquando attribui uni supposito et non alteri seu toti trinitati.
Notandum est pro solutione illius quod tangitur quod deum mitti ad creaturam potest multipliciter intelligi seu imaginari primo in aliqua specie visibili, et illo modo filius est missus in carnem, et spiritus sanctus sub specie columbae, et paterna vox audita est hic filius meus dilectus in quo mihi complacui, etc. nihilominus tamen dicendum est quod omnem talem missionem operatur tota trinitas et quaelibet personarum, ita quod incarnationem fecit tota Trinitas seu effectum incarnationis. cum hoc tamen stat quod solus filius sit incarnatus, ita quod incarnari est proprium ipsi filio, et tamen huiusmodi effectus incarnationis fit a tota trinitate. Sed de illo modo missionis non est ad propositum, quia hic loquitur de missione spiritus sancti quae sit in iustificatione creaturae seu de missione ipsius in mentem.
Alia est igitur missio spiritus sancti in creaturam missio, scilicet invisibilis, et ista potest multipliciter intelligi.
primo sic quod esset missio spiritus sanctus, id est, donorum spiritualium et carismatum collatio. Et isto modo certum est quod missio est eius totius trinitatis, quia sic mitti in creaturam est sibi conferre dona iustissima et isto modo tota trinitas mittitur, quia tota trinitas efficit bona et dona iustissima creaturae. licet approprientur spiritui sancto, quia huiusmodi dona hunc quandam similitudinem suae emanationis, quia per modum doni et amoris emanatur spiritus sanctus ad intra.
Alio modo capitur mitti, id est, specialiter
assistere voluntati seu illabi mentem vel etiam
illapsum sive dantur dona creata sive non. et
illo modo conceditur a quibusdam quod spiritus sanctus potest
mitti se solo in suo esse personali,
et istius opinionis
videtur fuisse
Alias autem ista opinio fuit improbata, scilicet quod spiritus sanctus in esse suo personali possit esse amor creaturae, quia illa est operatio ad extra, igitur est communis toti trinitati et cuilibet personarum.
Secundo quia spiritus sanctus non est aliquis amor essentialiter quoniam filius sit ille idem amor. modo spiritus sanctus non est natus esse amor quin amor ille sit sibi essentialis, igitur etc., sic filius non habet sapientiam quin eadem habeat pater et spiritus sanctus, nec pater habet potestatem quin eandem habeat filius et spiritus sanctus. Ideo sunt idem amor et eadem sapientia et eadem potestas, ideo in esse pater non potest alicui communicari, nec in esse potentiae quin quaelibet personarum eidem communicetur, quia illa potentia patris est filius et spiritus sanctus, et ita dicitur de amore, nisi ut terminus notionalis, isto igitur modo mitti, dicitur quod tota trinitas mittitur, quia illud reducitur ad genus causae efficientis.
Tertio modo capitur mitti spiritualiter,
id est,
speciali assistentia assistere et illabi cognoscendo
mittentes auctoritates vel ab eo originem.
Et isto modo capiunt antiqui doctores dicentes quod pater
non potest mitti nec tota trinitas,
sed filius bene
mittitur et spiritus sanctus etiam,
et ista difficultas si
bene Resolvatur solum stat in vocabulo et nominis significatione
nam si permitti importetur quod sic auctoritas vel
potentia aliqua mittentis respectu missi, tunc pater non potest
mitti, quia non emanatur seu producitur ab aliquo
ad intra, filius tamen bene mittitur,
quia producitur a patre,
si autem per li
Ex quo patet quod, licet tota trinitas missionem passivam efficiat, non tamen mittitur tertio modo causando mitti. Patet quia non est ab alio.
Patet ulterius quod omnis auctoritas dicens quod spiritus sanctus mittitur, et quod pater nec tota trinitas intelligitur quod filius non mittitur a seipso sed a patre, nec tota trinitas mittit seipsam.
Et sic patet quomodo omnes huiusmodi auctoritates dicunt intelligi
quia si li
Si vero reperiantur affirmative debent exponi primo vel secundo modo. Et sic apparet quomodo spiritus sanctus in generali debeat mitti ad iustificationem creaturae, etc.
Sciendum est quod in solutione ultimi argumenti,
in qua
q
Continuando
Sed dimittendo ista et eundo ad propositum
Unde respondendum est ad illam rationem
consequenter quae erat de
continuatione
conclusionem
quod ante adventum Christi,
Prima est quod quanto christum
exclusive incarnationis
ea
divinii
Ex quo patet quod si aliquis fuisset assensus
Dicendum
Dico ergo primo quod huiusmodi assensus
non potest conservari in esse assensus
quia motivitas fidei est una
motivitas supernaturalis dirigens hominem in suum finem;
similiter concursus ipsius Dei
Unde notandum est circa illud,
quod Deus aliter concurrit
respectu bonorum et malorum
quia respectu malorum solum concurrit permissive,
excepta substantia actus
Et
Aliter potest dici quod sicut idem assensus,
qui est respectu
huius 'iudicium futurum erit',
potest esse non assensus huius,
sed
Arguebatur ulterius nam ponamus quod Abraham crediderit quod
Quantum tamen ad illud quod significat: non
Alius casus
licet crediderit veritati nihilominus dampnabitur
Videtur quod non, quia credidit veritati et in nullo alio
defecit
Ego
app
spiritualis homo omnia iudicat,
Verum est quod ego hic notavi
aliqua ad declarationem istius materiae.
Et breviter,
ut casus habeatur clarius, ponatur,
respectu futuri iudicii
et quod Deus
Item de tam arduis immediate
Tertio dicitur quod in illo casu
utraque pars contradictionis
in materia fidei
illimitata
Sequitur alia propositio quod, respectu propositionis
credibilis, viator obligaretur habere assensum fidei,
et tamen non liceret eidem
Ex quo sequitur periculosum
Sequitur ulterius
quod in materia fidei debet esse mirabilis sollicitudo
quia timor Domini debet esse initium sapientiae.
Unde notandum est
Sequitur ulterius quod bene staret assensus fidei esse
respectu alicuius,
qualem assensum
Alia ratio fuit de
Item potuit habere credulitatem quod solum Deus petebat obedientiam
ut vellet filium suum immolare.
Unde sicut
dectali
non moechaberis
non furtum faciens
honora patrem et matrem
Dicitur ulterius
quod si ex caritate determinavisset se ad credendum
quod
Et si dicatur quod
in
Verum est quod ibi
sibi reputatum est ad
Aliud argumentum fuit
h
decipiendum
non
Ad aliam confirmationem
quia fides est in potentia obedientiali et
sic potest assumi a Spiritu Sancto ad concurrendum
ad producendum assensum falsum non est ad propositum
Restat respondere ad rationes alias inductas in hac materia.
Respondetur breviter ad formam
negando consequentiam,
immo non est in potestate dei absoluta
animam christi verbo unicam decipiere,
et hoc sonat articulus parisiensis,
nam per communicationem idiomatum,
sequitur quod christus deciperetur,
et tunc ad rationem anima christi scit
per revelationes quod tu facies
Si tamen ponatur casus quod illud
quod ultimo ponitur cum alio remaneat,
tunc casus est impossibilis,
unde pro generali in materia revelationum eodem modo
respondendum est sicut in materia de praescientia dei,
nam deus praescit quod
Secundum alias vias posset responderi, nam secundum viam quae concedit quod praeteritum potest non fuisse, dicere quod dato quod revelatio sit facta et sit respectu futuri contingentis, tamen illam qualitatem fuisse est contingens. Et sicut effectus futurus potest non esse, ita assensus potest tolli, et ideo, si ista via non esset condemnata, esset satis probabilis.
Sed via
Tamen hic dico aliqua.
Primo,
quod in casu alicui revelaretur sua damnatio
non propter hoc talis haberet desperare causa est
quia species est habitus magis proprie potentiae
volitivae quam cognitivae,
ideo assensus qui pure inest
potentiae intellectivae non contrariatur
actui potentiae volitivae.
Unde species est magis
Secundo,
dico quod,
dato quod
Secundo modo
casus est impossibilis
quia repugnat divinae voluntati creaturam necessitare ad peccandum
quia isto modo creatura non haberet sperare quod salvatur,
tamen in illo casu deberet elicere volitione
conformando se divinae ordinationi
et obedire ei
quae obedientiae est summus gradus perfectionis,
immo forte dubitant aliqui quod,
si daretur alicui tantus gradus iustitiae cum maximo gradu tristitiae,
hoc esset
Respondetur quod dubium est
utrum soli deo competit naturaliter,
sic quod ipse solus cognoscit futura
et quod illa cognitio nisi creaturae sit communicabilis,
non est tamen improbabile
quod suprema intelligentia
si daretur quin esset futurorum
Ad illud responsum
fuit circa
fidelis deus
qui non permittet vos temptari
ultra illud quod potestis
Tertio,
dicitur quod ars est tradita in scriptura discernendum
inter revelationem bonam et malam
cum dicitur a fructibus eorum cognoscentis eos
,
nam videndum est
utrum illae revelationes sint
contra ecclesiam et eius determinationem
nec contra fidem nec contra bonos mores
nec contra determinationem sanctorum,
et quod non cedat in favorem articulorum parisiensis,
et sic de aliis modis traditis in scriptura.
Ex quibus poterit coniecturari
utrum revelationes fiant a bono vel malo spiritu.
Ad octavam deus revelavit
Hic est difficultas maior quam ante quia ita non potest dici de christo nec de aliis, dicitur tamen quod ab assensu de morte futura non dependent effective huiusmodi modus localis seu voluntas patiendi et fortificatur et causatur huiusmodi tristitia et volitio de passione a vi rationali imperante viribus sensitivis ut tristentur, et ut etiam christus velit mori quia hoc est volitum a deo et conforme volitioni divinae. Et haec omnia videntur causari ab assensu firmissimis de morte. Et si ponatur casus quod deus non moriatur, tunc quaeritur a quo causabatur illa volitio moriendi, illa tristitia, ille modus quo christus ibat ad passionem.
Pro isto notandum
quod huiusmodi operationes
non causantur ab assensu revelationum
in christo de passione sua,
sed causantur ex imperio rationis
imperantis viribus inferioribus
ut tristentur, moveantur,
et sic de similibus operationibus,
et causa est bona
quia christus fuit tantae
fortitudinis quod assensus de morte sua numquam
Aliter posset dici quod apprehenso est simplex vel composita in revelatione facta, et aliud est ibi tanquam iudicium, et tunc in revelatione illud quod est per modum apprehensionis potest causare tristitiam, et sic remanet contingentia quod sit illius vel illius, et sic passiones et omnes revelationes non causantur a revelatione ut est assensus, sed ut est apprehensio.
Ad ultimum,
bene sequitur
ab eo quod res est vel non est
dicitur oratio vera vel falsa
cum
Ex praecedenti lectione fuit tactum quod sicut
divina acceptatio se sola est causa gratificationis
creaturae stante, tamen peccato primi parentis et
penis inde sequentibus, scilicet, privatione iustitiae originalis
pro tota
Ubi imaginandum est quod varii
sunt gradus acceptationis,
nam de supremo genere
esset gradus reddens creaturam formaliter dignam
et gratam deo,
alius esset gradus imaginalis respectu moralis
bonitatis praecise,
tertius gradus et inferior esset
respectu naturalis bonitatis non tamen intrinsece.
Ideo iuxta illum tertium gradum,
advertendum est quod bonitas ordinis rerum
magis consurgit ex divina acceptatione tertio modo
sumpta quam ex intrinseca specifica rerum ratione quam bonitatem
vidit deus omnia, quae fecerat
et erant valde bona
.
Ex quo consequenter est imaginandum quod nulla facta mutatione intrinseca sed per solam subtractionem acceptationis tertio modo male esset universo creato.
Et iuxta hoc potest imaginari quod subtractio totius latitudinis acceptabilitatis divinae haberet rationem turpitudinis sufficientis et culpae. et isto modo posset imaginari deacceptatio passiva quae poneretur formale in peccato originali. alio modo capitur deacceptatio magis passive ut sit gradus indignitatis in creatura. et ista indignitas consurgit ex hoc quod deus Reputat creaturam esse indignam quod non posset facere, nisi in creatura praecederet aliqua dispositio sufficiens, scilicet, peccatum primi parentis per quod ipse perdidit iustitiam originalem pro tota eius posterioritate et infecta est caro et aucta in creatura cupiditas. ex qua consurgunt alia quae sufficiunt ad turpitudinem et detestationem in creatura.
Ex quo apparet quod formale esset in peccato originali indignitas
consurgens ex divina indignatione seu
deacceptatione.
Et illud consonat dictis
omnes nascimur filii
Secundo dicebatur quod ad gratificandum creaturam nihil acquiritur vel deperditur, ita quod possibile est creaturam acceptari sine aliquo dono creato.
Ideo potest quis dubitare utrum creatura Realiter mutatur quando gratificatur.
Respondetur quod sic, scilicet, quod est Realiter quaedam mutatio.
Nec est de necessitate quod omnes species mutationis
habeat quid positum distinctum a
Secundo dicitur quod ad hoc
Tertio dictum est quod
Unde ad verificandum
hanc propositionem sol dependet a sole non sufficiunt
sol et radius, licet tamen stet quod possit a deo conservari,
sed ibi oportet ponere unum relatum medium inter
solem et radium. nam nisi poneretur relatus sol et radius
non sufficerent ad verificandum propositionem et huiusmodi
respectus secundum
Primo non sunt substantiae, nec accidentia absoluta, ut qualitas quantitas etc., sed sunt modi rerum distincti, tamen a rebus imaginando gradus entis secundum quod dictum est. et breviter plurium doctorum fuit opinio ponere huiusmodi relatus.
Ad materiam applicando si poneremus
Deinde restat respondere ad rationes quibus probabatur quod caritas non sit activa respectu actuum virtuosorum, quia si sic, sequitur quod caritas posset se sola exire in actus omnium virtutum, ut quod non requireretur prudentia ad actum prudentiae nec fortitudo ad actum fortitudinis, et sic de aliis.
Respondetur tenendo
positionem primam quod caritas se habet veluti prima
causa et est sufficiens exire in actum omnium virtutum,
sed hoc non esset de actibus practicis, quia ipsi proveniunt
ex habitu intelligibili, et caritas est habitus
moralis seu voluntatis, sicut dicit
Respondetur quod eius causalitas non se extendit ad actum illicitum, quia sicut fides non poterit concurrere ad assentiendum falso. Ita nec caritas inclinat ad malum, immo eius causalitati Repugnat inclinare ad malum et adhuc minus inclinat ad malum quam fides faciat assentire falso, quia caritas perfectiori modo dirigit voluntatem quam aliqua alia virtus.
Sed contra quia, si sic, tunc voluntas se sola produceret huiusmodi gradu prohibitum.
Respondetur quod voluntas non sufficit producere in eadem specie cum illo actu, qui producebatur a caritate et voluntate simul, nec est possibile quod producatur actus eiusdem speciei cum actu meritorio et hoc lege stante, sed dicitur quod voluntas in instanti in quo est apta nata ad huiusmodi actus productionem exibit in actum alium et alterius speciei, unde tota latitudo graduum productorum a caritate et voluntate est alterius speciei ab illa latitudine actuum productorum a voluntate sine caritate et quantum ad substantiam actus et ad meritum ipsius.
Hic dubitantur utrum caritas possit concurrere cum voluntate usque ad huiusmodi actum prohibitum exclusive, id est, ad quaelibet gradum citra prohibitum.
Et videtur quod non quia,
si
Respondetur quod non stat caritatem usque ad illum gradum
exclusive continue agere, sed ex provisione divina in
aliquo instanti citra tempus in quo anima non
sufficit discernere per quid distaret seu differet
gradus licitus a prohibito moveretur a deo faciliter
ad percipiendum quantitatem sui actus ante illius actum
haberet gradum prohibitum vel licitum, ut si praeceptum
esset
Negatur consequentia, quia de necessitate voluntas concurrit receptive ad actus.
Secundo dicitur quod
voluntas respectu actus liberi non necessitatur, nec
a deo nec ab alia causa agente, quia libere
Tertio dicitur quod licet caritas sit agens naturale, licet tamen modum
agendi libere ex eo quod ipsa est instrumentum causae libere
agentis, scilicet, spiritus,
Respondetur quod in isto casu in materia caritatis, licet caritas concurrens ad actum mereatur augeri, augmentum tamen non datur pro eodem instanti, sed quod tempore futuro vel sequenti.
Secundo, dicitur quod dato quod caritas in eodem instanti augeretur illud quod additur ratione meriti non confert ad actum, sed habet rationem posterioritatis. Unde, si ratione actus meritorii addatur gradus, tunc non confert ad merendum gratiam in hoc instanti, sed est posterior quia sequitur ad actum et est renumeratio actus, disponit tamen ad alios actus acquirendos.
Respondetur quod caritas nullo modo compatitur perplexitatem seu peccati necessitatem.
Et ad rationem satis bene
respondet
audiam quid loquatur in me dominus
Respondetur illud quod christus met
dicit ipse non venit solvere legem, sed adimplere,
nam lex vetus continebat in figura omnia sacramenta
evangelica. Et ideo ait
omnia in figura
contingebant eis
Respondetur a
Sed si quaeratur quomodo potuerunt discerni miracula christi a miraculis magorum et daemonum seu idolatrium, hic respondetur considerando duo.
Primo personas per quas fiunt miracula. Secundo debet considerari finis illorum, quae est unica fides, et in unicum deum, nam visa sanctitate personarum, scilicet christi et apostolorum, qui non erant suspecti avaritiae, et nihil temporalium appetebant.
Secundo viso fine, scilicet lege sanctissima. ex
istis possumus concludere quod miracula christi et apostolorum
erant vere miracula. sed si considerentur magi
et daemones et idolatriae, qui videbantur
mali et
Tertia consideratio est ex invocatione divina immediate antequam fiant miracula. sed miracula pharaonis fiebant per invocationem daemonum et ex vitio talium contingunt huiusmodi mirandum.
Respondetur quod caritas potest extrinsece denominari dupliciter.
Uno modo quantum ad vitalem immutationem, quia caritas non est intrinsece caritas sicut albedo est intrinsece albedo, nam intrinsecum est albedini denominare suum subiectum album.
Secundo modo, quia caritas dicitur extrinsece caritas per divinam acceptationem quia dato quod caritas immutaret aliquod subiectum ad hoc non denominaret illud carum, sed requiritur divina acceptatio ad hoc quod denominetur carum seu gratum.
Ad aliam rationem cum arguebatur contra illud quod dictum est quod essentia caritatis non repugnat culpae.
Respondetur quod nulla qualitas est essentialiter Rectitudo. nam quaelibet potest stare cum peccato, etiam staret quod caritas esset in subiecto non vitali. nam si posset esse in subiecto non vitali, tunc staret quod qualitas illa quae est caritas esset in subiecto vitali, et tamen non immutaret illud vitaliter.
Respondetur quod nullus est actus virtuosus, nisi producatur a caritate.
Ideo respondendum
est quod ubi sic, esset habituatus virtute, si perderet
caritatem reperiret se totaliter nudum. et ideo
Respondendum est sicut nullus negat quia hoc est contra experientiam,
quin habitus Remaneant post peccatum. et illi
habitus exibunt in actum non virtuosum, nec
in actum eiusdem speciei cum illo qui generabatur
a voluntate mediante caritate antequam talis creatura
esset in peccato. imaginatur tamen quod causalitas habituum,
Notandum est quod propter difficultatem
cognoscendi huiusmodi actus et ob hoc creatura
non potest supra suos reflectere aliquem actum, contingit quod
ipsa non potest discernere utrum suus actus sit virtuosus
vel non. et ex hoc provenit quod aliquando creatura credit
se esse in caritatem et tamen non est. et ex hoc creatura
nescit utrum odio vel amore digna sit.
et ideo dicitur quod actus illius existentis in peccato qui generantur
ex habitibus derelictis ab actibus caritatis non sunt
virtuosi, quia ex cupiditate, quae ibi minus viget illi actus
referuntur in aliquod bonum temporale,
et sic causalitas illorum actuum
non se extendit ad actus virtuosos.
Et huic concordat
De confirmatione, ubi tangitur de fide, dicitur quod fides est nobilior quam aliquis alius habitus, ideo dicitur ultra quod fides non potest concurrere ad productionem alicuius actus absente caritate.
Secundo, dicitur quod ex actibus fidei bene requiruntur habitus, qui stant cum peccato. Et si fides bene producit actum, qui non est sufficiens ad salutem, nec ad elevandum potentiam rationalem ad sapiendum de vera veritate, et cetera et cetera.
Pro clariori intellectu istorum terminorum uti et frui, sciendum est quod quamvis omnis fruitio sit amore et etiam omnis usus sit amore, aliquis tamen usus est odium, nam mala propter deum ordinatur etiam ordinate. Ex quo patet quod fruitio debet describi per amorem per velle diligere prosequi acceptare assuere propter se. secundo patet quod usus sub disiunctione debet describi per amare vel odire fugere vel prosequi nolle velle acceptare deacceptare propter aliud dilectum, ideo in descriptone usus debet poni amor vel odium vel termini aequivalentes.
Sequitur ulterius
iuxta viam
Sequitur quod omnis nolitio est volitio quia omnis nolitio alicuius mali est volitio alicuius boni propter quod illud malum repellitur vel refutatur.
Dicitur consequentur quod cum isto stat
quod primus actus voluntatis sit nolitio, nam licet nulla sit
nolitio, nisi propter bonum, et ille idem actus est acceptio boni,
tamen stat quod sit idem actus adaequate quo Respuitur malum et
acceptatur bonum, et quod bonum sit per eundum volitum, ut
ponatur quod sit q
Consequenter sequitur quod omnis usus mundi, sive sit ordinatus sive deordinatus, est fruitio. patet de usu ordinato ex prius dictis, quia dilectio creaturae propter deum est dilectio dei propter se, ergo est fruitio, licet sit usus creaturae, etiam dilectio creaturae propter se est usus inordinatus et est fruitio, quia stat sibi finem in creatura, et sic generaliter omnis usus est fruitio.
Sequitur
ex dictis quod amor est superius ad odium, ita quod omne
odium est amor et non econtra. patet, quia omne odium mali
est amor boni propter quod illud malum oditur. Sed quod non
omnis amor sit odium patet de fruitione ordinata quae terminatur immediate
ad deum. illa est sic amor quod non odium, tamen posset
esse odium, quia staret quod illa dilectio non solum haberet
Sequitur ulterius contra quemdam doctorem, qui ponit istam propositionem idem actus est fruitio illius quod contingit ordinate frui et tamen est usus inordinatus. sensus est quod stat quod sit aliquis usus qui Realiter habet obiectum fruibile et ordinatur ad debitum finem et tamen huiusmodi usus est inordinatus. contrarium teneo, probat tamen suam propositionem sic stat quod aliquis velit propter deum formari quo casu stante, iste habet unum actum usus qui habet debitum obiectum fruibile et tamen est usus inordinatus, quia est peccatum, ergo corollarium suum verum.
Hic respondeo tenendo quod nullus est
usus si habet obiectum fruibile pro obiecto quin sit licitus, et
tunc ad motivum quando ponit casum quod sit aliquis qui vellit
fornicari propter deum. Dico quod casus est impossibilis, nisi capiat
li 'propter' hoc in contemptum dei, et tunc non esset deus
obiectum fruibile, immo esset obiectum quo uteretur et creatura
frueretur. unde si li 'propter hoc' dicat contemptum dei,
concedo casum. Si autem dicat finem ultimum et propter
se, tunc casus est impossibilis nisi saltem fornicari caderet
sub praecepto vel dispensive, quia deus posset dispensare
et praecipere, immo praecepit iuxta illud, vade et fac
tibi filios fornicationis, et ita potest praecipere cum sit
dominus, et ita potest praecipere fieri furtum, et sic nihil esset
ad propositum, quia tunc esset actus meritorius et adimpletivus
praecepti, volo ergo contra fundamentum rationis non valet
arguere contra istam positionem Repugnat in eodem actu
quod sit summus honor et contemptus, et ita esset in
proposito, quia dilectio fruitiva est dilectio dei maxime
Item conversio et adversio non sunt compossibiles in eodem actu et in eadem potentia. unde quod idem actus moveat ad contraria seipso immediate, hoc est impossibile. modo, actus fruitionis dei movet in deum, sed actus fruitionis movet ad bonum commutabile, et sic quod eadem potentia moveatur motibus contrariis, hoc videtur impossibile et repugnare.
Item fruitio
in esse fruitionis, hoc est dei propter suam bonitatem secundum
illud quod afficit animam in deum est quaedam Rectitudo,
et sic illa fruitio inquantum
Confirmatur, nam si istae habitudines velle fornicari et diligere deum essent separatae. Secunda esset recta et tamen prima esset viceversa, nec tamen vitia prima secundam, licet ponat duos. unde ex hoc quod actus non est rectus respectu creaturae, non tamen oportet, quoniam sit Rectus respectu dei, quia facit creaturam ferri in deum propter se.
Item Iudaei propter zaelum
legis volentis christum persequi credebant frui Deo
et tamen non fruebantur,
nam secundum
licet haberent zaelum dei, non tamen secundum scientiam
Ideo in illo casu, Iudaei peccabant contra deum, vel vana gloria vel propter cupiditatem vel propter aliud, ideo male procurabant mortem christi. Confirmatur nam omnis fruitio est dilectio dei super omnia, ergo iste qui frueretur sic deo et quod propter deum vellet fornicari diligeret deum super omnia, ergo non esset in peccato, quia non stat quod quis sit in peccato, et diligat deum super omnia, ut probabo inferius.
Consequenter, dimittendo istam materiam, infero quod omnis usus ordinatus est vitae aeternae meritorius, et quia multi doctores moderni contrarium tenent, ideo solum Recito probabiliter, probatur corollarium quia omnis usus ordinatus est fruitio dei, ergo dilectio dei super omnia et ex caritate et in caritate. unde omnis usus est dilectio vel odium creaturae propter deum, ergo per huius actus diligitur deus fruitive, ergo fruitio summi boni, ergo meritoria.
Item sequitur
quod omnis actio meritoria est fruitio. patet quia omnis
actio meritoria loquendo proprie de actu meritorio quia
exterior actus non est proprie meritorius omnis talis est
dilectio creaturae in Relatione ad deum, vel dilectio
dei propter se, et sic est dilectio dei super
omnia et est meritoria, quia si sic respectu
Sequitur quod cuiuslibet meritoriae actionis Deus est obiectum, quia omnis
meritoria actio est fruitio, ergo habet Deum pro obiecto. Ex quo
patet quod magna debet esse solicitudo omnis actus suos deliberatos
Referendi in deum quia si non referret, tunc tales actus
essent creaturae fruitio quod quae secundum
sive manducatis sive bibitis sive
aliquid aliud facitis in dei gloriam facite
Item scribit
in captivitatem
redigentes omnem intellectum in obsequium christi
.
Et hic est ex
tota mente deum diligere, unde debet sic diligere ex tota
mente quod captivet intellectum sic quod credat quaecumque
Etiam generaliter quod anima omnem affectionem
in deum dirigat,
caritas christi nos urget
.
Et ibi
Recapitulando, ergo, debemus deum diligere ex toto corde, scilicet, quando tota intentio refertur in deum ex tota mente propter continuam captivitatem intellectus ut credat absque apparentia ex tota anima ex tota Relatione in deum ex tota fortitudine, id est, ex tota Relatione omnium actuum exteriorum in deum et quantum ad materiam praesentem intendo inferius tractare utrum sit aliquis actus deliberatus qui nec sit peccatum nec meritum.
Restat de aliis duabus positionibus dicere aliquid.
una est
quae mirabiles effectus contingentes hic inferius reducit
in dispositionem siderium tanquam in causam principalem et
sufficientem, ita quod sub certis constellationibus certe fiunt
operationes mirabiles et naturae facultatem excedentes, nam imago fabricata in certa hora et
constellatione Recipit vim praedicendi futura et
Revelandi et hoc habe sideribus ut dicunt
de capite
Contra
haec arguitur primo quia haec positio est
contra
Secundo, arguitur sic ad idem quia si virtute stellarum metallum praediceret futura et animalia perfecta generarentur, tunc sequitur quod animalis perfectum saepe sine semine generaretur a stellis. consequens est contra experientiam et falsum. patet cum consequentia quia contingit consimiles constellationes saepe Iterari, et ideo quod praecessit diluvium est impertinens ad generationem animalium, ergo ita nunc generatur sicut post dilivium quod est falsum, et ex eadem radice argueretur de impressione huius prophetiae in metallo, quia si sic imprimeretur in illo quare non imprimeretur in animalibus et aliis creaturis.
Tertio,
arguitur corpora caelestia non
possunt producere intellectum secundum omnes philosophantes,
nam
hoc docet
Quarto, arguitur metallum non est organizatum nec flexibile igitur non est organum locutionis et per consequens non loquitur antecedens est nomen.
Quinto, huiusmodi metallum non vivit, igitur non loquitur antecedens apparet quia si viveret vel esset homo vel brutum quia omne compositum substantiale est homo vel brutum vel saltem vegetabile, sed nullum potest dici ut apparet inspicienti.
Sexto,
forma substantialis
non corrumpitur ut concedunt omnes sic superstitiose
opinantes igitur non introducitur alia forma
ipsum metallum vivificans igitur talis imago
non vivit nec cognoscit, igitur nec futura potest
praedicere quia ad praedicendum Requiritur alta cognitio et perfecta,
et ideo
idolum nihil est
Et ad hoc conformiter loquitur
simulachra
gentium et aurum opera
manuum hominum. os habent et non loquentur
Sequitur positio
Pro cuius declaratione ipse dicit aliqua in
Primo, dicit quod quaelibet stella radiat sphaerice suam influentiam undique orbiculariter diffundendo cuius partes variantur secundum propinquitatem ad agens et secundum angelos ad passum, et sic quaelibet stella radiat pro universo influentiam quae variatur secundum angelos ad passum, nam radius perpendiculariter incedens est fortior quam radius obliquae incedens.
Secundo, quaelibet stella habet radiationem alterius speciei ab alia.
Tertium dictum tales radiationes omnes conmiscentur simul ex quibus Resultat caelestis armonia quae continue variatur propter motus et applicationes varias, et haec est satis transibile quia sequitur ex dictis si quaelibet stella ubicumque Radiat sequitur quod variae commiscent simul irradiationes ex quarum combinatione caelestis armonia continue variatur et multi vocaverunt contentum caeli.
Quartum dictum alia varietas est nota vulgo et aliqua sapientioribus, et aliqua est non experta nec reperta communiter, unde ex variatione combinationis influentiarum sunt variationes multae vulgo notae ut de sole accedente ad zenith nostrum et recedente aliquando.
Et ideo
Quintum dictum quod sub ista tertia latitudine continentur omnes mirabiles
continentes in istis inferioribus.
Ita quod nedum vulgus
sed philosophi admirantur illorum quorum causae sunt
ignotae philosophis et vulgo, et ideo sub ista latitudine tertia
omnia mirabilia contingentia in istis inferioribus quorum causae
non possunt inveniri nec a vulgis a philosophantibus
possunt Reduci ad huiusmodi combinationes non
Pro cuius particulariori
declaratione ponit
Secundum
dictum homo est minor
Tertium dictum radiatio
cuiuslibet rei iuvatur proportionali radiatione ita quod
res
Quartum dictum est quod radiationes huiusmodi factae habent inter se dependentiam convenientiam et concatenationem et non solum ad armonimam caelestem quia una Iuvat aliam, et sic Radiatio hominis maxime Iuvatur ab istis Radiationibus, scilicet, ab intensione imaginatione desiderio fide spe et vocat ibi fidem firmam credulitatem, et non capit fidem prout ipsa est circa Religionem sacram.
Consequenter subordinatur istis
vocalis expressio vel sermo prolatus habens conformem
Ista positio est valde periculosa et nefaria propter subtilem modum imaginandi et incautum abusum verae astrologiae et propter gratum modum imaginandi non est tamen fundata ratione sed instigante diabolo inducta est quia omnis effectus iste reducit in causam caelestem inevitabiliter, nam dicit quod species desiderium terminor procedunt ex ignorantia et quod omnes effectus sunt necessari vel impossibiles, nam non timerenius nisi de contingentibus, sed iste sacrilegus dupliciter peccat, scilicet, in astrologiam et contra theologiam et omnis actores quia ipse Reducit omnes effectus in caelum et orbes caelestes tanquam in causas necessarias et ipse delirat et infamat veram astrologiam.
Secundo quia
magus fuit et diaboli discipulinis, sed ad ostendendum
suam malitiam supreme et summe abusus
est astrologia et
commisci sunt inter gentes et didicerunt opera eorum et serverunt sculptilibus eorum et factum est illis in scandalum et immolaverunt filios et filias suas daemoniis.
Ubi notandum est quod,
licet iste non posuerit expresse de immolatione hominis,
tamen ipse dicit quod
iratus est furore Dominus in populo suo
Et sequitur iterum in
abominatus
est sua hereditatem et tradidit eos in manus
inimicorum
Secundo secundum eum radiationes rerum sunt impertinentes quia caelum continet omnes effectus existentes in istis inferioribus secundum eum, igitur caelum potest quemlibet effectum producere se solo, et sit carater et sacrifica et imaginationes etc. non dicunt addi igitur videtur implicare in suis dictis, multae rationes possent fieri contra hoc quod tenet omnia futura de necessitate evenire.
Secundo quaeritur quare dicit huiusmodi applicationes fieri ad effectus productionem cum dicat omnia futura de necessitate evenire igitur nihil oportet applicare, et sic bene resolutus videtur apud se ipsum implicare, ideo repellendus est et omnis eius doctrina.
Consequenter
Primo sic:
[3] Item Deus potest decipere
Domine
decepisti
finxit se coram discipulis
parisiensis
sii
Quantum est de ecclesia, dicendum
naturalia
dex
ad
Quantum est de consilio,
dicendum est quod possibile est quod
totum consilium erret,
sed tamen
appendens
Sed alii dicunt
Sed tunc restat difficultas: utrum Deus se solo
productionem
Respondendum
Tunc respondendum est ad
multipliciter
Ad secundam auctoritatem quando dicitur quod Christus post
resurrectionem finxit se comedere etc. Advertendum
Ad aliam quando dicitur
finxit se longius ire
Tunc restat respondere ad alias rationes prius factas.
proponente
incarnand
Ut materia caritatis magis aperiatur et amplietur, probatur quod stat aliquem in caritate existentem esse perplexum inter duo mala.
Et primo de
Primum maledicto in omnis, quia non servaverunt omnia verba legis huius scilicet veteris testamenti, ut habetur in
Alia regula in eodem libro si surrexerit in te propheta et praedictaverit contra legem vel minuere eam voluerit vel ei addere aliquid voluerit interficiatur.
Igitur videtur quod
Quia ita
Secundo,
Tertio,
idolatriae in attestatione sacrilegi cultus habent
miracula et de hoc fecit valerius titulum. et
etiam historiae sunt ad hoc, igitur ex parte miraculorum
non sufficienter determinantur
Secundo, arguitur quia videtur quod ignorantia invincibilis excuset totaliter a peccato, igitur ipsa est caritati compossibilis specialiter in agibilibus.
Deinde arguitur contra aliud, scilicet, quod stat quod caritas nullo modo sit intensibilis vel remissibilis, quae omnis forma absoluta, quae denominat suum subiectum absolute.
Et hoc dicitur contra denominationem relativa, quae est intensibilis et remissibilis realiter intrinsece, sed ita est de caritate, quia ipsa denominat aliquod subiectum in aliquo gradu carum. et Iterum potest illud idem denominare esse magis carum, igitur ipsa est intensibilis et remissibilis.
Post arguitur contra illud quod dictum est quod caritas non repugnat essentialiter culpae, quia caritas est intrinsece rectitudo, igitur repugnat omni obliquitati morali, quia non stat quod sit caritas in aliquo et ibi sic moralis perversitas, quia sicut odium dei est modus obliquus et avertit creaturam a suo fine debito, ita caritas converti in creaturam adhoc quod ordinetur ad suum finem debitum, ita caritas non stat cum culpa.
Contra illud quod dictum quod caritas praerequiritur tanquam causa essentialiter praeordinata aliis virtutibus contra sit ita quod aliquis existens in caritate faciat opera meritoria circa materiam omnium virtutum ut circa temperantiam temperet passiones, et circa fortitudinem aggrediatur fortia, et sic de aliis virtutibus, tunc ex huiusmodi operibus generantur habitus, tunc postquam operatus est opera virtuosa valde diu, ut puta 20 annis peccet ille uno parvo peccato morali, et quia propter illud peccatum illi habitus non corrumpuntur. alias talis esset, ita inhabilis ad bene agendum, sicut puer noviter natus quod est falsum, igitur talis habebit efficaciam ut exeat in actus similes mediantibus habentibus ex bonis operibus generatis, et sic operatio illarum virtutum non dependet ab influxu caritatis.
Quarto arguitur, quia sustinendo quod qualitas Remaneat cum culpa in esse qualitatis, et non in esse caritatis, habebitur propositum.
Nam ut probatum est habitus generati per actus caritativos sufficiunt ex se in actus similes, igitur illa qualitas sufficiet ad generandum actus caritativos. patet consequentia, quia qualitas est nobilior et magis activa et habet passum sibi applicatum debite dispositum, ut supponitur, igitur exiet in actum.
Confirmatur,
quia existens in culpa potest exire in actum fidei,
ergo operatio fidei non dependet essentialiter ab influ
Aliae rationes
adducuntur secundum difficultatis particulares,
sed respondendum est
ad rationes
et primo videnda est opinio
seu imaginatio sua quae stat in hoc. unde ipse
imaginatur quod caritas est causa necessario denominans
suum subiectum carum, et tam necessario est caritas quam
albedo est essentialiter albedo et necessario suum subiectum
denominans albedinem. nam sicut albedo est intrinsece albedo
nec stat aliquod esse albedinem, quin sit albedo
et sicut non est possibile quod inhaereat subiecto gradu sufficiente
Contra istam imaginationem arguitur, primo contra illud quod ultimo dicebatur de ratione prioritatis quia dicit quod caritas habet rationem prioritatis respectu divinae acceptationis.
Contra ex philosophia et theologia solida habitudo dei est res viceversa, quia res sunt causae nostrae scientiae, et scientia dei est causa rerum, nam secus est de rebus respectu nostri et respectu dei. Et sicut dicitur de scientia, ita diceretur de aliis actibus, ut volitio dei et complacentia sunt causa Rerum et bonitatis earum et non econverso, igitur ratio prioritatis semper est in deo respectu creatarum sive respectu scibilium quantum ad scientiam sive respectu volitibilium quantum ad volitionem, igitur ille doctor videtur male dicere ponendo quod virtus creata sit causa divinae volitionis et illud est contra philosophiam et theologiam, sed potius econtra deus est causa rerum, immo scientia dei est causa scibilium et volitio dei est causa volibilium. et per consequens videtur male dicere quod creata virtus sit causa divinae complacentiae vel acceptationis.
Et ex isto, sequitur contra dicta
quia ex quo divina acceptatio
vel complacentia videtur posterior,
sequitur
Unde circa
prior dilexit nos
Et legitur de
Et in
iustitiae nostrae sunt in conspectu dei
sunt tamquam pannus menstruate
Et in evangelio,
quia si fecerimus quidquid poterimus secundum inutiles
sumus,
et
non ex operibus iustitiae,
quae fecimus nos, sed secundum suam misericordiam salvos nos fecit
.
Et sic apparet quod creatura non diligitur propter se.
Item alibi
non sunt condignae passiones
Item pura gratuitate et bonitate sua ordinavit nobis vitam beatam, igitur propter suam bonitatem ordinavit nobis media ad eam consequendam, igitur ordinavit caritatem, quae est medium.
Item quaeretur in quo genere esset dependentia dilectionis dei a caritate creatura, et hoc non posset salvari in aliquo genere.
Item videtur esse contra divina libertatem, et quod non possit libere communicare caritatem non videtur bene sonare.
Item una radix
retorqueretur in eam, arguit enim quod deus non potest
odire aliquem, nisi in eo positiva sic qualitas mala,
igitur nec stat deum aliquem diligere
Item augmentando infirmitatem suam
in peccato originali non ponitur
aliquid positivum secundum
Item aliter se habet deus respectu malorum et aliter respectu bonorum.
Pro quo notandum est quod similitudo non est bona de odio ad dilectionem, quia dato quod deus non posset odire creaturam nisi malitia exigente non sequitur, quod ita sit de dilectione, scilicet, quod deus non possit diligere creaturam, nisi suo merito exigente, quia considerata immensitate divina non modica. Debet negari consequentia quia non est simile de odio et dilectione dei respectu creaturarum. nam in nobis, ita est virtuosus numquam odiret, nisi malefacientem, et tamen diligit quemcumque alium indifferenter, etiam ad libertatem spectat dare non benefacienti.
Ideo deus aliter se habet concurrendo respectu malorum et aliter respectu bonorum, quia ipse specialiter concurrit praemiando liberaliter se communicando, et respectu malorum se habet non sit, sed non concurrit nisi quantum rigor iustitiae requirit informa.
Respondetur ad rationes huius
doctoris quando dicitur actus aeternus non potest transire supra
rem mutabilem, nisi participet aliquid noviter quod habet rationem
obiecti, igitur aeterna dilectio non potest transire in
Iste doctor tangit materiam
praescientiae et de causalitate dei ad extra tenet opinionem,
quae non est, ut videtur bene solida. unde dicit quod non
stat divinam voluntatem esse determinatam respectu effectus
producibilis
Hic doctores adducunt difficultates multas propter obscuritatem terminorum.
Et ideo distinguitur de complacentia vel volitione quantum ad propositum, nam ipsa potest capi pro praedestinatione, et tunc numquam noviter actus aeternus posset transire supra aliquod obiectum, quia quidquid praedestinatum est ab aeterno est praedestinatum, licet possint non esse, vel causatur pro praedestinatione quae est secundum praesentem iustitiam, et sic noviter potest transire supra obiectum.
primo modo igitur negatur quod actus aeternus sine complacentia possit ferri supra aliquid noviter, quia implicat contradictionem quod aliquid sit noviter praedestinatum, nisi concedatur de christo per communicationem idiotatum. et hoc non esset ad propositum.
Sed cum dicitur quod actus aeternus, quando
causatur pro acceptatione secundum praesentem iustitiam,
potest transire in aliquod subiectum noviter.
Contra arguitur nam
omnes actus ad intra est aeternus,
igitur non noviter fertur in aliquod obiectum,
dicendum quod, si intelligitur
quod deus ab aeterno praedestinavit aliquem esse in aliquo
instanti in quo erit,
Ex his quae tacta sunt circa divinam providentiam inferuntur propositiones aliquo modo materiae declarativae.
Prima propositio
ex hiis propter quae magis admirantur divinam
sapientiam apud tamen intellectum bene dispositum magis
et clarius apparet divinae sapientiae et bonitatis quod
funditas sunt omnium aliqua contra quae intellectus
Secundum corollarium:
sicut male dispositis divina providentia est occasio et causa
per accidens desperationis et odii occasio
Tertium corollarium divinae
providentiae cognitio est maximum contra fortitudinem adversitatem
Remedium virtutis pacie inductum.
Probatur quia cognita divina
providentia adversitates quae contingunt sunt eligibiles
et perfective directiveque creaturae in suum finem.
Et adversitates
sunt quoddam bonum secundum dictamen rectae rationis eliciendum.
Et isto cognito fortuna esset amplexanda nec
esset durior sive adduceret privationem divitiarum sive
privationem sanctitatis cui concordat
nec aegritudo corporis immo nec privatio
famae sunt mala
Ex isto sequitur quod in inferno poena sensus est melior dampnatis quam eis carentia. patet quia licet ille poene non sint ad felicitatem ductive, nec directive sunt tamen creaturae ordinative seu ordinatio quia ille creaturae sunt extra actum merendi pro illos statu nihilominus est in eis quaedam ordinatio quantum cum Reatu est possibile qui non est a deo, sed a delinquente creatura, igitur subtractio poenae Redderet deordinationem maiorem in dampnato quam in applicatione Rei affligentis ipsi creaturae.
Quartum corollarium est quod Deus non posset circa creaturam taliter ordinare quod deberet rationaliter turari vel male contentari de Deo. Patet quia omnis exsecutio divinae ordinationis est effectus divinae providentiae quae dirigit et ordinat creaturam in suum finem.
Quintum corollarium quod
ceteris Remanentibus dampnati deberent rationaliter eligere
tanto gradu cruciari nec minori et haec data
occasione seu otione ut si daretur otio vel esset
in potestate eorum Remanente indignitate quod poena
Sextum corollarium quod providentia non est nec esse potest respectu mali vel culpae immediate. Patet quia providentia est causa effectiva et ordinativa rei in suum finem. Sed peccatum est dispositio contraria deordinativa rei in summum bonum, igitur supra ipsum non cadit immediate executio divinae providentiae et pure se habet Deus permissive respectu culpae et quidquid sit de substantia actus utrum peccatum sit huiusmodi substantia vel sit quaedam actio quae dicit secundum quemdam quod non esset aliquid positivum commissionis probabile est tenere quod peccatum sit quaedam relatio vel quid respectus cuius Deus non est causa, sed solum permittit esse talem respectum et illud salvaretur apud illos qui ponunt quod relatio est res distincta a rebus absolutis. Nam isti dicerent quod relationes non sunt entitates, sed sunt quiddam modi rerum qui non requirunt causalitatem entitatis.
Simile de illis qui ponunt
complexe significabilia,
nam tales non ponunt ea esse entitates,
immo ponunt quod sunt aeterna quae nullo modo
dependent effective ab aliquo nec sunt producibilia nec
indigent causa effectiva et sic diceretur de peccato quod dato
quod ponatur actus inquantum ens non esset sub ratione deformitatis
quia ut sic divina providentia esset eius causa
immediata, nam ipsa immediate est peccatoris ordinativa
ut ex hiis meliora eliciat quia dicit
diligentibus Deum omnia cooperantur in bonum
Septimum corollarium
quod divina providentia non tollit libertatem arbitrii creati.
Patet quia ipsa imponit legem libero arbitrio creato,
igitur dat ei libertatem ad implendum legem vel praeceptum,
nam dato contrario sequitur quod Deus esset peccati causa,
quod est contra corollarium praecedens,
immo si sic,
Deus necessitaret creaturam ad peccandum.
Patet quia si Deus det legem faciendi
Ex quo sequitur quod tamen lege posita stat voluntatis libertas,
et sic divina providentia
non tollit libertatem liberi arbitrii,
immo potius ponit,
nam istud concedunt mores et omnes philosophi,
immo fides
Octavum corollarium,
quod divina providentia non tollit
casum et fortunam in rebus,
et huic additur quod nihil est fortuitum
vel casuale respectu divinae providentiae.
Secunda pars debet esse nota
quia prima causa omnia universaliter
cognoscit et nihil latet ei
quia nihil agit quin cognoscit omnes habitudines effectus
ad suas causas et per consequens nihil agit
praeter propositionem vel intentum,
et quidquid agit, agit cognoscendo
omnes habitudines sui effectus,
sed causa formata respectu sui effectus est agens ad propositionem non
intendens effectum a sua operatione,
ut
Nonum corollarium quod per immutationem divinae providentiae
recedet causa formata ab effectu formato,
nam stat voluntatem creatam tantum divinam providentiam
Et ex hoc patet intellectus propositionis
ubi est maximus intellectus ibi est minima fortuna
Consequenter
dicitur quod executio divinae providentiae respectu universi posset
introduci sed illum Remittitur ad
Ex istis concluditur providentia supremi Dei et eius cura
certa universum et partis eius, et
Pro maiori declaratione heri dictorum
sciendum est quod fatum vulgariter dictum in tertia acceptatione
scilicet, pro enuntiato vel sententiato vel
decreto a deabus vel daemonibus tempore nativitatis
alicuius quod ista opinio potuit habere originem
uno modo per modum demeriti vetularum quae ratione gravium
peccatoris potuerunt etiam dignae illudi a diabolo
et relinqui a deo ut diabolum colerent et divinum
honorem subtraherent et daemonibus attribuerent et hoc
contingit de casu peccati in peccatum quod tangit
Sed quod ita fuit fatum historiae sunt plene,
nam bibilia narrat fuisse magos idolatras
pythones et ariolos
Secundo iste error potuit habuisse originem ex libidine mentiendi vetularum nam illae potuerunt fingere quod haberent decreta deorum cuius penitus nihil erat, et experientia est ad hoc, vel secunda causa potest esse causa quaestus ut parentes aliquid darent huiusmodi vetulis, et ideo dicebant pueros esse fatatos ad prosperitatem et audisse decreta deorum, vel secunda causa est propter inanem gloriam ut Reputantur familiores deo nam se dicebant habere a diis certitudinem de prosperitate alicuius ut huiusmodi vetulae viderentur mira scire.
Tertio potuit habuere ista opinio originem ex deceptione vetularum quae deceptae crediderunt aliquando se audire responsa deorum et daemonum et nihil audiebant et hoc potest contingere pluribus modis, et inter alios modos est fortis et vehemens imaginatio quae potest esse tanta quod vix discretiva non sufficeret discernere inter actum et obiectum. Ita quod illud quod imaginatur creditur esse praesens et sic mulieres deceptae ex consuetudine audiendi potuerunt credere se audire Responsa a daemonibus. alii sunt modi.
Sed prima radix deficit in hoc quia dato quod ita esset non debemus
propter hoc ponere necessitatem fati quia daemon est mendax.
Unde habetur
ipse est pater mendacii
ab initio peccavit
invidia diaboli intravit in orbem terrarum
.
Quantum ad prosecutionem illorum peccatorum forte in alia lectione dicetur si Deus ministraverit.
Ad aliam rationem , quando dicitur quia vel caritas est indivisibilis, et hoc non quia tunc sequeretur quod omnes essent cari aequaliter. si dicatur quod caritas est divisibilis, contra quia caritas non est Remissibilis, igitur non est augmentibilis. antecedens apparet, quia si esset remissibilis hoc esset per peccatum veniale, et hoc non, quia sequeretur duo inconvenientia.
Primum quod aliquis mereatur
tantum sicut
Secundo, sequitur quod aliquis punietur in inferno qui numquam mortaliter peccasset.
Respondetur primo quod dato quod caritas esset indivisibilis non propter hoc, sequitur quod omnes essent deo cari. et posset ista consequentia varie interimi secundum quod sunt varii modi ponentium caritatem non habere partes graduales.
Secundo quia caritas non est intrinsece caritatis nec denominat aliquem intrinsece earum, nam cum aequalitate caritatis in duobus sunt inaequalitas denominationum, ut staret quod aliqualiter participarent caritas, et tamen inaequaliter acceptarentur. et sic denominatio, quae est esse carum deo est extrinseca huiusmodi qualitati, quae est caritas, sed magis Resolvitur ad divinam acceptationem.
Sed contra arguitur, quia omnis qualitas habet rationem specificam per quam differt ab aliis alterius speciei, et illa non est nisi esse illius qualitatis, igitur intrinsecum est caritati quod ipsa sit caritas.
Respondetur quod caritas est alicuius certae speciei et habet aliquid quod est de ratione eius specifica, sed negandum est quod hoc sit Reddere carum, et si arguatur quod esse caritatis est huiusmodi, dicitur quod ibi petitur principium, et sic de directo posset negari.
Et si quaeratur quae est denominatio intrinseca caritatis, hic dicitur quod vocabulum non est impossibilem, nec habemus vocabula concretiva imposita quae communicantur subiecto intrinsece vi huiusmodi informationis, et sic conceditur de omni qualitate vitali. Ita quod qualitas immutans mentem vitaliter ex eo non est aliqua denominatio intrinseca. patet si inhaeret alteri, tunc non illud subiectum cui inhaerebat denominaret.
Secundo non solum denominatio caritatis potest esse maior vel minor per acceptationem, sed etiam potest esse maior vel minor per assistentiam spiritus sancti sibi qui eam vivificat, quia secundum quod spiritus sanctus mentem magis vivificat secundum hoc caritas denominat subiectum magis carum, nihilominus tamen tenetur quod caritas est intensibilis et remissibilis et componitur ex partibus intensivis. et tunc ad rationem, quia tunc caritas esset Remissibilis per peccatum veniale.
Notandum est aliquid de differentia peccati
Secundo daemones graviter peccant et tamen propter illa peccata nulla eis debetur pena, quia deus non vult eos punire eo quod sunt extra locum merendum, licet sint in loco ubi non iuste agant.
Alii autem ponunt aliam differentiam dicentes quod eo different, quia veniale non est legis transgressio, et mortale est contra legem et dei mandatum. Sed ista differentia non videtur bona, quia omne malum est prohibitum nam scriptura prohibitum facere malum et a malo declinare.
Confirmatur, quia ratio peccati consistit principaliter in comparatione ad legem et in deformitate eo quod actus est legi deformis, igitur omne peccatum est contra legem.
Et ideo pro aliquali intellectu differentiae inter peccatum veniale et mortale.
Notandum est quod ex culpa originali creatura rationalis incurrit ignorantiam agendorum ex parte intellectus.
Secundo incurrit infirmitatem et impotentiam quantum ad effectum, et ideo ratione huiusmodi ignorantiae aliqua sunt fugibilia de quibus intellectus pro praesenti via non potest habere sufficiens iudicium practicum suae fugibilitatis. et aliqua sunt eligibilia de quibus creatura in hac vita non valet habere Iudicium sufficiens suae eligibilitatis. et alia sunt de quibus potest habere iudicium practicum sufficiens eligibilitatis vel fugibilitatis facta diligentia. et circa hoc ex parte ignorantiae tota latitudo eligibilium, de quibus intellectus non potest habere iudicium sufficiens eligibilitatis. et tota latitudo fugibilium de quibus intellectus non valet habere rationem fugibilitatis committuntur venialia circa hoc eo quod creatura deberet eligere vel fugere, quae debet.
Secundo ex parte impotentiae creatura incurrit fragilitatem atque infirmitatem suae naturae. et hoc est ex peccato originali. unde ratione peccati originalis consurgunt volitiones pravae et affectus mali, qui sunt primi motus in nobis quos etiam non possumus Reprimere et licet sint pravi, et non possumus eos evitare excusantur, tamen pro illo tempore pro quo non possunt reprimi, et haec facta diligentia.
Et sic omnes motus primi quos
inevitabiliter incurrimus vocantur venialia. et ideo dicitur
quod septies cadit iustus in die, scilicet, venialiter, et resurgit,
et de peccatis venialibus dicitur, et intelligitur illa auctoritas,
si dixerimus quod peccatum non habemus nos ipsos seduximus. et veritas in nobis non est
Veniendo tamen ad materiam et difficultatem argumenti, quae erat utrum veniale peccatum Remittat gratiam. de hoc est duplex opinio.
Quidam dicit quod sic,
de qua videtur fuisse dicens
Alii dicunt contrarium, scilicet, quod veniale nullo modo potest remittere gratiam et non est fortior ratio ad unam opinionem quam ad aliam.
Tamen tenendo prima Respondetur ad rationem in oppositum,
qua arguebatur sic,
quia si sic,
tunc staret aliquem mereri tantum
sicut
Et tunc gratia per venialia
poterit remitti usque ad non gradum,
tunc recedat talis in illo gradu gratiae,
qui est minor quam gradus gratiae noviter baptizati,
tunc suppositis duobus,
quae communiter conceduntur ab omnibus.
Primum quod baptismus sufficit ad salutem,
diceretur quod in illo casu habebitur propositum,
quod consequens non est inconveniens,
scilicet, quod aliquis tantum meruisset,
sicut
Sed, quia millum eorum teneo, quia gratia baptismalis est minima gratia sufficiens ad salutem et milla potest esse minor lege stante sufficit ad salutem. unde imaginandum est quod viator habens usum rationis secundum processum temporis continue obligatur ad maiorem et maiorem gratiae gradum.
Ulterius potest imaginari quod ultra gradum ad quem creatura ad quem creatura necessario obligatur potest habere excessum supra illum gradum ad quem de lege communi obligatur et iste gradus erit constituens ultra gratiam, quae est ex praecepto.
Et
tunc Respondetur ad rationem quod venialia possunt remittere
Respondetur quod non quia eo ipso quod aliquid eius tolleretur eo ipso creatura peccaret mortaliter. et sic tota Remitteretur per peccatum, nec staret aliquid eius Remitti per mortale, quoniam tota Remitteretur. nam cuiuscumque gratiae talis privatio esset peccatum mortale, vel creatura quae ab huiusmodi gratia privaretur esset in peccato mortali.
Aliter dicitur in
hac materia, quia licet peccatum veniale de se non posset Remittere
gratiam, per accidens tamen potest. ubi notandum est quod creatura
rationalis secundum exigentiam status et dona collata
sibi a deo et processum temporis magis obligatur ad
maiorem gratiae gradum. ubi ulterius est advertendum
quod quemque gradum gratiae creatura habuit semel ad illum vel
ad maiorem obligatur vel obligabitur.
Causa est
quia secundum
Et ex hoc habetur quod nulla est gratiae distinctio ad quam obligamur et gratiae sequentis, quia cuiuscumque gradus Remissio esset peccatum mortale.
Et sic peccatum veniale nullo modo potest Remittere gratiae gradum stante communi lege. Et sic apparet quod illa in convenientia ab initio illata non formaliter sequuntur ex positione.
Deinde arguebatur
quod caritas non est intensibilis
quia tunc
deus posset taliter disponere
circa creaturam quod nesciret eam praemiari
Casus est alias positus et est satis levis.
Ideo respondendum quod
in illo casu
Concederet tamen
Advertendum est circa prius dicta quod ea quae tacta fuerunt
quantum ad materiam nobilitatis non sunt intelligenda de
nobilitate politica secundum communem usum loquendi, quia ad dei subiectionem
non sufficit talis nobilitas politica, quae quid
subiectio creaturae ad deum non est nisi amor dei et
voluntas obediendi sibi offerendo se totum deo, et
non reflectendo aliquid in se,
ideo dicit
duas civitates fecerunt duo amores,
amor dei usque ad contemptum sui,
amor sui usque ad contemptum dei
Dico secundo quod ab huiusmodi subiectione et eius umbra
nobilitas politica
Tertio dico quod ad nobilitatem
politicam ultra virtutem apparentem vel existentem
requiritur applicatio ad conferentia politicae.
Unde quantumcumque
quis esset virtuosus non propter hoc diceretur nobilis
Ideo dicitur consequentur quod servitus peccati non tollit nobilitatem politicam, saltem cum diu non duret.
Item dicitur quod servitus peccati non etiam tollit dominium, nam sacra scriptura praecipit quod servi obediant dominis suis supposito adhuc quod sint in peccato. qui nec sunt de intrinsecam ratione nobilitatis non pertinet ad propositum nec pro nunc investigabitur et cetera et cetera.
Veniendo ad materiam principalem satis ex declaratione habitudinis ipsius dei ad creaturam apparet quod deus est solum obiectum licitae fruitionis et obiectum beatificum, quia in nulla creatura Reperitur ratio fruibilis vel terminantis finaliter vel satiantis. unde fruitio ordinata potest sic describi, fruitio ordinata est dilectio dei propter se.
Sed contra arguitur ex dictis
Item arguitur contra illud propter se, quia vel li 'propter se' capitur negative vel positive, non negative, quia tunc creatura esset fruendum, quia virtutes propter se diliguntur quia virtutes possunt diligi et quod illa dilectio non Referatur in aliud, si capitur positive oportet quod sit alterum duorum modorum vel quia huiusmodi dilectio habet li propter se tamquam partem obiecti, vel quia huiusmodi dilectionem praecedit amor dei alius propter quem amor dei causatur quia non videtur alius modus explicandi li propter se, sed neutrum est dicendum quia si detur principium, tunc Realiter erit bis obiectum eiusdem dilectionis si li propter se sit pars dilectionis obiecti dei, nam tunc Replicabit idem quod non videtur conveniens, si detur secundum tunc numquam staret habere unicum actum diligendi deum fruitione, sed semper duo Requirerentur quod non videtur conveniens.
Aliae rationes possunt induci quia quaereretur qua dilectione una persona divina diligit aliam, quia videtur quod persona in esse personali non habet rationem obiecti fruibilis, quia tunc essent plures rationes obiectales fruibiles.
Item quaereretur qua ratione pater diligit filium, et sic si filius in esse personali non dicat rationem fruibilis, ergo nec rationem bonitatis.
Etiam quaereretur de tota civitate, etiam apud
Item
Secundo possunt esse causa Rememorativa ad istum sensum quod faciant ostendere materiam obiecti fruibili et ex hoc inducunt in considerationem ipsius.
Tertio possunt considerari alligando et movendo
potentiam, nam ex Receptione beneficiorum creatura Redditur promptior
Auarto possunt concurrere in genere causae efficientis
Quinto possunt concurrere in genere causae finalis, sed non essentialiter ordinat et iste est intellectus de quo magis ad propositum, in materia possunt enim concurrere beneficia vel dilectionis fruitione in genere causae finalis sic quod Realiter moveant per modum finis ad productionem dilectionis respectu dei non numquam per modum finis essentialiter ordinati, sed sic quod deus et beneficium ex parte obiecti sicut sit non quod beneficium sit finis. et quod deus essentialiter ordinetur sibi nec amores huiusmodi obiectorum habent talem ordinem essentialem, sed magis econverso quia ultimum in executione est primum in intensione et sic non sequitur quod magis diligantur beneficia, quia non est ordo essentialis sic quod deus ordinetur in beneficium nec amore beneficii est prior essentialiter amore dei, sed quod concursu et extrinseco et accidentali concurrit ad dilectione dei, et sic non diligo deum propter beneficium sic quod beneficium sic causa finalis essentialis propter quam diligo deum. si autem li 'propter' dicat causam occasionalem, tunc poterit concedi quod deus diligitur propter beneficia, quia beneficia sunt causa occasionalis propter quam deus diligitur.
Quantum
Sed est alius modus magis gratus, ubi
advertendum quod ad dilectionem dei fruitivam concurrunt duae causae.
una est praeceptum legis universale. alia est ratio deitatis sumpta
et subsumpta sub lege universale in minori. verbi gratia solus deus
est super omnia diligendus
Et istam viam ponit
Consequenter continuando materiam inceptam, infertur ex praedictis quod humana investigatio nec debite nec sufficienter dirigit tam intellectum practicum quam speculativum.
De
Quantum autem est de intellectu speculativo, patet conclusio nam
sicut dicit
sic
Et circa hoc sit haec conclusio:
investigatio humana non
nuta
Sed contra istam
inseparatum
entia nolunt male
Respondendum
Chaldaei et Gentiles in principio,
amx
Secundo notandum quod nedum hoc potuerunt habere ex consuetudine
illa
Tertio propter quamdam necessitatem,
Deus voluit concurrere cum
philosophis
ut unum Deum solum praedicarent propter necessitatem,
Et forte nedum habuerunt praedicta tria secundum fidem super
quod notat
Et quando obicitur sibi ex dicto
nullus
non oportebat philosophos et gentiles expresse habere
notitiam omnium
Et si dicatur quod cum hoc quod posuerunt unum solum Deum supremum erraverunt contra
aliquo
Narratur etiam quod
sensum
felicitas humana
Sequitur ex praedictis quod ab initio,
fides fuit investigationis humanae directiva,
et quod sine ea non fuisset aliquid vere scitum de
Ex quo
secundum
duae enim sunt servi conditiones
sufficit
Ex praecedenti lectione apparuit circa
fatum quadruplex opinio. et error primus
fuit illorum qui credunt quod ex immutabilitate divinae potentiae omnes effectus necessario evenire.
secundus fuit illorum credentium ex causarum
Ex quo apparet quod triplex est Rerum series, prima est
intelligentiae et isti vocaverunt
Hiis tamen
quattuor erroribus additur alius error negantium
propter Radicem negationis, nam antiqui philosophorum
ut
Et ex hac radice negaverunt fatum,
et licet ista conclusio potest concedi
quantum ad mentem eorum,
nihil tamen eorum radix est erronea.
Dicitur tamen quod nihil est fatum
quia dicit
si quis potestatem vel virtutem dei nomine
fati appellet sententiam teneat et linguam corrigat
Secundo dicitur quod licet apud vulgus et simplices usus fati sit periculosus ne coincident cum sententiis gentilium Inter cum litteratos et doctos nullum est periculum.
Ubi notandum est quod fatum multipliciter potest accipi in bona significatione.
Unde ut
fatum dicitur a for faris
semel locutus est
per quem omnia facta sunt
per quem fecit et saecula
Secundo modo
sumitur factum pro divina providentia
quae est rerum in summum finem directiva
ut tangit
Tertio modo sumitur pro
Consequenter imaginandum
est quod huiusmodi ars explicatur successive ad extra
secundum varia tempora et loca, et secundum hoc divina
providentia est quasi artificatum, nam Res quae producuntur
eo ordine producitur quo conceptae sunt in mente divina
nam Rerum explicatio vocatur isto modo executio
divinae providentiae ad extra quae est Rerum mutabilium se
ipsa immutabili explicatio et effectuum omnium
ad extra provida executio.
Unde
fatum
est inhaerens rebus mobilibus dispositio per quam
providentia suis quaeque nectit ordinibus
Et ideo secundum hanc acceptationem tota latitudo omnium operationum quae fiunt diceretur esse fatum et sic temporalis explicatio Rerum ad extra diceretur esse fatum et non esset aliud nisi res sic ordinante inter se.
Et iuxta hanc acceptationem non stat aliquid fieri et non fieri a fato hoc modo quia si fiat a divina providentia, tunc fiat a fato et adhuc praeter omnes Res quae producitur vocaretur fatum illud quod fit secundum debitum ordinem ad suas causas et sic possibile est quod aliquid evadat ordinationem divinae providentiae quantum ad hoc et quandoque causae sic ordinatae respectu effectus vocantur fatum.
Secunda conclusio stat aliquid fieri contra fatum Recipiendo
fatum tertio modo. patet quia aliquis erit effectus divinae
providentiae qui potest non fore igitur stat aliquid fieri
contra fatum secundo modo captum, nam sortes potest non facere
illud quod fatatum est ei fieri et hoc est clarum ut
sicut diceretur ordinatum esse quod
Quarta acceptatio est ut fatum dicatur explicatio
divinae providentiae circa Res tempori subiectas et ista
acceptio est strictior quam praecedens. nam hoc modo
illa quae subiacent aevo non subiacent fato et
illo modo capit
Et secundum illum modum Recipiendi fatum, sit
ista propositio stat quod liberum arbitrium non subiaceat
fato patet quia si superne menti haeserit etc., igitur stat
aliquem se absolvere a temporalibus et quod huiusmodi
a motibus communibus se alienet et quod nullo modo motus temporalis experiatur et talis sit absolutus
a temporalibus habet vitam quietativa propter inhaesionem
ad centrum et ad immobile bonum propinquitatem, iuxta
hoc intelligitur dictum
Quinta acceptio fati est
quia accipitur pro naturali causarum influxu et earum necessaria
convexione inter se et ad
Sexta acceptio
est iuxta
Hic tamen est notandum quod fatum non est
causa necessaria effectus fatalis, immo contingenter
procedit a fato et haec apparet tam ex parte corporis
quam ex parte animae, nam ex naturali dispositione
Sed huic fit
additio quod fatum est inclinatio quae esset secundum institutum
naturae communis, et secundum hoc salvarentur multa dicta poetarum
et vulgarium quia provisione divina specialis
est cura naturae communi praeter specialem curam quae esset de
conservatione principum ad corrigendum defectus
in
Unde de
Septimo sumitur fatum pro conditionibus
rerum naturalium et suis proprietatibus intrinsecis de quibus est
dictum quod rerum productarum conditio naturalis est quod habeat
termen a quo cum producuntur de non esse ad esse et
medium quo perveniant ad finem vitae et termen
ad quem qui est corruptio rei et illud aptatur tribus
partis
Octavo,
capitur fatum prout est dispositiones rerum et hoc secundum
scripturae testimonium quod creatura producta sit in numero
et mensura et pondere, in numero quantum ad substantiam
Aliae rerum habitudines possent applicari hic et maxime illae quae concernunt philosophiam quae sub illis vocabulis describerentur. Sed vulgus non capiens horum intellectum et sententiam cecidit in errores varios.
Sciendum est quod in lectione praecedenti
dictum fuit quod Deus est subiectum theologiae.
Et hoc secundum unum modum sive sub
Ubi
ideo deo attribuimus vivere
neg
quod in quolibet melius est ipsum quam non ipsum
Verbi gratia,
esse
Unde hic
Et breviter ut istud intelligatur
defectuum
Ideo pro nunc dico quod ista opinio de
Ex ista imaginatione sequitur
quod omne nomen proprium sive aequivoce dictum de Deo
quilibet conceptus Deo proprius
Deus
Et ideo proprissime responsum fuit Moysi quaerenti ab ipso
ego sum qui sum
qui est misit me
aliud est res ipsa et suum esse
Unus
Alius modus
istius
Sequitur ergo quod omnis conceptus proprius de Deo significat esse,
et per consequens, dato quod sit simplex,
tamen aequivalet
De subiecto enim theologiae
Utrum autem sit notitia contingens est alia
sine adiutorio fidei
minimus error in principio, in fine maximus est
Consequenter circa
ipsam primam causam nihil posse agere ad extra nec etiam
aliqua cognoscere
Deum nihil curari sed voluptari
omnia
Consequenter ex eadem radice
negavit
praescientiam negavit
Ubi est notandum quod datur latitudo conceptuum ipsius Dei quorum
quilibet est aptus natus esse subiectum theologiae
Alii essent secundum
contingenti
conf
Sequitur etiam nullus effectus potest adaequari divinae
in latitudine creabilium
Sequitur ulterius quod ex defectu
Et breviter
Sciendum est quod in praecedenti lectione dictum
est quod quaelibet creatura potest concurrere
obiective,
Primo enim tangebatur quod notitia
q
eo
Secundo dicebatur quod notitia
sive cognitio non dicitur
Tertio dicebatur quod notitia
non dicitur notitia ex habitudine ad
potentiam perceptivam ut eius activa
quia prius natura, saltem
intellectiva
Et antequam veniam ad principalem difficultatem materiae tactae,
scilicet, ex quo notitia dicitur esse obiecti repraesentativa. Advertendum est quod
notitia potest dici alicuius obiecti
rnp
Secundo, aliqua notitia potest esse alicuius obiecti notitia,
propter aliquam determinationem, ita
alicui
Tertio contingit de re causari notitia in particulari ut
Ulterius advertendum
distributiva
distincte
Indistincte et confuse cognoscet
Cognoscet etiam
Quantum autem est de notitia universali sibi non repugnat quod sit
distincta, unde circa hoc posset imaginari quod notitia
Veniendo tamen ad propositum principale ponam tres conclusiones
vel repraesentativus sui obiecti ratione convenientiae specificae
Prima conclusio:
notitia sive conceptus non dicitur repraesentativa vel repraesentativus
Secunda conclusio: conceptus non dicitur
Tertia conclusio:
conceptus non dicitur esse sui obiecti repraesentativus
ex conditione
Quarta conclusio affirmativa
habitudinium
Et ista conclusio
Item, quia causantur
a causis eiusdem speciei omnino eodem modo se habentibus
in potentia eodem modo se habente, quia
de
rm
rm
sit
Item, videtur quod species se habeant sicut numeri,
et istud videtur esse imaginatio
ubique
Item, arguitur
et fortius ex qui nominis denominationis
perfectum simpliciter est quod semper
est melius ipsum quam non ipsum
Ex
Sortis
Deinde
probatur prima conclusio negativa,
scilicet quod conceptus non sit
sui obiecti repraesentativus ratione similitudinis.
Item,
Ex istis, antequam veniam
ad
Primum corollarium:
Secundum corollarium:
tenebo
Tertium corollarium:
u
Quartum corollarium:
Pono ergo oppositum quia non
ideo
Continuando materiam inceptam primo praemittam unam propositionem deinde corollaria.
Prima pars est
Secunda pars apparet ex duplici radice. Primo ex immensitate fecunditatis sponsi, qui perfecte coniunctus est suae sponsae, ad generandum veritates ecclesiae necessarias pro salute et regimine humanae creaturae, et nedum generat veritates ad salutem pertinentes, sed generat regulas honestatis et non solum quantum ad intellectus reformationem, sed quantum ad affectus gratificationem.
Ex prima parte sequitur primo quod licet scripturae continentia
et ecclesiae fecunditas quantum ad conferentia salutaria adaequantur.
Maior tamen est actualis continentia scripturae
quam sit actualis fecunditas ecclesiae,
vel quam sit fecunditas ecclesiae ad actum reductae.
Patet quia scriptura continue est
respectu omnium veritatum tangentium humanae speciei et ecclesiae regimen gratuitum
et actualiter continet omnem huiusmodi veritatem, sed fecunditas ecclesiae non
actualiter reducta est respectu cuiuscumque veritatis, et maxime respectu illorum
quae sunt ad salutem pertinentia, licet ecclesia non esset actualiter informata de
processione spiritus sancti ante convocationem consilii generalis, nec in hoc
ecclesia erit determinata.
Ita etiam sunt multi casus possibiles de quibus ecclesia
non est actualiter instructa et tamen continentur in scriptura sacra.
Tamen ecclesia
est per quamlibet veritatem in qua non actualiter est instructa
Secundum corollarium:
maior et altior est scripturae
continentia quam sit
quis est iste, qui venit de Edom
tinctis vestibus bosra
Immo posset tertio inferri quod maior est scripturae
continentia quam sit
Quartum corollarium:
sicut sacra scriptura principaliter
oculetur me
osculo oris sui
Ubi notandum est quod in incarnatione Verbi humanitatis
Christi, primo legit in Verbo omnem veritatem. Et quid in scriptura sacra
continuetur et legendo intellexit
quia secundum
Quintum corollarium: licet omnia in scriptura continentur non tamen evidenter nobis, causa huius est duplex, scilicet duae partes. Prima est quod infinitas librorum non sufficeret ad explicandum mysteria in sacra scriptura contenta, ideo non potuit esse quod illae veritates evidenter explicarentur omnes, quia ad hoc requiretur infinita multitudo voluminum et adhuc non sufficerent.
Secunda causa est quia ut sponsa christi sub timore viveret et cum devotione adiutorium spiritus sancti impetraret humano deficiente intellectu ad scripturae sacrae intellectum requireretur ut fieret advocatio et supplicatio ad sponsum, ut generaret veritatem de sponsa sua pro solute fidelium.
Sextum corollarium:
rota in medio rotae
Ex quo patet quod scriptura est omnis veritatis tam practicae quam speculativae realiter contentiva. Et debet imaginari velut exemplar correspondens libro vitae adaequate et quod nihil scribitur in libro vitae ad intra quin sit in scriptura positum et expressum ad extra.
Octavum corollarium quod prophetae non plene intellexerunt suas
prophetias, nec
Consequenter infertur quod probabile est dicere quod quinque
libri
Decimo sequitur quod scriptura sacra sufficit pro plena
instructione vitae humanae quantum ad intellectum etiam sufficit pro plena
instructione morum quantum ad affectum prosequendo vitam aeternam. Id est,
sufficienter continet veritates pro intelligentiis instructione et regulis quantum
ad rectificandum affectum, licet indigeat explicatione, scilicet ut sponsus
Ex quo sequitur quod urgentibus necessitatibus circa fidem et ecclesiam maxime vacandum est bibliae in qua continentur remedia et provisiones requisitae ad remediandum contra morbum ecclesiae.
Duodecimo sequitur pastorum spiritualium qui relinquentes sacram scripturam ad libros humanatus inventos convertuntur quorum finis est bonum temporale praecise nec in eis est salus.
Tertio decimo sequitur quod in infinitum maior est sponsi
praesentia ad ecclesiam quam sit
Quarto decimo sequitur quod ecclesia circa fidei veritatem nullum potest generare monstrum. Patet quia sponsus est veritas summa et bonitas quae realiter reddit sponsam immaculatam. Igitur a sponso et sponsa non potest error veritatis procedere nec moralis pravitas provenire, igitur corollarium verum.
Quinto decimo sequitur quod quamvis sine monstro vel
monstrositate sint multa capita in corpore sponsae, ad unum tamen ordinata.
Praeter illud caput quolibet subtracto, nihilominus remaneret
Secundo dicitur quod subtracto capite principali vel
cuiuscumque illorum non tollitur vita ecclesiae, quia in fide principaliter est unio
fidelium et in caritate, nam fides et caritas potissime et principaliter uniunt
fideles iuxta
illud in
multitudinis credentium erat cor unum.
Tertio caput influens vitam est sponsus qui habet vicem capitis influentis, ideo remanente capite principali, nec tollitur vita nec est ecclesia monstruosa.
Quarto si sic, sequeretur quod vacante sede apostolica esset
ecclesia monstruosa et esset mortua et careret vita consequens est falsum, quia dato
hoc quod sedes apostolica vacaret, nihilominus adhuc remaneret
Sexto decimo sequitur quod licet unitas capitis cum ecclesia
sequatur ex sacra scriptura, sicut unio Christi qui est sponsus est ad ecclesiam vel
sponsam, oppositum tamen non videtur esse proprie contra fidem nec fidei dissonum.
Vel sic, licet unum esse summum pontificem habeatur ex sacra scriptura, contrarium
non videtur esse contra fidem. Ubi notandum est quod ex usu doctorum lata est
differentia dicere
Consequenter posset inferri septimo decimo quod ex provisione naturae et sollicitudine circa humanam speciem et ex gratuita dei providentia posset fundari positio de auctoritate quae debetur universitati. Circa ardua fidei et ecclesiae regimen quod narrare esset valde longum, sed sufficiat circa haec praedicta considerare, etc.
Postquam expediti sunt quatuor primi articuli in lectionibus
praecedentibus, restat nunc consequenter expedire de quinto, in quo videndum est: utrum
'Deum esse' sit demonstrabile? Et hoc excludendo statum beatorum, de quibus non est
dubium quin, ex praemissis evidentibus et prioribus, causa doctrinae quoad nos statim
Secundo possunt ex notitiis in proprio genere evidenter et in
consequentia evidenti
Non
Nec debet etiam quomodo intelligi de statu innocentiae quod non est
dubium quin in statu innocentiae esset evidenter demonstrabile 'quod Deus est', et nedum
theologice, sed etiam in puro lumine naturali. Ita quod
Nam
perfectiora
Et ideo solum restat difficultas, utrum 'Deum esse' sit demonstrabile in lumine naturali in statu naturae lapsae.
Circa quam materiam
Unde potest consequenter dici quod, de Deo nullum conceptum verum
habuerunt antiqui philosophi ex suis puris naturalibus. Et hoc satis
ei
Secunda conclusio: 'Deum esse' est theologice demonstrabile in
lumine naturali, id est, 'Deum esse' in lumine naturali potest demonstrari adiuto
tamen fide. Et hoc est proprie demonstrari theologice, sicut patet ex
praecedentibus
quia sicut alias dictum est
theologia procedit ex lumine naturali adiuto fide et quod ita sit primo ad hoc sunt
testes
Ubi advertendum est quod aliquid dicitur demonstrabile esse in
ordine ad aliquam potentiam, cui apta
Secundo notandum est quod demonstratio non debet censeri
demonstratio, nisi respectu potentiae debito modo dispositae. Unde ad assentiendum,
utrum A sit processus demonstrationis respectu potentiae intellectivae humanae, non
est considerandum, utrum
Advertendum hic quod
Et quia antiqui sapientes reputaverunt illud esse demonstrabile
et quod rationes
Quantum est circa
Quod autem non a se,
nihil gignat se
,
Item
Sed forte diceretur quod est processus in infinitum in talibus
causis. Sed sine dubio apud intellectum bene dispositum hoc negaretur,
Verum est quod doctores faciunt calumnias, et forte in lectione sequenti
Prima suppositio est quod in tali ordine, illud quod est superius semper est perfectius, ita quod, imaginando primum effectible illius ordinis et continue in infinitum ascendendo, esset ordo perfectionis talis, quia semper superius esset perfectius, et illud videtur quasi evidenter notum.
Secundo supponit quod creatura quantum est perfectior tantum
est dependentior.
Ista suppositio non
Item considerata habitudine creaturae ad Deum, creatura quasi
accidens a substantia
Tunc istis suppositionibus habitis
Alia ratio potest esse ex infinitate artificii.
Item potest argui ex
Item
Item
entia nolunt male regi pluralitas
principum mala, unus ergo princeps.
Aliae sunt rationes plures quas faciunt doctores ad probandum
'quod Deus est',
Consequenter ad materiam inceptam,
praecedenti
Quantum ad hoc: dictum est enim prius quod demonstrabile est 'Deum esse', tunc consequenter videndum est de eius unitate.
Pro quo, sit haec prima conclusio: necesse est 'unicum esse Deum', ita quod impossibile est plures esse deos.
Probatur conclusio, quia
Item pluralitas individuorum in eadem specie semper est propter
imperfectionem individuorum.
Ergo
ponitur
Item si essent plures dii in eadem specie tota latitudo in se considerata quo ad pluralitatem individuorum in ipsa inclusam esse maioris perfectionis quam aliquod perfectius
Item, si perfectio illorum duorum individuorum concurreret simul unitive, perfectio resultans esset perfectior quam perfectio alicuius illorum per se sumpti, et sic patet propositio declarata.
Alia possunt esse plures dii,
sed
Ad istam materiam doctores multi,
sicut
Contra
tamen istam
Secundo non potest evidenter probari via doctrinae
Ad ista,
Sed quid
Quantum
Item ex actibus nostris concluditur quod agat libere
quia cum ad
omnem actionem necessario concurrat
Item
Respondendum ergo est ad rationem secundum theologiam et
Ad aliam rationem:
quando dicitur quod non potest probari a
posteriori ex creaturis quod Deus sit infinitae virtutis, negatur
Primo quia licet creatura sit finita,
tamen ad sui productionem
Item, nisi sic, non
Item licet quaelibet creatura absolute in se considerata esset
solum finita, tamen creaturarum inter se sunt infinitae
Sequitur ex dictis quod in quolibet genere
producta
Et si dicatur contra:
componebat
Secundum tactum prius, quicumque effectus qui producitur requirit
immensam
Primo: quod effectus ille non produceretur, quia nulla influentia
activa finita
Secundo
videtur
Utrum autem
homo generat hominem et sol
hunc mundum esse contiguus
lationibus superioribus
ut inde tota virtus gubernetur
Et sicut dictum est de causa efficiente, ita proportionaliter
dicendum est de causa finali, ita quod sicut absolute quaelibet causa efficiens
secunda
Quantum autem est de ratione
Primo quia non est evidens
Secundo dicunt quod non est evidens quod aliquid fiat absolute.
Nam aliqui plures philosophi posuerunt rerum aeternitatem, sicut fuerunt illi qui non
posuerunt materiam et formas quos impugnat
Tertio dicunt quod non est evidens
quin aliquid fiat a se. Pro
quo colorando ponatur casus
quod aliqua res producatur subito in aliquo instanti.
Item, ex quo productio est vere actualis, quare
Item, B potest concurrere ad producendum A, quia non videtur
maior repugnantia quod A concurrat ad productionem B quam e converso,
Et per consequens,
cum omnia praedicta sint inevidentia,
Consequenter de processu in infinitum, non est evidens quin sit
processus in infinitum.
Et
Hic est notandum secundum quod alias tangebatur, quod aliquid
esse demonstrativam debet attendi penes intellectum bene dispositum. Secundo notanda
est, una
Ex quo sequitur quod duplex est causa sic
Unde quantum est de evidentia sufficiente in praesenti materia,
tenendum est quod ratio
Item,
Et si dicatur de philosophis,
qui oppositum opinaverunt,
eos reprobat
impossibile est quod aliquid generet se, ut sit
proprietatem
Pro cuius declaratione est sciendum est quod in eodem instanti
Et tunc ad rationem quando dicitur,
Dictum est prius quod divinae simplicitati repugnant influxus formalis et materialis. nunc Restat solvere rationes in contrarium factas.
Et primo occurrunt rationes philosophorum ponentium quod deus concurrit
in triplici genere causae et secundum aliquos in quadruplici
respectu omnium quae fiunt, ergo in genere causae formalis deus potest
concurrere secundum opinionem philosophorum. et nedum videtur esse philosophorum
opinio secundum etiam
Ad ista primo dico quod in ista materia auctoritas philosophorum non est multum ponderanda, nam sicut alias inductum est primi philosophantes non posuerunt aliquid ultra sensibilia esse deum quid terram, quid aquam, quid aerem, quid ignem, quid deum caelum vocaverunt, et Ideo ex parte nudae investigationes humanae praeter Remotionem mediante vel immediate, si de deo habuissent notitiam, deum non posuissent nisi rem corporalem.
Dico consequenter quod illi qui revelatione vel alio
adiutorio de deo habuerunt notitiam, non tamen sicut deum
glorificaverunt. Ideo lapsi sunt in errores et idolatriam
et cultus idolatriae adorando creaturas repraesentans
ipsas esse deum et similiter exhibentes reverentias deo
debitas,
sicut patet
Pro aliquali tamen declaratione, opinio philosophorum quae in particularum esset magnae difficultatis ponam aliquas generales propositiones.
Prima propositio: licet deus sit simpliciter et absolute primum rerum principium, non tamen est primum in genere causae materialis vel formalis.
Istam propositionem expresse
ponit
Prima pars patet
portans omnia verbo veritatis suae
ex ipso per ipsum et in ipso sunt omnia
,
ergo respectu creaturae deus videtur habere aliquam habitudinem continentiae
similem ad habitudinem materiae ad formam quantum ad aliquid.
Et iuxta hoc
Ita quod si bene resolvatur opinio
Secunda pars conclusionis patet quia tendere in aliud est per illud aliud perfici, et hoc est deo impossibile, nam deus est plenitudo totius perfectionis, nam sicut alias deductum est, in deo est omnis immensa perfectio sibi possibilis et actualiter et semper. Ita quod deus non potest in aliud ordinari, sed omnia ordinantur in ipso, ergo etc.
Primum corollarium:
contra
Alia propositio: quamvis deus sit fons summae bonitatis et effluat in varias rerum species a qualibet tamen immense et aequaliter distat.
Prima pars est satis clara ex communi theologia quia per ipsum omnia facta sunt tanquam a prima causa et fontali bonitate ipsius quod autem a creaturis distet nomen est quia independens est creatura autem est dependens, differentiae etiam in deo et creaturis reperiuntur et conditiones oppositae et contrariae quae non possunt esse eiusdem rei adaequate.
Ex quo sequitur
falsitas opinionis philosophorum
Alii vero dicentes
deum et materiam primam et omnia esse
idem dixerunt
Et non dico inter laicos
credentes se in hoc deum adorare,
et licet
Alia propositio licet deus sit omnium specierum omnipotens
artifex non tamen agit per exemplaria ab
eo distincta
filius dei est ars omnipotentis plena rationum viventium
Alia propositio:
licet deus
omnia numero pondere et mensura
Secunda pars satis patet ex dictis.
Prima pars est sacrae scripturae
undecimo capitulo
Ideo deus vocatur forma, non quod realiter informet, sed quia in se continet eminenter et perfectiori modo operationem attributam formae, etc.
Unde circa hoc
Advertendum est
secundo quod
Consimiliter imaginandum
est quod creatura est tantae imperfectionis quod non
sufficeret esse nec conservari nisi deus quodam modo adhaeret.
Et ideo deus dicitur esse quodam modo esse creaturae quod quid
esse debet intelligi de esse causale, quia creatura
non habet proprie esse as se, sed a deo.
Ideo deus habet rationem formae,
quia format et figit rem in esse.
Secundo modo potest intelligi quod deus sit forma
Rerum quia deus vivificat res per proprias operationes debitas
Alio modo respectu infimae speciei,
et perfectiori modo respectu superiorum speciei ad operationes
proprias exercendas,
et sic continue ascendendo secundum perfectionem
Rerum sive specierum deus concurrit perfectiori et perfectiori
modo quantum ad effectum ad exercendas perfectiores operationes
proprias debitas perfectiori et perfectiori specie, et
ideo ratione proportionalis existentiae ad formam rei deus dicitur
esse forma rei, quia per ipsum Res vivificatur secundum operationes
sibi debitas principalius et perfectius quam a forma, et in tantum quod
imaginati sunt aliqui quod creatura in esse producta et conservata
esset cassa operationibus nisi praeter infuentiam universalem
quamvis esset influentia congrua formae esset influentia
specialis vivificans creaturam. Ista facit creaturam exire
in operationes proprias sibi debitas quae,
si spiritus intus alit
Quantum spectat ad propositum et pro maior declaratione materiae praetactae, sciendum est quod triplex est divinae providentiae executio.
Una est per influentiam summi boni
cunctis providentis, et hoc modo ipsa non est res
ad extra, sed est volitio divinae quae semper est uniformis
respectu omnium effectuum quae fiunt ad extra quia
ipsa est pura et summa libertas simpliciter immensa
et quantum ad effectus arduos et infimos
Secunda executio est respectu causarum
secondarium executio divinae providentiae non naturalis sed voluntaria
quam faciunt angeli non appropriati naturaliter corporibus vel orbibus
vel materiis corporeis, et isto modo
Consequenter considerando
rerum dispositionem optime factam et habitudines Rerum inter se
per hoc explicatur divina sapientia quae ita bene scivit
ordinare quod officium pertinet ad
Consequenter descendendo ad ultimam
Nam aliquod officium est circa bonum commune humanum
quod est
Ex quo apparet quod angelorum officium est certa humanas politias et huic addunt doctores et translatio Regnorum spectat ad eorum officia ut si princeps voluerit inclinationibus angelorum obedire a principatu corruat et a divino.
Aliud habent officium nedum circa communem politiam et eius
Rectores sed etiam circa quamlibet personam et totam politiam
simul et ad hoc deputantur archangeli
ad annuntiandum et revelandum illa quae tangunt
Ex hoc apparet quod divina providente gratia angeli prompti sunt ut doceant et homines instruant circa fidei cultum et sacram religionem.
Aliud est officium respectu particularis personae
et suorum actuum communium, et sic dicunt sancti quod cuilibet
rationali creaturae datus est angelus cuius officium est
de singulis instruere creaturam bona consequendo et
a malo retrahendo. Et ideo
in
angelis
suis mandavit de te ut custodiant te in
omnibus viis tuis
Sed hic est difficultas, nam dubitatur utrum angeli non naturaliter inclinati ad orbes vel ad alia. corpora movenda respectu naturalium actionum concurrant effective.
Et si aliqui utrum omnes et
quia materia est positiva congruitate potest dici sic quod secundum ordinem
essentialem perfectionis secundum hoc est ordo influxus
ita quod angelus immediate sub deo non modo naturaliter
et naturaliter modo, sed in modo voluntario agit respectu operationum
naturalium hoc est probabile. Sed tamen nolo illud asserere
propter articulum condemnatum parisius qui dicit sic, dicere
quod angelus moveat orbem solo voluntatis imperio error
.
Intelligitur tamen iste articulus de angelo appopriato orbi qui tamen poterit ratione sui motus in multas operationes naturales et etiam voluntarias.
Secundo diceretur quod angelus agens per voluntatem non sufficeret producere operationes inferius nisi concurrentibus aliis causis naturalibus et naturali modo Requisitis, et sic angelus non coniunctus orbi movet orbem non solo voluntatis imperio, sed movet una cum intelligentia praerequista et concurrente quae superior est.
Tertio potest dici quod Resolvendum est ad divinum decretum quia ordo causalitatis non semper sequitur ordinem rerum intrinsecum.
Sequitur de influentia naturali prout est ad propositum. Difficultas est qualiter motores orbium vel causae superiores naturaliter agentes ordinantur et qualem habeant inter se dependentiam et qualem ordinem habent in agendo utrum, scilicet, quaelibet intelligentia sufficiat se sola individuum vel speciem producere et certa hoc sunt multi modi dicendi.
primum est
quod prima intelligentia coniuncta orbi dato quod non moveret
se solo orbem, habet tamen naturalem causalitatem
Consequenter ponunt isti astrologi quod planetae et orbes planetarum non habent in se imagines Rerum sed sunt successivi influentiarum trium superioris orbium ut a primo orbe capiant in genere vim producendi inferiora.
A secundo orbe capiant vi producendi
species tales. a tertio orbe capiant vim producendi
figuras. Sed isti planetae et eorum orbes habet
ex propria natura vim ponendi in effectu et in esse rem
individualem secundum accidentia et influentias proprias, nam
ex istis influentiis aggregatis resultat effectus
hic inferius quia generaliter causandum habetur a prima
sphaera, et quiditas habetur a nona incipiendo a suprema
est secunda incipiendo ab infima ipsa est nona et
figura habetur in octava, vel in tertia secundum alium modum
computandi. Sed particulatio est in planetis septem,
et ideo planete movetur tot diversis motibus ut influentiam
quam non habent consequenter et ista est radix
et diversitas motuum planetarum ut,
scilicet consequantur
vim receptam a sphaeris superioribus, et secundum hoc
est ibi concatenatio mirabilis, nam omnis motus,
Alia imaginatio quae apud quosdam videtur esse contraria primae, apparet tamen secundum proprium iudicium quod sacris coincidat cum prima, nam planetae sunt effectum hic inferios primo et principaliter effectivi et ideativi et continent rationes causales universaliter enim effectum et cum hoc rationes nedum universales sed quidditative et nihilominus non possunt in effectum seu in actum nisi superiores orbes influant cum eis influentia satis generali et modicae perfectionis. exemplum sicut ponitur quod calor est naturaliter suae specie contentivus et productivus ita planetae sunt omnium effectuum productivi, et sicut calor non potest multiplicare nisi radiatus lumine, ita planetae non possunt producere effectus nisi Radiantibus superioribus orbibus et intelligentiis et sic superiores tunc concurrent cum planetis non proprie et efficienter producendo effectus secundum illum modum sed actuando planetas ad effectuum productionem, ut lumen non producit species colores, sed tamen color non potest producere species nisi adsit praesentia luminis.
Tertia via
quod planetae habent proportionales stellas fixas in octava
sphaera quaequid stellae fixae Recipiunt influenciam
a nona sphaera, et ideo effectus fiunt, nec a planetis
sic quod contineant principaliter effectus, Sed aeque primo
stellae fixae et planetae continent effectus inferiores,
verum est tamen quod aliquae stellae sunt aptae aliquibus
Notandum est tamen quod rationes scientiales et causalitates causarum inferiorum non semper Requirunt causam superiorem eis correspondentem adaequate sed sufficit quod sit communis influentia vel causa quae ut plurimum est communis propter varietatem influentiarum quia numquam est influentia respectu unius speciei adaequate, nam quaecumque sit influentia seu dispositio caeli applicata igni adhuc produceret ignem si ei applicatur stupa vel combustibile et igitur adhoc quod causalitas inferior exeat in actum non Requirit influentiam sibi adaequatam, sed sufficit quod sit communis et quodammodo commixta.
Secundo notandum
est quod ratio scientialis vel causalitatis hic inferius
quantum ad mixta perfecta movetur et multum iuvatur vel impeditur
a causa ei proportionata vel contraria in dispositione corporum et
influentiarum caelestium,
et ideo dicit et tenuit
Ex parte influentiae ut contingit quod sit aliqua dispositio
in astris ad productionem
Ex primo dicto apparet quod multum inspicienda est radix inferiorum causarum in actionibus inferioribus patet quia radix causarum superiorum non haberet effectum nisi concordarent inferiores causae.
Ex quo apparet quod praesumptiosum est intromittere de indicativa astrologiae alicui nisi sit maximus naturalis.
Sequitur
Sunt etiam aliqua quae eveniunt quae possunt resolvi in causas superiores ut quaedam aliam sunt venenosa ita influentia illorum productiva potest in aliquo tempore vigere taliter quod ratione sui vigoris imprimitur aeri qualitas nocens nobis et Realiter inficiens et sic sola influentia venenum conservativa potest contingere mortalitas et pestilentia.
Alius modus ponendi quod ordo naturalis non requirit aliquam connexionem causarum mediarum inter se sed quilibet praerequirit influxum primae, et tunc ex variis influentiis hic inferius congregatis producuntur varii effectus.
Ex istis quacumque via data inferentur corollaria.
Primum est quod tota naturalis influentia corporum caelestium non se extendit ad aliquam electionem liberam taliter patet quia secundum omnes influentiae corporum caelestium et intelligentiarum non est potens ad elementorum mutationem et seu eorum immixtus commistionem, nec ad specierum productionem et ideo actio naturalis angeli moventis orbem et primae intelligentiae creatae appropriatae non se extendit ad productionem minimi actus liberi, nec ad animam se extendit, nec ad eius actus quantum ad superiorem potentiam et sic tota concatenatio causarum caelestium quae vocatur aurea, quia pulcherrime imaginata nullam ponit inferius necessitatem respectu effectuum materialium. primo non quantum ad liberos et morales actus. secundo non imponit necessitatem respectu effectuum materialium et corporalium, nam stat quod sic influentia specialis aeque productiva et tamen quod non producatur equus nisi fiat particularum applicatio causarum inferiorum.
Secundo sequitur
quod si fiant productiones et seditiones non debent
imputari
Tertio sequitur quod nec illa
quae pertinent ad religionem sacram nec illa quae pertinent
ad sacrilegia reducuntur in corpora caelestia
Quarto sequitur quod elevationes quae fiunt in certis constellationibus non habent effectum nisi Reducendo ad corporalem dispositionem ut stat quod ratione dipositionis temporis quod hoc sit magis eloquentior vel gratus et tunc expedit illum hac hora magis adire principem quam alia.
Consequenter elevationes quae tangunt regimen naturale non sunt negandae ut de flebotomia, et ita per dei gratiam interpretandum est de aliquibus quod Resolvant se ad hoc.
Quinto sequitur quod magnae coniunctiones quae fiunt commutatione triplicis non sunt causa commutationis Regni, quia nec corpora caelestia nec eorum habitudo se extendit ad talia.
Consimiliter potest inferri de materia nativitatis quod casus qui accidunt
nato alicui, et alia quae a vetulis vel ab aliquibus
astrologis dicuntur accidere non dependent a corporalibus
caelestibus, immo haec omnia ut dictum est fiunt
causa inanis gloriae vel quaestus. unde de gemellis hoc
apparet quia inter illos astrologi nesciunt ponere differentiam quin
eodem modo sint complexionatus, licet tamen magna sit differentia quia
unus potest esse bene complexionatus, alius male unus etiam
posset bene agere per assuefactionem et alius erit malus.
tertio dicitur quod staret quod unus esset generatus a Rege et alius
Sexto et ultimo sequitur quod fatalis series Rerum prout capitur communiter nullam imponit necessitatem libero arbitrio, nam tota etiam concatenatio causarum superiorum et inferiorum nullam posset imponere necessitatem libero arbitrio igitur, etc.
Ad videndum habitudinem virginis gloriose ad incarnationis mysterium ponuntur propositiones.
Prima est quamvis virgo benedicta in aeterni verbi temporali conceptioni infinitae concurrerit causaliter, non tamen fuit possibile eadem mensura ordinem naturae servare quantum ad formarum primam productionem.
Prima pars apparet iuxta
imaginationem
Pro cuius declaratione sit secunda propositio benedicta christi caro in eodem instanti adaequate fuit concepta et assumpta, ita quod non est imaginandum quod caro christi prius fuerit concepta, deinde assumpta, alias virgo gloriosa non genuisset christum.
Tertia propositio in eodem instanti fuit caro assumpta et animata. Ex quo apparet quod in eodem instanti totum incarnationis mysterium fuit completum et celebratum, et in eodem instanti genus humanum deo patri et toti trinitati reconsiliatum, et haec est fidei positio quia nisi in instanti fuisset hoc mysterium celebratum, tunc virgo non fuisset mater assumentis sed praeexistentis.
Quarta propositio declarativa primae partis propositionis principalis
aliquid fieri subito quod naturaliter est solum successive factibile
Primo, essent si generarentur in illo instanti in quo sunt, sed quod non sic apparet quia non stat quod cum anima intellectiva remaneant vel oportet quod fuerit transmutatio de extremo ad extremum non servato ordine, vel quod formae mediae fuerint simul et subito productae et in eodem instanti cum anima intellectiva.
Ex quo sequitur hanc copulativa esse possibilem
Secundo,
sequitur quod sanguis virginis gloriose convertitur
in carnem in aliquo loco, et tamen in illo non est.
Patet quia
in transmutationibus subitis posterior passio attribuitur ultimo,
ut apparet ex
Tertio, sequitur virginem gloriosam plus habere rationem parentis respectu verbi quam quaecumque alia mater respectu sui filii. Patet quia iuvante spiritu sancto mater gloriosa supplet causalitatem effectivam paterni seminis disponentis ad corporis formationem igitur ultra communem cursum mater dei habet maiorem concursum in generatione verbi quam quaecumque alia mater respectu sui filii.
Secundo, arguitur quia ut dictum est virgo concurrit altiori gradu respectu generationis verbi immo in infinitum magis et perfectius quam quaecumque alia mater respectu filii sui. Patet quia virgo sancta concurrit subito et modo perfectiori ac nobiliori et aliquo gradu causalitatis non communicato creaturae, igitur debet magis attribui ei ratio parentis quam cuilibet alteri matri.
Quarto,
sequitur virgo
gloriosa debet magis dici quod genuit deum quam quod aliqua mater
genuerit filium.
Patet quia denominatio generari est
Ex quo apparet error
Ex istis apparet quod partus virgineus continet
evidenter totam latitudinem residuam humanae generationis.
Unde habetur
Septimo,
sequitur quod probabile est dicere
quod virgo benedictissima infinito amore genuerit deum vel concepit
eum, et hoc est clarum de amore aeterno eo quod verbum
de spiritu sancto conceptus est modo concurrente speciali, non tamen conceditur quod spiritus sanctus
sit pater christi vel quod filius sit spiritus sanctus et hoc duplici de causa
ut tangit
Secundo, ut ab eo tollatur foeditas
concupiscentiae et ideo dicitur conceptus est de spiritu sancto, sed quod de
amore creato et infinito filium suum produxerit apparet ex verbis
dilectio non suscepit sociam, ideo operatio illius
non habebit in carne exemplum
Octavo, sequitur quod influentialis irradiatio planetarum in hac sacratissima conceptione non habuit locum. patet quia ibi fuit concursus supernaturalis requirens causalitatem infinitam active Ideo sola virgo gloriosa cum tota trinitate ad hoc concurrebat active. Sed planetae nullo modo possunt concurrere tam intense ideo nullo modo concurrerunt ad huiusmodi sacri mysterii celebrationem.
Sequitur nono, quod
testimonium
Decimo,
sequitur quod vanitas est dicere quod
Propositio quinta principalis, licet in eodem instanti christus fuerit perfectissime organizatus et complexionatus, immo et homo perfectissimus nihilominus fuit christus in illo instanti minime quantitatis sub qua umquam fuit aliquis homo, unde debita humorum proportio et partium configuratio non determinant sibi certam quantitatem.
Sed contra hoc arguitur auctoritate
Ad hoc respondetur quod
Ex quo sequitur quod christus secundum
hominem fuit pulcherrimus hominum,
nam turpitudo fetus
provenit vel ex defectu materiae vel agentium vel ex applicatione
causarum ad eius productionem.
Sed ex praecedentibus
apparet quod in materia fuit bene disposita et ibi concurrit virgo benedictissima
modo infinito, ideo ait scriptura
speciosus forma prae filiis homini
Secundo sequitur
quod non oportet ex prima collatione
Ex hoc sequitur quod christus habuit plene et summe
omnem nobilitatis gradum,
nam prima nobilitatis fuit naturalis
et illa est ex dispositione complexionis
et optiva habitudine potentiarum inter se,
nam secundum
Septima propositio,
status virginis gloriose fuit excellentior quam aliis status
Tertio, status maternitatis in virgine includit infinitam dilectionem et talem quod ibi non potest esse defectus vel error, igitur ille status includit dilectionem singularem virginis intemeratae ad deum et econtra dei ad virginem, et illud est de integritate status quod tamen non est de statu papali eo quod suus actus stat cum culpa errore, et sic de aliis defectibus.
Quarto,
status
Sed forte argueretur contra dicta
quia
Ad illud breviter respondetur
quod in tota latitudine perfectionis
creaturae uniformiter difformi,
virgo gloriosa tenet supremum gradum,
ut tenet
Octava propositio,
gratuita perfectio virginis fuit
et est maior quam tota latitudo residua
perfectionis
Nona propositio,
virgo glosa influit
toti ecclesiae dona meritorum,
saltem in
Et sic est finis lecturae venerabilis
philosophi
Ad declarationem materiae sciendum est primo quod scutum fidei catholicae sufficit liberare animam et defendere contra errores gentilium in materia de fato et fortuna et divina providentia et de aliis ubi intellectus carens fide mirabili vessatur. unde et mens humana fide destituta prostituitur erroribus et sicut affectus sine caritate magis afficitur contrario sui finis quam fini proprio.
Ita imaginadum est de intellectu non ducto lumine fidei quod ipse magis prostituitur erroribus et falsis apparentiis quam veris. et sic potior via est firma fides quae intellectum liberat ab erroribus et vessationibus.
Secundo sciendum est quod ex carentia
fidei
Unde secundum quod legitur in
Item
Item
mutaverunt
gloriam Dei in similitudinem vituli comedentes faenum
mutaverunt gloriam incorruptibilem Dei in similitudinem imaginis corruptibilis
hominis et
Ubi Notandum est quod nedum vulgus indoctus sed in philosophi ratione depressionis ingenii non fuerunt concordes in ponendo deum. Quid negaverunt aliquem esse deum nisi praecise sensibilem et corporalem.
Alii posuerunt deum sed variae. Et ideo radix omni errorum propter laesionem intellectus ratione culpae originalis. et ideo ipse intellectus non sufficit elevari in illa quae concernunt ultimum finem. ubi est ulterius advertendum quod subtilius philosophantes posuerunt unum principium et unum deum. sed ipsi non convenirent in eius proprietatibus.
Ubi notandum est quod iuxta fictiones vulgarium
et philosophorum inventiones poetae supervenientes
delectationibus carminibus humanas descripserunt proprietates.
ubi est notandum quod ex hoc magnus error
insurrexit apud multos vulgares et literatos.
nam ea quae poetae seu poetice scripta sunt plures receperunt
ad litteram et sic de varietate et pluralitate
deorum varii varia scripserunt poetae. Ideo alii
posuerunt unum deum esse primum sequentes doctrinam
Circa quod est advertendum quod
secundum opinionem vocarii apud probabiliores poetae nominaverunt
Deinde ipsi ponunt quod demogorgon primo genuit litigium,
id est posuit ordinem et distinctionem Rerum
et differentiam essentialem ipsarum. unde per litigium intelligitur
quaedam rerum imperitas cum actionibus distinctis et quandoque
contrariis. Consequenter posuerunt quod demogorgon seu
prima causa generat pau sororem litigii per quod intelligitur
naturalis rerum
Tertia posuerunt quod demogorgon generat iterum tres filias
quas poetae vocant per eas.
Et
Nam prima conditio rei est quod producatur de non ese
ad esse quod prima parta significat quae vocatur
Ex
quo apparet quod per fatum secundum veram philosophiam non intelligitur
aliquid nisi proprietatis Rei creatae quibus Reducuntur in suas causas
vel magis proprie per fatum intelliguntur proprietates
Requisitae ad Rei creatae productionem conservationem ac
Alii resolvunt se ad causa secundas divinae providentiae subordinatas et concatenatas.
Alii resolvunt se mixti ad divinam providentiam cum concatenatione
causarum secondarium, et sic secundum varios modos
est intentio dicere de fato iuxta opinionem
Circa
materiam divinae providentiae. notandum
est quod circa divinam
providentiam sex fuerunt opiniones quas Recitat
Unde prima opinio fuit antiquorum incipiens
a tempore prophetarum dicentium quod a summo caelorum
usque ad terram quidquid contingit in universo mundo
contingit simpliciter a casu. Ita quod isti imaginati
sunt quod deus in seipso et de seipso sufficienter delectatur,
nec habet curam de Rebus extrinsecis sed
Sed ista opinio nedum est contra sacram
scripturam seu doctrinam et fidem orthodoxam,
sed etiam contra philosophiam.
Nam quod sit supremus princeps
et non curet de regimine politiae est veritati atque sapientiae dissonum.
Ideo dicebat
entia nolo male regi unus,
ergo princeps
Secundam opinionem ponit
Sed ex processu
entia nolo male regi unus ergo princeps
Secundo arguitur confirmando si imaginetur quod maior mundus sit ad modum animalis et species sint membra et deus habet curam universi totius, igitur habet curam partium specierum et individuorum.
Tertio,
deus principaliter agit respectu cuiuscumque individui
ad eius productionem et conservationem, igitur cognoscit
eum. antecedens apparet quia prima causa respectu cuiuscumque effectus
prius influit, et cum
Quarto arguitur confirmando
quia secundum
Tertia opinio est
quam ponit
Sed contra illam
opinionem arguit
Secundo arguit iste
Sed iste respondet et recitat
opinionem illorum in respondendo
quod omnis effectus in deum
relati necessario evenient
quantum tamen ad causas particulares
contingenter evenient et sine dubio
videtur quod responsio sit
Secundo iste facit unam consequentiam qua videtur ignorare qualiter praescientiae dei concordetur cum contingentia futurorum.
Item ista ratio fieret evidenter contra eum in sexta opinionem quam ipse tenebit.
Quarta opinio ponit
Secundo dicit ista opinio quod quidquid fit
melius fit quam si non fieret.
Patet quia fit a summa sapientia,
igitur optime fit. et ad illud reduceretur illud quod gentiles
mirantur, scilicet, quod bonos mala
Secundo opposita radix est mala,
scilicet, resolvere rerum bonam dispositionem propter habitudinem quam
habent inter se, et non ad divinam rationem et ordinationem
unde debemus imaginari quod bonum est aliquid fieri, quia deus sic ordinat
et causa est quia si ordo Rerum haberet rationem prioritatis respectu
dei sequeretur quod deus necessitaretur sequi ordinem Rerum. patet quia ordo
de se bonus est igitur deus non deberet aliter ordinare vel aliquid deordinare,
nam hoc esset incidere in fatum, et quia non poneretur
prioritas in sapientia divina oporteret concedere quod deus non posset ordinare
aliter quam sit ordinatum, nunc autem dicunt alii quod
deus ab aeterno ordinavit creaturas. alias insipienter egisset, et
hoc opinantes audivi ore vino, sed haec non videtur verum quia
bonitas Rerum sequitur divinam sapientiam et non econverso nam
posset salvari quod innocens perpetuo
Item, quod parvuli nascantur in peccato originali et sine baptismo decedentes dampnantur, mirantur quia non videmus dispositionem esse bonam tanta bonitate quanta bona est, et in haec iustitia dei latet nos et ideo ista opinio quarta Realiter concordat cum vera theologia et fide catholica. unde dicunt isti quod melius est innocens pati quam si non pateretur.
Tertio, melius est ei quia patitur ad maius praemium recipiendum et sic salvatur cum fide divina providentia.
Quinta opinio est
Secundo immoralibus de summe virtuosis
qui passi sunt poenas acerbissimas ut de
Sexta opinio est
Positio tamen fidei diceret quod deus ex sua libertate Regit mundum ex qua nullam ponit necessitatem rebus. Sed ista materia declarabitur et videbitur quomodo salvaretur contingentia effectuum cum immutabilitate primae causae et istud dicetur magis in particulari.
Sciendum est quod in lectione praecedenti aliqualiter
tactum est de principiis nostrae theologiae.
Circa quo
Sequitur etiam ipsum esse clementissimum,
sapientissimum
Ex consequenti
attendentes ad Deum oportet credere
quod Deus est et quod remunerator est
Advertendum
Primum est quod tangit
Aliud principium est
nihil
Aliud
Ex quo sequitur quod humanum iudicium non est sufficiens regula iusti vel rectitudinis.
Ubi advertendum quod
Ita advertendum est
quod iudicium humanum non est
Ex quo sequitur quod Deus non vult
fuderatio
Ex quo sequitur
quod absolute posset esse bonum
quod omnes angeli mali et
Ex quo sequitur quod non est standum
in humano iudicio in inquisitione circa
Ex praedictis
Item etiam non est standum
in humano iudicio de infectione animae
in primo instanti sui esse
Ex quo sequitur quod ista est radix ex qua
Ex
Ex quo sequitur quod quicumque perfecte caperet divinam providentiam utique iudicaret
sicut collatio
Aliud principium potest poni generale
quod nisi quis ponat obicem gratiam Dei
tam
Deus vult omnes salvos fieri
Aliud principium doctoribus approbatis in his quae tangunt
fidem et Sacrae Scripturae expositionem,
ubi non
inquantum sunt ipsorum sunt fidei sunt
Aliud principium:
quod scribentibus non habentibus fidem non est credendum,
nec eorum dicta
Et
Item etiam
Aliud exemplum est de
Tamen quia erant
Alia principia theologiae non ponam,
nisi quando materiae requirent,
quia principia theologiae habent probari per Sacram Scripturam et e converso,
sicut dictum est
et illud est quaedam proprietas Scripturae Sacrae
Veniendo ergo
Secundo deductum
dictum
natura
Et primo incipiam a tertia distinctione,
Deum nemo vidit umquam.
Deus inhabitat lucem inaccessibilem.
Sciendum est quod sicut in quadam lectione praecedenti
egni
fides est non apparentium
Secunda pars conclusionis patet, quia lumen naturale se solo non adiuto fide potest in pauca, sicut
Ex quo patet quod theologia est omnium
l
Unde, sicut dictum est prius,
iste ordo non est essentialis ordo inter se,
Pro maiori tamen evidentia,
sciendum est quod theologia
potest
sunt
Pro cuius intellectu,
advertendum est
O altitudo divitiarum
anima Christi
Ubi advertendum
ipsam cognoscere
Ideo ex
Deus contulit animae Christi
quae est cognitio omnium veritatum
Ex quo sequitur quod sub theologia animae Christi,
quae
Alii sunt gradus theologiae
in domo Patris mei mansiones multae sunt
Alii gradus possunt imaginari qui ex lumine naturali
fidei
huic termino Deus
Alii sunt tamen conceptus magis proprii habiti per abstractionem.
Utrum autem simplices vel
complexe
cognotivi
Utrum autem exemplum bene fuerit applicatum
de
Istis praemissis
Sequitur ulterius
conceptus affirmativus de Deo non potest haberi naturaliter,
ita quod naturaliter de Deo non potest haberi,
nisi conceptus negativus,
removendo
Et quanto plures
suarum
Unde ex istis
ubi est advertendum
Unde imaginandum est quod,
sicut voluntas quolibet bono debet uti
Sequitur ex istis quod theologia
Sequitur ulterius quod plures sunt invenibiles scientiae non subalternatae, nec subalternantes, quam sint de facto adinventae, quia solus modus considerandi diversificat genus scientiae.
Sequitur ulterius quod, licet omne verum sit theologicum, non
tamen omne verum est fidei. Patet quia
s
Tamen oportet respondere ad rationem,
quae communiter
Sequitur ulterius quod quaelibet res multo perfectius cognoscitur
per theologiam quam per philosophiam naturalem sive
continue
Ex istis patet
Consequenter restant aliquae rationes solvendae inductae contra veritatem fidei probantes quod Deus non sit a nobis cognoscibilis.
Et arguebatur sic:
Ad istam
rationem respondet
Advertendum est circa ista duo quod proprie loquendo nec
primum nec secundum stant in veritate. Ubi advertendum
est pro secundo puncto quod quantum est ex parte notitiae creatae
non repugnat sibi quod sit distincta cognitio infinitorum
obiectorum et cuiuslibet per se. Unde circa hoc et pro declaratione
materiae recolligenda est una distinctio alias posita,
scilicet, quod quaedam sunt notitiae supernaturales, aliae sunt
notitiae immediate vel mediante causatae ab obiectis creatis,
et ista distinctio fuit posita ad ostendendum quod diversae
proprietates competunt istis notitiis. Unde circa hoc
de notitiis adhaesivus supernaturalibus dicebatur
quod universaliter quaelibet talis reponitur sub latitudine
accidentium. Nihilominus tamen[?] habent aliquos modos
perfectionis immensae sibi tamen extrinsecos. Verbi gratia ut
infallibilitas notitiae indicative[?] in contingentia de sic
esse, sicut ipsa significatur, ista enim esset conditio immensae
perfectionis, si sibi essentialiter competeret, et ista
conditio est conveniens omnibus notitiis revelatis
immediatae a Deo, quia quaelibet talis est infallibilis
notitia cum contingentia de sic esse, sicut ipsa significat.
Et sic istum nedum habent prima notitia, sed etiam notitiae
revelatae immediate a Deo. Consequenter etiam de simplicibus
potest dici quod habent aliquam perfectionem non repertam
in notitiis simplicibus immediate vel mediante causatis
ab obiectis creatis, sicut repraesentare distincte infinita,
sicut de notitia animae Christi, licet sit essentialiter et
modice perfectionis, quia omnium doctorum, quasi
est opinio quod anima Christi cognoscitur vel sapit realiter
omnia quae verbum. Modo distincte repraesentare
infinita est modus perfectionis quodammodo sequens immensam
et infinitam notitiam, si competeret sibi intrinsece.
Ideo notitia simplex remanens eadem potest esse
infinitorum repraesentativa. Et proportionaliter, sicut notitia iudicaria
est infallibilis cum contingentia desit esse
sicut ipsa significat, sicut notitia simplex manens eadem
potest esse notitia alicuius, et postea alterius et numquam
Ex quo sequitur quod non
circa
Ideo satis
ex
dictis
cand
multum
Secunda ratio et septima in ordine stabat in hoc, scilicet, quod non sit possibile cognoscere Deum, quia si cognosceretur Deus, vel ergo per talem notitiam appareret bonum infinitum, vel finitum praecise. Non finitum, quia tunc appareret aliter quam est, et sic deciperetur creatura cognoscendo Deum per talem notitiam. Nec bonum infinitum, quia tunc aeque perfecte creatura cognosceret Deum, sicut cognoscit Deus seipsum, quia cognosceret ipsum secundum totam latitudinem suae perfectionis.
Hic sunt varii modi dicendi.
Primo enim posset dici quod Deus clare et intuitive
visus nec apparet immediate bonum finitum nec infinitum.
Ita quod in aliquo casu staret quod videretur clare
et intuitive, et tamen non appareret nec bonum finitum
nec infinitum. Immo quod non appareret bonum finitum, patet
quia tunc ex illa notitia intuitiva, falsum iudicium
immediate eliceret de Deo, quod est falsum. Nec appareret
bonum infinitum simpliciter, quia Deus potest clare videri
et tamen non ostendet se secundum A rationem
perfectionis vel B, per quas pono intrinsecam
in Deo. Et per consequens staret quod ex illa notitia
intuitiva non posset immediate elici quod esset
sapientissimus, vel B, vel C, et sic de aliis
denominationibus, et sic stat quod videatur
et non secundum istam rationem A et qua ratione de
A, ita de B, etc., sub qua tamen ratione
apparet bonum infinitum, ergo etc. Et sic divisio non
Aliter potest dici, et est via communior, quod per
talem notitiam,
licet esset
finitarum
qu
Aliter potest dici secundum opinionem
Verum est tamen quod huiusmodi rationes formales
Ideo aliter potest intelligi quod
Deus apparet bonum infinitum, quia sic videns Deum vi
illius visionis dum tamen sit intuitiva
hic in via, sicut habuit Paulus, vel in patria,
sicut habent beati potest causare evidens iudicum quod
Deus habet infinitas perfectiones ipsum latentes,
ita quod
ipsum
Et si dicatur tunc Deus non esset totaliter visus
ab illo, quia non secundum omnem praedicatum, etc. Ad
istud respondetur quod beati habent cognitionem de Deo
quod Deus est infinitae perfectionis, ita quod infinita
sunt praedicata dicibilia de Deo. Staret tamen
quod bene cognosceretur a beatis secundum praedicatum
essentialem de Deo dicibile, ergo comprehenderetur[?].
Negatur consequentia, quia staret quod appareret bonum infinitum,
et tamen non cognosceretur secundum omne praedicatum
essentiale de Deo dicibile, illo dato quod cognosceretur
secundum omne praedicatum etc. Tamen ex isto
non sequitur quod comprehenderetur, quia oporteret quod talis
notitia esset aeque perfecta in esse lucis,
sicut est obiectum in se, quod est falsum. Nec probaretur
infinitas notitiae per hoc quod repraesentaret
obiectum infinitum secundum omne praedicatum de
Aliae rationes
quae fundantur in comparatione sensus ad intellectum
reducuntur breviter ad tria puncta. Aliquae
enim illarum procedunt et dificiunt in hoc:
quod sensus utitur organo corporeo et intellectus
non, ideo sensus limitatur ad
Item aliae deficiunt ex alio, quia intendunt
probare quod Deus non est cognoscibilis comprehensive, et
hoc conceditur bene eis. Verum est quod in principio
fuerunt adductae auctoritates ad probandum
quod Deus non est a nobis cognoscibilis, quia Deum
nemo vidit unquam, ergo Deus non est visibilis.
Item
Deus inhabitat lucem inaccessibile
Ad istas auctoritates respondetur: primo quod omnes huiusmodi[?] auctoritates possunt intelligi de notitia adaequate comprehensiva ipsius Dei. Ita quod Deum nemo vidit umquam adaequate comprehensive, Deus inhabitat lucem inaccessibilem cognitive adaequate comprehensiva ipsius Dei.
Secundo dicitur quod omnes huiusmodi auctoritates possunt
intelligi ex puris naturalibus sine gratia
speciali ipsius Dei; Deus inhabitat lucem
inaccessibielm, scilicet, per viam naturae sine gratia speciali,
Ultimo arguebatur quod Deus non potest demonstrative cognosci, quia 'Deum esse' traditur ad credendum per modum articuli fidei, ergo etc.
Ad istam rationem respondetur
primo negando consequentiam, quia si Deus scientifice cognoscitur,
cum hoc stat,
Aliam
causam assignant
Una est causa defectus ingenii
quia,
licet
Secunda causa est propter negligentiam, quia licet esset omnibus demonstrabile, tamen multi sunt negligentes studere.
Tertia causa est propter paupertatem, quia licet omnes essent ingeniosi et haberent bonam intensionem studendi, tamen propter paupertatem oportet quod se occupent ad alia negotia temporalia.
Quarto propter moram, nam quam cito quis est adultus obligatur ad fidem, et non potest immediate acquirere notitiam scientifice demonstrativam 'quod Deus est'. Immo oportet prius quod addiscat grammaticam, consequenter logicam. Et sic restaret magna mora antequam quis posset attingere scientifice ad sciendum 'Deum esse' demonstrative, in qua tamen obligatur ad credendum 'Deum esse'.
Ex istis causis apparet quod quamvis evidenter possit demonstrari 'Deum', nihilominus tamen expedit quod tradatur ad credendum per modum articuli fidei. Ideo consequentia non valet: 'potest scientifice demonstrari, ergo non debet tradi ad credendum'.
Ex dictis sequitur quod humana
investigatio indiget fide et theologicis
veritatibus, nam humana investigatio non
adiuta fide vel gratia Dei non attingeret
vel
Ex istis apparet contra
Ex quo patet qualiter in naturali scientia, in
morali philosophia, in mathematica omnes errores
tolluntur per theologiam. Nam quantum ad mathematicam
facit theologia cognoscere rationes particulares de
Deo circa quod humana investigatio sibi derelicta
infinitas inducit errores; et ita in
naturali philosophia reducendo causalitates effectuum in
suas causas. Patet etiam in philosophia morali de
sua felicitate, et sic de aliis. Et generaliter theologia
est omnium scientiarum perfectissime directiva, et istud
concordat directe dicat[?]
ambulant gentes
in vanitate sensus tenebris intellectum obscuratum
habentes
ponam universos
filios meos doctos a domino
Sequendo ergo fidem
et veritates theologicas, possumus cognoscere 'Deum
esse', et istud est primum principium et prima veritas in
theologia ex qua
Ex istis apparet quomodo testibus contra fidem respondendum sit. Respondendum sic: Primus[?Primis?] enim testis est insinuat se: "dicit insipiens in corde suo 'non est Deus'." Ideo humana investigatio directa fide percipit clare quod huiusmodi testes sunt indispositi et non idonei. Ideo respondendum est quod se diffamant et non sunt audiendi.
Et sic finaliter apparet quantum ad hoc quod veritas fidei facit cognoscere 'Deum esse', quae est prima veritas et primus gradus per quem sanatur humana investigatio. Secundus gradus erit delectione Dei caritativa, scilicet, de frui et uti, de quo videbitur in sequentibus. Et sic apparet quid dicendum est ad istas rationes inductas contra fidem, etc.
Circa materiam trinitatis Redeundum est, ubi notandum est quod ad creaturam esse caram non Requiritur aliqua caritas seu donum creatum sed sufficit divina acceptatio.
Sed contra illud arguitur quia divina acceptatio est actus aeternus in deum, igitur omnes praedestinati sunt a deo cari. Tenet consequentia quia denominatio concretiva, quae est esse carum communicatur ex sola divina acceptatione sine concursu creatae caritatis. et tunc ex hoc sequitur quod parvuli ante baptismum sint in caritate et deo cari.
Secundo, sequitur quod quilibet quantumcumque vilis peccator, qui esset praedestinatus esset deo carus et in caritate.
Tertio sequitur quod parvuli praedestinati
in baptismum non recipiunt gratiam,
nec sunt deo cari cum non sit in illis quod est formale,
scilicet, divina acceptatio. modo quod parvuli in baptismo
non Recipiant gratiam est haereticum, saltem non videtur
bene sonare.
Et sic
Pro
Secundus sensus est quod deus taliter vult dare
Consimiliter sicut de beatitudine
et acceptatione ad beatitudinem dictum est. Ita dicendum
est quantum ad praesentem iustitiam quod deus potest acceptare creaturam
ad statum gratificationis, et velle eam esse gratam secundum
utrumque modum exponendi li
Ubi notandum est quod primum acceptare nullum ponit perfectionis gradum in creatura acceptata.
Primo modo illo
patet quia est ei extrinsecum mere,
scilicet acceptare illo modo,
quia stat cum quantacumque
culpa seu malitia et creatura ad hoc non est aliquo modo
dignior seu melior moraliter vel nobilior,
nam talis acceptatio staret cum tanta
Sed secundo modo acceptare, id est, velle
taliter quod ad sic velle sequitur
Primum corollarium stat praedestinatum
esse perfectissimum viatorem omnium
quia sicut dictum est quod praedestinatio
aeterna nullum addidit gradum perfectionis,
ita aeterna reputatio seu reprobatio non ponit aliquem
gradum imperfectionis in creatura,
igitur staret quod creatura
esse praedestinata,
et tamen esset acceptata
secundo modo. ideo ipsa esset digna et in summa caritate,
Secundo, sequitur quod male dicunt quid quod praescitis confertur gratia seu acceptatio creata, sed non acceptatio divina. patet quia gratia creata non sufficit reddere creaturam dignam, nec sufficit se sola ad merendum, et non est dubium quod, si praescitus, faciat opus meritorium, quoniam sit dignus vita aeterna, nam tale est opus meritorium quod pro ipso datur vita aeterna, nisi creatura se indignificet ad praemium, igitur quia praescitus mediante opere meritorio meretur, oportet quod concurrat ibi divina acceptatio, quia alias non meretur.
Tertium corollarium est contra alios dicentes spiritum sanctum non assistere praescitis, sed tantum praedestinatis assistit sua gratia et voluntate. et in praescitis non. Causa est quia deus quantum ad hoc non est acceptator personarum, et ideo aequaliter disponentes se Recipiunt aequaliter gratiam.
Quartum corollarium contra ponentes gratiam minus perfectam seu alterius speciei infundi in praescitis quam in praedestinatis cuius contrarium apparet, nam in sacramento baptismi sunt duo parvuli, unus, scilicet praescitus, aliter praedestinatus, illi sunt aequaliter dispositi ex parte subiecti, et sacramentum est ita efficax in uno, sicut in alio, igitur similis gratia infundetur uni, sicut alteri.
Secundo non bene consonaret ecclesiae dicere quod ubi esset consimilis dispositio quin esset, ibi consimilis effectus.
Secundo meritum passionis christi quantum ad efficaciam sacramentorum
et gratiae collationem fuit generale et redemptio
fuit pro omnibus, qui ad hoc non ponerent
deus vult omnes homines salvos fieri
Quintum corollarium quod, licet ex hoc quod aliquis est praescitus ipse non sit determinor christo, tamen secundum hominem repugnat esse praescitum.
Prima pars est nota ex dictis, et illud est totaliter extrinsecum quia nec dignificat, nec indignificat creaturam.
Secunda pars apparet quia christo repugnat quod sit praescitus, sequitur enim christus est praescitus, igitur dampnabitur, et licet antecedens sit contingens, tamen consequentia est necessaria.
Unde ista propositio
Ex quo, sexto,
sequitur quod propter unionem
hypostaticam haec quaestio non est
Septimo,
sequitur quod magis essentiale est
Octavo, sequitur quod huiusmodi volitio denominat creaturam bonam et esse in supremo gradu bonitatis, quia purae honestatis, nam inter omnem latitudinem imaginalis bonitatis creaturae illud genus est supremum et optimum. nam per conformitatem ad caritatem Rectam creatura est grata et per conformitatem ad virtutes et habitus theologicos et per formalem dei cognitionem. et fruitionem dei dicitur creatura esse bona.
Ponitur tamen quod bonitas quam habet creatura est illa volitio qua deus vult creaturam esse dignam est supremus gradus bonitatis, quia cum omnibus illis quae reddunt creaturam esse bonam de lege ordinata staret imperfectio, et quod creatura non esset absolute bona, quia omni omnibus illis staret quod creatura deacceptaretur et esset indigna et in culpa etiam staret per dei potentiam quod creatura esset in culpa, et quod ageret conformiter ad voluntatem divinam sit quod opera essent accepta in conspectu dei.
Tertio, dicitur quod staret quod creatura deacceptaretur et tamen ageret conformiter ad caritatem, et cum hoc sua opera reprobarentur.
Quarto, dicitur quod non videtur repugnantia quod creatura videret deum et diligeret eum propter se, et tamen deacceptaretur, igitur nihil gratificat creaturam essentialiter nisi voluntas qua deus vult creaturam esse Rectam, nec stat huiusmodi volitio cum obliquitate, et tamen quodlibet aliud quod reddit creatura esse bona secundum legem ordinatam absolute posset stare cum obliquitate. Ex quo apparet quod nulla creatura est recta essentialiter.
Nono,
sequitur
quod stat duos habere caritatem aequalem creatam,
et tamen unus est magis dignus et magis rectus
alio, immo deo carior Reliquo, quia cum aequalitate
duorum stat quod deus velit unam creaturam
esse magis dignam quam Reliquam, et penes
illam volitionem attenditur essentialiter creaturae
Consequenter decimo potest inferri quod cum aequalitate formalis beatitudinis staret inaequalitas statuum beatorum. illud probatur, quia datis duabus eiusdem intentionis adaequate, si sint in duabus potentiis, quarum una est alia perfectior. tunc visio existens in potentia perfectiori erit perfectior visione existente in potentia minus perfecta, sed ista probatio exit propositum. ideo adducitur alia ratio, quae est ista, quia staret quod duae animae haberent aequales fruitiones. et tamen una anima esse carior alia, quia una est magis deo grata quam alia.
Undecimo sequitur quod dignitas creaturae est impertinens ad praemium quod est creaturae dabile. Unde multi sunt qui non possunt imaginari quod creatura sit digna nisi ei praemium tribuatur vitae aeternae, contrarium tamen dicitur, quia stat quod creatura sit digna, et tamen eam deus non praemietur, immo quod plus stat quod non velit videri ab ipsa. et illud intelligitur de potentia dei absoluta, quia de lege communi secundum quantitatem caritatis est assistentia spiritus sancti.
Sed contra hoc posset fieri argumentum, quia si acceptatio divina redderet creaturam bonam, tunc deacceptatio redderet eam malam.
Respondetur negando consequentiam. Causa est, quia acceptatio est totum iustificans et principale, deacceptatio autem non est totum iniustificans, sed cum hoc additur peccatum vel omissio.
Secundo,
dicitur quod in hiis,
quae creatura Rectificant acceptatio divina
habet prioritatem causalitatis,
et est prima causa, sed in de
acceptatione non sic
quia actus prohibitus prius natura fit
contra legem quam creatura deacceptetur,
et sic videtur quod impossibile
est quod deus deacceptet creaturam sine peccato,
sed non repugnet eius beneficientiae
Tertio, dicitur quod omnibus aliis communiter concurrentibus ad gratificationem creaturae, si cessarent, adhuc deus posset acceptare creaturam, non potest tamen deacceptare eam nisi concurrente actu malo, sicut nec potest fallere creaturam, nec mentiri, igitur non sequitur deus potest se solo creaturam acceptare, ergo non concurrente actu malo, sed se solo potest eam deacceptare.
Quarto
dicitur quod dato quod deus dacceptaret creaturam per se,
tamen illa deacceptatio non est tota ratio mali, sed acceptatio
est ratio sufficiens ad integrandum et ad integrationem
totalem iustitiae et bonitatis. modo dicitur quod deacceptatio
est aequae mala creaturae, sicut aliqua pars
culpam
Sed contra arguitur
et ponatur casus quod cesset deacceptatio in
Respondetur quod impossibile est quod deus
deacceptet
Sed si fortificetur casus
et ponatur quod
Sciendum est quod, ex imaginatione de fide quod fides est conformis divino iudicio, multae instantiae possunt solvi et multae rationes quibus tenentes oppositum arguunt.
Unde primo arguunt quod non aequali certitudine
ip
d
Probatur tamen quod fides non est tantae certitudinis, sicut dictum est, immo quod fidei potest sub esse falsum.
Primo quia de facto spei sub est falsum, igitur
gratiam
Confirmatur
quia potest accidere quod quis ex caritate credat
Tertio capiamus aliquem qui ante incarnationem crederet 'Christum
incarnandum', ita quod mediante habitu fidei exeat in assensum huius:
Quarto, de facto
credidit
Quinto arguitur apparentis
Unde, cum dicitur quod actus fidei libere producitur ab anima,
Nihilominus
Item diligentia facta de vita sua
Item
fidei actui
Oportet tamen respondere ad rationes suas
quia dicit ipse non est
in potestate
Item quia tunc in potestate mea esset
Advertendum est
homo a natura est animal civile
omnia
tentiam
Et per
Ex alia
importat
Sicut alias fuit protestatum quod non intendo aliquid tractare de potestate papae,
sed illa quae adducuntur de papa sunt ad colorandum
Prima est quod non negatur summum pontificem esse vicarium ecclesiae pro Christo et loco sui et esse caput totius ecclesiae militantis et habere universalem potestatem regiminis supra ecclesiam militantem.
Secundo dicitur quod non est ex institutione humana primarie
quod pontifex habeat huiusmodi potestatem.
Patet quia ex deductione scripturae,
sicut deducit
Tertio dicitur quod non denegatur summi pontificis tale esse dominium, scilicet, universale in spiritualibus et temporalibus, et utrumque concurrere in ipsum primaria institutione, licet executio sit divisa.
Prima pars apparet ex successione et vicariatu quia Christus habuit utrumque dominium, et papa verus est vicarius quantum ad verum et primarium dominium, quantum ad executionem tamen est diviso inter spirituale et temporale, non tamen ita erat in antiqua lege, quia temporale et spirituale in veteri testamento concurrebant identice. Et causa divisionis inter spirituale et temporale secundum legem evangelicam est quia executio dominii temporalis impediret spiritualem gratiam et non impedisset in veteri testamento, et inde est quod lex evangelica est nobilior quam lex mosayca. Ideo executiones sunt divisae quamvis remaneat dominium, et hoc ratione capacitatis humanae naturae.
Quarto dicitur non negatur
quin ad summum pontificem pertineat consilium generale convocare
et ibi praesidere et concludere determinatione,
immo non negatur quin ipse possit facere fidei articulum.
Utrum hoc sit in materia qualibet non conceditur,
in aliqua tamen ubi veritas esset satis patens in scriptura,
tunc ex evidentia sufficientis deductionis posset facere articulum,
et hoc
Quinto dicitur quod sibi in suis praeceptis
et eius institutis parendum est in omnibus licitis
et honestis quae non sunt contra fidem et rationem. Patet
Sexto dicitur quod esse unicum papam,
licet sit verum et sequitur ex sacra scriptura,
non tamen est articulus fidei ad quem teneantur singuli fideles.
Nec forte sequitur
Consequenter iuxta promissum videndum est generaliter qualiter universitas circa veritatem fidei se debeat habere
Pro quo notandum est quod iuxta imaginationem
Secundo notandum est quod natura particularis
obedit naturaliter naturae universali,
quia magis naturale est naturae particulari insequi naturam universalem
quam sequi impetum proprium et particularem naturam sibi propriam.
Patet quia illud quod fit a dirigente superiori maxime est conveniens.
Et circa hoc
Et hic fundatur duplex instinctus principaliter in specie humana,
scilicet naturae universalis et naturae particularis.
Pro cuius declaratione notandum est quod pro bono speciei naturae universalis
est providere in speciebus et maxime speciei humanae,
quia in ea sunt plures instinctus provenientis ex natura universali.
Primus est appetitus civiliter congregandum
quia homo non sufficit se solo vivere.
Ideo natura universalis indidit sibi praeter dictamen rationis rectae ad civiliter
et conversabiliter inclinari.
Ideo ait
Ulterius sequitur quod ad perfectionem humanae speciei,
quantum natura potest se extendere,
requiritur doctrina docens regulas iustitiae et
Et ex hoc secundo sequitur
quod ex
Ex quo patet quod Universitas Parisiensis est ordinata ad promulgandum publicandumque doctrinam per universum orbem, ut inferiores bene obediant in politiis. Et a talibus emanaverunt omnes leges politicae. Et ista est provisio naturae universalis quae numquam cessabit.
Tertio sequitur quod universitas ex duplici providentia est ad docendum instituta, scilicet ex providentia naturae quantum ad politiam et ex provisione divina quantum ad illa quae sunt necessaria ad salutem.
Et sic sequitur quod finis naturalis politiae studentium est instruere utramque potestatem, scilicet spiritualem et temporalem.
Quinto sequitur quod universitas non transcendit suos limites docendo quoscumque superiores, quia est eius institutio tam naturae quam gratiae.
Sexto sequitur
quod summa sollicitudo naturae et gratiae est summa influentia
capitis in illud regnum Franciae.
Patet quia illud constat esse per universitatem secundaria
intentione naturae quae
Nunc possent inferri corollaria, scilicet quod princeps debet habere amorem cum universitate, etiam de gratiarum actione, quia natura universalis voluit Universitatem Parisiensem locum acceptare.
Ex quo patet singularis obligatio tam regis quam universitatis ad divinam gratiam et ad naturam universalem, quia singularis obligatio pro bono ecclesiae quantum in se est procurando et exorando et exhortando secundum alios modos quibus Spiritus Sanctus per Dei gratiam inspirabit.
Ad materiam solutionis argumenti
Propter istam materiam ponitur ista propositio
quod Spiritum Sanctum procedere a Filio sufficienter deducitur ex scriptura.
Istam conclusionem deducit
Unde
salvator cum venerit spiritus paracletus
Secundo
in alio loco
Spiritus qui mittet Pater in nomine meo
Ex quo sequitur quod additio facta determinationi Consilii Niceni de processione Spiritus Sancti, scilicet quod procedit a Filio sicut a Patre nedum fuit Ecclesiae Latinae licita, immo fuisset licitum papae soli hoc determinare, quia in hiis quae sunt quasi evidenter in scriptura ingruente ponente et occasione papa potest facere articulum, non tamen in omnibus quae non evidenter in scriptura continentur. Et maxime consideratis periculis circa materiam continentibus apparet clare quod sanctissime hoc fuit determinatum, scilicet quod Spiritus Sanctus procedit a Filio.
Pro quo notandum quod in Nicena Synodo
quae fuit celebrata sub
Secunda determinatio,
scilicet in
Et ideo ad removendum istas haereses fuit determinatum
quod Spiritus Sanctus procedit a Patre et Filio
tamquam idem et
Restat solvere rationem quia adhuc non videtur
quomodo evitatur a
rogavi te ut denuntiares omnibus ne aliter docerent
Et alibi
si quis vobis evangelizaverit praeter illud quod accepistis anathema sit
Ex istis apparet quod evidenter convincit ratio quod concedendum est quod aliud est additum fidei quam contineatur in Consilio Niceno. Patet nam postea in quodam consilio determinatum fuit duas voluntates esse in Christo et illa veritas non continetur in primo symbolo. Et sic patet quod additur aliqua veritas, quae non continetur in consilio primo.
Secundo in Consilio Calcidoniensis
sub
Tertio in Consilio Constantinopolitano anno domini millesimo quinquagesimo sexagesimo determinatum fuit quod materia Virgo non solum hominem genuit, sed Deum. Et ista propositio in illo consilio fuit concessa materia Virgo genuit Deum et quod ipsa est mater Dei, igitur fidei additur alius articulus aequaliter militans, sicut articulus iste quod Spiritus Sanctus procedit a Filio.
Veniendo ad materiam dicitur
quod in Consilio Lateranensi celebrato
sub
Item
Sed contra illud est auctoritas
Respondetur primo quia
Secundo potest dici quod ipse debet negari
in hac materia nec fuit haereticus propter hoc
quia hoc dicebat ante determinationem ecclesiae.
Nec
Ex dictis sequitur quod
Aliud corollarium:
quod non vocatio eorum nullo modo excusat eos ab haeresi
quia attentis causis prius dictis papa potuisset facere hoc
et determinare nec oportuisset eos convocare,
nec
Ad aliam rationem quae tangit de multitudine
Secundo licet ex institutione divina instituatur papa, non tamen hunc esse papam vel huc est de articulis fidei.
Tertio posset dici quod in tali casu
consilium generale posset errare et ecclesia ibi deciperetur,
ut ait
Ex dictis apparet quod christi humanitas non sit homo nec humanitas et verbum simul sunt homo vel christus quod est contra multorum falsam phantasiam, sed homo est illa simplicissima persona in divinis quae aeterna et ab aeterno fuit et est a parte procedens, nec est aggregatum ex duabus naturis sed filius hominis est filius dei, et nihil est filius hominis quin sit filius dei.
Ex quo sequitur primo tales propositiones esse possibiles
Apparet clare sumendo primum instans incarnationis verbi dei, vel ponitur quod nunc sit instans incarnationis spiritus sancti tunc ille homo ab aeterno fuit et tamen numquam fuit eius humanitas quia nunc primo est humanitus.
Secundo apparet quia ille homo fuit ab aeterno, et tamen eius humanitas non fuit quia modo primo est, et tamen homo est res coaeterna patri. Similiter aliquis homo fuit ab aeterno et ille idem aeternaliter erit et est homo et tamen non habuit nec habebit humanitatem. Patet in casu in quo instans incarnationis esset unicum instans durationis humanitatis assumptae, tunc ille homo semper fuit et est homo, et tamen numquam habuit nec habebit humanitatem.
Similiter ista est concedenda aliquis homo creavit
corpus suum et animam suam et organizavit et simul per quem omnia facta sunt
eodem modo dicendum de christo respectu humanitatis sicut de subiecto informato accidente et ista probabilior imaginatio in hac materia et facilior ad sustinendum, non tamen dico quod humanitas sit respectu verbi per modum inhaerentis quia nihil potest eum informare eo quod non est potentia passiva, sed quantum ad habitudinem subsistentiae consurgit denominatio concretiva quae non dicit imperfectionem in subiecto, non tamen propter hoc voco hanc unionem accidentalem.
tamen dicit
Descendendo ad materiam ponuntur propositiones.
Prima est non stat sine multitudine naturam
creatam suppositari supposito proprio et alieno, id est, non
stat eam in se subsisteret et cum in alio sine multitudine, patet quia
in se existere et subsisteret dicit alteri non inviti, et privat
seu negat tendentiam in aliam subsistentiam ut patet ex
Secunda propositio, non videtur implicare quod in diversis locis eadem natura posita sibi invitatur in uno loco et alteri in alio loco, et per consequens per multiplicationem unius naturae in diversis sitibus non videtur repugnantia quin in uno loco eadem res sibi innitatur et in alio loco alteri, quo dato staret humanitatem christi in caelo esse verbo unitam et hic in terra proprio supposito subsistere.
Tertia propositio, non videtur implicare quod per Replicationem naturae uniam vel trinam in eodem situ subsistat in proprio supposito et cum hoc innitatur alieno.
Quarta propositio, quamvis in propriis pluribus hypostasibus vel subsistentiis existere vel subsisteret sit proprium divinae naturae creaturae tamen non repugnat in pluribus subsistentiis subsistere alienis, ita quod sententia huius propositionis est quod proprium est divinae naturae subsistere in pluribus suppositis.
Primum patet
quia divina essentia consistit in tribus suppositis,
et nulla creatura est trinae suppositibils et una essentialiter,
igitur esse in pluribus suppositis est proprietas consequens divinam essentiam
quia eius tanta est fecunditas
quod ipsa necessario
Secunda pars probatur quia sicut filius terminat dependentiam humanae naturae et est eius subsistentia, ita non videtur repugnantia quin ad patrem habeat humanitas vel habere possit eandem habitudinem adaequate et ita ad spiritum sanctum, et sic non videtur implicare quod eadem natura esset assumpta a tribus personis in divinis, et hanc conclusionem concedunt doctores quasi concorditer.
Ex quo sequitur primo
quod stat multiplicari homines
Ex quo apparet
quod erunt tres homines,
et tamen nihil producitur ad extra
in esse et maxime non ponendo unionem distinctam
ab extremis
Consimiliter, sequitur quod stat fieri plures homines absque hoc quod sint plures animae, nam stante unica anima potest natura a tribus suppositis assumi, ex quo sequitur numerus ternarius homini, et tamen non esset multitudo animarum.
Consequenter
ex hypostasi quod
angelus posset naturam humanam suppositare
de quo dubium est inter doctores,
diceretur quod staret infinitos fieri homines sine
novae rei productione,
nam anima a pluribus suppositis assumpta
plures constitueret homines
et quot essent
Secundo,
sequitur quod virgo gloriosa unica generatione qua genit
Ex quo apparet
quod infinitos finitos genuisset
absque hoc quod multiplicius vel aliter taliter concurrisset,
sicut concurrit ad christi generationem,
nam ex multiplicatione terminorum dependentiae humanae naturae
potuerunt esse tot homines,
et quia infiniti potuerunt esse termini,
igitur sequitur
quod infinitos filios ipsa potuit unica generatione gignere.
Sed utrum creatura possit aliam
Circa tamen praesentem materiam sunt plures difficultates,
una est utrum divina essentia
in esse essentiae possit esse possibilis terminus huiusmodi unionis
Aliqui dicunt quod non quia terminare dependentiam naturae est proprietas personalis non reducibilis ad genus causae efficientis nec finalis quia si reduceretur ad aliquod illorum omnino, esset operatio in distincta respectu omnium personarum, ideo si terminare dependentiam naturae esset in causa efficiente, tunc pater terminaret dependentiam illam, et sic esset incarnatus, quod est haereticum. et ita de finali diceretur, modo essentiae non potest competere ista terminatio nisi esse personali.
Sed hic est difficultas,
utrum illud suppositum possit esse subsistentia plurium naturarum,
et quantum ad hoc dicitur
quod sic probabiliter,
sicut verbum divinum est subsistentia humanae naturae,
ita simul potest esse subsistentia naturae angelice,
et sic doctores habent concedere
quod potest esse asinus et angelus poterit esse lapis
quia haec positio sequitur quod verbum dei esset asinus
Ulterius ad materiam magis particulandum, et ad sciendum quae praedicata competant supposito assumente vi huius unionis ponuntur suppositiones vel regulae.
Prima regula
est nullum praedicatum importans deformitatem vel culpam vi huius unionis
potest competere deo.
Patet quia nefas esset dicere
quod deus peccaret,
sed ex
Secunda regula, praedicata denominativa effectus qui essent culpabiles in statu innocentiae non communicantur verbo dei vi unionis ut primi motus qui non sunt in nostra potestate qui in statu innocentiae fuissent realiter peccata quia inter veniale et mortale peccatum non fuisset differentia quia veniale fuisset culpabile moraliter, sed ratione nostrae infirmitatis non imputantur nobis ad mortalem culpam.
Tertia regula, est quod praedicata quae sunt naturae propria et inseparabilia non possunt supposito communicari ut esse humanitatem esse animalitatem, et sic de aliis praedicatis essentialiter et inseparabiliter convenientibus humanitati, nam eo quod verbum est homo non sibi convenit quod est humanitas
Quarta regula, omnia praedicata concretiva quae de praesenti convenirent naturae in proprio supposito ut esse hominem agere et pati et omnia talia communicantur assumenti vi talis unionis et talia convenirent naturae humanae, si propria subsistentia subsisteret et omnia talia communicantur verbo dei, et sic apparet quo modo debet dici quod verbum dei praedicabat, moriebatur, patiebatur, et comedebat, et omnia praedicata convenient naturae humanae, si subsisteret propria subsistentia.
Quinta regula,
illa praedicata concretiva
quae dicerentur de illa natura in praeterito vel futuro tempore
coniunctionis illius ad verbum dicuntur de verbo vel conveniunt supposito
assumenti ut fuisse passum
Sexta regula,
illa quae dicuntur de illa natura
in praeterito vel futuro ante vel post
coniunctionem non communicantur supposito
ut sit ita quod naturam
Septima regula, non oportet quod ea quae conveniunt de possibili naturae assumptae competant verbo nisi illa possint inesse illi naturae tempore quo iuncta est verbo, ut humanitas christi verbo coniuncta potest dampnari et male agere de potentia dei absoluta, non tamen reducetur ad actum et tamen verbum non poterit peccare quia posse peccare non attribuitur verbo dei eo quod possibilitas haec non est reducibilis ad actum tempore communicationis vel unionis ipsius ad verbum, et ex hoc apparet quod nulla consequentia nulla est christus assumpsit naturam praestitam, igitur est praestitus, causa est quia illa natura non dicitur praescita quantum ad praesens vel pro tempore praesenti, ita quod non oportet quod illud quod requiritur ad praesciri sit pro praesenti quia sequitur quod natura illa peccaret unita cum verbo.
Octava regula, est per modum doctrinae saltem mihi propositiones concessae per sacram scripturam et ecclesiam et concorditer a doctoribus determinare dicuntur absolute concedendae et exponi si indigeant conformiter ad sensum articuli. Unde si reperiatur quod christus sit creatura datur regula resolvendi sic, id est, christus est suppositum habens naturam creatam, si vero reperiatur ista christus non est creatura debet resolvi, id est, christus est suppositum habens naturam in creatam vel est habens talem naturam cuius vi non incepit esse, et ista christus est passibilis et christus est impassibilis quae videntur contradictorie resolvendae sunt ad expositionem traditam christus est passibilis, id est, christus est habens naturam passibilem christus non est passibilis, id est, christus est habens naturam impassibilem, et ad hunc sensum loquuntur doctores secundum varios modos attingendi terminos quae varietas fuit introducta propter necessitatem cognitionis humanae, et ideo generaliter in materia incarnationis et trinitatis debet primo concipi articulus et propositiones resolvi ad articulum conformiter.
Sequitur ex dictis
quod humanitas dimissa
et ab alio supposito assumpta
non esset
Patet ergo ulterius quod dimissa humanitate
verbum dei desineret esse filius virginis
quia ratio concretiva et denominatio
Secundo, assumpta natura ab alio supposito cum cicatricibus vulneribus, non sequitur quod iste homo fuit passus in cruce quia passio fuit respectu alterius subsistentiae, nec sequitur ista natura fuit passa in cruce, igitur suppositum.
Ex quo sequitur quod, si verbum assumeret naturam filii alterius mulieris non propter hoc verbum dei esset filius illius mulieris. Patet quia ibi est aliud suppositum, nam illud est quod naturae competebat erat in alio supposito et hoc in praeterito, et si quaeratur quam habebit habitudinem ad beatam, si illa mulier vocetur beata, nam si sic, videtur quod possit secum matrimonialiter contrahere ex quo verbum non appropinquat sibi in aliquo gradu. Negatur consequentia quia licet non sibi attineat in aliquo gradu nominato, non tamen potest cum illa contrahere visa intensione legis inter matrimonium contrahentis. Cum hoc tamen stat quod ibi est propinquitas naturae, licet non sit suppositi, ideo non congruit quod matrimonialiter coniungantur.
Consequenter, infero quod non sequitur verbum assumpsit naturam triginta annorum, igitur verbum est triginta annorum, nam si assumpserit naturam triginta annorum heri, tunc verbum est aetatis unius diei.
Sed contra hoc, arguitur natura est triginta annorum, igitur suppositum. Tenet consequentia quia ibi arguitur de praesenti in illis praedicatis concretivis dicitur quod illa propria natura est triginta annorum aequivalenter est de praeterito, nam aequivalet huic natura duravit per triginta annos.
Alii sunt
casus particulares sequentes ex istis radicibus
quos ponit
Et etiam
Ubi notandum est quod in tota latitudine
perfectionis humanae datur infimus gradus perfectionis
et etiam supremus secundum institutionem divinam.
Unde infimus
gradus est gratia baptismalis quae sufficit ad salutem
Ubi notandum est quod praeceptum videtur generale de dilectione proximi, igitur inimicus debet diligi.
Pro isto ulterius est advertendum
quod circa inimicum est duplex dilectio. una est qua
optatur gratia et felicitas aeterna cuilibet viatori et hoc
generali consideratione, et sub ista generali dilectione tenetur
quis quemlibet diligere.
sed si occurrat inimicus secundum
rationem particularem, tunc ipse non tenetur diligere eum in particulari,
sicut amicum. sed sufficit quod ipse non habeat odium vel actum
repugnantem dilectioni generali proximi.
Et inimicus
diligendus est ex praecepto generali dilectione qua debemus
creaturam diligere, ut suum finem debitum adispicatur,
et sic quamlibet creaturam propter deum debemus diligere et
in ipsam deum diligere, et si occurrat amicus sub ratione
particulari praeter hoc tenemur diligere ipsum et sibi subvenire,
sed de inimico non sic quod si quis faciat,
scilicet quod quis
diligat inimicum praeter generalem dilectionem et ei subveniat.
tunc illud opus est supererogationis et perfectionis
ultra praecepta.
Ad illud tamen opus tenentur pastores ecclesiae.
Unde pastoribus ecclesiae generaliter debet esse contentus
sui propter deum et proximum.
Ideo dicebat salvator
ego pastor bonus et bonus pastor
est qui animam ponit pro ovibus suis
Et ex hoc possent inferri
multa corollaria quae tangerent ecclesiam et praelatos,
quae dimitto brevitatis causa.
Apparet etiam de gravitate peccati
praelatorum, ubi vident oves perire et non iuvant,
et quomodo ipsi obligantur ad aliquos gradus ultra nos.
unde illa quae sunt consilii in latitudine inferiorum sunt praecepti
in superioribus praelatis. et esset ordo ponendus, quia
summus pontifex tenetur habere supremum gradum
caritatis et maxime tenetur animam pro ovibus ponere
Et consequenter episcopi inter lupos, id est, inimicos tenentur seminare verbum dei et oves mortuas ad vitam aeternam reducere. et haec sint dicta breviter de materia trinitatis etc.
Secundum quod heri tangebatur omnia operabilia quae fiunt in isto mundo perceptibiliter reducuntur ad tres modos.
Unus est operationum mirabiliorum de quibus dictum est in lectione praecedenti.
Alius est operationum daemonum. et ideo circa praesentem materiam est notandum quod ex scriptura novi et veteris testamentorum habetur quod sunt spiritus maligni et multa opera exercuerunt circa certas personas seu creaturas ut apparet de daemonum eiectione a quibusdam hominibus per eos obsessis.
et huic concordant philosophi, nam
De
Secundo dicitur quod huiusmodi spiritus maligni divina
permissione quaedam operantur quod apparet quia extremo
adversarius vester tamquam leo rugiens et quaerens quem devoret
Ex quo sequitur quod eorum
familiaritas est summe fugienda quia extremo odio
odiunt nos et ideo ait
nulla est pestis efficacior ad nocendum quod familiaris inimicus
Secundo,
sequitur quod ars magica
nihil est, quia daemones et eorum operationes
subiacent divinae providentiae. Ex quo patet quod eorum operationes
non subiacent arti nec regulis artis nec
verbis nec cogitationibus nec industriis humanitus
adinventis, immo quod fortius est nulli creaturae subiacent
nisi forte sanctis propter vitae excellentiam qui
habuerunt potestatem eos cohercendi et eiciendi
a creaturis ut tangit
dedit nobis potestatem supra omnem carnem.
Secundo, arguitur quia invocatores daemonum sunt homines bestiales fide et virtutibus carentes igitur non sub arte cadit fatuitas magica. antecedens est notum discurrendo per historias quia malifici fuerunt semper pessimi et villes creaturae, et hoc de illis qui morantur in vallibus ubi reperiuntur invocationes daemonum et tamen illi carent omni arte et fide saltem bona et ex alio unusquisque simplicium alio et alio modo invocat igitur ars magica non cadit sub arte nec per modum regularum artis procedit.
Sequitur tertio quod malefici vi artis magicae nihil aliud operantur nisi deceptiones et laesiones potentiarum in illis quos decipiunt.
Ubi est advertendum quod prout ad materiam spectat multiplex est deceptio apud tales qui quid habent pro fine quaestum vel inanem gloriam sicut dictum est.
Primus gradus est quorumdam ex industria naturali vel alias loquentium interius absque motu aliorum et ad facilius decipiendum observatis coniurationibus et verbis, ipsi dant Responsa decipiendo assistentis quia loquitur et non videntur loqui.
Secundus modus secundum quod
tangit
Tertius modus decipiendi
est per terrores
Secundo, ex parte temporis quia tempore nocturno et tenebroso ipsi consueverunt homines de fraudare.
Tertio ex parte verborum tamen quia illa verba sunt audientibus ignota tamen quia ex vi suae prolationis sunt terribilia et laesiva potentia audientis.
Quarto,
ex figura nam in praesentia assistentium
multa adinvicem applicant quae omnia simul iuncta terrent
existentem et reducunt ad talem statum quod vi turbationis
et terroris interioris
Et forte aliqui magici ex suis operationibus fuerunt decepti, nam aliqui crediderunt loqui daemonibus qui Realiter non loquebantur eis, Et in signum huiusmodi narrant aliqui quod huiusmodi assentientes aliquando manent in perpetuum laesi, et ratione mutationum et turbationum interiorum quae sunt nimis excessive illi manent imprudentes male dispositi et male inclinati.
Alius est modus deceptionis eorum per naturam et per causas naturales applicatas fraudulenter tertius est ex densitate aeris vel quod ipsi eligant loca quibus sciat[?] aerem esse densum qui Reflectit species aliqualiter et invalescente frigiditate noctis aer magis densatur et ideo magis Reflectit species in tantum quod homines indicant se videre aliqua corpora in aere ubi non vident nisi se tantum, et illud habetur IIIo
Quartus modus deceptionis ratione defectus considerationis distantiae Rei a re.
Ubi notandum est quod secundum quod Res videtur sub maiori angelo secundum hoc iudicatur esse maior ceteris paribus, et similiter sub minori minor, et sub aequali aequalis et hoc est demonstratum in quarto libro
Et ideo vitulo narrat de lupo qui iudicabatur nemori a principio adaequari et secundum quod variatur angelus per appropinquationem secundum hoc lupus apparet alterius et alterius quantitatis. Et iste est bonus modus salvandi apparentias daemonum naturaliter.
Ubi est advertendum quod ad debite aliquid percipiendum per visum Requiruntur octo concurrentia, scilicet, lux debita distantia situs magnitudo soliditas dyamphanitas[?] tempus conveniens debita organi disposito et ista possunt in infinitum variari quia ad variationem unius sequitur deceptio infinita vel possunt contingere infinite deceptiones.
Quintus modus illusionis
potest esse pertinenter ad praedicta laedendo organi dispositionem
assistentis, nam sicut torpedo solo tactu
stupefacit membra in tantum quod membrum redditur impotens
ad sentiendum, et adhuc tangendo ipsum cum
baculo laedit membra et omnino perturbat et ita
per applicationem aliquorum potest visus alterari cuius applicationis
sunt apparentiae variae, ubi nullo modo erit
daemon et ideo ad videndum Requiritur conveniens
tempus nam propter velocitatem motus punctus circulariter
revolutus videtur esse circumferentia circuli immo
Realiter circulus ut apparet de baculo inflammato
nam propter brevitatem temporis existentis inter instans in
quo punctus est sursum et inter instans in quo
est deorsum punctus iudicatur esse ubique, et ita ratione
parvitatis temporis res non iudicatur esse ubi est, et
per istum modum salvantur omnes traiectus.
Unde si
Sextus modus est per naturalium causarum
applicationem quae tamen ignorantur causae naturales et simplices
credunt quod arte diabolica talia fiant, nam
Ex quibus quod tales
magici nullo modo sunt impossibilia permittendi, quia
laedunt et impediunt potentiam ad vere
Secundo faciunt idolatriae et ducunt homines ad sacrificandum daemonibus.
Tertio quia nihil afferunt nisi phantasticum quia apparentiae in illo casu non sunt nisi secundum quod obicitur phantasma ad intra potentiis interioribus et in illis nihil veritatis Reperitur. potest tamen altero duorum modorum contingere quod aliquid veritatis in tali casu dicat.
Unus modus ex culpa et non arte, scilicet quando creatura a deo totaliter deseritur et diaboli divino subicitur in poenam peccati permisit deus ut cum daemone conversetur, non tamen vi alicuius artis, sed propter culpam sic demerentes, contingit tamen providentia divina quod deus non permittit quod diabolus habeat intentum.
Alius modus est de Reprobatione malorum
et huiusmodi inquirentibus,
et hoc determinat
Item, sunt multae illuminationes quae fiunt sine daemonibus ut apparet de igne qui aliquando apparet in cimiteriis vel proprie patibula, et aliquando homines Iudicant ibi esse spiritus quod tamen non est, et cetera.
Visum est prius qualiter naturalis inclinatio feratur in deum ultimate propter se principaliter et quod habitudo creaturae ad ipsum quantum ad hoc est insolubilis in ista habitudine, quia consistit tota mathematica et philosophia. ab ista habitudine et ex praecepto "dilectionis dei dependet tota lex et prophetae" et quasi omnes materiae theologicae. ideo circa hoc diutius est insistendum.
Pro maiori intellectu et declaratione materiae inquirenda
sunt duo. primum est utrum inclinatio creatarum in deum sit in ipsum
tamquam in trinitatem et sub ratione trinitatis et tamquam in trinum personaliter.
Et secunda difficultas est utrum flexibilitas voluntatis et
Et circa
primam materiam teneo partem affirmativam, scilicet, quod naturalis inclinatio
Rerum in deum est in ipsum tamquam trinum. illud probatur primo, nam
Confirmatur nam res creaturae procedunt de non esse ad esse a trinitate ut trina est. et ut est trinum suppositum, ergo revertuntur et convertuntur ad ipsum sub eadem habitudine, nam sicut in genere causae efficientis respectu productionis rerum deus concurrit ut trinus. Ita in genere causae finalis concurrit ut trinus, ideo terminat ut trinus, et habitudo creaturarum in eum est ut in trinum. unde sicut deus non posset concurrere in genere causae efficientis ut essentia solum, nec ut una persona solum, quia opera trinitatis sunt indivisa ad extra ita in genere causae finalis non potest concurrere, nisi ut trinum.
Sed est difficultas de voluntate creata utrum possit habere actum vel aliquam volitionem quae terminetur ad essentiam solum vel ad unam personam solum.
Et breviter circa istam materiam bene Resolvendo credo quod sit tenendum quod voluntas non potest tendere in deum, quin tendat in trinitatem personarum. nec in unam personam, quin in quamlibet aliam.
Et pro probatione istius adducam aliqua, licet alias tenerum oppositum, scilicet quod creatura poterat habere iudicium de ista re quod erat essentia et pro tunc non habebat iudicum quod esset trinitas personarum. Sed pro nunc teneo oppositum propter rationes et auctoritates doctorum.
Ideo difficultas quae tangitur hic est utrum stat unam personam videre sine alia. et consequenter utrum stat unam diligi sine alia. et utrum stat divinam essentiam videri quin videatur quaelibet persona, vel unam personam videri et non aliam. Et teneo partem negativam, et istud probatur multipliciter.
Primo per Rationem tactam, quia sicut deus non potest concurrere in genere causae efficientis, nisi ut trinum suppositum, ita non potest concurrere in esse obiectivo et in esse causae finalis, quin concurrat ut trinus. ideo concursus obiectivus est consequens cuilibet personae et essentiae.
Secundo,
quia concursus obiectivus, qui non est realiter
Tertio,
arguitur testimonio christi,
qui facit istam consequentiam aequivalenter
aliquis videt me, ergo videt patrem
pater in me est et ego in patre
ego et pater unum sumus
Item omnes doctores sancti et
Item, sicut alias ostensum est, ratio fruibilitatis est essentialis, ergo est indivisa, et indivise competit cuilibet personae quod sit essentialis alias visum est, quia dicit summam perfectionem et habet rationem summae bonitatis ideo est ratio communis cuilibet personarum, ergo non stat frui una persona, quin qualibet, quia quaelibet est summae perfectionis.
Item, nisi sic staret
quod
Item, sequeretur quod staret
Item,
Advertendum est quod aliqua sunt praedicata quae competunt deo ab aeterno et aliqua quae competunt sibi temporaliter illa quae competunt sibi ab aeterno sunt inducti differentia. nam quaedam sunt absoluta et essentialia, sicut esse perfectum esse bonum, et sic de aliis.
Alia sunt quae competunt deo ab aeterno ratione emanationum
personarum ad intra, ut generare esse patrem, sentire esse spiritum
generari, et sic de aliis. alia sunt praedicata, quae competunt deo
ex tempore. et hoc potest dupliciter contingere, quia quaedam competunt
sibi ratione operationis suae temporalis ut creator
Alia competunt sibi ratione operationis creaturae, ut diligi, credi, honorari, amari, tolli, et sic de aliis.
Quantum ad prima praedicata quodlibet est commune toti essentiae et trinitati et cuilibet personarum per se et omnibus similis. nam essentia est ens sapiens et tota trinitas et quaelibet persona et bonum et perfectum, et sic de aliis perfectionibus absolutis.
Quantum licet competant deo ab aeterno competunt,
tamen aliqua aliquibus et alia aliis ut generare patri,
Quantum est de tertiis praedicatis quae competunt sibi ratione operationis suae, vel ratione operationis creaturae. Exemplum de primis, ut creator de secundis, ut honorari, colli, concorditer pro maiori parte dicunt doctores quod illa praedicata sunt communia essentiae et cuilibet personarum. Ita quod non stat quod aliqua persona creet quin quaelibet persona et essentia creet, et sic de omnibus praedicatis competentibus sibi ratione suae operationis consimiliter de praedicatis competentibus sibi ratione operationis creaturae quodlibet tale indifferenter competit essentiae et cuilibet personae.
Unde si pater est cognitus et filius et tota
trinitas est cognita, et si pater diligitur et filius et tota
trinitas diligitur, et ita accipitur dictum christi
qui videt me videt et patrem
Advertendum tamen hic quod proprie loquendo difficultas principalis non solvitur per istud, nam secundum istam viam haberetur et concederetur quod qui cognoscit deum, trinitatem cognoscit, quia deum qui est trinitas. et sic philosophi cognoscentes deum, trinitatem cognoverunt, quia deum. et sic si dilexerunt deum, trinitatem dilexerunt, et hic non est difficultas, quia probaretur expositoriae tamen quantum ad modum explicandi dicunt doctores quod omnia praedicata sunt communia. et sic staret quod aliquis trinitatem diligeret et tamen negaret trinitatem et quod trinitatem diligeret et nesciret se trinitatem diligere. et sic ista via Resolventur ad unam personam logicam, quia licet deum diligeret et trinitatem, non tamen diligeret trinitatem, quia li 'diligere' facit cognoscere rationem secundum quam terminus vocalis fuit impositus ad significandum.
Sed difficultas est hoc: utrum notitia intuitiva immediate terminata
ad deum terminetur ad essentiam et ad quamlibet personam. et utrum
stet habere notitiam intuitivam de essentia et non de persona,
vel de una persona et non de alia. Ita quod difficultas
est: utrum stet unam persona videri sine alia. hoc est utrum
stet quod aliquis habeat intuitivam notitiam trinitatis simplicem
virtute cuius posset elicere iudicium quod illa
Et breviter circa hoc
teneo quod nullo modo stat quod aliquis habeat intuitivam notitiam
de essentia quin per illam posset evidenter elicere quod illa est tres personae
Et primo quod intentio salvatoris per illud
qui videt me
, etc.
fuit
Et sic credo quod fuit intentio salvatoris
quod
Item propter identitam rationem diligibilitatis sive cognoscibilitatis quia eadem est ratio diligibilitatis sive cognoscibilitatis in qualibet persona, ergo non stat quod ratio diligibilitatis obiectiva obiciatur quin obiciatur secundum quodlibet cui competit.
Item ex habitudinem causae finalis, sicut tactum est prius. nam sicut concurrit active respectu terminationis quam immediate causat. Unde prima ratio per quam concurrit est esse trinum.
Item esse dei est esse tres personas.
Ideo prima ratio obiectalis quae potest esse de deo est esse trinitatis. unde
si de deo haberetur conceptus entis supponeret conceptum termini. et sic
conceptus trinitatis est primus conceptus via facilitatis
Contra illud tamen arguit quid doctor modernis
sic: intellectus potest habere notitiam intuitivam de aliqua re
et tamen dubitare cuius speciei sit,
et per consequens a fortiori dubitare
quod individuum sit.
Antecedens patet in casu quod stat quod aliquis videat
Respondendum est quod ista Ratio procedit ex falsa imaginatione propter comparationem intuitivae notitiae de deo ad intuitivam notitiam de creatura. nam notitia intuitiva de creatura causatur mediate organo corporeo et secundum quod Res est magis distans secundum hoc causatur maior notitia. Sed utrum notitia quae haberetur ex illa Re ex ditantia maiori esset eiusdem speciei cum notitia quae de eadem Re haberetur ex notitia propinquiori. Et videretur quod sic quia ibi sunt eadem causae. videtur quod non quia virtute unius potest elici iudicium cuius speciei illa Res sit et quod individuum et non virtute alterius et hic esset grata consideratio, sed pro nunc eam dimitto.
Tamen ad propositum dicitur quod ex intuitiva notitia creaturae virtute illius non posset elici iudicium cuius speciei sit vel quod individuum propter materiam distinctam, ergo ita est de deo. negatur consequentia primo quia deus non praesentatur secundum aliquam distantiam, ideo applicatur se toto creaturae et praesentissimus est. secundo intellectus in videndo deum intuitive non utitur organo corporeo nec mediate nec immediate quod facit respectu visionis creaturae.
Et sic datur differentia, quantum
est de secundo inducto quod staret quod unus videret alium et propter
minima distantiam crederet esset animam intellectivam, casus admittatur
quod habeat imperfectam notitiam. et quod dubitaret utrum sit
angelus vel anima intellectiva, ergo ita potest esse de deo quod dubitabitur
utrum sit creator vel creatura. negatur consequentia, quia deus non
potest
Contra dicta, arguitur et probatur quod una persona possit videri sive diligi sine alia, quia una persona potest incarnari sine alia, ergo potest diligi et videri sine alia. consequentia tenet, quia non apparet maior difficultas vel impossibilitas de una quam de alia. antecedens patet, quia una persona divina, scilicet, filius est incarnatus, et tamen non est pater vel spiritus sanctus, ergo etiam potest videri et diligi sine patre.
Secundo pater non est spiritus sanctus, ista propositio est vera vel ergo extrema significant penitus idem vel non. si significant penitus idem, tunc est falsa quia est negatio eiusdem de eodem. Si detur secundum quod non significant idem penitus, tunc aliquid significat unum quod non significat reliquum, et sic conceptus correspondens uni significat aliud quam conceptus correspondens alteri, et tunc habebitur et tunc habebitur intentum quod poterit concipi una persona per illud extremum et per illum conceptum et non alia. et sic una persona poterit cognosci sine alia.
Item conceptus
absolutus non dependet a relatione,
immo est prior,
ergo poterit
haberi conceptus mere absolutus de essentia absque hoc quod
Item intellectus potest dictare producens summum bonum, et solum talem est summe diligendum et voluntas potest se illi dictamini conformare, ergo potest diligere patrem, quae est producibilis summi boni, scilicet, filii et solum patrem.
Item, filius potest diligi plusquam pater, ergo potest diligi sine patre. Antecedens patet quia filius potest diligi ut redemptor.
Item
Item de personis sunt distincti articuli, ergo sunt distinctae cognitiones.
Item pater est
prius originem quam generet filium
et in illo priori originis antequam
generet est perfecte beatus.
Unde
Item
arguit sic
Ex Regimine atque principatu caritatis in Regno animae respectu operum virtuosorum et operationum deliberatarum infertur quod non stat existentem in gratia ex ignorantia invincibili adorare creaturam adoratione latriae, ut in casu, qui solet communiter poni de angelo tenebrarum figurato in angelum lucis.
Casus non esse possibilis existenti in caritate, quia formaliter repugnat caritati inclinare ad idolatriam vel iudicium erroneum, sicut dictum est de fide quod ei Repugnat assentire falso. et per consequens illa adoratio fieret ex culpa si fieret et contra caritatem, vel nulla esset adoratio caritate existente in illo.
Secundo quia caritas est
et
conformiter respondendum est de omnibus casibus positis de ignorantia
invincibili, quia respectu talium caritas numquam
Secundo sequitur quod non est possibile aliquem existentem in caritate esse perplexum inter duo mala.
Tertio sequitur quod omnis deliberata actio contra fidei articulos repugnat
caritati, quia ipsa caritas est
Nec inclinat ad assentiendum falso quia ipsa dirigitur immediate a spiritu sancto.
Quarto sequitur contra
Quibus respondendum quod si
tenuerunt haereses, hoc fuit quia non erant pro tunc
in caritate, scilicet, ante eorum sanctitatem, ut
Secundo potest dici quod non fuit assertio deliberata, sed opinio illorum fuit inducta ex apparentia sophistica, et isto modo licitum ex caritate errare in multis materiis, sicut utrum deus potest supremam speciem creare, hoc dicere vel eius oppositum non inducit moralem turpitudinem, sed assertio vel negatio absoluta esset simpliciter illicita.
Quintum corollarium, sicut se habet caritas respectu virtutum aliarum, quia est quaedam forma aliarum virtutum, ut ab illa effectus aliarum virtutum dependeant, et ita spiritus sanctus se habet respectu caritatis. nam spiritus sanctus est caritati vita et eam actuat, et sine concursu specialis assistentiae non posset exire in actum.
Et ista propositio ex multiplici radice posset probari et maxime per auctoritates.
Unde
Secundo patet ex
Sexto sequitur quod
Ex quo sequitur septimo non esse
impossibile fieri vitiosum de virtuoso absque acquisitione
vel deperditione alicuius. patet quia stante tota multitudine
Octavo sequitur quod caritatis essentia non absolute culpae repugnans et incompossibilis, quia substracto spiritu sancto nullo modo Repugnat culpae illarum qualitatum Remanens ex sua conditione intrinseca eo quod ipsa essentialiter non est virtus.
Nono sequitur quod non videtur
repugnantia quod caritas semel habita numquam
Decimo sequitur quod caritatem esse intrinsece indivisibilem, extensive et intensive. est probabile, quod extensive satis omnis concordant, quod intensive apparet, quia posset salvari quod eadem caritas secundum proportionem maioris assistentiae spiritus sancti vel minoris diceretur intendi et remitti, et anima magis et magis vivificatur secundum quod caritas ei assistit magis vel magis, igitur posset salvari intensio vel Remissio quia caritas quantum est de se est mortua quantum ad operationem nisi spiritus sanctus ei assistat specialiter, sed secundum proportiones vivificationis caritatis poterit in maiores operationes et minores secundum quas ipsa dicitur intendi et remitti.
Undecimo sequitur quod quamquam caritas non Realiter intendatur vel augeatur respectu cuiuscumque virtutis ex caritate eliciens actum efficitur virtuosior et pronior respectu effectus meritorii. et respectu cuiuscumque alterius virtutis.
Duodecimo sequitur quod exercendo caritatem circa materiam temperantiae aequaliter proficitur circa materiam fortitudinis vel iustitiae. patet quia talis proficit in virtute caritatis, quae de se habet quamlibet materiam virtutis pro obiecto et cuiuslibet virtutis materiam capit, ut in illam exeat in actum. igitur realiter quis per caritatem fit pronior ad bene operandum.
Tredecimo sequitur quod licet caritas sit originalis iustitia perfectior, tamen cum influentia generali ipsa caritas minus perficeret potentiam quam iustitia originalis.
Prima pars est clara, quia caritas elevat potentiam ad nobiliores actus.
Et in statu innocentiae iustitia originalis non sufficiebat ad actus meritorios, ideo oportebat caritatem dari et haberi ad meritoriae operandum.
Secunda pars probatur, quia cum influentia dei generalis iustitia originalis inclinaret inferiores potentias ad obediendum superibus et redderet subiectum virtuosum et Refrenaret potentias sensitivas et caritas cum generali influentia esset mortua, nec haberet imperfectionem, et illud non diceret imperfectionem in caritate, immo arguit caritatem esse causam spiritualem et supernaturalem praeexigentem causationem spiritus sancti quo sublato aufertur causalitas quantum ad executionem.
Quartusdecimo
sequitur quod esse caritatis non est essentialis denominatio. patet quia
per solam extrinsecam spiritus sanctus assistentiae carentiam, et tunc
Quintusdecimo sequitur quod caritas non infert subiectum esse carum necessario, scilicet, non sequitur caritas informat hoc subiectum, igitur illud est carum. nec sequitur econverso iste est carus, igitur habet caritatem creatam, quia illa quae concurrunt de communi lege sic se habent quod nullum illorum sufficit simpliciter, sed requiritur interna dei acceptio.
Et ex hoc patet contra
Prima est quod aliqua est forma creata, quae ex natura Rei et necessitate cadit sub dei complacentia.
Secunda est forma, cuius
assistentia in anima
Tertia propositio forma, qua anima redditur deo grata est habitualis dilectio, quae a deo infunditur, nec potest ex puris naturalibus acquiri.
Primam conclusionem sic probat
quia actus aeternus non fertur noviter in obiectum mutabile,
nisi idem obiectum noviter participet aliquam rationem
aeternam, igitur non stat quod
Secundo deus non potest odire aliquem nisi in eo sit positiva ratio displicentiae, igitur non stat quod deus diligat aliquem, nisi ratione diligentis. et illa ratio non potest esse aliud quam caritas, igitur non stat deum aliquem diligere sine caritate existente in illo quem diligit.
Confirmatur, quia deus non facit aliquid sine
rationali motivo,
dispositum et nullus disponitur bene sine caritate,
igitur nullus diligitur sine caritate cui concordat
scriptura
diligentes me diligo
Secundo confirmatur
capitulo,
si quis diligit me sermonem meum servabit
et pater meus diliget eum
Tertio
quia
sequitur
Apparet, igitur, quod conclusio tenet duo
puncta, scilicet, quod necessario Requiritur caritas ad
gratificandum creaturam et quod ipsa posita crea
Secunda conclusio probatur, quia divina acceptio est posterior quodammodo quam caritas quia a parte obiecti Requiritur quid ordo prioritatis, scilicet quod obiectum praesentetur sub ratione informati caritate, igitur quod ad modum concipiendi, si debeat poni ordo caritas habet rationem prioritatis, igitur conclusio vero.
Tertia conclusio probatur quod omnis effectus
Aliam rationem inducit facta
in re quod est contra articulum parisiensem gratiae, tunc sequitur quod erit
mutatio de contradictio in contradictioni sine mutatione facta
in re quod est contra articulum parisiensem condemnatum. nam ista est
vera in illo casu,
Confirmatur etiam per
unam ratione
Secundo intendat
Tertio si sic, sequitur quod caritas posset exire in actum in carentibus usu rationis, quia ex quo ipsa non dependet a voluntate, quia est superior, nec est impedimentum ex parte carnis seu corporis, tunc sequitur quod caritas exiet in actum meritorium.
Quarto arguitur, quia stante conatu uniformi voluntatis in infinitum augeretur gratia vel intenderetur, quia in eodem instanti in quo caritas concurrit ad actum meretur actum gratiae, et huiusmodi actu meretur anima augmentum gratiae, et illa infunditur secundum meritum, et illa addita anima habet aliquid caritatis quod non habebat ante, et tunc anima mediante illa caritate agit ad merendum aliam gratiam, et sic procedendo in infinitum sequitur quod gratia potest augeri usque in infinitum.
Quinto arguitur caritas est maioris perfectionis quam cupiditas sed cupiditas vincit voluntatem ad malum, igitur caritas vincit voluntatem ad bonum et cetera.
Ex more doctorum antiquorum qui
nituntur ostendere cum divina simplicitate
pluralitatem personarum, tractandum est
Ex quo sequitur quod impossibile est divinam essentiam summe simplicem aliquo modo multiplicari, quia eo ipso quod multiplicatur eo ipso non haberet omnem immensam perfectionem sibi possibilem nec esset summe simplex.
Secundum corollarium: essentia divina simplicissima a nullo capit nec
capere potest originem productivae, id est, a nullo potest produci. patet
quia non potest produci a simpliciori, quia non habet, nec ab aequali,
quia non habet aequale, nec est aequalitas in trinitate essentiarum simplicium,
quia non sunt ibi plures essentiae,
nec posset produci a se,
quia nihil producit se ut sic,
quia
Tertium corollarium:
aliquod est suppositum naturae divinae
Quartum corollarium: summa simplicitas non potest in unico supposito consistere vel persistere. Probatur ex duplici radice.
prima quia summa simplicitas est immensa fecunditas, igitur est communicativa proportionaliter et summe, igitur ad aequalitatem et non multitudo essentias, quia non sunt multiplices propter simplicitatem, igitur multitudo identice concurrunt.
Confirmatur, quia esse
diffusum est denominatio perfectionis simpliciter, igitur convenit
deo, et nedum deo simpliciter, sed cum illa determinatione immense, ergo
deus est immense diffusivus sui. et hoc non est nisi habeat
Illum terminum immensum, quia non se immense diffunderet, ergo deus
est immense diffusive per adaequationem termini et Rei cui diffunditur
et non multitudo essentiam, ergo generando aliam subsistentiam,
quae est eadem essentiam et in hiis quae dicunt perfectionem absolute
idem est esse et posse ut met concedit
Quintum corollarium: prima
diffusio in divinis quae procedit a supposito non producto verissime
potest dici generatio, immo proprissime et verissime vocatur generatio.
patet quia vivens producit aliud vivens aequale sibi per omnia.
et haec est generatio proprie dicta, immo ipsa est mere
Sextum corollarium quod persona producens et non
producta proprie loquendo debet vocari pater, et persona producta
debet vocari filius. et quia illud non est in vita vegetativa,
nec sensitiva, sed in intellectuali sequitur quod filius
Consequenter apparet quomodo verbum debet vocari imago patris, quia perfectissime exprimit totam naturam patris et esse patris. ideo dicitur quod eructavit cor meum verbum bonum, etc., quia verbum est imago patris et totius paterne naturae ac rationis expressivum. etiam vocatur verbum patris, quia omnia exprimit et est imago repraesentativa patris. et sic apparet quare ei attribuuntur quod est speculum imago splendor, et sic de aliis. hoc est quia procedit per modum verbi expressivum naturae paternae.
Ex quo apparet quod pluralitas personarum divinarum non Repugnat summae simplicitati, immo sequitur quod pluralitas divinarum personarum est proprietas summae et immensae simplicitatis. et eam consequens tanquam eius propria conditio. et sic patet error illorum, qui propter simplicitatem divinam negant pluralitatem personarum, immo inferretur potius simplicitas.
Septimum corollarium: quod non est ad
extra communicabile creaturae quod una essentia sit plures personae vel
subsistentiae vel trinitas. patet quia esse plura supposita
est propria conditio summae simplicitatis, ut dictum est. non negatur
tamen
Pro materiae trinitatis declaratione,
licet sit ineffabilis
intantum quod in ea sileat vox angelorum,
ut ait
Prima propositio fidei: unica natura
vel essentia simplex est tres hypostases vel tres
personae distinctae, vel tria supposita vel tres subsistentiae,
quarum una non est alia. etiam debet supponi materia
fidei et proprietates naturae immensae iuxta primum principium, quia
ut ait
Secunda propositio una persona producit aliam et non producitur et ambae producunt tertiam, quae non producit.
Tertia propositio exprimenda est praesens materia secundum modum a spiritu sancto nobis per scrpturam et ecclesiam et sanctorum patrum atque doctorum doctrinam nobis traditam, ut prima productio vocatur generatio et rationes sint ad hoc ubi fides praeveniat. nam oportet primo habere fidem. deinde rationes ad haec prima persona producens vocatur pater. secunda persona producta vocatur filius et verbum. Secunda productio dicitur spiratio, scilicet tertia persona producta, et vocatur amor spiritus, scilicet est haec persona non producit et ista sunt nobis revelata.
Sequuntur tria genera propositionum concurrentium communiter in materia trinitatis.
Primum est habentium difficultatem ex usu vocabuli vel vocabulorum.
Secundum genus est ex difficultate a parte rei.
Tertium est propositionum, quae nihil addunt supra articulum principalem, prima latitudo vel genus Reducitur ad secundam per expositionem vocabulorum. et per Resolutionem. et per modos conformes ad doctores. secunda latitudo Resolvitur ad tertiam, et sic illae latitudines duae primae nullam addunt difficultatem supra articulum principalem in trinitate.
Antequam veniatur ad Reductionem difficultatum particularium
Pro fortificatione intellectus, sunt aliquae manuductiones adducendae,
et antequam aliquid dicatur iuxta doctrinam
Et primo sic, quia articulus trinitatis est fides principalis, igitur ad illam obligantur Iudaei. Patet consequentia, quia articuli principales necessitates sumpserunt originem ab antiquo testamento nec capiunt noviter veritatem, licet fuerint aliqui articuli, qui propter lapsum temporis facti sunt fidei et noviter sibi dicantur, nam articulus trinitatis praecipue habuit necessario veritatem, igitur Iudaei obligabantur ad illum, et per consequens relucet in eorum scripturis quia non obligatur quis ad impossibile.
Secundo, apparet illud testimonio christi dicentis Iudaeis:
scrutamini scripturas in quibus putatis vitam habere
Tertio alibi
Duo sunt tamen manuductiva quae ponit
Unde imaginatur quod sint duae res repraesentes relative inter se taliter quod una non possit esse alia, ita quod ratione alicuius modi se habendi illae duae Res habeant talem habitudinem inter se quod una non possit esse alia.
Secundo imaginatur quod illae duae res possint uni alteri rei identificari,
et sit angelus ad quem nulla illarum
rerum habeat repugnantia,
qui ille possit identice concurrere cum illo angelo,
nam stat bene quod inter illas
duas res sit repugnantia et ad illam tertiam nulla
illarum habeat repugnantiam
Et ita imaginatur de trinitate
quod tres res erunt ibi distinctae et tamen concurrunt
identice cum una alia, scilicet essentia, et
imaginando plures personas distinctas potest imaginari
quod concurrunt identice cum tria, scilicet essentia.
nam pater et filius habent habitudinem inter se quod impossibile
est quod pater sit filius et illa respectu spiritus,
Secunda imaginatio
Inter difficultates introductas circa primum distinctionem aliquae
fuerunt tractatae et aliquas intendo Reservare pro
aliis distinctionibus et materiis suo loco ut materiam
de libertate voluntatis intendo Reservare usque ad
materiam de praedestinatione, et etiam materiam de
Inter tamen alias rationes fuit facta una ratio de fine naturali, scilicet, utrum deus sit finis naturalis creaturae rationalis, et etiam cuiuslibet. et utrum quaelibet creatura naturali tendentia tendat in deum tanquam in summum bonum et ex sua capacitate naturali fruatur deo quantum potest.
Et circa istam materiam recitabo opinionem cuiusdam doctoris
antiqui secundum
Unde consequenter tractando materiam de angelis introducit,
Utrum dilectione naturali angelus diligat deum super omnia et
tenet conclusionem negativam quod angelus in statu innocentiae,
scilicet, ante confirmationem plus diligebat se et consequenter dicit quod
Et alia bona quae faciebant
ad conservationem sui et conferentia ad sui bonitatem
et perfectionem verum est quod ista positio prima facie videtur
esse contra
Primus modus est solum propter utilitatem, ut isto modo creatura diligat suam utilitatem et illa quae sunt necessaria ad sui conservationem et ista est dilectio licita ut dicit.
Alia potest esse dilectio proprie excellentiae et ista est superbia secundum ipsum. Advertendum tamen quod dilectio proprie excellentiae potest dupliciter considerari. Uno modo quantum ad illa quae requiruntur ad integritatem sui status secundum modum illius rei, et sic creatura diligit licite excellentiam sui status, quia creatura diligit utilitatem et illa quae sunt necessaria ad sui conservationem. intelligit tamen iste doctor quod amor excellentiae non debite est superbia ut si appeteretur alius amor quam sit debitus suae excellentiae, tunc esset superbia.
Alius est amor temporalium, ut pulchritudo
corporum, et isto modo amor sui est illicitus et ad istud
propositum dicit
Contra istum doctorem pono Recte contrarium et breviter arguitur
contra ipsum, quia omnis dilectio praecipue deliberata est usus vel fruitio,
ergo huiusmodi dilectio, quae est ad se, si non Referatur ad aliud
est fruitio sui, ergo summa perversitas, quia secundum
Secundo ista imaginatio procedit ex ignorantia habitudinis creaturae ad deum, quia, ut dictum est alias, creatura est totaliter dei et totaliter dependens ab eo, quia nullo modo habet rationem finis, ergo nullo modo potest esse obiectum diligibile propter se.
Item, si ita esset sequeretur quod realiter gratia, esset violenta et natura contraria. Consequens est falsum quia gratia non corrumpit naturam, sed perficit. Probatur consequentia quia dilectio naturalis est ad se et dilectio caritativa est ad Deum, et sic dilectio caritativa movet ad contrarium, et sic dilectio caritativa esset simpliciter naturae contraria quia movet in deum et tendentia naturalis creaturae est ad se, et sic sunt ad contraria.
Item,
sequeretur
quod status innocentiae tam primi parentis quam angeli fuisset
inordinatus patet quia quod aliqua dilectio terminetur
ad creaturam, quae nullo modo habet rationem terminari hoc
est inordinatum, quia in illa creatura nullo modo est
ratio ultimi, et sic illa dilectio erit
Item
sequeretur quod beati de facto quantumcumque esset beati
Item,
creatura, ut
Sit ergo contraria quo hoc primariae naturae impetus ad deum super omnia terminatur ultimate, licet caritas ad idem incomparabiliter moveat nobilius.
Secunda pars patet, quia caritas elevat naturam supra se. Unde secundum doctores caritas gustum spiritualem acuit et perficit et Redditur altiorem speciei quam sit in natura sua propria. Et ex caritate magis movetur creatura ad diligendum deum quam ex natura propria et per caritatem magis quietatur.
Prima pars patet, quia creatura agit directa
ab intelligentia non errante, ergo ordinatione agit, ergo quidquid
agit agit propter finem, ergo quidquid agit. agit propter deum
et propter hoc dicit
omnia bonum appetunt
Et ultimum,
et
nihil antiqua lege solutum
Ad idem est
Ad idem est
Ad idem est
omne datum optimum et omne donum perfectum de sursum est
Unde dicit quod aliqua sunt dona optima, quia optime dirigunt in finem ultimum Immediate.
Alia sunt dona meliora et ista sunt virtutes naturales naturaliter nobis innatae, et cuilibet iuxta capacitatem suae speciei datae sunt inclinationes naturales. et utrum illae inclinationes naturales sint deus vel creatura non distinguo pro nunc.
Alia sunt dona bona simpliciter ut virtutes
Sed forte contra ista argueretur, quia si ita esse sequeretur quod aliquis
ex puris naturalibus posset frui deo, patet statim, quia virtutes
naturales nobis innatae inclinant fortiter et fortius
Item, creatura faciliter fertur in dilectionem temporalium, ergo fortius poterit ferrit in Deum. Consequentia tenet, quia ex quo inclinatio naturalis est ad deum et non ad creaturam sequitur quod fortius deum diliget quam creaturam.
Respondendum est quod multiplex est causa quare creatura rationalis facilius diligit creaturam quam deum non obstante naturali inclinatione in Deum.
Prima causa quia ad hoc quod creatura rationalis feratur in Deum requiritur consideratio et deliberatio et divinae bonitatis cognitio, quae non acquiritur sine difficultate magna.
Ad hoc autem quod creatura diligat bonum temporale
non Requiritur discursus.
Ideo dicit
Secundo ad diligendum Deum super omnia requiritur mentis elevatio et corroboratio.
Ad diligendum autem bonum temporale creatura se ipsa immediate potest.
Ideo dicit
facilis decessus Averni
Item, quia ergo dilectio fruitiva dei excedit humanam facultatem, quia Requiritur caritas, ideo difficile est exire in huiusmodi actum. Sed exire in actum illecebrae vel delectationis carnalis non est difficile.
Tertia causa est quia temporalia intuitive et immediate se ostendunt delectabilia et alliciunt voluntatem. deus autem non videtur intuitive, et hoc in via de communi cursu. ideo non diligitur deus immediate, ideo difficile est deum diligere, quia non movet immediate intuitive temporalia vero movent immediate, intuitive.
Causa quarta et principalis est cupiditas vel fomes peccati originalis, quae inclinat de directo contra caritatem ad dilectione sui ipsius quae maior est quam inclinatio virium naturalium inclinantium ad contraria.
Ex ista conclusione sequuntur aliqua corollaria.
Primum corollarium est quod moralis honestas
pulchre describitur in natura.
Patet statim nam
Ex quo patet qualiter imitatur et imitari debet naturam quia natura ordinatissime agit. Et sic ars in sequendo naturam non potest decipi.
Tertio patet qualiter vita moralis relucet in natura.
Nam licet leges universaliter sint positae ut quod grave semper descendit,
tamen
Sequitur ulterius quod gradus dilectionis creaturae ad se propter deum magis est ex divinae bonitatis statuto quam ex diligibiltate creaturae. verbi gratia unde consurgit quod creatura magis diligit se quam alia creatura hoc non ex diligibilitate creaturae in se, sed ex ordinatione dei, quia operationes suas magis habet in sua potestate quam operationes alterius creaturae.
Sequitur ulterius quod omnis affectio commodi est contra inclinationem naturalem.
Ubi advertendum quod in homine tria concurrunt inclinatio naturalis, scilicet, inclinatio virtutum innatarum et inclinatio cupiditatis. Et istae duae absolute stante lege sunt inseparabiles alia est inclinatio caritatis.
Unde inclinatio cupiditatis inclinat creaturam ad diligendum se propter se inclinatio vero naturalis est ad contrarium, quia semper est in ultimum finem propter summum bonum.
Et tunc
comparando unam inclinationem ad aliam inclinationem. Fortior est inclinatio
cupiditatis quam inclinatio naturalis. et ista ratio quare nullus sine gratia
potest bene operari. Unde inclinatio cupiditatis, quae est affectio commodi
habitualis semper vincit. ideo Requiritur creatura inclinatio, quae est potentia
adiuvativa et elevativa, scilicet, caritas quae est contraria cupiditati
et est fortior quam inclinatio cupiditatis. ideo non obstante
cupiditatis inclinatione est in potestate creaturae bene operari malum
vitare, et ideo vinceretur semper voluntas a cupiditate, nisi
ex libertate arbitrii se naturali inclinationi conformaret et ideo dicit
spiritus iuvatur a caritate et caro a cupiditate.
Sequitur ulterius quod omnes primi motus sunt ex cupiditate, hoc in via nam caritas ad hoc quod exeat in actus praerequirit electionem debitam, scilicet, dictamen practicum ad electionem, ergo omnis alia operatio quae est absque deliberatione producitur ab obiecto, et a cupiditate simul. ideo omnis primus motus est quodammodo creaturae fruitio et est propter creaturam, quia motus cupiditatis semper est propter creaturam. et sic est inordinatus. ideo ex illa ordinatione caritatis numquam cooperatur voluntati, nisi voluntas deliberet. ideo omnis actio non deliberata est ex cupiditate.
Unde circa obiectum, quando voluntas non potest
Ex quo patet quod gratia perficit naturam, immo est conformissima inclinationibus naturalibus. Et sic gratia perficit naturam quia non permittit naturam vinci ubi vinceretur.
Sequeretur ulterius
quod si appetitus rationalis,
scilicet voluntas esset conformis semper appetitui naturali,
semper voluntas esset recta rectitudine naturali.
Patet
quia inclinatio naturalis
est semper recta, et in
Sequitur ex isto quod si esset dabilis aliqua creatura quae esset talis quod eius appetitus rationalis non posset difformari et ab appetitu naturali ita quod illi appetitus semper essent essentialiter conformes ista creatura esset semper Recta, patet quia non posset difformari ab appetitu naturali, qui semper est rectus.
Sequitur consequenter quod tota
Sequitur ulterius quod non obstante adversione diaboli, scilicet, quia in daemonibus quantumcumque in voluntate sit appetitus adversivus, tamen in appetitu naturaliter est cum suo fine quaedam convictio.
Item, sequitur quod quantum ad appetitum naturalem dampnati aliqualiter quietantur. consurgit tamen in eis inquietudo ex habitudine actuum voluntatis, quae sunt in contrarium et etiam ex pena quae est contra eorum voluntatem.
Advertendum est quod circa istam materiam fruitionis illud immensum et summum bonum est obiectum quoddam modo a quolibet fruibile iuxta capacitatem suae naturae.
Secundo advertendum est quod sola divina essentia inter appetitus rationales immobiliter absolute et necessario fruitur secundo obiecto, quia quaelibet alia creatura rationalis potest adverti ab illo obiecto.
Item, advertendum quod omnis appetitus naturalis immobiliter fruitur illo obiecto iuxta capacitatem suam, et sic sola voluntas causata est quae ab illo obiecto fruibili potest adverti.
Quantum ad hoc habebam aliquas rationes contra dicta, tamen possunt solvi ex dictis, et sic est finis istius materiae.
In praecedenti lectione remanserunt aliqua quae apparent scrupulosa multum et ideo ad declarationem materiae inducuntur aliqua argumenta, quia dictum est quod verbis non debet attribui efficacia nisi naturalis secundum modus praedictos.
Contra arguitur quia verba sacramentalia convertunt panem in corpus christi et in baptismo producunt caritatem et gratiam quia sacramenta novae legis nedum sunt significativa gratiae, sed etiam effectiva et per hoc illa different a sacramentis legis antiquae et per consequens verba possunt habere mirabilem efficaciam in maleficiis.
Secundo nam oratio
Item,
capitula
evangelii gestata vel addita vel prolata inveniuntur
profuisse pluribus igitur verbis attribuenda est
Quarto, item
Quinto guttat
Deinde arguitur
quod sors et augurium habebat efficaciam. de sorte
habetur actuum primo quod
De augurio scribitur
an ignoratis quod non sit in me in augurando scientia
Item de avibus et earum motibus
vocibus et a volatibus et praenoscitativa quae fiunt
ex auditu vocum vel ex volatu avium ponit
Unde de alcyone dicit dum incipit iudificari non igitur dubium est quin quindecim diebus sequentibus sint dies serem.
Item cum aves fluviales avidius immergi conspicientes imbres expecta.
Item cum clamorem fecerit cornix matutinum plumam petit.
Item
Pro solutione istarum rationum est advertendum per
dicta non Reprobatur efficacia esse in verbis,
sed illa efficacia reprobatur quam magici eis attribuunt
immo positum est quod verba habent multiplicem efficaciam
ut verba debita combinatu in oratorio
Et praeter modos iam tactos notandum est quod quibusdam
verbis attribuitur maxima efficacia ut verbis sacramentalibus
potest attribui vis donativa gratiae quae est qualitas
supernaturalis et excedit facultatem naturalem, non
quid ex natura propria sed miraculose elevando actus
animae vel vim verborum et activatem supra naturae
facultatem, et haec est opinio
sacramento novae legis realiter efficiunt
quod figurant
Secundus modus potest esse per
modum meriti et verba prolata essent meritoria
opera, ita quod per modum meriti sit vel gratiae vel
alicuius boni temporalis acquisitiva, et ideo oratio
omnia quae facitis in nomine domini facite
Ex quo apparet quod verbum prolatum isto modo haberet efficaciam et maxime tenendo quod actus exteriores nihil addunt bonitatis vel malitiae habitibus interioribus.
Tertio potest imaginari quod verba habeant efficaciam per modum causae sine qua non, et isto modo imaginatur quod verba sacramentalia habeant efficaciam respectu gratiae non quod eam producant sed ex ordinatione divina, igitur statutum est quod ad baptismi prolationem et ante infusionem cum certis circumstantiis debet infundi gratia et infunditur a deo se solo, et isto modo verba dicuntur esse causae gratiae sine qua non, quia nisi ponerentur verba non daretur gratia, quamquam cum ipsa verba non producant.
Quarto verba hunc efficaciam ex speciali dei providentia in supplementum deficientium virtutum corporalium, quia forte vires corporales inclinatae sunt morbo et deus et natura de singulis sufficienter providerunt et forte in isto climate deest herba quae esset sanativa illius morbi, et ideo ex divina providentia verbis datur efficacia herbarum quae forte sunt in alio climate nec ex hoc sequitur superstitio si loco herbarum quae deficiunt homo utatur verbis pro sanitate recuperanda.
Quinto possunt verba habere efficaciam ex
Sexto
dicitur quod oratio
Secundo dicitur quod in tali casu
oratio
Ex quo apparet de veritate verborum quia
in illis est quaedam virtus supernaturalis, et alia naturalis.
Et si contingat quod reperiatur notabilis effectus, hoc
Sed ad argumentum de sorte, dicitur quod sors capitur multipliciter. Sed si capitur hic puta quando proferens verbum aliud dicit ad investigandum occulta quando effectus est sine deliberatione vel electione humana. decretum de hoc ait 20a6a quaestione prima et distinguit quod superstitiones quaedam sunt licite quaedam illicite, Illicite sunt factae cum certis invocationibus coniurationibus vel figuris ut in geomantia, quia a casu sit punctorum proiectio et omnia ista sunt dampnanda nec eis visus est aliquis sanctus licite uti.
Alia est sors causa necessitatis ut ubi esset peritas et indeterminatio humanae diligentiae, et in illo casu non est inconveniens committere divinae providentiae illud quod hoc habet agere quia deus nihil facit a casu licet quantum ad nos forte faceret sortem vel nostra providentia non se extenderet ad eliciendum hoc vel illud nisi providentia divina faceret et determinaret.
Est tamen notandum
quod propter speciem mali ecclesia in electionibus hoc prohibuit
propter propinquiorem abusum sortilegorum et haec
habentur in
De augurio ad rationem de
non augurabimini non observabitis somnia.
Item
non invenietur in te qui observet
somnia et auguria
Respondetur secundum unam
postillam quod
Secundo,
dicunt aliqui
quod iocose loquitur fratribus et quasi
Tertio, dicitur quod propositio illa non est assertiva sed interrogativa pure cum dicit an ignorastis quod non sit in me auguriandi scientia, nec ex ea sequitur aliquid cum sit dubia quaestio.
Quarto solvitur augurium reprobando,
nam
Quinto,
dicitur quod non est inconveniens concedere quod patres
sancti aliquando peccassent sicut legitur de
Circa tamen materiam augurii est notandum quod in volatu avium et in vocibus motibus et operationibus, ex istis potest naturaliter futurum praenosticare sine superstitione.
Ubi est
advertendum quod animalia bruta, quia non habent prudentiam
nec considerant de futuris nec in eis est sollicitudo
nec occupatio sicut in hominibus qui per varias passiones
vehementissime considerant
Restat tamen respondere de
Secundo, dicitur quod per accidens potuit contingere quod aliquod tale quid sequitur ut effectus esset per accidens si ab aliqua tali causa contingeret loco effectus oppositi.
Tertio,
dicitur quod demeritis exigentibus creatura aliquando illuditur
a diabolo,
ut dicit
Ultimo dicitur quod textu
Continuando materiam de intellectus nostri debilitate, quia est valde lata, pono istam conclusionem pertinentem ad propositum: quamvis intellectus humanus ratione suae infirmitatis plus moveatur apparentiis falsis quam veris, processu tamen artis nihil concludere potest contra articulos fidei.
Prima pars huius conclusionis patet
Vae qui dicitis bonum malum et malum
bonum
articulos
ex
modum
mortualiter
Secunda pars conclusionis probatur ex ista radice,
quod ars in suo
processu non supponit principia falsa,
quia alias non esset ars.
Ergo nihil infert
falsum ex suis principiis.
Tenet consequentia
Ex istis, infero aliqua corollaria.
Primum corollarium: quod nulla
veritas investigationis humanae repugnat sacrae theologiae vel fidei.
Patet
Secundum corollarium:
contra
articuli fidei repugnant rationibus naturalibus,
sicut
Sequitur ulterius
st
Sequitur ulterius quod omnes leges humanae consonant legi divinae.
Patet quia leges humanae non sortiuntur denominationem nisi inquantum sunt directivae
homini per rectam rationem, modo ratio semper consonat veritati fidei, quare sequitur
propositum. Unde notandum est hic quod denominatio oppositum
Ulterius vero in casu in quo lex rationis
Sequitur ulterius quod omnes leges humanae consonant inter se. Patet, quia consonant rationi.
Sequitur ulterius quod in secta
Sequitur ulterius quod lex humana
quis
Pro cuius
ius naturale est quod omnia dirigit in bonum.
Viso igitur isto processu, apparet satis conclusio praedicta quod
lex divina non potest sic derivari a lege naturali quia ex principiis legis naturalis
non possumus inferre legem divinam,
quia ex illis principiis
ut
ius divinum est quod in Evangelio continetur et ratione suae aequitatis et
veritatis
Ex
Item dato quod non esset aliquod impediens,
adhuc bene staret quod
A haberet aliquam actionem cum
illo
Item possibilitas naturae non est cognita a philosopho.
Et hic est
advertendum quod possibilitas naturae est
secundum quod congruit decori universi ex
divina Dei providentia,
nam capiamus aerem vel aliquod aliud ens imperfectum;
certum est quod potentia
Alia exempla
erat
Ex
Sequitur
Antequam veniam ad materiam propositam inducuntur rationes pro parte repugnantiae scilicet illorum dicentium nullo modo posse esse concordiam praescientiae divinae ad futura contingentia.
Et primo ad hoc arguit
si cuncta prospicit
deus nec falli nullo modo potest evenire necesse
est quod providentia futurum esse praeviderit
Secundo,
sic arguit,
si ea sunt futura ut esse decreverit,
ut aeque fieri vel non fieri posse non cognoscat,
quae est haec praescientia
cui nihil
Tertio,
arguit
Quarto idem deus immutabiliter
Idem arguit tertio et quinto,
in oratione hoc praescit
Sexto,
idem arguit
numerus praedestinatarum est inchoatus
et implicat contradictionem
quod in perpetuo remaneat incompletus,
igitur necessarium est
quod aliqui sint futuri ad salvandum.
Prima pars antecedentis est nota,
et sumitur verisimiliter,
aliqualiter
Septimo arguit
Octavo,
arguit iste
qui vocatur
Nono arguit
Decimo arguit
divina voluntatis
respectu cuiuslibet effectus producibilis
qui producetur ab aeterno est determinata
ad ipsius productionem.
Modo haec consequentia est bona voluntas dei
absoluta est determinata ab aeterno ad cuiuslibet
effectus futuri productionem,
igitur necessario est
Ultimo, arguitur, si aliquod sit futurum contingens, sit igitur gratia exempli antichristus, tunc sit vel est dare maximum tempus per quod poterit esse futurus vel minimum per quod non potest esse futurus. Si detur primum contra quia signato instanti terminante tempus ultra illud instans potest divina libertas differentiae productionem antichristi, igitur illud tempus non fuit maximum per quod poterat antichristus esse futurus nisi dicatur quod illud instans temporis est de integritate rationis individualis, et tunc sequitur quod nulla res posset produci in alio instanti quam in illo in quo producitur, quod est falsum.
Secundo,
sequitur quod nullum corrumptum potest reparari.
Patet consequentia
quia
si de integritate individuali sit instans temporis,
tunc sequitur quod ad verificationem instantium argueretur
diversitas individualis,
quod est falsum
quia,
si detur nullum tempus per quod antichristus
non poterit esse futurus,
contra quia quocum tempore
dato oporteret quod esset infinitum
et interminatum a parte post.
Sed contra quia
quocumque tali daretur minus infinito non remota parte
individui residuum esset minus,
unde bene sequitur
In contrarium arguitur quia concordia praescientiae divinae respectu futurorum, contingentium sequitur ex fide evidenter ex multiplici deductione, et etiam ista deus est liber libertate contradictionis ad extra, igitur futura contingenter eveniunt, nam signato instanti in quo deus producit effectum quaeritur utrum libertas contradictionis sit respectu huiusmodi effectus vel non. Si primum, sequitur quod deus potest illum effectum non producere, et per consequens, si effectus producitur taliter, tunc hoc erit ad utrumlibet quod est propositum. Si non, tunc sequitur contra fidem, scilicet quod deus necessitate naturae agit ad extra et est hypothesim.
Circa praesentem materiam,
sciendum est quod,
licet deus sit res simplicissima
secundum philosophiam et veram
Pro generali responsione ad difficultatem
sit prima via ista
quod articulus de libertate contradictionis est articulus fidei
ideo est aenigmaticus et non habet evidentiam,
ideo haec veritas
quod deus sit contradictoriae liber
ad quem natura humana quantumcumque naturaliter bene disposita
non sufficit in puris naturalibus
nisi ducta vel fide vel longa exercitatione,
et ex consequenti propositiones
particulariter deductae ex huiusmodi articulo nulla evidentia
extrinseca sunt eiusdem generis
quia sunt aenigmatice et nedum aenigmatice,
sed quantum est de se minus evidentes
quam articulus ex quo deducitur,
ita quod ex processu doctrinali in unaquaque doctrinam semper
propositiones priores sunt posterioribus evidentiores
nisi posterioribus superveniat alia extrinseca evidentia
oportet principia esse magis nota
quam conclusiones et quantumcumque est maior distantia alicuius
veritatis a suis principis tanto est minor evidentia
illius veritatis seu conclusionis et sic diceretur quod concordantia
praescientiae divinae respectu futurorum contingentium
est
Ex quo sequitur
nam illa concordia debet recipi
tanquam propositio fidei
sequens ex fide non habens maiorem
evidentiam quam fides,
immo minorem habet evidentiam quam fides
et ista instructio sufficit simplicibus
quibus fides traditur
quia nullo modo est ab eis
Ex quo sequitur error volentium resolvere ad evidentiam naturalem praesentis difficultatem et hoc procedit ex ignorantia tertii principii positi in quod dicitur quod veritas inquirenda est secundum unumquodque genus.
Secunda via quod aliquantulum
magis eruditi quod rei infinite competunt
proprietates oppositae ut
non enim cogitationes meae ut cogitationes vestrae
,
unde scientiae finitae et naturaliter causatae repugnat contingentia
ita quod de ipsa naturaliter causata bene sequitur
Tertia via in hac materia
notat quod compositio et divino
sunt in nobis ratione imperfectionis
quia partialiter res cognoscimus,
licet creaturas non partiales assensus
formamus secundum quos ex apparentiis simplicibus
seu compositivis possumus concludere in deo
quod in deo non est divisio nec compositio
et ex consequenti nulla imperfectio,
sed eius notitia est immense perfecta,
ideo est simplicissima nec est compositiva nec
divisiva sed simplicissima omnium quae sunt et
possibilia sunt etiam et fuerunt notitia et iusta
Pro maiori igitur intellectu materiae
in scolis saniori responsione,
sciendum est quod tales propositiones
Et oritur hic difficultas,
Quarta via sicut intellectus noster
circa singularia et contingentia
reperit modum habendi
scientiam infallibiliter
vel per universaliter concipere
vel demonstrative,
vel secundum alios modos
secundum quos contingit intellectum,
sibi procurare scientiam immutabilem,
et ita imaginando hanc conditionem in intellectu
divino concurrere circumscripto
quod in nobis dicit imperfectionem,
unde sicut intellectus noster potest invenire
modos intelligendi singularia
contingentia certitudinaliter,
ita quod solum tollatur
confusio a divina notitia
quae reperitur in nobis
et abstrahatur divina notitia ab imperfectionibus,
tunc immutabiliter et distinctive cognoscet
contingentia et mutabilia,
nam cum hoc sit possibile intellectui
nostro non oportet nisi abstrahere et tollere
huiusmodi confusionem et sic salvatur
quod divina notitia est simplex et distinctissima
et immediata notitia
et ex intrinseca ratione suae perfectionis
habet illum modum cognoscendi ad intra
et ad extra omnia
quae sunt singulariter et simplicissime
seclusa,
tamen imperfectione
quae reperitur in nobis
Quinta via
quod notitia vel scientia divina respectu futurorum contingentium
est scientia practica mere libera,
unde imaginandum quod sicut voluntas divina est mere libera
respectu effectus producibilis
ista scientia practica divina respectu eiusdem effectus
est omnino libera nec est mirabile
quia formaliter et adaequate idem est intellectus et voluntas in deo.
Sed miramur ex infirmitate cognitionis nostrae et notitiae,
sed non est mirandum visa immensitate
libere cognitionis divinae
quae uniformiter vult antichristum fore
et per eandem cognitionem uniformiter
et omnino adaequate se habens vult ipsum non fore
si non sit futurus,
vult eum esse
si sit et destruere
quando
Ad videndum spiritus sancti et caritatis ad mentem ponendae sunt propositiones.
Prima propositio est ista, licet de communi lege simul concurrant assistentia spiritus sancti et assistentia caritatis et divina acceptatio, nihilominus per divinam acceptationem creatura est magis intrinsece digna quam per spiritus sancti assistentiam, ut realiter tenet assistentiam specialem et ut reperitur concurrens assistendo, et etiam per acceptationem creatura est magis digna quam per caritatis quamcumque assistentiam.
Prima pars est nota quia doctores dicunt quod ad gratificationem creaturae concurrunt spiritus sanctus assistens animae et caritas mentem elevans ad actus meritorios et acceptatio dignificans et acceptans creaturam ad praemium vitae aeternae.
Secunda pars, scilicet quod per divinam acceptationem creatura est magis grata quam per assistentiam spiritus vel caritatis et est magis digna essentialiter et intrinsece. Patet nam sola acceptatio est causa sufficiens ad gratificandum creaturam. Et illa posita creatura est cara, et illa remota creatura non est digna vita aeterna.
Unde bene sequitur, deus acceptat creaturam, ergo ipsa est grata et digna, et econverso sequitur creatura est digna vita aeterna, igitur deus acceptat eam.
Sed absolute ista consequentia non valet: spiritus sanctus specialiter assistit creaturae, igitur creatura est grata. Et conformiter de caritate non sequitur caritas animam informat et ei assistit specialiter, igitur creatura est deo grata, et causa est quia influxus spiritus sancti reducitur ad causalitatem effectiva, nam ista est causalitas distincta ab acceptatione et est causalitas ad extra.
Et ita de caritate creata dicitur quod eius influxus est quaedam causalitas ad extra distincta a divina acceptatione, igitur nulla est repugnantia quin illa caritas informet animam et quod spiritus sanctus reperiatur concurrens respectu animae secundum modum concursus qui requiritur ad specialiter assistendum ipsi animae, et quod deus eam animam vel creatura nullo modo acceptet. Patet quia divina acceptatio non includit assistentiam spiritus sancti, nec eius influxum et nec etiam requirit seu non includit assistentiam vel influxum, igitur caritatis creatae, quia nec caritas nec assistentia spiritus sancti inferunt intrinsece et essentialiter divinam acceptationem, et hoc intelligitur de lege absoluta, licet oppositum bene sit verum de lege communi et ordinata.
Confirmatur,
quia dignitas quam
dat spiritus sanctus vel caritas non est nisi instrumentalis
ad divinam acceptationem.
Et per consequens divina acceptatio
est principalis et essentialior respectu dignitatis,
quae requiritur ad
creaturam esse dignam,
et igitur ad hoc quod creatura sit
digna requiritur illa liberalitas immensa qua deus
propter suam bonitatem gratuite vult dare creaturae vitam aeternam,
igitur in gratificatione deus dat aliquid immense.
et illud non est caritas nec spiritus sanctus
quia,
licet spiritus sanctus sit infinitus,
finite tamen movet creaturam
Ex quo sequitur istam consequentiam non valere tota perfectio caritatis creatae et essentia creaturae rationalis concurrunt unitive et identice et essentialiter, igitur creatura est intrinsece iusta et grata, vel resultans ex creatura rationali et caritate est gratum et simpliciter iustum. Patet quia tota perfectio caritatis est citra gradum liberalitatis divinae eo quod procedit a natura immensa, etiam dato quod creatura esset intrinsece caritas, nihilominus ipsa non esset essentialiter digna, quia tota bonitas caritatis non sufficeret ad creaturae gratificationem et acceptationem, et ultra dicitur quod creatura vel natura non haberet rationem intrinsece gratificationis.
Et ex isto sequitur falsitas aliquorum dicentium aliquam creaturam posse esse per naturam impeccabilem non quod caritas ponatur identice concurrere cum creatura, tamen isti imaginantur quod esse caritatis est denominatio perfectionis simpliciter et esse naturam intelligibilem est denominatio perfectionis simpliciter, et quaelibet istarum denominationum est ad extra communicabilis, et una non repugnat alteri, igitur istae denominationes possunt eidem communicari, et per consequens possibile est aliquam rem esse cui communicabuntur istae denominationes quae erit impeccabilis.
Sed contra data imaginatione nihilominus creatura non esset essentialiter deo grata quia posset damnari vel ex alio quia sibi applicaretur, sed solum concluditur per illam imaginationem quod talis creatura est apta nata esse iusta et potest particulariter iustificari non tamen totaliter.
Tertio modo,
sequitur quod si habitudo
dignitatis
Quarto, sequitur quod in divinam bonitatem reducitur tota radix bonitatis et meritorum creaturae. Nam nec ex libero arbitro sufficit quis habere dignitatem vitae aeternae, nec ex caritate creata nec ex motione spiritus sancti, igitur bonitas creaturae et tota eius gratificatio reducibilis est in divinam clementiam et bonitatem qua divina natura vult sic nobiscum agere misericorditer.
Et illud
videtur se conformare ad scripturam
dicentem quod
non est volentis
nec currentis,
sed Dei miserentis
Quinto,
sequitur quod nec
concursus activus increatae caritatis
nec creatae dignificat
sufficienter creaturam.
Patet quia
non sunt condignae
passiones huius temporis ad futuram gloriam,
quae revelabitur in vobis
Sexto,
sequitur quod actus productus
a caritate cum spiritu sancto specialiter assistente circumscripta
divina acceptatione esset nihilominus
virtus est quae habentem perficit et opus eius bonum reddit
Septimo, sequitur quod, licet caritas secundum modum communem concurrendi non possit ad culpam concurrere, etiam de potentia dei absoluta spiritus sanctus non possit concurrere specialiter ad culpam, ipse tamen et caritas possunt stare cum culpabili actu.
Prima pars apparet, quia spiritus sanctus concurrit cum caritate speciali modo concurrendi, sed impossibile est quod deus specialiter moveat creaturam ad actum culpabilem. Patet quia non potest concurrere ad errorem specialiter ad quem maxime videretur concurrere, si concurreret ad talem actum, igitur a foritior non potest deus concurrere ad actum malum voluntatis, quae est peior, igitur, si repugnet deo concurrere specialiter ad errorem, ita ei repugnat concurrere specialiter ad malum actum ipsius voluntatis.
Secunda pars probatur
quia divina acceptatio est separabilis ab huiusmodi
assistentia spiritus sancti et caritatis,
igitur stat creaturam
inclinatam per caritatem et spiritum sanctum elicere contra
inclinationem caritatis spiritu sancto remanente in ea caritate
Secundo patet secunda pars conclusionis
quia ita de peccato veniali est quod stat
cum caritate in anima,
igitur non repugnat formaliter
quin peccatum mortale sit per dei potentiam cum caritate
et assistentia spiritus sancti.
Antecedens apparet
quia stat quod veniale sit in anima,
et tamen ipsa sit deo grata ut nomen est,
quia
Tertio stat quod caritas inclinet ad producendum
Alia est imaginatio in hac materia, quae dicetur in lectione sequenti, etc.
Praeter
aug
Intellectus
Et illum modum non credo quod
est
secundum illum modum
Ex dictis
Primus modus est per viam abnegationis,
scilicet apponendo negationem infinitatem
ad praedicata dicentia expresse imperfectionem,
sicut est convenient deo
Alius modus habendi notitiam
de Deo est per hoc quod habetur aliquis conceptus
Alius modus est componendo plures conceptus simul
vel addendo uni aliquam
Contra quos pono alios
tres modos cognoscendi Deum quorum quolibet
concipitur sive cognoscitur Deus conceptu
ad
Circa quod advertendum
taliter quod semper priora dicunt
Et
non
producibilis
Et si incipiendo ab illa suprema specie,
descendendo versus infimam speciem,
si
sint
ab illa supprema
Primo enim implicat ordinem rerum et specierum ad extra, quia species in suo esse sunt sic subordinatae adinvicem.
Secundo
e
Tertio confert ad sciendum
praedicata de Deo: immo
Quarto valet
alia est ratio hominis,
Item,
quinto
l
Item, sexto
Nunc ad propositum veniendo secundum ordinem
istorum praedicatorum essentialium communium Deo et creaturis
a quolibet istorum
Ego sum qui sum,
Qui est misit me,
universale secundum secundarium significatum
Et sic habemus
Secundus modus abstrahendi
conceptum proprium et singularem ipsius Dei absolutum est a
pluribus denominationibus simul iunctis combinando
plures
Tertius modus abstrahendi
conb
a speciebus creaturarum potest Creator cognosci
aug
Et
Ex istis
apparet quod Deus est a nobis cognoscibilis tribus modis
sibi non propriis et tribus modis sibi propriis
per notitias omnino absolute et adaequate
significantes
Aliquae sunt
instantiae contra illum modum
non posset tamen posset per aliam iam
devenire ad materiam cuiuslibet speciei
Secundo
speciei
Tertio dicitur quod in talibus bene
potest fieri saltus, ita quod incipiendo a genere
non
Quarto dico quod licet in huiusmodi denominationibus procederetur
limitate
Consequenter,
concurreret etiam
Aliter potest dici
quod non erit processus in infinitum in huiusmodi
notitiis, et tamen salvabitur quod quaelibet res concurrit
obiective
dactum
quam
Ascendam in palmam summe fecunditatis et apprehendam fructus eius
Et arguitur primo quod sic articulus trinitatis relucet
in natura, ergo et articulus incarnationis
seu mysterium. patet consequentia quia trinitatis articulus
distantior et difficilior est quam incarnationis mysterium,
ergo etc. antecedens patet per illud
Secundo sic status ecclesiae
Tertio sic arguitur
auctoritate astrorum expartorum et primo
Unde ponit quod
Ubi est advertendum quod licet
Ad idem est
Ad oppositum arguitur, quia mysterium incarnationis est simpliciter totam naturae facultatem ex immensitate et libertate et benignitate divinae voluntatis, ergo nullam potest habere habitudinem ad caelum vel ad causas hic inferius existentes nam excedit totam naturae potestatem.
hoc etiam concederent
Ego protestor primo quod non intendo aliquid
dicere contra fidem sicut
secundo protestor quod dicta patrum meorum cum quibus licet indignus concurro cum reverentia honore et amore ea recitabo secundum quod potero.
Tertio praemitto quod per istam
responsionem non intendo praeiudicare patribus meis
quantum ad locum et honores qui primo loco inceperunt,
quia primus locus mihi non debebatur, quia quo
ad alia duo principia, sicut dicit
Prima propositio quam ponam circa materiam incarnationis sit ista sicut deus est essentialiter et intrinsece finis omnium rerum sic incarnationis mysterium est finis omnium aliarum creatarum licet ex gratuita dei ordinatione.
Ista conclusio habet duas partes prima pars
est satis nota ex communi theologia nam deus est alpha
Secunda pars ponit quod incarnatonis
mysterium est singularum aliarum rerum creatarum
non intrinsece et essentialiter finis, sed extrinseca habitudine
scilicet ex ordinatione dei gratuita et istam partem pono
solum probabiliter
Primum corollarium quod est quaedam modo
declarationem materiae, unde corollaria ponenda sunt quodam
modo declarativa et probativa conclusionis: incarnatio verbi
dei non principaliter et primarie ordinatur
in peccati medelam, sed magis in bonum simpliciter. patet
nam considerato toto ordine rerum et dispositione
omnium operationum creaturarum quia et bonum veluti
finis est in quem omnes aliae operationes et creaturae
ordinantur non nego tamen
Sequitur probabiliter opinionis
Sequitur tertio probabilitas
dicentium quod haec unio seu incarnationis mysterium
factum est ad completivam hominis felicitatem
nam homo post iudicium finale habebit nedum
animam beatificam, sed etiam corpus et corpus in corpore
Quarto probabilitas dicentium quod haec unio
hypothetica facta est ex singulari gratuita dilectione
ad humanam speciem nam ut dicunt quid
doctores speciem humanam magis decoravit
quam speciem angelica, ideo ex invidia peccavit
Et omnes istae probabilitates
sunt ad hoc quod si
Sequitur sexto probabilitas maxima dicentium hoc mysterium
fuisset factum propter cultum debitum deo exhibendum
Consequenter septimo potest inferri quod quia hoc
Ex quo patet quod
Unde
Sequitur ulterius quod scriptura sacra non
obstante eius auctoritate ordinata est in
Sequitur ulterius quod ubi fides
non obviat scriptura sacra debet trahi
ad honorem
ex
quo ulterius sequitur quod eius puritas moralis
et gratuita fuit ab initio suae creationis, nam deus
intendens hoc mysterium principaliter habuit considerationem
ad sacrificii dignitatem et ideo minus
principaliter et secundaria intentione habuit considerationem
ad culpam et ideo nullo modo concedendum est quod ipsa
fuerit in culpa, immo dicendum est quod si scriptura
sacra
Item istud potest aliunde colorari nam appropinquatas
huiusmodi mysterium ab hoc peccato fuerunt purgati
sicut
Item ex quo
Consequenter
potest inferri quod
Ex quo sequitur quod in ea ratio
fuit fomes peccati saltem quantumcumque modicum effectum
et perfectione enim status sui naturalis restitutum
fuit sibi divinum status innocentiae nam in statu
innocentiae propter malum regimine rationis, ideo non fuit
digna regere sed subici, sed in
Consequenter potest concedi quod ab initio suae conceptionis
fuit plena gratia quantum ad gradum capacitatis
actualis. cum hoc tamen stat quod in annunciatione
Unde et quantum ad
Prima est quod essentia animae est absolute finita, ergo et eius capacitas.
Secunda radix est quod esse perceptivum est denominatio perfectionis simpliciter, ergo non potest illicite et infinite competere creaturae.
Verum est quod in alia
conclusione in secunda eius parte ponit quod absolute et simpliciter
deus posset dilatare potentiam animae perceptivam
modo ista duo dicta non possunt stare
immo sunt minus possibilia quod probatur evidenter
nam si duae primae rationes valeant ad dictum
de potentiali obedientali non potest ampliare
essentiam alicuius rei ergo nec capacitatis
antecedens patet nam sicut des non potest augere
Item arguitur ex duplici
radice nam si ipsa valeat tunc esse perceptivum
nullo modo potest creaturae infinite competere secundum
Consequenter infero
quod sicut finis est prima causa in genere omnium
causarum ita effectus habet rationem finis primo et principalius
quam efficientis volo dicere quod prius naturaliter
effectus est bonus quam ens, ita quod ratio bonitatis obiective
est prior quam ratio essendi maxime particulariter capiendo
patet quia respectu productionis creaturae concurrunt
duae causae vel saltem una in duplici
genere causae, scilicet, finalis et efficientis et in communi
concursu causarum finalis et efficientis finalis
a qua effectus capit esse bonum prius concurrit
quam efficiens sequitur quod etiam talis erit habitudo
effectus quod prius capiet esse bonum a causa
Item ista
non est nova opinio unde sicut recitat
Unde ad hoc allegat appositum dicentem
vocasti ea quae non sunt tamquam ea quae sunt
contra tamen istud videtur esse
Consequenter
infero contra
Et pro probatione propositionis meae
praemisi alias quatuor supponens. prima est quod
quacumque suppositione data specie data a convenientia ipsius
cum omnibus superioribus absolutus dicens perfectioni
simpliciter
Ex istis sequitur evidenter propositum nam sit ita ergo quod cuilibet speciei et omnibus superioribus correspondeat aliqua denominatio perfectionis simpliciter competens inferiori speciei competatur etiam superiori addito etiam quod in latitudine accidentium est intrinsica multitudo specierum possibilis ita quod in genere accidentium sunt infinitae species producibilis.
Ex istis ergo sequitur evidenter
quod sub materia a prima sunt infinitae species producibiles
et per consequens sunt infinitae denominationes perfectionis
Et breviter ista responsio non solvit
difficultatem ad sensum ad quem posui eam nam explicabo
magis primam suppositionem et ponam eam
sic quod quacumque specie data a convenientia essentiali illius
cum omnibus superioribus potest sui conceptus docens perfectionem
simpliciter competens illi et nulli inferiori
quo dato habebitur intentum patet istud nam
sit
Item quaelibet species participat divinam essentiam secundum aliquam rationem perfectionis simpliciter quia divinae essentiae infinitae denominationes huiusmodi petunt modo secundum ordinem specirum est ordo et participatio huiusmodi denominationum ergo secundum quod species aliqua magis participat secundum hoc addit novam denominationis perfectionem.
Item deus est
Item nam ego quaero de denominationibus
posterioribus ad esse utrum se habeat
ad modum
Item probo quod quaelibet species super addat aliquam
perfectionem patet nam quaelibet addit esse essentialiter
perfectius quam quaecumque inferior modo istud complexum
Sequitur conclusio responsalis ad quaesitum, scilicet, quod incarnationis mysterium excedit totam naturae facultas.
Item oppositum esset periculosum dicere quia etiam secundum
Ex habitudine creaturae ad deum ostensum fuit quod in
nulla creatura potest esse obiectalis felicitas quaequid
dependentia non est nova nec noviter
opinata, quia est opinio sacrae scripturae ut ait
quia per ipsum et in ipso facta sunt omnia
;
et
in ipso movemur vivimus et sumus
Sed quare non corrumpuntur, hoc
est ex bonitate summa dei quam vult ad extra communicare.
et ideo aliqui poetae dixerunt in ipso
movemur vivimus et sumus
Sequitur
ulterius quod in nullo bono creato potest reperiri ratio diligibilitatis
ultimatae.
Et ex hoc sequitur quod omnes affecti
Unde
avaritia dicitur idolorum servitus quia attribuunt creaturae
illud quod debet exhiberi Deo, scilicet, esse summum bonum
et causam supremam finalem. ideo ad deum debet esse
ultimata Resolutio et ideo homo debet ad deum converti.
ideo habet caput ad caelum elevatum, ut ait
Os homini sublime dedit caelumque videre
Sequitur consequenter contra
Unde dicit in forma quod quamvis absolutae foret possibile creaturam rationalem ordinate et in participari frui creatura. hoc tamen non est possibile de creatura rationali sufficienter capaci ultimi finis debitum usum rationis habenti. quantum est de secunda parte illa conformatur dictis supra. sed secundam partem ipse probat, possibilis est rationalis creatura libera quae ratione suae imperfectionis non est elevabilis ad dei cognitionem, ergo nec fruitionem frui, ergo fruitio illa non est sibi possibilis, ergo potest quietari in creatura.
Sed contra quia si huiusmodi creatura daretur ipsa tenderet in ultimum finem, ergo circa ultimi finis adeptionem semper inquietaretur. Antecedens deductum est supra.
Secundo talis creatura esset felicibilis et in nulla creatura ultimate, ergo quia nulla creatura habet rationem felicibilis, ergo in deo solo.
Item tali ratione posset dici quod infantes et usu rationis carentes possunt licite frui creatura, quia pro illo tunc non sunt elevabiles ad dei fruitionem.
Item huiusmodi fruitio esset deordinativa creaturae quia statueret sibi non finem pro fine, et sic moveret ad illud quod non esset finis et sic inordinata fruitio.
Quinto per unum cor?rium[??] quod
ponit arguitur. unde dicit quod quamvis foret possibile
hominem capacem dei frui creatura licet peccaret,
tamen deus posset sibi non velle dare penam pro
tali fruitione. et sic licet esset peccatum, non tamen imputatum
ad penam. sed creatura secunda pars,
quia licet deus non
imputaret tamen esset deordinatio,
quia fruitio huiusmodi moveret in Rem
Et sic illa fruitio esset motus in finem alicuius Rei qui tamen non esset finis suus. consequenter dicit quod deus non posset facere absque deordinatione ultimate frueretur creatura, quia licet non esset demeritum quia, scilicet, non Inputaretur ad penam. tamen esset deordinatio, quia habitudo Rei ad finem non conservaretur et ita esset in proposito, quia creatura talis quam ponit haberet ordinem essentialem ad suum finem. nec posset tolli talis ordo, quia non iam esset deordinatio.
Sed ponatur quod nedum dispensetur cum isto de dilectione dei, et fruitione sed etiam dispensetur cum illo de inordinatione.
Contra primo quia praeceptum superveniens non variat naturam huius actus diligendi, ergo eodem modo immutat adveniente praecepto sicut ante, et sic operatio non variatur propter superveniens extrinsecum, ergo si ante immutabat respectu creaturae, ergo et nunc, quia non efficitur fruitio alterius speciei propter extrinsecum. et sic licet dispensaretur de inordinatione hoc tamen est extrinsecum respectu diligibilitatis dei. et sic positio sua non est bene fundata.
Sed quando arguit possibilis est creatura rationalis quae non sit capax dei ergo potest frui creatura, negatur antecedens et consequentia. antecedens negatur, quia sicut alias tangebatur, nulla ratio penitus cognoscit, quoniam inter supremam speciem brutorum et humanam speciem sit aliqua alia possibilis nec aliqua ratio cognoscit ad ponendum quod aliqua species rationalis creaturae sit producibilis sub anima, nam, ut dictum est alia, dispositio sub qua producitur anima est minima sub qua non potest produci forma bruti, et ideo ex ordinatione complexionum rationalis et bruti inter se concluditur quod complexio humana non habet latitudinem infra quin statim intret latitudinem brutorum.
Secundo negatur consequentia, quia dato quod daretur huiusmodi creatura quae non esset dei capax in participari, tamen esset capax in generali. et tunc daretur aliqua ratio quae esset maxime conveniens et bona suo statui sub qua quietaretur quia sufficeret ad suam felicitationem quod iuxta suam naturam caperet deum. unde in sua ultima et suprema dilectione et delectatione consisteret felicitas sua. unde omnia entia appetunt finem ultimum et felicitantur operando operationes sibi opportunas in ordine ad finem ultimum, quia in huiusmodi operationibus consistit eorum operatio.
Sed de homine habente usum rationis, utrum
deus posset acceptare quod frueretur creatura et
non demereretur. hic dicendum quod bene est differentia inter
peccatum et demeritum, quia stat quod aliquis peccet
Et sic casus est impossibilis, quia deus non potest decipere se solo immediate creaturam et ideo si non posset decipere. videtur etiam quod non posset se solo causare immediate assensum falsum. ideo non potest obligare creaturam ut fruatur creatura, quia illud est de per se deordinativum. Unde filli israel non peccaverunt causando vasa egyptiorum, quia erant dei. et sic poterat eis praecipere ut ea caperent. et sic illud non potest praecipi sicut nec odium dei. unde diaboli semper peccant, quia continue eliciunt nova odia quae sunt Realiter peccata, et tamen non demerentur quia deus non ordinavit infligere penam pro illis et non solum peccant comissive sed etiam obmissive, quia non diligunt Ddum nec implent praecepta, et tamen non sunt soluti a praeceptis divinis, nec excusantur propter impossibilitatem implendi, quia posuerunt se in huiusmodi statu.
Tunc respondendum est ad rationes probantes quod creatura potest quietari in bono creato
Quando dicitur immo deus movet creaturam praecise finite et praecise finite delectat, ergo potest dari creatura quae magis delectet, et sic alia, et sic in infinitum.
Primo potest responderi quod licet ad
imaginationem concederetur quod creatura posset intensius delectare
quam deus delectet
Aliter Respondet
Alii dicent quod potentia obedientialis se extendit solum ad illa,
quae creatura continet, enuntiet[??] vel aequivalenter,
ut individuum unius speciei poterit
producere individuum in illa specie ut angelus angelum, licet
angelus non produceret angelum naturaliter,
et sic productio rerum
fit per modum diffusionis speciei et sic ordo naturae est limitatus
quod homo producit hominem, et hoc est ex inordinatione naturae,
tamen de potentia absoluta quaelibet creatura potest producere quamlibet
aliam a se, et sic de potentia dei ordinata solum creatura producit
effectum contentum in sua specie, et sic potentia obedientalis se
extendit ad agere vel pati, et tunc ad casum quod deus ordinet
etc. casus potest sic intelligi quod esse aliqua creatura
quam valde diligeret et non Refferret in aliud, et huiusmodi
dilectio non esset fruitio sed actus medius inter usum et
fruitionem, et si ponatur quod credat illam esse deum tamen
ex hoc non esset beatam nec posset se credere esse beatam
Respondetur primo quod huiusmodi inclinatio non est res distincta a creatura, sed est talis quod oportet invitatur deo immo suum esse est deo inviti sicut esse accidentis esse inviti substantiae, et sic creatura est intrinsece tendentia in deum. et sic deus non potest facere quoniam creatura in eum tendat, ex quo illa tendentia est met creatura vel intrinseca creaturae vel dicitur quod est dependentia quaedam formalis, et est quoddam dependere formaliter, et sic magis est habitudo ad causam finalem quod efficientem, quia illud dependere esset dependere passivum.
Tertio dicitur quod si poneretur aliquid distinctum, poneretur tamen per modum habitudinis non separabilis a creatura, sicut dicimus quod non stat relationem esse sine extremis[?]. ultimo diceretur quod licet esset Res positiva, tamen non a creatura tolli quia eo ipso quod tolleretur Res essent summe mala, quia non haberet finem, et sic repugnaret deo tollere illam motionem creaturae in deum, ut licet deus posset producere odium dei. Et etiam producere animam non tamen potest deus producere odium dei in anima sic quod anima formaliter odiat deum, quia hoc repugnat divinae bonitati.
Hic respondet
Secundum argumentum alias factam faciebat
mentionem de proventione divina respectu voluntatis
creatae ad suos effectus libere producendos,
nam arguebatur sit deus vult concurrere cum voluntate
ad producendum
Pro declaratione materiae
praesentis sunt ponendae duae propositiones plures.
Prima est ista prioritas concursus primae causae respectu creatae voluntatis non est aliquo modo durationis. probatur nam aliter effectus esset productus et non concursu voluntatis creatae quod patet et signetur instans in quo divina voluntas concurrit prius quam voluntas creata.
Tunc in illo priori divina voluntas producit effectum quia pro se sufficeret, igitur voluntas creata non concurreret respectu illius actus et sic consequenter ipsa se haberet passive respectu actuum suorum et per consequens nihil mali ageret, nec mereretur nec demereretur.
Secunda propositio est haec, talis prioritas concursus primae causae non necessario includit praeter effectum aliquid causarum in voluntate patet nam si ad causandum effectum oporteret aliquid influere in voluntate pari ratione requireretur aliqua dispositio prima, et sic esset processus in infinitum igitur tenendum est quod deo concurrere cum voluntate ad actus productionem nihil producit deus nisi ipsum actum.
Tertia
propositio respectu actus boni deus voluntatem primam et inclinat
ad agendum illud apparet nam ita est in iustificatione
impii quod deus specialiter
ego foris stans ad ostium pulso
Quarta propositio respectu actus prohibiti concurrit deus
secundum minimum gradum possibilem et extensive indivisibilem
ubi pro declaratione aliquali est advertendum quod concursus
divinis cuiuscumque effectus est simpliciter infinitus
vel extensive potest dici minimus respectu mali prohibiti
Quinta propositio prioritas dei concursus est sufficientiae
necessitas et excellentiae, patet nam dictum est quod prioritas
dei concursus non est durationis temporalis quia deus non concurrit
prius tempore durationis quam voluntas creata ad actus producendos
ubi tamen imaginandum est quod deus concurrit prius ad actum.
deinde voluntas creata. Sed prioritas dei respectu voluntatis
creatae est triplex quantum ad concursum respectu
prima est
ratione sufficientiae quantum ad illud membrum sit intelligitur quia
causalitas prima non indiget secunda ad ponendum effectum inesse
et sic est
secundo est ibi prima causa suprema et in primo gradu
a qua omnis causa secunda in ese derivatur igitur ipsa habet
Ubi advertendum est quod sicut aeternitas habet quamdam prioritatem
respectu temporis et
Et ideo divina causalitas respectu causalitas creatae habet eminentiam et excellentiam et prioritatem continendum ante et post et isto modo causalitas divina dicitur esse prior in communi cursu respectu productionis creatae in hiis tribus principaliter consistit prioritas causalitatis divinae pro quibus tribus magis particularizando est notandum quod prima causalitas continet secundam et producit eam tanquam umbram causalitas divinae et eius tenuissimum vestigium, nam causa secunda est habitudo primae ad suos effectus ut si quid prima causa producit ad extra illud contineat nobiliori modo ad intra.
Secundo divina causalitas dat mensuram et limitationem causalitati creatae, secundum beneplacitum suae voluntatis, et ista est una, ideo quomodo prima causa habet rationem prioritatis.
Tertio quia divina causalitatis conservat
Quarto divina causalitas
creatam actuat et vivificat plusquam anima corpus et ideo
creatura producta in esse nedum a deo conservatur sed ratione intimationis
dei ad eam ipsa
Ex quo apparet quod causalitas divinae habet prioritatem respectu causalitatis creatae eo quod oportet quod actuet eam et vivificet et reddat eam expeditam ut possit ad operationes concurrere proprias. unde ad imaginationem si deus conservaret creaturam in esse subtrahendo sibi vivificationem et actuationem ipsa causalitas creata non esset in potentia propinqua ad producendum suos effectus et redderetur ita impotens sicut in formis materia prima quia divina causalitas est origo omnium producibilium et quantum ad hoc ipsa habet prioritatis rationem.
Quinto divina causalitas est summa libertas et summus gradus libertatis ad extra, et ideo in genere potentiarum liberarum ipsa est prima et summa.
Ex quo sequitur quod de prioritate praedicta non de prioritate temporis concedendum est quod prima causa prius influat quam secunda respectu effectus.
secundo sequitur quod prima causa posterius desinit
influere respectu effectus quam causa secunda. patet quia ipsa habet rationem
continentiae virtualis, ergo prima causa prior est tempore.
Ita quod si esse spatium infinitum contineretur in divina immensitate,
modo dicitur quod prius influere dicit perfectionem. patet
qui dicit excellentiam activitatis et
Sexta propositio desinere prius influere dicit imperfectionem.
Ex quo sequitur quod divina causalitas respectu causalitatis creatae in infinitum est prior et infinitum est posterior paret proportionalem modum comparandi huiusmodi causalitatem ad creatam causalitatem sicut comparetur aeternitas ad temporalem durationem.
Secundo sequitur aeque quod prima causalitas est aeque prior sicut posterior patet quia absolute ex omnium parte continet durationem temporalem extendo.
Tertio sequitur quod haec prioritas altitudo est totaliter
impertinens ad necessitatem liberi arbitrii patet quia ibi
non est prioritas nisi ratione dignitatis et excellentiae
quae Relata ad voluntatem increatam ipsa non concurrit
prius prioritate temporis ad effectum quam causalitas
secunda, immo prima causa formaliter includeret volun
Pro cuius declaratione
supponitur quod talis influxus quo deus influit cum
voluntate creata ad actus productionem nihil aliud
est quam volitio divina qua deus vult actum libere a
causalitate secunda produci. patet quia sola voluntate
deus agit ad extra et non indiget instrumento
ad effectus productionem nam se solo et sua voluntate
efficaci posset effectum producere in esse dicente
vocasti ea quae non sunt tanquam ea
quae sunt
ex ita imperio voluntatis omnia facta sunt
nam ipse dicit et facta sunt ipse mandavit et
creata sunt
. Sed quia divina causalitas respectu creaturae
est circumstantionata quia vult effectum produci
volitio talis est quod ipsa includit formaliter
creatura concurrere cum ipsa ad effectum, nam ipsa volitio
habet pro obiecto effectum libere produci a voluntate
creata, ergo illa influentia includit voluntatem creatam
libere concurrere respectu effectus.
Unde sequitur quod licet illa volitio
sit absolute in se immensa ut sic tamen circumstantionata
non stat quod divina causalitas in se immensa
producit effectum ad extra nisi concurrit cum voluntate
creata. unde ad imaginationem si illa volitio esset
separata a causalitate divina ipsa causalitas divina
non poneret effectum secundum eius formalem rationem quia
sua volitio includit hoc, scilicet, quod causa secunda concurrit libere
ad huiusmodi actus productionem et per consequens causalitas
divina nedum non tollit libertatem immo formaliter
eam ponit. exemplum de effectu quem deus vellet producere
ab
Ex quo sequitur quod magis censendum libera est voluntas creata ex divina praevenitione quam si prima causa concurreret in genere finis praecise vel praecise conservaret, et nedum praeventio non tollit libertatem, immo magis per eam voluntas creata suum effectum libere producit quam si deus communicaret ei potentiam libere producendi ad imaginationem patet quia sicut deus influit voluntati coagenti secum ita influit ei modum libere agendum, quia est ordo ambarum causarum respectu liberi actus igitur deus reddidit voluntatem efficacem ad libere exeundum in actus suos.
Secundo sequitur quod non solum
secundum est quod magis ei Repugnat concurrere non libere ex praeventione divina quam ex intrinseca causalitate et libertate nam ratione influxus divinae praeventionis Repugnat ei exire in actum non libere magis quam ex intrinseca ratione.
Sed voluntas divina determinat creatam voluntatem
multipliciter primo vivificandum et actuandum
eius libertatem quia creata voluntas non sufficeret exire
in actum nisi a divina voluntate et causalitate
actuetur. secundo divina voluntas limitat eam tanquam
individualem actum, quia quaelibet causa creata est indeterminata
omnino respectu effectus eiusdem speciei quis illorum debeat
producere
Tertio sequitur quod nullatenus imputandum est deo quod concurrit ad actum prohibitum patet quia nullo modo necessitant voluntatem ad ipsius productionem immo concurrit Remississimo gradu quam imperfectio creaturae Requirit nam quod actuet eam est eius perfectio quod male eligat est imperfectio, nam deus ad huiusmodi actum concurrit minimo gradu possibili. secundo quia talis actio non est deo prohibita.
Quarto, sequitur
error negantium voluntatis actum propter peccatum comissionem
et vel error fingentium respectum nam aliqui
dicunt quod non staret cum concursu dei quod actus voluntatis
malus essent quid positivum, quia deus concurrit
praecise ad productionem actuum positivorum, et sic
decebant quod actus voluntatis malus nihil est nisi
voluntatis se habens sic, Sed ista prioritas seu positio
non imponit necessitatem, nec oportet fingere
huiusmodi Respectus nec ponere consequenter quod peccata
Quinto, sequitur error negantium divinum concursum respectu talium actuum et dixerunt quod licet deus concurrit effective ad elevationes bonas, ad elevationes tamen malas solum concurrit permissive, sed hoc est falsum, quia impossibile est esse aliquam entitatem quin sit a prima causa effective.
Sexto,
sequitur error dicentium liberum
arbitrium plus agere in actionibus bonis vel
malis quam deus patet quia deus agit
Septimo sequitur
error
Restant aliae rationes solvendum. Et primo dicitur quod solutio in generali stat in hoc quia nulla earum probat voluntatem divinam esse necessitatem antecedentem quia dato quod deus necessitaret adhuc contingenter eam necessitaret et non necessario, immo posset libere necessitare vel necessitare voluntatem, ideo non esset necessitas antecedens et dato quod voluntas non posset deo resilire adhuc posset deus suspendere suam actionem et concursum cum voluntate ad productionem sui actus.
Secundo, dicitur quod omnes rationes per illum doctorem factae solum probant de possibili quod voluntas humana possit necessitari per divinam voluntatem et conclusio sua est de inesse quod deus de facto nostram voluntatem necessitat respectu suorum actuum, modo ex hoc quod deus possit agere vel voluntatem necessitare non sequitur quod sic agat vel necessitet, nec sequitur conclusio de praesenti.
Tertio,
dicitur quod omnes illae rationes factae
procedunt de causalitate naturalis voluntatis, et
non de libera, ideo rationes non sunt ad propositum quia
non in dubium Revocatur quin voluntas necessitetur
quantum ad primos motus[?] et ad aliquos alios ad
Quarto, diceretur quod illae rationes procedunt non de causalitate activa voluntatis, sed de vitali eius operatione. Ubi est notandum quod voluntas respectu suorum actuum liberorum multipliciter concurrit.
Primo,
producendo actum,
et quantum ad hoc
ipsa habet ratione liberam agentis,
et quantum ad hoc ipsa habet rationem liberam agentis,
et in hac habitudine consideratur
libertas voluntatis aliam habet habitudinem ad actum,
quia ipso producto per eum ipsa afficitur volendo
Secundo, modus vel habitudo potest dici quodammodo naturalis cuius signum est quod producto actu a voluntate non est in eius potestate quin per illum velit aliquo tempore, et delectetur vel etiam nolit, ergo ista habitudo quae est voluntas ad actum productum, videtur quodammodo naturalis, productio vero actus est simpliciter libera, nam positis omnibus causis ad actus voluntatis productionem requisitis adhuc ipsa habet ex sua natura et ex sua potestate quod exeat in actum, et quod etiam non exeat in actum et non habet talem facultatem actu producto in ipsa quod sit in eius potestate quin per tempus ei afficiatur, et ideo negatur illa consequentia deus potest necessitare voluntatem ad volendum, ergo potest necessitare eius libertatem.
Ex quo posset inferri quod stat
voluntatem omissive peccare et tamen nec aliquid
velle nec aliquid nolle.
Patet quia habitudo voluntatis
ad suum actum ut est ipsius productiva est alia quam
alia quae est per suum actum offensive seu affectabilis,
ergo non implicat quod stet prima habitudo absque
secunda, nam in illo casu voluntas libere produceret actum
prohibitum. Sed difficultas est quid illorum modorum
seu habitudinum magis cadat sub prohibitione
vel productio actus vel per eum vitalis immutatio
Secundo, dicitur quod magis libere subiacet voluntati productio actus quam per eum affectatio. seu vitalis immutatio. Patet quia pure liberum est voluntati producere actum et non producere ipso tamen producto per eum vitaliter immutatur, nec est in potestate eius quin ad eum afficiatur.
Tertio, dicitur quod illo non obstante voluntas magis deordinatur positive per immutationem actus mali quam per eius productionem in voluntate, primo quodlibet illorum cadit sub prohibitum, nam nedum est prohibitum voluntati ut non producat odium dei in se, sed ne etiam deum odiat, et dicitur etiam quod utrumque est contra legem ut videtur et ultra hoc immutatio vitalis actus mali est prohibitive deordinative voluntatis quia actus vitalis est modus voluntatis in contrarium sui finis, igitur voluntas est immutatio talis deordinativa est quia ista vitalis immutatio mali actus habet annexam deordinationem.
Quinto, principaliter dicitur ad rationes habentes difficultatem de confirmatis in patria et in via, nam dicitur quod rationes de huiusmodi necessitate possunt resolvi ad alias causas quam ad praeventionem divinam, nam de beatis poterit consurgere confirmatio ex multis, et inter alia illud potest resolvi ad tres gradus libertatis seu causalitatis libere, nam sunt tres gradus libertatis creatae duos extremos diceremus etiam naturalis complacentiae secundum primum gradum voluntatis agit circa primos modos secundum alium voluntatis agit circa supremum bonum media portio esset formaliter elevativa et libera et est acceptativa mediorum in finem dirigentium ultimum, et maxime respectu mediorum ad finem optimum, nam suprema portio seu gradus esset respectu finis immediate qua voluntas fertur naturaliter in suum obiectum naturaliter et summum bonum et finem ultimum nec est inconveniens ponere in eadem potentia naturali causalitatem naturalem cum causalitate libera contradictoriae quia ut dictum est causalitas patris ad intra est naturalis et ad extra est mere libera.
Alii modi inquirentur in discutiendum utrum obiectum possit aliquam potentiam necessitare propter eius delectabilem motionem, et ideo pro nunc nihil dicitur.
Ultimo,
notandum est quod propter modum loquendi
Primo modo
pro causa activa
qua posita respectu effectus
non est in potestate causae
quin effectus sequatur,
et isto modo cepit
Secundo modo, capitur necessitas antecedens quod causa qua posita non est in potestate agentis naturalis quin sequatur effectus. et isto modo generaliter tenendum est quod prima causa respectu omnium effectuum naturalium omnes tales operationem producit auctoritate antecedente quae est respectu causarum secundarium et non respectu primae causae et maxime secludendo liberum arbitrium a causis secundis sive sit in angelis sive in hominibus, et sic non est inconveniens concedere quod omnes effectus naturales producitur de necessitate antecedente.
Tertio modo,
capitur necessitas antecedens pro causa
activa qua posita non est in potestate liberi arbitrii
quin effectus ponitur in esse.
Et circa hoc tenendum
est contra
Tunc
sequitur difficultas tertii articuli ubi restat concordiae
liberum arbitrium et contingentiam effectuum
futurorum cum aeterna dei praescientia et immutabili.
Et ista difficultas tanta est quod
Et una ratione
o altitudo divitiarum scientiae
et sapientiae dei quam incomprehensibilia sunt iudicia
eius et investigabiles viae illius
Et circa hoc sunt duae regulae morales praemittendae adhuc quod intellectus disponitur ut in ista materia aliquo modo fortificet.
Prima est quod in arduis
Secunda regula est quod potentia rationalis
debet per alias temporari,
scilicet per concupiscibilem et irascibilem
et econverso ita quod in eis debet esse mutua influentia temporativa,
sic quod una non excedat aliam
quia si rationalis excedat irascibilem vel concupiscibilem,
acquiritur scientia
quae inflat et destruit irascibilem praesumptionem
non quae post ea influit in errores,
et rationalis destruit eam et ergo inquisitio
circa ardua debet esse cum humilitate dicente
noli altum sapere sed time
Istis praemissis veniendo ad punctum tria per ordinem habeo agere, primo praemittere modum generalem satisfaciendum in materia praesenti, secundo circa particularia intendo reprobare modos falsos ut illis exturpatis praesentis materiae elucescat veritas, tertio habeo aliquos modos particulariter colorare et resolvere iuxta posse.
Quantum ad primum recolendum
sunt duo principia posita prius
primum est de
Et ex ista radice adiunctis duobus aliis principiis, scilicet de debilitate humani ingenii, et quod sufficit in omni materia inquirere veritatem secundum materiam subiectam.
Istis habitis
Et ex hoc veniunt errores quia credimus aliquando propter ingenium nostrum vel similitudinem a nobis aliquid esse in deo quod nullo modo est dicendum. Et ideo pro principio radicali in hac materia intellectus debet primitus scire quod praescientia dei habet omnino contrarias proprietates ad nostram scientiam, et ideo ipsa habet excellentiam et immensitatem ratione cuius habet iudicium quod antichristus erit, et tamen potest non fore absque sui mutatione quia omnino est immutabilis ratione suae perfectionis immensae, et cetera.
In praecedentibus,
visum est quod divina cognitio
vel praescientia nulllam necessitatem imponit
futuris evenientibus plusquam creabilis intelligentia
quae ex sua natura esset omnium virtutum cognitiva
impertinentis,
tamen quantum ad causalitatem effectivam
de qua stat quod nullam necessitatem imponeret respectu voluntatis
quantum ad suos actus nec haberet causalitatem
respectu futurorum contingentium,
ut si videam
Et ista via manuductiva est facilior ad intelligendum et imaginandum quod divina praescientia concernat res secundum omnes earum habitudines et videat eas secundum quod sunt vel erunt futurae et ita secundum alias differentias temporis nec debet considerari divina praescientia ut est rerum prior seu posterior, sed quantum ad hoc quasi impertinens.
Et inter alias vias, ista est facilior ad concipiendum, et alias vias non prosequor causa brevitatis.
Sed restat difficultas
maior de praedestinatione et Reprobatione quia
ultra veritatis conditionem praedestinatio videtur
dicere auctum voluntatis divinae et eius determinationem
specialem quae habet rationem causalitatis respectu effectuum
igitur dat quod praescientia non imponeret necessitatem
saltem praedestinatio videtur imponere respectu praedestinatorum.
Et ita de probatione proportionaliter est
Pro declaratione materiae sit prima propositio quilibet qui est viator potest esse praedestinatus stante lege patet quia quilibet potest facere quod in se est stante lege ad finis consecutionem qua lege stante numquam excideret a gratia quia quicumque facit quod in se est, deus confert ei gratiam et si non faciat oppositum numquam gratia removetur ab eo et quia facere ad in se est, est in potestate viatorum, sequitur quod est in potestate eius perservare in gratia et decedere in gratia igitur talis erit salvatus et per consequens stante lege sine miraculo quilibet poterit esse praedestinatus aequaliter.
Ubi est advertendum quod si divina praescientia nullam imponat necessitatem futuris contingentibus scitis vel scibilibus a fortiori nec divina voluntas cuius intrinseca causalitas est intrinsece libera et magis habet rationem libertatis sine mutabilitate quae est ut possit ad opposita quam intellectus, et quibus apparet quod praedestinatio ratione actus voluntatis nullum addit difficultatis gradum sed potius tollit, nam non est color ad ponendum quod inducat necessitatem quia voluntatis divina respectu talium est intrinsece libera igitur ipsa intrinsece se habens potest in opposita magis quam intellectus divinus.
Ex quo apparet contra
Ex quo sequitur
quod deus magis positive concurrit
ad praedestinationem quam ad Reprobationem licet
utrobique aeque contingenter. secunda pars est nota.
prima pars apparet quia deus respectu operationis elicite
Secundo, sequitur quod, licet non steterit quod lege tunc ordinata de praedestinato ipsum esse praescitum, nec staret nunc ex hypothesi quae dabitur, de nullo tamen est econtra.
Pro cuius declaratione est notandum
quod duplex gradus
Alius est modus specialior,
scilicet
Circa quod
est notandum
quod doctores loquentes in hac materia et scriptura
Pro ampliori declaratione materiae ponuntur propositiones.
Prima
est praedestinatio primo modo
et communiter accepta
nullam tribuit intrinsece dignitatis gradum praedestinato
nec reprobatio indignitatis supponendo
reprobationem
correspondenter ad illum modum
Secundo, praedestinatio respectu actuum intrinsicorum dicit cognitionem dei de futura felicitate. Deinde proportionalem volitionem sed constat quod determinatio divinae voluntatis respectu actus dependentis a libera voluntate humana nullum dicit perfectionis gradum nisi dum elicit conformiter ad divinam voluntatem, igitur de se talis actus non debet laudari nec vituperari nisi propter voluntatis divinae conformitatem.
Ex quo sequitur
quod dictum scripturae
de
Secundo,
potest recipi de speciali elevatione
quod deus
Ubi est notandum
quod aliquorum fuit opinio
quod praedestinatio
quasi causat necessitatem respectu creaturae
ut finem consequatur.
Unde licet ista opinio
concedat possibilitatem ad contrarium concedit,
tamen necessitatem ad finis consecutionem
et hoc respectu creaturae.
Sed haec via non vitat
quod gentiles nituntur evitare
quia data ista via daretur
occasio negligendi salutem
quia,
si praedestinatio sit talis immutatio
sicut isti concipiunt cum qua non
stat potentiam quae possit non reduci ad actum,
hoc non videtur bene verum,
nam aliquis homo potest facere
aliquid quo stante lege salvabitur,
nam indifferenter potest quis salvari.
Et ista opinio procedit ex ignorantia
praescientiae divinae
quae nullam imponit necessitatem.
Ex istis sequitur
quod nulli praescito reputat
habere dignitatem ad vitam aeternam.
Patet
quia omnia
quae requiruntur ad eam habendam et merendam
possunt esse in praescito,
scilicet gratia, liberum arbitrium,
Ex quibus sequitur quod nihil se
habet repugnans in praedestinato ad culpam vel ad mortem
perpetuam.
Ex quo sequitur falsum esse quod dicunt
aliqui quod omne meritum est effectus praedestinationis. patet
quia stat quod
figulus tradit
Consequenter continuando materiam, ego faciam unam rationem
quod fruitio dei posset esse sine gratia. et illud probatur
de opere obstetricum de quo habetur
bene ergo fecit deus obstetricibus
quia timuerunt
obstetrices deum aedificavit illis domos
Confirmatur a
Ad rationes
ante oppositum factas.
Antequam descendendam
ad materiam stabo circa antecedens huius rationis solum. et breviter
circa antecedens, sicut alias declaratum est in materia fidei, intellectus
ex puris naturalibus nec investigatio humana possunt
pertingere ex se nisi ad notitiam substantiarum corporearum.
nec possunt concludere esse incorporeum ut patuit de puris
Secundo dicitur quod dato quod ratio
naturalis et humana investigatio posset devenisse ad illam
notitiam quod deus est, tamen non propter hoc cognoscebant eum esse
super omnia diligendum, sicut aliqui erant qui ponebant deum
esse. et tamen felicitatem non ponebant in eo obiective et licet
cognosceretur deus non tamen propter hoc cognosceretur sub ratione
fruibilitatis. unde licet cognoscerent deum, non tamen oportet quod cognosceret
eum secundum omne praedicatum sibi competens. et sic hoc praedicatum quod est
fruibile non fuisset cognitum dici de deo, quia non oportet quod
si aliqua Res cognoscatur quod quaelibet eius conditio cognoscatur.
et sic negatur ista consequentia philosophi potuerint devenire ad istam veritatem
deus est, ergo potuerunt devenire ad istam notitiam
veritatem quod deus est obiectum fruibile. immo illud non est invenibile
naturaliter. et sic non est evidens quod ex puris naturalibus
creatura non adiuta speciali adiutorio posset devenire
ad istam notitiam quod deus est obiectum fruibile. et hoc satis
patet de diversitate philosophorum ponentium felicitatem aliqui in voluptatibus
aliqui in honoribus, aliqui in divitiis, et sic de aliis,
et tamen tales ponebant deum esse, et sic licet quis posset
devenire ad hanc veritatem deus est. non tamen ad hanc veritatem
deus est fruibiles.
Tertio diceretur quod licet intellectus quantum
est de se ex puris naturalibus posset devenire ad hanc veritatem
Deus est sicut videtur innuere
et hoc diceretur quod licet intellectus quantum est de se cognosceret quod deus est et quod deus est fruibilis, tamen peccatum Impedit huiusmodi iudicium intellectus ex duplici ratione.
prima ex habitudine potentiae volitivae ad intellectum, quia potentia volitiva est superior. ideo secundum affectionem suam movet intellectum et se divertit a consideratione intellectus.
secundo, quia affectio prava est quaedam apparentia desint esse, sicut voluntas afficitur, ideo affectio depravat intellectum quantum ad Iudicium et facit sibi apparere de malo bonum et de bono materiam.
et secundum istam considerationem debet intelligi quod amor et odium
pervertunt iudicium, nam affectio prava facit Realiter apparere,
sicut voluntas afficitur et licet in intellectu sit aliquod
Iudicium Recte elicitum. tamen affectio prava, quia semper suspendit iudicium
intellectus et sic. et sic malitia eorum, qui sunt extra
caritatem impedit ne Iudicent quod deus est obiectum fruibile.
Alia causa, quia secundum proportionem potentiarum est ordo assistentiae dei, ut deus assistit voluntati, ut Recte afficiatur et assistit intellectui, ut veritatem cognoscat. per peccatum autem deperditur ista assistentia quae deperdita substrahitur influentia specialis dei.
ideo propter istas causas, quia aliquis non potest habere evidens iudicium ex depravatione nec potest habere evidens iudicium quod deus est, nisi esset in bona dispositione, et licet haberet Iudicium quod deus est diligendus, vel est diligendus propter beneficia, licet crederet referre dilectionem in deum, non tamen Referret. sed in se referret sicut multi credunt frui deo qui non fruuntur
Et sic illud antecedens, scilicet, quod intellectus ex puris naturalibus potest dicare quod deus est summum bonum et super omnia diligendum, et quod voluntas se potest illi dictamini conformare, potest multipliciter calumniari.
Post tactum est quod fruitio dei semper est cum caritate
et est semper meritoria saltem in via, ita quod omnis
et arguitur primo sic,
intellectus
potest dicare deo esse fruendum ex puris naturalibus et voluntas
huic dictamini potest se conformare, ergo voluntas poterit
deo frui sine gratia, et ex puris naturalibus consequentia clara.
et antecedens pro prima parte patet de
Item voluntas non
necessario difformitur se illi iudicio, quia alias necessario peccaret,
ergo potest se conformare illi cum fine, nisi voluntas posset se
conformare illi dictamini extra gratiam, tunc sequeretur quod posset
evidenter cognoscere an esset gratia vel ne consequentia tenet,
quia si non posset actum conformem ad illud iudicium elicere
illud erit sibi medium ad concludendum quod non erit in gratia et si
posset actum conformem elicere illud erit sibi medium concludendi
quod erit in gratia. Et tamen illud est contra scripturam, quia
nemo potest scire utrum odio vel amore dignus sit
Secundo sic: circa finem ultimum sit per intellectum ostensum voluntas potest habere et non necessario inordinatum, ergo ordinatum. secunda pars quod necessario inordinatum patet, quia alias cogeretur ad peccandum et ad agendum contra conscientiam, et sic poterit habere actum ordinatum et ille non erit nisi fruitio, quia alia dilectione quam fruitione deus non est diligendus.
Tertio capio totam activitatem quam gratia potest habere in aliquo homine parvi meriti, tunc gratia vel caritas movet animam in incerto gradu respectu dilectionis dei. Sed aliqua cognitio potest esse ita clare in aliquo non habente gratiam quod poterit esse iudicium diligendum deum super omnia immo magis intensum quam in illo, qui habet gratiam, et sic illud iudicium magis movebit non habentem gratiam quam gratia vel caritas habentem gratiam et per consequens sine caritate poterit diligere deum super omnia
Quarto
arguitur et bene fortiter de illo qui
attenditur et disponit se ut liberetur a peccato, ille
dolet de peccato suo et ille dolor debet esse licitus et
per consequens debet ei nolitio mali propter deum, ergo erit fruitio, quia
habebit nole
Item
si aliquis non baptizatus
Item anima ut naturaliter operativa tendit in deum naturaliter, ergo ut volitiva poterit tendere in suum finem dilective.
Item
in statu innocentiae
Item anima naturaliter potest frui deo et non necessario inordinate, quia naturaliter videretur esse mala.
Item
Ratio naturalis dicat aliquid esse summe diligendum propter
ordinem diligendorum. et quod magis est diligibile magis
movet. et cum Deus sit summe diligibilis anima
Item
nisi sic hoc esset, quia voluntas
non potest ad magis diligere quam se et hoc est falsum
quia voluntas potest sibi praestituere alium finem etiam
Advertendum est quod in ista materia sunt tres opiniones.
una
ponit quod ex puris naturalibus quis potest deo frui propter
rationes tactas. et quod ex puris naturalibus voluntas
potest elicere actum virtuosum et bonum moraliter,
non tamen propter hoc meritorium sine caritate. et
Alia
est opinio quod, licet ex puris naturalibus non possit creatura frui
deo, potest tamen sine gratia gratificante, sed non sine gratia gratis
data, gratia gratificans est virtus illa theologica, quae elevat
animam et Reddit deo gratam et eius opera, et infunditur
in baptismo et augetur per bonas operationes meritorias et
de lege communi non stat creaturam eam habere. et esse in peccato
immo nec absolute secundum aliquos. Sed gratia gratis data
generaliter posset dici omne donum dei. Sed in proposito
vocatur aliquod speciale adiutorium ultra influentiam
ego sto ad hostium et pulso
Tertia via quam intendo tenere in ista materia quod ad
fruendum deo Requiritur gratia gratificans elevans voluntatem
et causa vivificans ad huius modi actus productionem et conservationem,
et quia ista materia est materia pure theologica, ideo non
patitur vehementem demonstrationem, nec teneo eam propter
evidentiam rationum, sed propter auctoritates sanctorum, qui de directo videntur
hoc tenere ut
Pro cuius
positione adduco unam rationem, nam si
Item, huiusmodi
Item, dilectio dei super omnia est maxima
dispositio creaturae in deum et optima, ergo non stat huiusmodi
dispositio sine gratia lege stante. consequentia tenet quia quotiens creatura
disponit se totiens sibi confertur gratia. antecedens patet quia inter
volitiones quas potest habere voluntas illa est optima
Item omnis actus diligendi Deum est summae nobilitatis et summae difficultatis, ergo naturalis facultas humana non se extendit ad illum actum. alias caritas non esset necessaria ad huiusmodi actum, nec Requireretur ad activitatem et productionem illius actus. et sic solum caritas esset necessaria ad distinguendum inter peccatorem et iustum, et sic videtur quod ista pars sit rationaliter tenenda.
Pro declaratione materiae est advertendum quod triplex debet imaginari status creaturae, scilicet, status pure naturalis, scilicet, status innocentiae et naturae integre, et status naturae corruptae non Reformatae per gratiam et status gratiae et hic in via.
Quantum ad primum potest concedi quod in statu innocentiae ex puris naturalibus poterat aliquid diligere deum fruitive. et illud patet ex ordinatione diligendorum et ex Rectificatione potentiarum nam ordo diligendorum erat clarus primo parenti, et cognoscebat evidenter quod nulla creatura habet rationem diligibilitis ultimatae. et hoc pure naturaliter, ergo pure naturaliter eligebat iudicium quod nulla creatura est fruendum. et ideo quia omnes vires erant concordes et voluntas concordabatur cum aliis, ideo voluntas eligebat actum fruitionis Dei.
In statu naturae lapsae, deordinatio facta est in Regno animae, Ita quod vires inferiores Rebellant superioribus propter penam culpae originalis, et superiores subiciuntur inferioribus. ideo miseria voluntatis est quod sibi derelicta ipsa fruitur se et non Deo, ideo voluntas insequendo inclinationem naturalem, scilicet, naturae corruptae ipsa inclinatur ad se et non ad deum, et tanta inclinatione inclinatur ad se sicut est inclinatio gravis ad descendere, et sicut non est in potestate gravis non inclinari ad descendere, ita non est in potestate voluntatis non tendere in se. Et istam affectionem voluntatis ad se vocaverunt doctores affectionem commodi et sicut grave ex se non potest sursum ascendere, ita voluntas sibi derelicta non potest deum super omnia diligere.
Sed in statu gratiae, imaginandum est quod gratia est medicina contra istum morbum. et gratia habet elevare voluntatem movendo in deum propter se et quasi facere ascendere a centro corporalium, sicut si levitas esset in corpore gravi ipsa posset esse tanta quod faceret ascendere, sic caritas potest elevare et facere animam ascendere ad amorem dei, sic ergo ratione corruptionis naturae affectio ad se est sibi naturalis, ideo ferretur in se nisi esset gratia elevans ad dei fruitionem. Et ista est imaginatio doctorum antiquorum, etc.
Item, ista fruitio quae nunc habetur ex gratia est vitae aeternae meritoria
in illo, autem statu non, unde primus parens habebat unde
stare poterat, sed non unde perficere posset, sicut dicit
Sed contra illud arguit
Breviter advertendum est hic quod lata est differentia de actibus naturaliter producibus et de actibus supernaturalibus, nam voluntas habet aliquas operationes in sua naturali potestate et de huiusmodi operationibus est verum quod quemcumque actum potest voluntas producere cum habitu potest producere vel similem sine habitu. sed secus est de illis ad quorum productionem Requiritur altior causalitas quam voluntas et ad huiusmodi habitus non Requiritur actus voluntatis, et ubi voluntas esset causa principalis forte esset verum quod dictum est sicut in actibus naturalibus et quia actus caritatis non est in potestate naturali voluntatis, quia caritas concurrit et etiam caritas producitur a solo deo. ideo ad diligendum deum super omnia Requirit voluntas actum caritatis et de illo non est verum quod possit illum producere sine habitu caritatis.
Item dicit
Prius fuerunt rationes inductae ad probandum quod possibilis sit creaturae fruitio dei absque caritate. Et circa praesentem materiam advertendum est ponam difficultatem: utrum ex puris naturalibus posset quis actum moraliter bonum elicere stante lege. et in ista materia quae habet eandem Radicem cum materia quae pro praesenti tractatur, duplex est imaginatio.
Nam aliqui dicunt quod absolute cum influentia generali Dei solum ex puris naturalibus aliquis potest deo frui et deum super omnia diligere et actum moraliter bonum elicere.
Alii dicunt quod ad eliciendum actum moraliter bonum requiritur ad intellectum speciale dei, et maxime ad actum fruitivum Dei nedum sufficit influentia generalis, sed Requiritur gratia gratificans, et hoc secundum positionem meam quam teneo.
Ubi advertendum
quod opinio
Sed hic est dubium utrum gratia gratificans se sola sufficeret cum influentia dei generali ad eliciendum actum fruitivum absque quod deus concurreret specialiter, sed solum cum influentia generali intenderet habitum gratiae, qui moveret suo modo.
Respondetur primo quod caritas non est apta nata concurrere ad elevandum voluntatem vel modum in se deo specialiter concurrente ad eundem effectum, et causa est, quia caritas non est causa secunda subordinata alicui causae, quae naturaliter agit, id est, secundum influxum concurrentem. ideo ipsa non est apta nata aliquid agere, nisi deus specialiter concurreret cum ea, quia caritas est speciale instrumentum specialis dei actionis et non est instrumentum generalis actionis, Ideo caritas nisi esset specialis dei gratia quantumcumque intensa nihil ageret nisi deus concurreret specialiter cum ea, quia est instrumentum specialis actionis dei, et non generalis.
Secundo diceretur quod caritas haberet
suam activitatem non absolute influentia dei generali. nihilominus tamen non
sufficeret ad actum fruitionis dei, qui esset eiusdem speciei cum
fruitione, qui nunc sit cum caritate, quia ex ordinatione causarum trium respectu
actus fruitionis, qui nunc producitur, nam ibi est prima causa quae specialiter
concurrit in genere causandi sic quod per eius substractionem impediretur
effectus
Ideo dixerunt doctores quod voluntas
et gratia non sufficiunt ad meritum nec ad temptationes
diaboli vel
Secunda dato quod caritas produceret actum perfectiorem quam sit aliquis actus moralis, quia caritas excedit quemcumque habitum moralem, non tamen cum voluntate posset in fruitionem Dei.
Tertio diceretur quod huiusmodi habitus non posset producere actum aequae perfectum, sicut ille habitus cum influentia dei speciali, immo nec actum, ita perfectum, sicut in statu innocentiae produxissent primi parentes ex suis naturalibus, quia habitus huiusmodi non posset Resistere temptationibus, sed primi parentes habebant, unde stare poterant et poterant resistere quibuscumque temptationibus. modo per habitus huiusmodi sine speciali dei gratia non possemus quibuscumque temptationibus resistere, ergo non sunt tantae efficientiae, sicut in statu innocentiae.
Advertendum est quod quantum est de materia actuum moralium, utrum
Unde opinio
Unde advertendum quod respectu speciei humanae,
deus habet influentiam generalem et etiam specialem quam habet
respectu peccatorum qua pulsat peccatores movendo et inclinando, ut
convertantur ad deum. ideo dicitur in
ego sto ad
Sed tunc diceretur duae quomodo diceretur quomodo potest aliquis bene moraliter operari, quia non est in potestate creaturae bene moraliter operari, quia Requiritur dispositio praevia ad bene moraliter operandum quae non est in potestate sua, ergo nec illud quod sequitur illam dispositionem, scilicet, bene moraliter operari.
Responsio est facilis, nam ista assistentia dei nulli denegatur, immo continue pulsat animam et semper praefectio, est deus, ideo non requiritur in anima, nisi motio ad huiusmodi pulsionem et quod anima sequitur motum huiusmodi pulsionis quomodo autem sequela habet fieri videbitur in quarto argumento.
Advertendum tamen est quod tenentes quod ex puris naturalibus sine gratia speciali vel adiutorio quocumque speciali, sed cum influentia generali quod creatura potest elicere actum moraliter bonum, potest teneri quod creatura potest aliquem finem bonum praestituere temporalem ut in potentia creatura potest sibi statuere finem habere pacem et tranquillitatem communicatis, ubi etiam illud esset bonum suum.
Ubi advertendum quod ratione corruptelle peccati creatura naturaliter tendit ad se et omnia Reffert ad se nec in potestate sua naturali non Refferre ad se, et quia per hoc quod creatura statueret sibi finem in tranquillitate et pace communicatis non impeditur bonum communicatis, immo augetur et ordo servatur. ordinat etiam bonum suum in bonum communicatis vel econtra staret quod virtuose moraliter quis operaretur, nam dicetur quod actus moraliter boni non sunt ordinati in finem supremum, sed in bonum commune potenciae.
Nam sicut anima comparatur ad corpus, nam ex hoc est debita
dispositio, et salvari operari bene moraliter ex puris naturalibus.
Sed quia antiqui doctores et determinatio ecclesiae est quod nullus potest bene agere sine speciali gratia. ideo magis tenenda est opinio quod Requiritur dei speciale adiutorium et dei gratia et illa est opinio melior. Specialis tamen difficultas stat de fruitione dei, quia fruitio dei est optima habitudo creaturae ad suum finem. ideo teneo istam opinionem quod fruitio dei non est de lege communi nec voluntas potest ad illam assignare.
Sed tunc ad rationes.
Responsum est prius circa antecedens, quod antecedens est falsum et causa fuit deducta ex infirmitate humanae investigationis quae non assurgeret ad dei cognitionem sibi derelicta et dictum fuit quod malicia excaecavit illos qui non assurgunt habita dei cognitione, et sic deserviuntur a deo propter culpam. Etiam voluntas quae habet imperare movet intellectum et intellectus obedit sibi, ideo voluntate depravata intellectus deprimitur etiam volitiones pravae sunt apparentiae de sic esse, sicut est illud ad quod inclinatur et de sic esse, sicut volitiones parvae afficiunt voluntatem.
Item intellectus ratione corruptibile est infirmus et quasi formitarius circa apparentias sophisticas. Ita quod magis inclinatur ad sophisticas quam ad veras et ad falsitatem quam ad veritatem, sicut voluntas ratione suae infirmitatis potius inclinatur ad se et ad corporalia quam ad deum. Ita intellectus magis inclinatur ad apparentiam sophisticorum quam verorum quae sunt maxime intellectus perfectiva.
Secundo potest Responderi ad rationem, negando consequentiam, scilicet, intellectus potest dicare ex puris naturalibus deum esse super omnia diligendum et eo fruendum, ergo voluntas potest se illi dictamini conformare propter multas causas.
Prima quia voluntas magis
est laesa et depressa quam intellectus et causa est, quia
Secundo quia ut tactum est dilectio dei fruitiva in hoc statu nobilior est quam dilectio dei fruitiva in statu innocentiae et cum voluntas nunc sit debilior quam in statu innocentiae. ideo nunc non potest in fruitionem Dei.
Item, ipsa nunc non potest in fruitionem quae erat in statu innocentiae, ergo nec in fruitione pro nunc quae est superior.
Item, determinatio est ecclesiae quod voluntas non potest illecebram vehementem abicere nec temptationem superare ex puris naturalibus, ergo non potest deo frui. consequentia tenet, quia maius est habere actum fruitivum quam sit vincere illecebram et temptationem superare.
Item
dicit
Item, voluntas post desertam iustitiam effectam est ancilla affectioni commodi, ideo naturaliter non potest non affici affectione commodi, nisi adiuvetur de super.
Item,
Et ad hoc datur clara instantia, stat quod intellectus dictet
Etiam sunt varii
modi dilectionis. et perfectius diligit anima christi quam
Et sic apparet quomodo ad illam primam
rationem Respondendum est, negando tam antecedens quam consequentiam. Et licet videatur
apparens, tamen est multipliciter deficiens, tamen potest dari intellectus
antecedentis quod in communibus apparentiis subiectis voluntati est in potestate
voluntatis referre in hunc vel in hunc finem quod
tamen posset in ultimum finem referre. hoc non est in potestate
Ad aliud inconveniens circa eadem rationem, quia tunc quilibet sciret se esse in caritate, quia potest se experiri deum diligere super omnia. et sic se esse in caritate, quia per hoc quod experitur se diligere deum super omnia habet medium concludendi quod est in caritate. et sic sciret, utrum amore vel odio dignus sit contra scripturam sacram.
Primo potest Responderi quod ex dictis non sequitur quod homo posset evidenter se cognoscere esse in caritate vel non quia ad hoc cognoscendum oporteret cognoscere quod esset evidens quod actus fruendi semper sit in caritate. unde positio mea non est evidens. unde si esset evidens quod nullus potest ex puris naturalibus deum diligere super omnia et evidenter sciret se diligere deum super omnia, tunc sciret evidenter se esse in caritate. Ratio ergo supponit falsa duo. primum quod evidens sit quod actus fruendi semper sit in caritate. secundum quod aliquis evidenter cognoscat se frui deo. Unde licet ad fruendum deo Requiritur caritas, tamen hoc non est evidens. licet sit probabile. ideo eadem probabilitate qua pono istam positionem consimili probabilitate potest quis credere se esse in caritate. concederetur tamen quod hoc non est evidens.
secundo
non est evidens, immo nec potest naturaliter esse evidens de
Consequenter potest inferri quod maximum signum est non
exeundi in caritate tanta affectio temporalium. Aliter tamen dicunt
quid, scilicet,
De caritate remissa non est evidens quod sit in caritate, quia actum remissum difficile est cognoscere. et sic experiri caritatem remissam est difficile et impossibile, ergo etc.
De caritate intensa dicit quod quis potest
se scire esse in caritate quia potest se experiri habere actum
intensum dilectionis dei et detestatur temporalia propter deum.
Et tunc ad auctoritatem dicit quod intelligitur de aeterna dei dilectione
vel Reprobatione vel odio, scilicet, quod nullus sit utrum sit
praedestinatus vel praestitus. unde aliqui praestiti aliquando deum dilexerunt
et fuerunt in caritate et aliqui praedestinati
deum offenderunt vehementer sicut
Consequenter
Sciendum
pnu
tractum
dabo eis caelum ferreum
Ex ista enim debilitate ingenii humani ad fidem persuadetur quod
fides est assumenda
Praeter infirmitates
Est etiam torpor et desidia,
est etiam curiositas, quae vocatur
quaedam adhaesio sive investigatio veritatum impertinentium saluti.
Pro quo est notandum
quod secundum opinionem
Ex
sicut se
habet oculus noctuae
Circa istam materiam proposueram adducere multas apparentias falsas,
sed ne
unum
Ex dictis et imaginatione praedicta adiunguntur aliquae propositiones.
Prima est quod stat quod
Sequitur ulterius quod in regiminibus politicis periculosum est
inniti iudicio humano.
Ex
omnis veritas est realiter contenta in Sacra Scriptura
Sequitur ulterius quod
non est semper sine periculo uti legibus
Sequitur tandem quod in omnibus agibilibus,
sive tangentibus fidem
sive non, semper debet invocari divinum auxilium
quia semper est verum nec potest falli,
et hoc testatur
Sequitur ulterius quod omnis error
et omnis sophisticatio provenit
ex originali culpa.
Ex quo sequitur quod
Sequitur
Sequitur ulterius quod nulla
Sed
Sed contra,
Responsio una est quod in isto casu ex ordinatione divina habebat
unum habitum mediante quo, sicut dictum est, poterat exire in notitiam veritatum ad
decorem sui status
quia non appetebant
Secunda responsio posset esse quod respectu cuiuscumque veritatis
habebat habitum et non actum,
ideo licet omnem veritatem potuisset cognovisse,
Pro inquisitione divinae simplicitatis, dictum fuit in praecedenti lectione quod deus non potest formaliter influere, nec potest esse forma informativa creaturae, nec potest vitaliter potentiam perceptivam informare.
Nunc restat inducere motiva ad contrarium ut veritas magis appareat.
primo
ex imaginatione philosophorum ponentium
quod deus est anima mundi.
Unde
spiritus iutus alit
Et sicut recitat
Ad idem est
Item
Item
Ad idem etiam
est
Deinde arguitur rationibus. primo sic: nulla secunda causa sufficit influere in aliquo genere esse primo, ergo sequitur quod in omni genere causae influentis excludendo materiam, oportet devenire ad aliquam primam et illa est deus, ergo deus est prima causa in genere causae formalis.
Secundo informare vel influxus informativus dicit communicationem bonitatis et perfectionis, ergo debet deo attribui, immo sibi maxime convenit quia communicatio bonitatis venit ex plenitudine bonitatis, ergo ubi est maxima plenitudo bonitatis, ibi est maxima communicatio bonitatis et maxime influxus formalis.
Item forma habet multiplicem habitudinem ad suum formale habet aliquam habitudinem secundum quam recipit perfectionem a suo formabili sicut inhaesionem, nam inharentiam est quod genus dependentiae, habent etiam saltem aliquae et plures formae dependentiam tamquam ad sui productionem, quia formae educuntur de potentia materiae, ergo quantum est ad illam habitudinem, quae est inhaere et quantum etiam ad illam quae est educi formae magis dependet a materia, quam econtra. Et potius recipit a materia quam forma communicet sibi. Ita quo inhaesio et eductio formae dicunt potius perfectionem in materia et imperfectionem in forma. Et secundum has duas habitudines non influit forma formaliter, ergo secundum aliam habitudinem respectu influxus formalis, scilicet influere formaliter. Unde communiter forma inhaereret et quantum ad hoc forma recipit a materia, quia inhaesio est quaedam dependentia formae respectu materiae.
Et communiter plures formae educuntur
de potentia materiae realiter,
et haec duae habitudines,
non sunt habitudines influxus formalis
quia ut sic forma in illis habitudinibus non influit,
sed potius recipit,
habet ergo forma tertiam habitudinem
respectu formabilibus, scilicet perficere formabile,
ut constitutum,
modo ista habitudo est habitudo influxus formalis
quia inhaesio est impertinens et conservatio
etiam passiva sive eductio formae
quia non est influere,
sed potius recipere,
et tunc
Item,
deus est
Confirmatur essentia est communicabilis ad intra
per plenitudinem ad extra communicatur per plenitudinem participatione.
ex quo non dicit imperfectionem et nulla de necessitate coniuncta,
forte diceretur quod ex parte dei communicabilis non est Repugnantia
Et illud tollitur primo
quia non videtur maior repugnantia quod creatura sit
capax unionis essentialis et formalis essentiae et influxus
formalis ab essentia quam sit capax unionis ad personam, sed
natura humana est capax unionis verbi ad ipsam,
ergo non est repugnantia creaturae,
Item, potentialitas creaturae ad huiusmodi uniones supernaturales non est intrinseca, sed extrinseca, scilicet ex potentia mensurantis, ergo debet magis mensurari penes posse ordinantis quam penes imperfectionem creaturae.
Item,
potentia obedientalis non est intrinseca,
sed quantificatur secundum gradum
potentiae extrinsecae
Item nihil est denegandum vel removendum a divina omnipotentia, nisi appareat contradictio vel clara inevidentia. Sed deum concurrere formaliter non implicat contradictionem quia salvatur in eo concursus formalis sive influxus remota quacumque imperfectione, ergo cum de ratione influxus formalis sit aliqua perfectio et nullam dicit perfectionem istud non est deo denegandum.
Confirmatur et magis apparenter quia
deitas de facto est creaturae communicata per realem informationem,
ergo istud non est deo denegandum de possibili respectu cuiuscumque
creaturae.
Antecedens patet per
in eo habitat plenitudo divinitatis corporaliter
Et hanc
auctoritatem exponunt doctores ad huiusmodi intellectum huiusmodi
communicationis formalis,
nam
Ad idem,
allegatur
Ad idem est
Item, comparando unionem animae christi ad verbum et econtra sequitur propositum, quia tanta est unio dei ad humanitatem christi. et tam intuitiva quam econtra, scilicet humanitatis ad verbum, sed unio humanitatis ad verbum tanta est quod vi illius communicantur denominationes competentes humanitati communicantur verbo, ergo econtra vi illius unionis communicantur humanitati christi denominationes competentes verbo, ergo sicut vi illius unionis deus denominatur homo, et sicut verbum recipiet denominationes concretivas humanitatis, ita humanitas denominationes verbi, ergo humanitas denominabitur deus quo dato sequitur quod est intrinseca communicatio et non potest reduci ad aliam causam nisi ad causam formalem ergo deus unitur formaliter creaturae.
Item,
probatur
quod deus possit vitaliter immutare,
et auctoritas
Arguo tamen per unicam rationem
quae in hac materia movet
Item habet habitudinem notitia ad potentiam ut activam.
Tertio notitia habet habitudinem,
ut vitaliter immutativam.
modo sequestremus duas primas habitudines quae sunt omnino
Etiam si una notitia crearetur et poneretur in
anima,
tunc anima per illam notitiam posset cognoscere,
ergo notitia
non dicitur per se notitia vel vitaliter immutativa in habitudine
ad potentiam ut activa notitia dicitur vitaliter immutare,
Et ista est tota radix
Advertendum est quod materia praecedentis lectionis, scilicet, de opinione philosophorum inter alia, ad duo confert cuius amplior declaratio videbitur ad plura enim videtur conferre.
Primo ad exercitationem intellectus et declarationem articulorum circa materiam articuli trinitatis. secundo ad Retorquendum contra philosophos gentiles impugnantes nostram fidem ex impossibilitate articulorum fidei, nam contra eos potest istud Retorqueri, quia ponunt difficiliora et minus captibilia ad intellectu nostro impugnantibus, ergo nobis philosophis quod identitate unius rei ponimus unam Rem ab alia emanare.
Idem potest retorqueri contra eos,
quia ipsi idem
ponunt tam secundum opinionem
Isto ergo praenotato, ne videatur impertinens ad materiam, veniendum est ad solutiones rationum quibus probatur quod possibile est deum formaliter influere.
Prima ratio stabat
Ad istam rationem potest responderi per primam propositionem positam in lectione praecedenti quia in illa propositione fuit dictum in sententia quod non sequitur deus est prima causa in genere causarum formalium, ergo est prima causa, etiam quod non sequitur deus est prima causa absolute, ergo est prima causa in genere causae formalis vel materialis.
Secundo dico quod nulla est concatenatio vel subordinatio causarum formalium vel etiam materialium essentialis inter se. nam huiusmodi causae causae sunt simpliciter intrinsece concurrentes ad alicuius effectus productionem, nec ad huiusmodi constitutionem requiritur nisi una praecise causa formalis in suo genere. exemplum ad constitutionem hominis concurrit unica causa in genere causae formalis, scilicet anima ipsius constitutiva concurrit etiam unica causa materialis, scilicet, materia vel compositum ex qua cum forma constituitur compositum substantiale vel homo. ideo imaginatio istius rationis fundatur in falso, scilicet quod inter causas materialis et formales sit aliqua multitudo et subordinatio vel concatenatio essentialis sumpsit tamen defectum argumentum propter similitudine subordinationis essentialis causarum efficientium vel finalium in quibus Reperitur ordo essentialis et in quibus oportet dare aliquod primum independens primum simpliciter et independenter influens.
Tertio admittendo huiusmodi ordinem essentialem in causis materialibus et etiam formalibus et incipiendo a nobis notioribus. et procedendo viam resolutionis resolvendo usque ad ultimas semper proceditur a perfectiori ad minus perfectum cuius oppositum contingit in causis efficientibus et finalibus. nam signemus aliquam particularem actionem ut ignis in aliqua ignis agit in virtute superioris causae et secunda causa superior in virtute alterius superioris, et sic procedendo usque ad primam causam semper proceditur ad perfectius. Ideo tandem ad unum primum et perfectum et independenter tale in illo genere deveniendum est. contrarium est in subordinatione causarum formalium concurrentium ad alicuius constituti constitutionem. nam forma immediate speciei constitutiva, gratia exempli in homine est anima humana quae est perfectiva in illo constituto.
Deinde alia est forma animalitatis
minorum perfectionis, et sic continue procedendo proceditur a perfectio ad
minus perfectum in tali subordinatione. Et sic ex termino ultimo
huiusmodi processus non arguitur aliquid esse independens vel
deus, immo magis contrarium, quia ultimum est imperfectum. ubi
autem Reperitur quod deus in aliquo genere tenet primum locum,
ut in causis efficientibus et finalibus. ultimum est perfectius,
ideo etc. eodem modo potest exemplificari de subordinatione
causarum materialium. nam significata materia ex qua immediate cum
forma constituitur vel componitur homo illa Resolvitur in elementa
gratia exempli, quia non intendo Resolvere per omnes materias.
deinde elementa in materiam prima, et sic consequenter procedendo
Ideo illud quod ultimo reperitur habet rationem
suae imperfectionis,
ideo talis processus habet ordinem naturae,
quia ordo naturae est procedere a minus perfecto ad magis perfectum,
ita quod posteriora in processu naturae sunt imperfectiora,
et sic apparet quod dato quod admitteretur quod in genere causae formalis
et etiam materialis esset concatenatio et subordinatio essentialis
nihilominus tamen impossibile est deum reponi vel
Consequenter quia tangebatur de primo influere quod impossibile est
creaturam in aliquo genere primo influere, quia influere primo
est influere independenter. Dicendum quod impossibile est aliquam
causam secundam in aliquo genere primo influere sic sit quin influxus
illius dependeat ab influxu primae causae illius
generis vel alterius generis evidenter
Ex ista imaginatione sequitur quod influxus formalis, et etiam materialis et etiam tota latitudo influxus formalis et etiam materialis dependet essentialiter ab influxu effectivo vel finali essentiali dependentia.
Ita quod non stat aliquid influere formaliter vel materialiter quin praeexigat influxum effectivum et finalem. Et ex isto salvatur quod deus dicitur prima causa respectu causarum formalium et etiam materialium non quod possit formaliter vel materialiter influere, sed quia continet evidenter causalitatem formalem et materialem. Et etiam praerequiritur tamquam causa aequivoca ad hoc quod aliquid influat formaliter vel materialiter.
Et ex isto sequitur falsitas
Item licet causalitas efficiens vel effectiva non dicat imperfectionem praerequirit, tamen essentialiter et perordinat sibi causalitatem effectivam, ergo a fortiori causalitas formalis et materialis praeexigunt huiusmodi causalitatem finalem.
Confirmatur non stat deum
formaliter influere quin creatura mutetur,
modo omnis
mutatio ad extra est quaedam operatio quae est communis toti trinitati.
unde in quolibet genere causae dicitur esse effectus mutatio
et omnis mutationis tota trinitatis est causa, ergo
non stat aliquam personam formaliter influere
Primo quia procedendo in latitudine causarum formalium et materialium non proceditur ad perfectum et per consequens non proceditur ad deum, sed ad contrarium ut declaratum est.
Etiam non probatur independentia
influxus materialis vel formalis ut
Alia ratio stabat in hoc: informatio dicit suae bonitatis communicationem, ergo summe distinctione debet competere.
Respondendum est quod ista ratio est satis soluta ex praedictis quia licet informatio dicat aliquam perfectionem vel aliqualiter secundum quid, non tamen dicit perfectionem simpliciter ex eo quod de ratione sua intrinseca includit imperfectionem simpliciter, scilicet tendentiam in partem constituti vel in subsistentiam subsistentis tollit etiam subsistentiam informantis, et sic propter istas imperfectiones informatio repugnat deo quia ergo informatio, licet aliquid includat perfectionis, scilicet communicante nihilominus de sua intrinseca ratione includit perfectiones, scilicet tendentiam in aliud. Secundo tollit personalitatem informantis et istae sunt duae praecipue rationes propter quod deus non potest formaliter influere.
Secundo dico quod quantum ad illud quod est perfectionis in forma illud reperitur in deo eminenter nam perfectionis forma est seipsam communicare. et etiam suam bonitatem communicare alteri. modo ista habitudo eminentissime in deo Reperitur quia divina essentia communicatur plenissime cuilibet personarum. et in hoc foret apparet quaedam similitudo formae ad aliud genus causae formalis. ex hoc tamen non arguitur quod divina essentiae posset informare. exemplum esse intellectus hominis dicit perfectionem et reperitur in deo, non tamen cum hoc dictione esse intellectum hominis, quia est perfectio limitata quae non potest deo competere, et sic in proposito quantum ad illud quod informatio est perfectio hominis vel dicit perfectionem illud reperitur in deo, scilicet, communicare suam bonitatem, non tamen quantum ad omnem rationem informationis, quia aliqua includit informatio quae sunt imperfectionis quae non conveniunt deo.
Et per hoc patet solutio rationis sequentis quae arguit in effectu tollendo omnes imperfectiones quae sunt in forma, ut puta inhaerere esse partem constituti et sic de aliis, stat quod praecise illam habitudinem formae deus habeat respectu formalis quae est communicare suam bonitatem et illa dicit perfectionem simpliciter, ergo potest deo competere. Responsum est, quia licet informare includere huiusmodi imperfectiones ut puta, quia non includeret reduci de materia vel inhaerere, tamen habet alias imperfectiones de ratione sua intrinseca, scilicet, tendere in subsistentiam constituti et tollere personalitatem informantis.
Secundo
potest dici quod huiusmodi habitudines gratiose admittuntur
a respondente causa aliquando maioris explicationis
unius totalis habitudinis.
Diceret tamen adversarius
quod non sunt separabiles saltem quantum ad aliquid,
scilicet, quantum ad inhaerere vel constituere informis substantialibus,
quia diceret adversarius quod inhaesio est informatio
Ex quo patet quod nec effectum nec influxum causae secundae deus potest supplere de formali non est dubium de efficiente dicebatur alias, et patet quia supplere influxum causae secundae est concurrere in eadem proportione et eodem modo concurrere sicut concurreret causa secunda. modo deus non potest finite et remisse concurrere respectu alicuius effectus ut supponitur hic et alias declaratum est, ideo non potest concurrere influentia simili sicut ignis concurrit. tamen deus et ignis ponunt similem effectum, quem deus solus potest ponere.
Alia ratio persona divina
est unibilis alicui creaturae, ergo essentia divina. dicendum
est quod dato quod persona sit unibilis, non tamen in
aliquo genere causae. unde verbum non est unitum
humanitati in genere causae materialis vel formalis,
ut tactum est alias. unde ex hoc quod vi
unionis verbi ad humanitatem verbum Recipit
denominationes concretivas, non arguitur habere
rationem materiae vel formae, quia non est de ratione
materiae Recipere denominationes concretivas, sed ratione
subsistentiae ultimatae. et ideo quia verbum est
subsistentia ultimata, ideo ratione huius habitudinis
Recipit denominationes quod est homo etc. et sic apparet
quod ista ratio non procedit seu non concludit,
quia videtur praesupponere quod verbum uniatur
Secundo dicendum est quod consequentia
non valet loquendo de huiusmodi unione,
scilicet quod persona est identitate unibilis,
ergo et essentia immediate et causa est nam de ratione
termini huiusmodi unionis est formaliter esse subsistentia quia
unio debet esse subsistentia saltem hypostatica, et sic terimus debet
esse hypostasis, ergo essentia ut essentia non potest esse ulterius
terminus huiusmodi unionis,
non dico tamen quoniam ratione identitatis eo ipso
quod persona divina est unica essentia divina est unica,
ut dicit
Secundo dico quod dato quod essentiae huiusmodi unio communicet, ita quod essentia uniretur sicut verbum, ex hoc non sequitur quod formaliter influeret quia huiusmodi unio non reducitur ad habitudinem causae formalis vel materialis quia huiusmodi unio habet contrarias habitudines.
Alia ratio quia divina essentia est per plenitudinem ad intra communicalis, ergo potest extra per plenitudinem participari et communicari.
Responsio breviter est quod repugnat divinae essentiae ad extra communicari quia non potest ad extra communicari nisi per informationem quandam et illa repugnat essentiae quia dicit imperfectionem.
Secundo impossibile est essentiam ad extra communicari quia tunc ad extra produceret essentiam sibi similem.
Tertio dico quod dato quod divina essentia quantum est ex parte sui posset ad extra communicari hoc, tamen repugnat creaturae, quae non est capax immensi influxus, nec potest esse immensa quia est certis limitibus circumscripta naturaliter.
Alia ratio: deum formaliter influere non implicat contradictionem, ergo non est ab eo removendum. negatur breviter antecedens, licet non evidenter implicat contradictionem, tamen deducitur. et hoc sufficit mihi.
Ad aliam ratione
quia de facto verbum est communicatum
humanitati christi secundum plenitudinem deitatis,
ergo nedum potest formaliter influere,
immo de facto formaliter influit.
Antecedens patet per
inhabitat plenitudo divinitatis corporaliter
Respondendum est ut prius tenendo
positionem quod ista ratio nihil petit
nisi expositione auctoritatis
Et post ea sicut
in capite sunt omnes quinque sensus et non in aliis membris
in quae caput influit non reperiuntur omnes sensus,
immo
Postea inductae sunt auctoritates
Istae auctoritates solvuntur bene a
Ita quod iste terminus
Resolvendum est quod iste terminus
Alia ratio fuit tanta est unio humanitatis
Secundo quia iam dictum est quod unio hypostatica non est de genere unibilium vel unionum formaliter vel materialiter, ideo ratio nihil probat.
Tertio quia ponere huiusmodi unionem sic quod vi ipsius humanitatis denominetur deus nihil salvabitur in materia incarnationis. immo per hoc magis obscurabitur, per hoc enim non salvabitur quod deus est factus homo vel contra, quia tunc oporteret concedere quod humanitas christi esset homo, eo quod in christo non sunt plures homines, sed hoc est falsum quia denominatio hominis subsistentiae, scilicet verbo et non humanitati communicatur.
Ultimo,
si ista positio concederetur,
scilicet quod humanitas esset deus,
videtur sequi quod deus posset peccare
et quod deus posset
esse
Tamen tenendo istam positionem posset responderi ad
rationes tangentes omnes imperfectiones quae sunt in
habitudine formae ad suum formale
Unde tenendo
quod sic concedendum esset
quod ex quo illud non diceret imperfectionem,
immo importaret perfectionem quod posset
deo competere,
nam concesso
quod nullam includit imperfectionem
non est negandum
Pro clariori intellectu dictorum inducentur rationes.
Primo probando quod impossibile sit eundem actum esse usum et fruitionem.
Contra hoc
arguitur primo,
nam rationes obiectales usus et
fruitionis differunt specifice,
ergo et actus.
Consequentia tenet
quia actus distinguuntur per obiecta.
Antecedens patet
quia ratio obiectiva usus est
Secundo, si idem actus esset usus et fruitio, tunc idem esset causa sui ipsius. Consequens est falsum. Probatur consequentia, nam dilectio fruitiva est causa dilectionis usus, nam quia diligo deum, ideo diligo creaturam propter deum.
Item sicut se habet dilectio creaturae ad deum ita odium mali ordinatum ad deum, ergo si dilectio creaturae sit dilectio dei, tunc odium mali erit odium dei.
Confirmatur, quia propter unum quodque tale et illud magis.
Item pari ratione diceretur quod tristitia esset gaudium et econtra nam ex quo dilectio creaturae est odium mali tunc pari ratione tristitia esset gaudium.
Item dilectio creaturae quae est realiter usus potest desinere referri in aliud obiectum, quo dato, tunc solum remanebit dilectio creaturae nec referretur in aliud quia non videtur, unde consurgeret referibilitas quia non est intrinsece et formaliter dilectio dei, quia tunc necesario immutaret potentiam respectu dei. antecedens patet quia non videtur quoniam huiusmodi relatio in deum posset separari a dilectione creaturae.
Deinde arguitur quod creatura est fruendum quia creatura est propter se diligibilis, ergo creatura est fruendum. consequentia tenet, quia fruitio est dilectio rei propter se. antecedens patet, nam, sicut creatura habet entitatem absolute conceptibilem, ita creatura entitatem proportionalem absolute diligibilem. ens enim et bonum convertuntur, igitur si habeat intrinsecam entitatem, ita habebit intrinsecam bonitatem, igitur erit diligibilis propter se et licite, quia in eadem proportione in qua res est ipsa est licite diligibilis, ergo si habet entitatem absolute, tunc habebit diligibilitatem absolute.
Item, virtutibus videtur esse fruendum.
Patet, nam virtutes sunt propter se diligendae, ergo eis est
fruendum. consequentia tenet per diffinitionem fruitionis,
Antecedens est
virtutes sunt propter se diligendae et amandae
Item
aliud a deo est
dilective praeferendum, ergo alio a deo est fruendum.
probatur antecedens in casu in quo deo et vident proximum
Item, plus diligitur tota multitudo civium caelestium quam ipse deus, et tamen non est deus, ergo aliud vel alia a deo sunt magis diligenda. Probatur antecedens, quia ratione aliarum partium additur aliquis gradus dilectionis, quia beatus delectatur de beatitudine beatorum, et sic diligit beatos et diligit deum, ergo illud aggregatum magis diligit, et tamen non est deus, ergo.
Item,
christus est magis diligendus quam pater,
ergo pater non est summe diligendus. antecedens probatur nam
Item,
illud aggregatum
ex deo et humana natura videtur magis diligendum
quam pater, et tamen habet rationem simplicis obiecti, quia
unicum suppositum in divina natura
et
Item
creatura est fruendum patet in casu in
quo angelus satanae transfiguraret se in
angelum lucis, et in illo casu apparet
Pro solutione primae rationis dico aliqua.
Et primo quod ubi obiecta non concurrunt immediate ad causationem actuum non esse necesse quod sit proportionalis distinctio actuum et obiectorum, ut primo patet de actu cognoscendi et appetendi adintra, quia non dependet ab obiecto, ideo est unicus simplex actus cognoscendi omnia in deo immo, ut probabo inferius est idem actus omnia cognoscendi et vocandi quae vult, et ideo ubi actus non dependet ab obiecto non est necessaria distinctio actuum secundum distinctionem obiectorum, immo quantumcumque obiecta sint distincta, potest esse idem actus respectu illorum, et hoc patet de fruitione visione beatifica simplici per quam beatus videt deum et multa alia obiecta, et tamen est idem actus.
Item actus revelationum non dependent ab obiectis, ideo non habent talem habitudinem quod limitata revelatio vel nota respectu talium obiectorum quin posset esse talium ut assensus istius antichristus erit potest esse quod non sit assensus illius secundum illius obiecti. et licet realiter antichristum pro obiecto potest habere aliud, scilicet, oppositum, et tamen propter hoc non erit alterius speciei, et sic distinctio obiectorum non arguit distinctionem actuum, immo eadem nota quae est dei et creaturae existens eadem materialiter potest esse plurium et pauciorum notitia, et causa est, quia huiusmodi actus non dependent ab obiectis.
Idem potest exemplificari de conceptibus
universalibus quia non dependent realiter ab
obiectis, quia conceptus universales non habent obiecta
nisi singularia et propter diversitatem singularium non
diversificantur conceptus universales quia non dependent
ab eis, sed a potentia abstractiva
quae est vix intensiva et habet huiusmodi conceptus
Dico igitur secundo quod ubi obiecta causarent immediate et essent causae totales vel principales, tunc secundum distinctionem obiectorum esset distinctio actuum, immo secundum distinctionem specificam obiectorum esset distinctio specifica actuum, nam tunc quodlibet obiectum causaret actum immediate sibi proportionatum.
Nunc in proposito respectu fruitionis et usus, nullum obiectum obiective concurrendo est causa totalis vel principalis illorum actuum et hoc naturaliter, quia licet deus sit causa omnium, tamen obiective naturaliter non concurrit ad tales actus, quia respectu fruitionis in via deus non concurrit obiective naturaliter, sed fruitio viae causatur a potentia et a caritate et libere, respectu autem fruitionis patriae, si concurrat deus obiective, hoc erit libere, sic cum diversitate specifica obiectorum stat idem actus et econtra cum diversitate specifica actuum stat idem obiectum. et si obiciatur de distinctione actuum in patria quia stat respectu eiusdem obiecti concurrentis libere habere plures distinctos specie. ad illud non habeo Respondere, sed solum ex diversitate specificam obiectorum non arguitur diversitas actuum, tamen ubi obiectum concurreret mere naturaliter et esset causa principalis actus ex distinctione obiectorum esset distinctio actuum et econtra unde stat quod in patria respectu eiusdem obiecti sint actus distincti specifice ut quod unus beatus sit beatus altiori specie beatitudinis quam alter, et hoc est quia obiectum concurrit obiective libere et ideo ex identitate obiectorum non potest concludi identitas actuum, quia respectu eiusdem obiecti potentia potest ex libertate sua nolitionem et volitionem acceptationem et deacceptationem, et illa est causa libertatis contingentiae quod possint in diversos actus, et sic patet quod non oportet quod propter diversas res obiectales fruibilis et utiles quod sint diversi actus.
Ad secundam quando dicitur,
tunc idem esset causa sui ipsius,
negandum est de causa effectiva quod aliquid efficiat
se ut sit, ad probationem dilectio dei
fruitiva est causa dilectionis creaturae. dico quod
non oportet universaliter, quia stat quod creatura eliciat
suum primum actum qui sit nolle vel odium
mali vel dilectio creaturae. et sic non oportet quod
dilectio dei distincta praecedat in voluntate. et sic
Item intellectus potest primo dicare quod proximus sit diligendus et quod nullum aliud sit dicatum in intellectu, tunc voluntas potest se illi conformare.
Advertendum tamen quod licet sit idem actus usus et fruitio, habent tamen duas habitudines, scilicet, unam ad deum et aliam ad creaturam, secundum primam fertur voluntas in deum propter se et secundum aliam fertur in creaturam propter deum, et si huiusmodi habitudines essent realiter distinctae, tunc prima habitudo esset causa secundae habitudinis. et sic non est inconveniens quod idem sit causa sui se habendi sic vel sic. unde propter habitudinem dilectionis dei potest consurgere dilectio proximi propter deum. propter huiusmodi tamen diversas habitudines et diversos motus in diversa obiecta non oportet ponere diversos actus.
Ad tertiam, sicut dilectio proximi est dilectio dei, ita odium mali est odium dei. negatur consequentia unde dico quod usus qui est dilectio proximi ordinata est realiter dilectio dei et fruitio et habet deum pro obiecto de odio ordinato secus est, quia odium ordinatum habet duo obiecta totaliter opposita, scilicet, bonum et malum. et si sit ordinata dilectio habet finem pro obiecto, et ita si sit odium ordinatum, habet finem pro obiecto, et quia finis habet rationem optimi. ideo si odium sit ordinatum, tunc habebit finem optimum, et ille erit deus.
Ad aliud, quando dicitur dilectio
creaturae potest non referri in deum, quo dato
tunc remanebit solum dilectio creaturae.
Respondendum est quod casus est impossibilis, scilicet, quod
dilectio proximi, quae est usus ordinatus non
sit dilectio dei et non sit actualiter
vel habitualiter relata dilectio. nam si
immutet animam tam intrinsecum erit sibi
immutare respectu dei, sicut respectu creaturae immo
dato per imaginationem quod unus et idem actus
adaequate remanens idem habens diversas
habitudines, scilicet, fruitionis et usus et quod possent
separari, tunc dilectio dei staret sine
dilectione proximi, quia principalis maneret scilicet,
dilectio dei et ex hoc sequitur quod dilectio
proximi est magis proprie fruitio quam sit
et ex hoc sequitur quod est nobilior et intensior respectu dei quam proximi. exemplum de visione beata illa est nobilior visio dei quam creaturae. et sic stat quod idem actus habens diversa obiecta quod sit perfectior respectu unius quam respectu alterius. et si huiusmodi habitudines sint separabiles, tunc solum remanebit fruitio dei, quia illa est prior, et sic remanebit sine posteriori. et est etiam principior et non econtra.
Ad aliam, creatura est fruendum,
negatur quia illa est summa perversitas.
Ad probationem,
voluntates sunt propter se diligendae,
hic advertendum
quod
virtutes sunt propter se diligendae
Alia ratio est quia creatura habet intrinsecam bonitatem
Dico aliqua, primo quod creatura
perfecte concepta realiter habet habitudinem in relativam ad
deum propter quod non stat creaturam perfecte
concipi quin concipiatur in ordine ad deum,
quia apprehenditur ut dependendum, sicut accidens
non potest concipi absolute sine relatione ad
subiectum, ita creatura in ordine ad deum
non potest concipi absolute,
immo sicut dicit
Secundo dico quod licet creatura esset, et sic absolute conceptibilis, tamen non sequitur quod sit absolute diligibilis et causa, quia licet ipsa sit in se quaedam entitas, tamen non est intrinsece finis. et sic ratio diligibilitatis non competit intrinsece sibi, sicut ratio entitatis, quia licet creatura sit essentialiter ens, tamen non habet absolutam rationem diligibilitatis, quia diligibilitas competit alicui sub ratione finis.
Tertio dico quod dato quod creatura haberet intrinsecam diligibilitatem sicut entitatem secus est, tamen de intellectu et voluntate, quia intellectus potest percipere aliquid de veritate sine fine. voluntas autem quia habet obiectum suum bonum et finem. ideo non potest exire in actum, quin exeat sub ratione obiectali finis et per consequens voluntas non exit in actum deliberatum quin exeat in aliquid sibi statutum pro fine. et sic oportet quod voluntas habeat finem pro obiecto. et si illum finem statuat in creatura peccat. si autem referat in ultimum finem creaturam, tunc est usus licitus.
Item dicitur quod creaturae multo evidentius
clamant non habere in se rationem
finis, nec esse diligibiles propter se, sed propter
deum qui est finis ulterius quam clamant
non habere esse a se,
nam multi philosophi et
Visum est qualiter ad causas pure naturales non possunt philosophi reducere effectus qui apparuerunt in istis inferioribus et visum est quae inconvenientia ipsi philosophi incidunt qui non concedunt veritatem fidei catholicae.
Pro declaratione tamen materiae, et reductione effectuum contingentium in suas causas notandum quod licet omnes effectus qui contingunt reducantur in divinam providentiam in generali tamen in speciali triplices Reperiuntur effectus. primus est miracularum, secundus est operationum diabolicarum tertius est operationis naturae per se agentis.
Circa primum sit ista propositio: quamvis non sit evidens in puro lumine naturali aliquod esse miraculum, deum tamen agere praeter naturae cursum in perfecto lumine est probabile.
Prima pars probatur quia non est evidens in lumine naturali quod deus agat praeter naturae cursum nec etiam quod ipse aliqualiter agat quam secundum institutionem naturalem quam experimur nunc ad modum et necessitatem naturae, quia si contrarium esset evidens, philosophi non tenuissent hanc viam quod deus agat necessario respectu aliquorum effectuum.
Secundo probatur
ista pars ex hac Radice quia naturae facultas est ignota nobis igitur de nullo effectu constat
vel constare poterit quin ille fiat potestate naturae, quia
ex quo potestas naturae est ignota dato aliquo effectu
non est scitum quod tota facultas naturae se ad hoc
se extendat cuius ignorantia patet ex combinationibus
infinitis possibilis quae non scibiles a nobis. patet hoc
Et ita de planta posset argui igitur ex parte passorum impossibilis est applicatio et per consequens nullius agentis naturalis scitur omnimoda possibilitas seu potestas.
Tertio aliquod agens est productivum effectus cum alio et non posset illum effectum pro se producere sed impossibile est omnia agentia simul combinari igitur latent nos effectus qui ex combinatione agentium provenirent exemplum ponitur communiter ut color non poterit multiplicare suas species sine lumine.
Ex quo apparet quod impossibile est scire naturae potestatem, unde combinatio
diversarum causarum diversitatem effectuum facit, et
hoc apparet in
Quarto ex applicatione distantiae, nam si agens applicetur passo in certa distantia produceret effectum, si autem in maiori vel minori distantia applicatur passo non illum effectum producet sed alium vel nullum.
Quinto secundum qualitatem et quantitatem agentium possunt in infinitum effectus diversificari et sic infinita Restat latitudo inquisitionis circa operationes naturales.
Ex quo apparet quod naturae
facultas est ignota igitur quocumque effectu dato non
est evidens quin possit fieri per naturam.
Et iuxta
hanc imaginatione
Et
Ubi notandum est quod hoc posset fideles aliqualiter scandalizare,
licet tamen millum generet scandalum secundum intentionem illorum, nam eorum imaginatio fuit quod
deus ratione suae sublimitatis est taliter naturae dicens
Secunda
pars conclusionis probatur, scilicet, quod deum posse agere supra naturae cursum
est in lumine naturali probabile probatur quia deus est liberum
agens ad extra ad contingentes effectus et habet infinitam
potentiam respectu illorum igitur potest se solo effectum producere.
consequentia est nota in lumine naturali et antecedens est probabile in eodem
lumine igitur et consequens, quod antecedens sit in illo lumine probabile
patet quia in lumine naturali probabile est quod deus est summe perfectus
et dicit
Secundo esse liberum dicit summam perfectionem et adhuc in lumine naturali, modo deo attribuitur maxime libertas.
Tertio,
Pro declaratione materiae est advertendum quod triplex est modus agendi effectus.
Primus est secundum naturam propriam et specificam vel individualem, et illo modo res operantur per operationes proprias suae speciei ut de terra naturaliter collocatur in centro terrae et grave naturaliter descendit deorsum.
secundus modus agendi effectus
est secundum naturam communem, et non vocatur ibi secundum naturam
Tertius est modus agendi
effectus secundum obedientiam supremi principis extra duos
modos praedictos cuius voluntas vel mandatum potest
esse novum igitur deus potest velle agere
aliquem effectum cuius causa non erat antequam vellet
productiva nec secundum rationem suam specificam nec
communem et sic de omnibus effectibus miraculosis ut de
statione solis tempore
Et iste modus agendi effectus est alterius speciei ab aliis
sub quo omnia miracula continentur ut de supsentione
activitatis ignis in camino ubi erant
illi tres pueri quia licet agens esset sufficienter
dispositum et passum applicatum nihilominus illi pueri
ex voluntate divina nullum passi
Difficultas stat in vocabulo, dicitur tamen quod illi effectus non sunt naturales primo modo quia non sunt ex propria inclinatione naturali indicta a principio nec ex inclinatione naturae communis, sed dicatur naturale illud quod est conveniens Rei ut obedienti voluntate divinae tunc naturale et miraculosum non multum discrepant et sic naturale est conveniens Rei nam illud magnificat divinam potentiam et habitudinem creaturae ad deum, nam scribitur quod res quae non sunt ei obediunt vocastis inquam autem omnia quae non sunt tanquam ea quae sunt, et sic hoc totum resolvitur in immensitatem divinae voluntatis et sufficeret dicere quod miracula sunt supra naturam primo vel secundo modo.
Ubi notandum est quia loquitur
ibi de mirabilibus effectibus quod effectus in tertio modo
Repositi sunt plurium specierum, id est, multae sunt
species miraculorum. prima species quando aliqua
causa producit aliquem effectum supra causalitatem
Quantum ad locum multipliciter, vel quia una res potest esse in diversis locis et tunc est miraculum, quia una res naturaliter unicum locum sibi determinat, vel quia una res collocatur in eodem situ praeter modum quem requireret naturaliter ut situatio corporis christi in sacramento altaris est miraculosa, quia est in alio loco quod non praerequirit naturaliter ex quo consurgit miraculum. secundo situaliter praeter naturalem modum situandi quia in qualibet parte hostiae est totum corpus christi, quantum ad quantitatem quia quaelibet Res determinat sibi certos terminos et certam quantitatem et si habeat maiorem vel minorem miraculum est, et sicut dicitur hoc de excessu ita posset dici de sub et esset secunda species, unde quantum ad hoc si homo produceret lapidem esset miraculum, quia sub sua naturali causalitate ageret, et si calliditas ut decem omni impedimento remoto non produceret nisi duos gradus calliditas et passum esset sufficienter dispositum esset miraculum, et ita arguitur de medio et de aliis singulis, et secundum hoc esset secunda species.
Tertia species est quando effectus producitur non
tamen a causis secundum communem cursum naturae solutis producere
ut si deus se solo crearet ignem quamvis ipse sit
naturaliter producibilis a causis secundis effectus,
tamen est
miraculosus vel quantum alium effectum consuetum
produci a causis secundis effectus tamen est naturalis in
Quarta species quando effectus non producitur positis causis secundum communem cursum naturae sufficientibus omni impedimento secluso praeter voluntatem divinam ut in camino ignis passum erat sufficienter applicatum et agens bene dispositum ad agendum et tamen ignis non egit, et secundum quod dicitur respectu causarum efficientium ita posset dici respectu causarum passivarum, et ad has tres species reducuntur omnia mundi miracula.
Primum corollarium, ex ignorantia cursus naturalis negaverunt philosophi miracula quia si potestas naturae fuisset eis nota scivissent evidenter aliqua fuisse facta quae excesserunt naturalem causalitatem rerum eis inditam, igitur ex ignorantia philosophi negaverunt miracula.
Secundum corollarium ad complecte philosophandum Requiritur
fidei cognitio et ad hoc concedat
Tertium corollarium, licet creatio animae intellectivae sit supra naturae facultatem non est tamen proprie miraculum. Patet quia non est miraculum respectu divinae potentiae quia ipsa non potest agere supra suam facultatem quae est simpliciter immensa et in infinitum excedit quemlibet effectum producibilem nec miraculum respectu causarum secundarum quia ipsa non est nata produci a causis secundis, et ideo proprie non debet dici miraculum sed est operatio supernaturalis excedens totam naturae facultatem, et ita diceretur de fide et de donis supernaturalibus quia licet ipsa sint supernaturalia non sunt tamen miraculosa opera quia nullam nec possunt habere dependentiam a causis secundis.
Quartum corollarium, quod deus producens animam intellectivam se solo non agit miraculose producendo, tamen animam asini ageret miraculum. Primum est satis deductum. Secundum patet quia ageret ultra cursum institutum et produceret effectum producibilem a causis secundis.
Quintum corollarium, si sacramenta novae legis efficiant quod figurant concedendum est quod faciant miracula, ubi notandum est quod aliquorum fuit opinio quod sacramenta novae legis attingunt productive gratiam et non solum figurant gratiam sed realiter eam producunt et efficiunt, et per hoc differunt sacramenta novae legis a sacramentis veteris legis et sic miraculose agunt, quia agunt supra naturae facultatem. utrum tamen haec positio sit possibilis dico quod sic quia ex divina omnipotentia et habitudine creaturae ad deum, et ex obedientia quam habet creatura ad deum concederetur quod festuca posset concurrere ad cuiuslibet effectus productionem.
Secundum corollarium,
sequitur ex dictis quod possibilitas faciendi miracula est
creaturae communicabilis,
et hanc potestatem videntur accepisse
Alia corollaria possent inferri quod alii sunt effectus producibiles naturaliter et tamen fiunt miraculose ut de sanatione febris quia licet aliquando naturaliter producatur aliquando tamen miraculose eicitur aliquorum sanctorum meritis.
l
ab eo quod res est vel non est dicitur oratio vera vel falsa
antequam requiritur
Ex
Secundo dicitur de praedictis assensibus quod illis potest
subesse falsum.
Verbi gratia,
ut si
Tertio dicitur quod huiusmodi assensus multiplicantur secundum
multiplicatione obiectorum seu enuntiabilium quorum sunt assensus, et ita de
habitibus generatis
Alii sunt assensus,
qui non sunt posteriores,
nec effectus
effectus
Proportionaliter, veniendo ad propositum,
dicendum est quod
fides est prior veritate se tenente ex parte enuntiabilis,
sicut assensus divinus,
obiecto
Secundo dicitur quod talis actus sive habitus non multiplicatur
ad multiplicationem obiectorum seu enuntiabilium, quia nullo modo ab eis dependet.
Ideo
Tertio dicitur quod tali fidei nullo modo potest subesse falsum.
Et ad magis
prout
Ex quo sequitur quod veritas
a
Verum est quod de istis veritatibus
amborum
Ex istis
Primum est
actus est prior potentia immobilibus et
Secundum corollarium:
actus est prior potentia sive in Deo sive in
creaturis.
Et hoc loquendo de primo actu simpliciter, qui est
potentia
Tertium corollarium
Quartum corollarium:
necessarium est prius possibili, id est, contingenti
Quintum corollarium
necessarium est prius impossibili
Ex quo infert quod, ad imaginationem, si Deus non esset primum
principium, non esset verum. Immo non esset verum quod Deus non est; ita quod si, per
impossibile, Deus non esset, nihil esset bonum; ita quod, ad imaginationem, si creatura
remaneret Deo non existente, nulla denominatio perfectionis sibi
pertinet
Ex quo patet quod est assensus
Sequitur ulterius quod assensus fidei potest vocari necessarius;
Ex quo sequitur quod aliquod iudicium
est necessarium
l
Sequitur ulterius quod aliqua denominatio perfectionis competit inferiori speciei,
quae non
Circa materiam de divina acceptatione Restat solvere unum argumentum quo tangetur quod potest fieri transitus de contradictorio in contradictioni sine mutatione facta in Re. et antequam Respondetur ad formam argumenti, praemittuntur aliquae suppositiones.
Prima est quod
sicut ex immensitate divinae perfectionis consurgit quod aliquid
omnimode et adaequate se habens potest in eius oppositos, sic
concedendum quod deus incipit noviter
Prima pars apparet quia idem inquantum idem non posset facere, nisi idem. nec unquam ab eodem producerentur diversi effectas quod est falsum. et ideo ex eo quod idem eodem modo se habens et adaequate hoc consurgit ratione perfectionis immensae.
Secunda pars apparet
quia ratione immensitatis
divinae est quod deus noviter acceptet
Secunda propositio quamvis possit acceptare aliquem se solo creatura non concurrente quantum ad eius acceptationem. non tamen potest deacceptare, nisi creatura agat ad deacceptationem.
Prima pars apparet quia ex liberalitate immensa contingit quod deus absque motivo intrinseco potest gratiae beneficium impendere.
Secunda pars apparet, quia ei non pertinet aliquem deacceptare nisi praeexigentibus suis demeritis.
Tertia propositio est ista, sicut acceptatio potest esse meritis aliorum exigentibus stante lege, ita deacceptatio potest esse demeritis aliorum exigentibus cum aliqua licet, tamen dispositione passi.
prima pars apparet, quia
Secunda pars apparet, quia ex peccato
alicuius ipse potest indignificari, et nedum ipse,
sed aliquis alius ab eo. illud apparet primo in penalibus,
quia filius non portat penam patris, igitur imaginabile
est quod per peccatum primi parentis totum genus humanum
sit indignificatum et infectum ac ab originali iustitia
privatum et per suam Iniquitatem laesum quantum ad
vires superiores et inferiores. et haec est dispositio
sufficiens ad deacceptationem totius praescientis
Et ex ista imaginatione potest poni probabiliter quod peccatum originale ponendum est consistere principaliter in divina deacceptatione, quae non potest esse dispositio praecedens, immo praecedit dispositio sufficiens, scilicet, privatio iustitiae orignalis et naturalium laesio et virium inferiorum et superiorum debilitatio.
Restat respondere
ad formam rationis qua dicitur quod impossibile est creaturam
acceptare absque doni infusione, quia fieret transitus
de contradictorio in contradictionem sine mutatione facta in re,
quod est contra articulum. patet nam sit ita quod
Primo, non in deo, quia est immutabilis,
ut nomen
est, nec in
Prima instantia sit
de ista propositione deus incipit producere mundum et ponatur
quod ipse successive incipiat producere eum, tunc
ista est vera mundus incipit esse exponendo eam per Remotione
de praesenti. et tamen nulla est mutatio facta, quia
supponitur quod nihil sic praeter deum. etiam ita est quod
deus incipit producere mundum. vel hoc dicitur ut
veritas magis appareat de Iudicio quo deus iudicat,
tunc quod mundus incipit esse. nam hoc iudicium
fuit verum et ante non erat verum. et tamen
nihil ibi mutatum fuit, quia supponitur quod nulla
res erat praeter deum. sed quod illa propositio mundus incipit
esse debeat exponi per Remotionem
de praesenti apparet
quia li
Sed forte aliquis diceret quod illa
propositio est de incipit. et ideo si sit vera,
tunc incipit esse mutatio.
Sed hoc non valet
quia posset etiam
capi propositio de praesenti,
scilicet
Alia instantia ponitur, et pro eius declaratione praeponuntur aliquae propositiones.
Prima est haec consequentia,
Item ista est doctrina
secunda suppositio bene sequitur
Tertia suppositio ante mundi creationem fuit imaginaria
duratio
Quarta suppositio illud instans non potest magis vel
minus ab alio signato
Istis suppositis, infertur primo
signando aliquod instans quod praecessit instans
creationis mundi. nam in illo haec fuit vera 'deus
potest producere mundum ante instans, scilicet, creationis mundi,
immo per totum tempus ante'. et tamen in
Secundo sequitur quod ad verificandum duo contradictoria, scilicet, invicem contradicentia non Requiritur realis successio, quia ante mundi creationem fuit successio mutationis non realis, sed imaginariae, quia nulla erat realis positiva duratio cum nihil erat, nisi aeternitas.
Tertio sequitur quod productio divinarum personarum ad intra non habet maiorem dependentiam ad primum principium quam productio dei quantum ad res ad extra.
Quarto sequitur quod non oportet ponere quod deus ab aeterno acceptaverit creaturam ex dei immutabilitate.
Quinto sequitur quod si per impossibile
esset aliqua creatura immutabilis non videtur repugnantia, quod ipsa noviter acceptetur. patet quia
noviter acceptare nec in acceptante, nec
Sexto sequitur quod propter
novam acceptationem creaturae vel iustificationem, non oportet
fingere respectus distinctos a rebus absolutis. patet quia
haec Resolvitur in aliam causam non in Rebus mutabiliter
factis. tota ratio faciendi est positas faciendi, ut ait
Septimo sequitur quod infirmitas rationis ponentium
respectus distinctos. nam isti habent unam rationem
quam vocant
Similiter ad hoc quod sol conservet Radium non sufficiunt ipse et Radius. igitur oportet ponere aliam rem, quae erit habitudo relativa solis ad Radium, et ita respectu causae et effectus ponitur aliud distinctum a causa et effectu et in quolibet genere causae, et sic praeter Res absolutas ponuntur respectus distincti a Rebus absolutis seu ab extremis. nam posita extrema non sufficiunt ad compositionem sed oporteret ponere aliud distinctivum.
Alia radix quia praedicamenta nedum sunt conceptus, immo habent correspondentiam realem. Ita quod res ad extra sunt praedicamenta, sed ista radix est valde modica quia non videtur quin praedicamenta sint conceptus. Unde notandum est quod duo sunt vel varii modi ponentis respectus huiusmodi.
Unde aliqui dicunt quod respectus relativi realiter componunt aliquid distinctum a suo fundamento, ut albedo et similitudo constituunt aliud unum quod est terminus relationis unius ad aliud simile.
Alii ponunt quod huiusmodi relatus nihil componit, sed est habitudo media relativa distincta ab extremis vel inter extrema. Prima via non potest stare, quia proprie loquendo ad relationem nullam est mutatio, igitur nec est compositio.
Secundo ex generatione albedinis Ratione aliquid generaretur parisius,
ut sic
Notandum est quod distinguendi sunt gradus entis, quia
ens primariae et principaliter significat substantiam,
secundo per modum
analogiae significat accidentia realia,
tertio per modum inferiorum
gradus analogiae li
Ex istis apparet quod sit transitus de contradictorio in contradictorium sine mutatione facta in Re. et non Requiritur aliqua positio Realis ad hoc quod creatura sit deo grata. sed sufficit lapsus temporis veri vel imaginarii nec per hoc concluduntur respectus distincti a rebus absolutis.
Dictum est prius quod nomen fati originem sumpsit a vulgo, et ibi fuerunt dicti tres modi. unus fuit ex libidine mentiendi circa illud primum punctum. Pro materiae declaratione ponuntur aliquae propositiones.
Prima quamvis cuiuslibet creaturae rationalis primaeva et naturalis tendentia semper sit recta, ex corruptela tamen peccati magis ad contrarium inclinatur humana fragilitas.
Ista propositio continet duas partes satis claras et fuerunt alias in sententiae positae, sed Recitate faciunt ad fundamentum materiae.
Prima pars dicit quod naturalis tendentia est
omnia bonum appetunt
semper recta est naturalis
tendentia et intentio
omnium moralium
cura ad unum finem beatitudinis nititur pervenire
si permittatur creaturam dicere illam ad beatam duceret vitam
.
Secunda pars dicit quod ex corruptela peccati creatura inclinatur
ad contrarium suae salutis, ita quod maior est inclinatio
prava ad oppositum primae vitaliter et summae bonitatis
quam primaeva et naturalis inclinatio, probatur ex scriptura
quia natura humana ab adolescentia sua prona est ad
malum quod non est intelligendum de naturali et primaeva
inclinatione sed de inclinatione secundaria quam prodita est originalis
iustitia quod ita fuerit nedum in fragilitatibus et hominibus
imperfectis sed in viris perfectis
Ex isto sequitur quod proportionaliter ex cupiditate et corruptela peccati voluntas magis inclinatur ad malum quam ad bonum, et ita rationalis potentia inclinatur licet non sub ratione fati, nec voluntas inclinatur ad malum sub ratione mali, nam istae inclinationes, scilicet, primaeva et naturalis tendentia et alia inclinatio consurgens ex peccato sic se habent quod secunda inclinatio magis movet ad oppositum naturalis obiecti debiti et ad oppositum salutis igitur naturalis inclinatio semper tenderet in oppositum contrarium fini ultimo et debito.
Secundo sequitur radix inclinationum intellectus ad multas
Tertio sequitur radix facilitatis ad credendum contra christi legem nam creatura rationalis ex corruptela peccati inclinatur ad credendum absque ratione si proponatur quod lex christiana salutaris introducta est in terrorem et acerbitatem poenarum et proportionaliter ut peccato evidenter et ad huiusmodi falsitatem est applausus facilis nisi deus iuvet fides elevet et intellectus a deo illuminetur nam intellectus inclinatur ad falsitates horrendas, quia videtur ei quod sunt sibi naturales et convenientes, et ex hoc consurgit falsa credulitas circa animae immortalitatem et corporis resurrectionem.
Quarto sequitur quod idolatria
sit quodammodo naturalis vel falsa credulitas
et hoc vocando naturale secundum statum naturae nunc
currentes ex inclinatione innata ex corruptela peccati
et hoc deduxit
Secundo probatur idolatriae naturalitas, scilicet, ex perpetuitate et continuate, nam ab initio mundi viguit idolorum cultus et semper durat igitur cum sit semper videtur quodammodo naturalis secundum conditionem naturae corrumptae, et quod perpetuo sit et semper per sacram bibliam apparet et per historiam gentilium ubi ponitur idolorum cultus semper fuisse apud quosdam.
Ex quo apparet quod
multum timenda est corruptela peccati originalis
etiam in perfectis viris quantumcumque in gratia
Quarta ratio est ex curialitatis prostitutione experimur enim in nobis quod omnes vires fornicentur dimisso sponso quia prima veritas est sponsus rationalis potentiae. prima bonitas est sponsus potentiae concupiscibilis. prima magnificentia seu potestas est sponsus potentiae irascibilis. Sed circa vanam gloriam rationalis occupatur et concupiscibilis tanto amore occupatur in temporalibus quod non potest evelli nec trahi nisi vix ad amorem dei propter se etiam irascibilis occupatur taliter in temporalibus quod nullo modo poterit evelli quin ea diligat et apetat, quae adhaesio seu dilectio si non sit in contemptum dei sic quod non diligat bona temporalia propter se, sed propter deum, tunc non excludit caritatem, sed forte si talis dilectio esset in maiori gradu respectu temporalium non esset caritati compossibilis.
Ex quo sequitur causa introductionis sacrilegarum
arcium sine veritate et fundamento seu ratione,
Ex hoc
patet causa quare plures student in sanctus
Et ex hoc patet quare maior est multitudo non tenentium fidem quam tenentium, quia maxima est inclinatio ad veritates sacrilegas et plures in talibus falsitatibus prolabuntur, et variae quia unicus est modus attingendi signum sed infiniti sunt modi deficiendi.
Ex quibus apparet facilitas introductionis antichristi quia minima ratio movet vulgus ad ea quae sunt contra fidem, et ex hoc sequitur maxima legis christi probatio quia eius introductio fuit contra inclinationem universalem et corruptam, et cum hoc praedicabat christus sobrietatem et veritatem et illa quorum executio est contra corruptelam tam irascibilem quam concupiscibilem, et erat contra inclinationem virium corruptarum et introducta per homines simplicissimos igitur deo operante et legem approbante.
Et ex istis apparet radix facilitatis
introductionis de facto mendacii et receptionis
fati sine ratione et fundamento prout apud vetulas
Et ex hoc patet quare facilius credit vulgus
fortunam esse deam quamdam cuius una facies pulchra quae
denotat prosperitatem. et alia obscura denotans adversitatem
qua quaelibet vetula credat vel sciat capere distinctionem
causarum accidentalium a causis per se, nam si iste inveniat
thesaurum illud debet resolvi ad causas per se,
nam a proposito
Unde si sit aliquis dispositis in domo erit humilior ad operationes suas exercendas, nec oportet superstitiones fingere et sic esse fortuitum Reducitur ad aliquid per se ut vetulae intendunt quod aliquis sit fortuitus et omnium illorum errorum est tacta radix.
Secunda radix principalis quae procedit non
ex ignorantia et potuit esse causa inventionis
fati, et dividitur in plures partes nam primo causa
quaestus vetulae potuerunt se fingere audisse responsa
Radix inquit
Et ad propositum dicitur quod forte alii sunt astrologi libros nescientes qui dicunt tamen se esse secretissimos philosophos et astrologos quod non est verum et cum hoc concurrit quaestus ut per mendacia aliquid acquirant et sic vetulae ut magnificarentur dicebant se habere responsa deorum.
Alius modus fuit quod per demerita
personarum contingit creaturam derelinqui a deo in manibus diaboli.
Et ita potuit esse quod daemones culpis creaturarum
exigentibus multa dixerunt ventura et
huiusmodi dicta vocaverunt fata et illae vetulae
coluerunt daemones tamquam potestatem temporalem habentis
et secundum varia officia et varias indigentias dederunt
eis varia nomina, quaequid officia exercebant circa homines.
Unde et quid praesidebant toti domini et
vocabantur lares et penates erant dei in secretioribus
locis positi,
Pro quo notandum quod
post ista accesserunt poetae qui fata vulgorum philosophorum
et astrologorum et res gestas, scilicet, moralem philosophiam
et astrologiam simul describere voluerunt et talia dicta
in scriptis redegerunt ut vulgus suam fatuitatem legeret,
tamen
Quantum ad istam
Restat aliquid dicendum de libero arbitrio considerato in se, ubi est advertendum quod a parte rei eadem est potentia adaequate quae est consiliativa discursiva et electiva, ita quod potentia volitiva et intellectiva sunt idem adaequate, quod probatur quia frustra multipliciter entia ubi per unicam rem simplicem omnia possunt salvari.
Secundo, si essent potentiae distinctae inter se et ab anima quo dato anima non erit rationalis quia non habebit potentiam rationalem nec intelligibilis quia non habebit potentiam intellectivam, et sic de aliis potentiis diceretur.
Tertio,
illae potentiae separatae sic se haberent
quod una esset rationalis alia electiva,
igitur illae essent substantiae nobiles,
et sic
Quarto, huiusmodi potentiae distinctae ponerentur apud taliter opinantes accidentia, modo quod accidens sit rationale vel volitivum est inconveniens quia esse volitivum esse rationale sunt denominationes perfectionis simpliciter, igitur non possunt convenire accidentibus quoniam accidentia essent inferioris speciei quam materia prima, sed quaecumque denominatio perfectionis simpliciter conveniens speciei inferiori convenit et superiori, et cum materia prima sit species superior accidentibus, videtur quod ipsa esset rationalis volitiva, quod est falsum.
Sequitur
vanitas fingentium liberum arbitrium esse compositum
ex intellectu voluntate. unde imaginatur
Secundo,
qua ratione ex intellectu et
voluntate componeretur tertia potentia,
ex eadem ratione ex illa tertia est una alia componere quarta,
et sic in infinitum procederetur,
et ita arguit
Ex quo sequitur
quod proprie loquendo
quod nihil est quaerere
utrum intellectus sit liber vel voluntas,
et hoc a parte potentiarum,
et quaerere etiam in quo consistat libertas
quia adaequate eadem est potentia intellectus et voluntas,
debet ergo difficultas resolvi ad actus animae
qui quid actus producitur libere
vel per modum naturae et necessario,
nam non est alia quaestio
quia intellectus et voluntas sunt eadem anima
quae
Unum est deliberationum consiliationum quo intellectus iudicat quod hoc est faciendum vel quod hoc non est faciendum, et hoc dicit ipse non est meritorium nec demeritorium excepto quando procedit ex fide vel actu fidei, igitur iudicandum quia illud est formaliter meritum.
Aliud est iudicium
Advertendum
est circa praesentem materiam
quod resolutio ultima stat in hoc
utrum electio sit magis appetendi
vel cognoscendi vel econtra
quia pluries dictum est,
quod actus et habitus multi stant in anima
Et de isto iudicio executionis est difficultas, utrum ipse sit actus cognoscendi vel appetendi, et iste doctor videtur dicere quod ille actus est magis cognitivus quam appetitivus, licet utrumque ei conveniat et sit satis rationabiliter potest eum vocare actum rationis. Sed quia communis opinio est ad contrarium quia ille actus vocatur magis electivus quam cognitivus licet utraque conditionem habeat.
Secundo,
est notandum quod
aliqui doctores aequivocant de libertate.
Unde aliqui dicunt esse liberum
quod est gratia sui in ordine actuum,
et quia in contemplatione primae veritatis consistit
perfectissima animae felicitas,
ideo omnis actus animae ordinantur in actum intellectus
tanquam in nobilissimum actum,
ideo actus intellectus est gratia cuius sunt omnis
Secundo, imaginatur quod intellectus ex eo est principalis quia nedum in regno animae se habet per modum resilietis, sed se habet per modum imperantis et diffinientis, et voluntas se habet per modum exequentis et familantis, ideo intellectus gratia sui imperat, et ad hoc iste resolvit libertatem.
Tertio,
est notandum quod
si ista opinio bene intelligatur,
non discrepat ab opinione communi
quantum ad libertatem contradictionis
quae consistit in hoc principaliter,
quod concurrentibus quibuscumque causis requisitis
ad actus electivi productionem in potestate animae
est exire in actum vel non exire
et ita praesentato obiecto,
et sic de aliis causis requisitis ad actus productionem
in facultate voluntatis est producere actum vel
non producere sine adiutorio alterius etiam,
et in hoc consistit libertas contradictionis
quia pro tunc actio voluntatis non dependet
ab aliqua causa particulari,
sed in suo pleno divino est quod
exeat in actum vel
Et ideo primo arguitur quod voluntas non sit libera proposito quocumque obiecto voluntatis respectu illius habet necessario aliquem actum, igitur ipsa non est libera. Antecedens apparet quia proposito obiecto sub ratione boni ipsum movet voluntatem ipsius ad prosecutionem vel fugat, ita quod voluntas elicit nolle vel velle vel resistit motioni. Si primum, habeo intentum pro utraque parte. Si secundum, scilicet quod resistit, cum ipsa non resistat nisi per actum positivum, sequitur quod circa obiectum elicit actum.
Sed forte diceretur quod ipsa resistit se sola et sine actu, scilicet per simpliciter stare, scilicet negative non sequendo obiecti motionem.
Contra arguitur quia voluntas ex resistentiis iteratis facilitatur ad magis et magis resistendum, igitur in ea acquiritur habitus resistendi, igitur hoc est ex actibus, et per consequens necessario habet aliquos actus.
Ex quo apparet quod
per actus realiter resistit,
et sic concluditur
quod voluntas respectu obiecti necessario
elicit velle vel nolle vel actum
Secundo,
quia si voluntas esset libera,
vel ipsa produceret
actum suum subito vel successive.
Non primum
quia sequitur quod in aliquo tempore
dato parvo quantumcumque sit
Tertio,
arguitur ex processu
Quarto,
arguitur habitus exit in actum absque concursu libero potentiae
ut apparet de habitibus scientiis,
igitur habitus in voluntate
qui non erit minoris potentiae exit in actum naturaliter,
igitur voluntatis per habitum necessitabitur ad actus productionem.
Patet consequentia
quia ipsa non est activitas habitus
Confirmatur habitus in aliquo gradu movet voluntatem ad actus productionem et in maiori gradu magis movet eam igitur dabitur gradus habitus tantae intentionis quod nedum non sufficiet tantum movere voluntatem ad actus productionem sed etiam eam necessitabit ad hoc.
Quinto,
voluntas carens gratia necessatur a temptationibus
illicitis, igitur ipsa non est libera.
Antecedens probatur
quia ipsa non
potest resistere temptationibus,
igitur necessario subcumbit.
Antecedens apparet per
Sexto,
vel voluntas respectu suorum actuum se habet passive
vel active.
Non primum
quia non esset libera eo quod actus producibilis in potentia
passiva non est in potentia passi,
sed agentis praecise,
igitur agentia naturalia pure naturaliter agent
quia quodlibet obiectum movens voluntatem concurrit naturaliter,
et per consequens eam necessitabit ad actus sui productionem.
Nec potest dici secundum,
scilicet quod voluntas se habeat
active et praecipue respectu actuum meritoriorum,
quia ipsa non se habet active respectu habitus meritorii,
igitur nec respectu actus.
Tenet consequentia
quia actus est maioris dignitatis
quam habitus
quia creaturam magis
praecipue agonizantes coronantur
Confirmatur
quia respectu actus beatifici se habet voluntas passive
quia talis actus totam naturae facultatem excedit,
igitur
Septimo voluntas numquam libere vult, igitur ipsa non est libera. Probatur antecedens quia quandocumque vult necessario suum actum per tempus continuat, igitur ipsa necessitatur ad volendum. Antecedens apparet quia non daretur ultimum instans rei naturae permanentis in esse.
Confirmatur quia si voluntas libere produceret actum vel hoc esset antequam actus produceretur et hoc implicat, vel quando productus est in esse et hoc quia omne quod est quando est necesse est esse, et per consequens volendo semper necessitatur.
Octavo et ultimo,
arguitur inquirendo
de determinatione voluntatis
vel ipsa determinatur ad
Prius fuit inducta difficultas tangens finitatem capacitatis humanae. et de hoc dictum est aliqualiter supra.
Nunc restat inquirendum utrum a parte obiecti aliquod bonum finitum sufficiat ultimate terminare appetitum rationalis creaturae?
Et circa hoc sunt aliqua notanda vel advertenda.
Primo quod generaliter omnis creatura,
sive cognitiva sive non, appetit summum bonum tamquam
suum finem ultimum. illud est de intentione
bonum est quod omnia appetunt
Item
est subordinatio finum ergo quilibet finis melius appetitur
propter ultimum, ergo ultimum magis appetitur. et hoc
potest duplicatur imaginari. uno modo Resolvendo
huiusmodi appetitum ad divinum et infrustrabile
imperium, quia deus non solum Reducit ea solum quae sunt
in se finem; immo illa quae non sunt vocat tanquam
ea quae sunt. secundo modo potest imaginari huiusmodi
appetitus in
Quantum ad primum animalia ratione individui appetunt
cibum, qui est conservativus individui et sic cibus est ei
bonum et comestio bona, animalia etiam appetunt
generationem et hoc propter bonum speciei, quia generatio
ordinatur in speciem continuandam. tertium est bonum
generis, et illud est agentium aequivocorum ut superiorum
respectu inferiorum sicut intelligentiae movent ista inferiora
et ordinant ad suos fines ratione generis.
Aliud est bonum universi respectu, et illud fit per quandam
Nunc advertendum quod nedum creaturae appetunt deum per opus bonum suae voluntatis, sed etiam appetunt permutari quantum possunt et ideo operationes creaturam Resolvuntur in ultimum ut creaturae ultimo fini assimilentur et quia creatura rationalis potest deo assimilari plus quam aliae, quia ipsius est capax dilectione et cognitione per quos actus transformatur in deum. Ideo creatura rationalis singulariter ipsum omnibus gradibus appetendi appetit per quos deus potest appeti. Veniendo ergo ad materiam conclusio repraesentativa quod creatura rationalis non potest in aliquo bono finito quietari etiam de potentia dei absoluta illud probatur ante per aliquas rationes; primo ex insufficientia creaturae quae non sufficit sibi nec ad esse nec ad bene esse, ergo nec alteri. Item ex habitudine causae ad effectum, sicut se habet causa secunda efficiens ad producendum effectum, ita finalis ad suum, sed causa secunda non potest virtute propria efficere effectum, ergo nec creatura potest finaliter terminare.
Unde videtur eadem habitudo unius causae ad suum effectum sicut alterius, et sic ex necessaria habitudine unius rei ad aliam concluditur deus ultimus finis creaturae.
Ex qua conclusione sequuntur corollaria. primum corollarium: Res essentialiter perfectior est a suo fine dependentior. nam secundum gradus specificos sunt etiam gradus inclinationum diversarum in superiori specie quot enim species est contentiva graduum specificorum tot inclinationum. et sic quanto creatura est nobilior tanto habet plures inclinationes et per consequens dependentior.
Secundum
corollarium: latitudo honestatis naturalis et essentialis
perfectionis correspondent sibi adaequate. honestas enim
est habitudo Rei ad suum finem, sicut naturalis iustitia.
unde
Sequitur tertio: quod Res perfectior universaliter est dependentior, quia ex habituine effectus ad causam efficientem et conservantem Res perfectior ostenditur, ergo sicut res perfectior Requirit maiorem influxum ad suam productionem ita ad sui conservationem ideo quanto est perfectior tanto magis dependet.
Quarto sequitur quod ad
subtractionem influxus causae finalis res desineret esse.
Sequitur ulterius quod creatura non tendit in non esse positive et tamen sibi derelicta subito in non esse deflueret. patet quia creatura tendit in deum, qui est summum esse et tamen sibi derelicta statim non esset et cito desineret esse, quia sicut causa effectiva requiritur ad conservationem effectus ita finalis ad effectum esse.
Ex hoc sequitur quod illud commune dictum creaturae inclinantur ad non esse. debet intelligi passive, scilicet, quod talis est naturae quod sibi derelicta statim
creatura quanto est perfectior tanto est indigentior et est sibi maior imperfectio quodammodo annexa, quia quanto est perfectior magis habet de indigentia pro sui conservatione.
Sequitur ergo quod spiritualis creatura est indigentior quam corporalis, Sequitur etiam quod suprema intelligentia, si daretur, magis passive tenderet in nihilum quam mixtum ex contrariis. et sic patet error dicentium quod intelligentiae vel creaturae separatae a materia sunt necesse esse. et hic error est ex mala consideratione habitudinis creaturae ad deum, quia creatura quanto perfectior tanto indigentior. Unde quare non corrumpitur hoc intelligentia hoc est propter ordinationem dei quam fecit, quia ordinavit opposito modo generationem et corruptionem in mixtis quae componuntur ex contrariis sequitur etiam quod Res perfectior et nobilior magis subicitur et tenetur deo quam minus perfectam, quia magis indiget eo, et sic magis debet subici et humiliari, et sic si daretur suprema intelligentia teneretur esse summe subiecta quia plura a deo reciperet.
Ex quo patet quod propter nostra merita et opera virtuosa non debeamus gloriari nec nos Reputare apud deum, quia huiusmodi merita sunt dei dona. et quanto plura tanto plus ei obligamur et quanto perfectiores sumus tanto eo magis indigemus. et sic debemus esse humiliores.
Ex quo patet quod suprema ignorantiae dementia est
de aliqua perfectione
vel sua capacitate vel suo ingenio gloriari
quia quanto quis est elevatior tanto indigentior.
Sequitur quod daemones necessario inclinantur in deum tanquam in finem ultimum et summum bonum. patet quia non stat creaturam esse sine inclinatione in suum finem, quia non potest esse creatura sine sua naturali habitudine ad suum finem et ex hoc consequenter dicitur quod si daretur creatura non male habituata posset experiri inclinationem naturalem in deum. Verum p? tamen, quia inclinationes versantur circa multa ut temporalia extinguunt motum naturae quae semper inclinant ad bonum patet ergo quod est indissolubilis et inaufferibilis inclinatio creaturae ad deum, cum praedictis tamen stat de inclinatione actus liberi quod stet ad oppositum ut quod aliquis odiat deum. et sic quod creatura inclinetur ad oppositum sui finis.
Stat etiam quod creatura saltem decepta statuat sibi alium finem quam deus quo dato ex parte potentiae rationalis haberet appetitum quietatum reputativae. tamen voluntas non quietaretur naturaliter, nec appeteret actus naturales propter vehementiam tendentiae in illud obiectum. et sic talis crederet esse quietatus et esset summe miser et crederet esse quietatus et non esset. et sic patet qualiter creatura rationalis non potest aliquo modo infinito quietari, licet decepta crederet quietari in illo et cetera etc.
In praecedenti lectione improbata fuit positio tenens quod absoluta revelatio necessitatem imponit futuris evenientibus, nunc sequitur alia opinio, quae pro salvatione concordiae futurorum contingentium cum revelationibus absolutis, tenet quod illud quod praeteritum potest non fuisse praeteritum, et sic facta revelatione respectu effectus contingentis huiusmodi revelatio poterit numquam fuisse in esse producta.
Circa fundamentum positionis, quae supponit quod illud quod praeteriit potest non fuisse praeteritum, sit ista propositio quod non est nobis evidens quod deus possit facere mundum numquam fuisse vel aliud praeteritum numquam fuisse, nec eius contrarium est evidens nobis nec sequitur ex fide volo dicere quod praeteritum posse non fuisse praeteritum non curando de amplificatione seu non posse esse illud quod praeteriit non est evidens nobis quin deus possit facere illud non praeteritum, nec est ex fide evidens nec eius contradictorium. Patet quia utraque pars est contingens improbabiliter potest defensari salva fide, igitur neutra est evidens nec aliqua, sequitur evidenter ex fide.
Unde affirmativam partem,
scilicet quod Deus possit
facere praeteritum non fuisse praeteritum
tenuerunt plures famosi et valentes
ut
Primo quod deus potest absolute reparare virginem. Sed dicitur communiter non potuisse sicut et alia miracula quia potentiam non applicavit ad effectum ut fecit in caecorum illuminatione et mortuorum Resuscitatione, non tamen est negandum quin absolute possit.
Aliter dicit quod deus potest virginem reparare ad illum intellectum quod eius corpus et eius animam potest aequaliter perficere et reintegrare sicut antequam corrumperetur, et illo modo concedendum est quod deus posset virginem reparare, non tamen secundum hanc viam facere quod numquam fuisset corrupta quia, licet eam integraret, non tamen tolleret quin esset corrupta nec deberetur sibi pro praemio aureola.
Contra hoc ipse met instat quia ipsam fuisse corruptam est dignitatis et excellentiae virginalis pro qua debetur aureola, igitur omnipotentiae absolute non repugnat post corruptionem hanc dignitatem conferre.
Respondet nam dicit
ipse oportet ut dicit
Sed consuevimus loqui confusive,
Sed hic est advertendum
quod imaginatio est subtilis et profunda
et salvat evidenter per revelationem non tolli contingentia,
etiam salvat quod deus non potest noviter
ad volendum ad extra necessitari
quod non potest ratio contraria,
nam ad positionem rei in esse
sequitur deum voluisse,
modo si non possit non voluisse rem produci,
videtur quod respectu eiusdem rei
ad extra necessitatur ad volendum et producendum rem in esse,
et illud reputaverunt antiqui durum,
secundum tamen istam viam non necessitatur deus
quia aeque potest velle
Similiter diceretur quod res quae primo est potest non esse, et tamen ante lapsum ipsius in praeteritum non potest desinere esse, tenendum tamen quod res quando est necesse est esse, nam si res ponatur non esse, ipsa non desinit esse.
Et sic breviter apparet prima pars propositionis, scilicet quod non est evidens quin illud quod est praeteritum possit numquam fuisse, nec hoc repugnat fidei nec ex scriptura habetur contrarium, nec est determinatio ecclesiae ad hoc.
Secunda pars
quod nec oppositum sit contra fidem
notum est,
immo magis fidei consonum
quod praeteritum necesse est fuisse praeteritum
quam oppositum,
et quantum ad hoc est articulus parisiensis condemnatus
dicere
Secundo, arguitur in ista materia quia ponere quod praeteritum possit non fuisse nulla est ratio ad hoc vehementer cogens propter principia et communem animi conceptionem, igitur positio non est ponenda, nam quando contrarium est magis apparens, non debet poni, nec est ligans ad hoc, immo magis tenendum est quod praeteritum non possit non fuisse.
Tertio,
ad hoc est
illo solo privatur deus facere praeterita
non fuisse et genita non fuisse genita.
Quarto,
haec positio est contra
regulas artis obligatoriae fidei
quia mirabilior est
contra articulus divinae omnipotentiae,
nec sequitur ad illum,
igitur ipsa est impertinens
Aliae rationes possent fieri inferius quod ad salvandum contingentiam futurorum cum revelatione absoluta, non debemus recurrere ad hoc quod praeteritum possit non fuisse.
Alius modus salvandi huiusmodi concordantiam inducetur in ultimo puncto huius materiae qui videbitur probabilior iudicio meo.
Sequitur tertia positio erronea in hac materia qui aliquorum quilibet concedant de qualibet re absoluta quae transivit in praeteritum quod necesse est eam fuisse, nihilominus contingens est aliquam causam sic concurrere respectu eius, nam possibile est quod numquam sic concurrerit.
Ista positio
quantum ad primam partem
stat cum veritate articuli parisiensis.
Quantum ad secundam
salvat contingentiam futurorum
secundum duplicem considerandum modum
de necessitate
Primus est quod,
si aliqua qualitas vitalis
immutet potentiam vitaliter cognitivam,
non est necessariam quod immutaverit,
ita quod non sequitur
Secundo,
isti dicunt duplicem esse concursum
a prima causa respectu effectus.
Primus concursus est simpliciter generari
quod est necessariam
respectu cuiuslibet effectus producibilis.
Secundus concursus est
Et ex istis duabus radicibus, non sequitur praeteritum non fuisse, sed sequitur bene esse habitudinem inter effectum et huiusmodi concursus quae quid habitudo nullam imponit necessitatem quia talis habitudo non est res positiva, nam si deus revelaverit in praeterito concurrendo specialiter, tunc ille concursus est contingens. Deinde illa qualitas et huiusmodi habitudo concursus ad effectum non trahit ex lapsu temporis necessitatem quia deus potest numquam concurrisse specialiter revelando, nam contingit illa qualitas est notitia, et licet sit necesse illam qualitatem fuisse, non tamen est necesse quod ipsa sit notitia alicuius effectus.
Sed ista positio non potest stare quia incidit in illud quod vult evitare, nam motio vitalis sive sit res distincta a qualitate sive a potentia vitali sive non, illud tamen non tollit quin vitalis immutatio sit operatio qua transivit in praeteritum ut dato quod modus non dicitur a mobili si potentia applicetur ad mobile, hoc erit lapsum in praeteritum quod potentia moverit mobile, nec erit in potestate alicuius, immo nec dei quin illa potentia moverit illud mobile, et sic talis immutatio vitalis non tollit quin fuerit animae immutatio quae lapsa est in praeteritum, igitur aequale trahit necessitatem, sicut actus in se.
Secundo eodem modo argueretur de operationibus ipsius voluntatis divinae praeteritis quae possent non fuisse quod est nefarium.
Tertio,
arguitur quia,
si positio esset vera,
sequeretur quod quilibet effectus a causa productus
posset numquam fuisse productus,
et per consequens
sequitur quod
Quarto,
nam si sic, tunc esse possibile quod
Sed ista positio est falsa
quia animae christi fuerunt
limpidissime revelata futura contingentia
quia in primo instanti suae conceptionis
cognoscit suam passionem et efficaciter voluit illam,
ideo dicit
Secundo, anima christi debet esse iudex futuri Iudicii igitur ipsa debet cognoscere futurum Iudicium, et illa quae indicabuntur in illo.
Tertio, beati habent notitiam de perpetuitate suae beatitudinis, et ideo ex istis apparet quod positio est erronea et sic apparet quod anima christi et beati cognoscunt futura iudicia.
Quarto, fides est habitus revelatus, et tamen ipsa certitudinaliter, catholice, simpliciter, et absolute est notitia respectu futurorum contingentium, licet non evidenter, et sic ex illa positione non evitabitur inconveniens quod vult evitare, et adhuc dato quod staret actus vel habitus respectu futuri contingentis inconveniens non valent evitare.
Quinta positio quod creaturae possit revelatio fieri absoluta, non tamen per aliquid creatum.
Unde ista positio imaginatur quod nulla notitia creata potest esse infallibilis notitia respectu futuri contingentis. secundo imaginatur quod creatura potest habere notitiam evidenter respectu futuri contingentis. tertio quod si creatura habeat huiusmodi notitiam illa erit notitia increata, scilicet, divina essentia.
Sed ista positio non habet fundamentum quia negat notitiam creatam posse esse respectu futuri contingentis, nec probat suum dictum quia lumen gloriae ponitur qualitas creata distincta ab essentia divina et notitia conformis in patria seu electio vel clara dei visio est notitia creata, igitur nec posset probare intentum, scilicet quod divina essentia esset notitia increata de futuris contingentibus et maxime in creatura.
Secundo, ista positio fuit quod divina essentia possit esse notitia creaturae, quod est falsum vel saltem contingens quia inter alia omnis notitia creatura est eius operatio modo repugnat divinae essentiae quod ipsa sit creaturae operatio. Aliae sunt viae et positiones in hac materia quae iudicio meo non habent apparentiam.
Et ideo in sequenti
lectione inducam viam quam tenet
Redeundo ad materiam de libero arbitrio voluntatis, pro solutione rationis inductae circa illam difficultatem ponuntur propositiones.
Prima, stat aliquid praesentari voluntati sub ratione boni, et tamen voluntatem respectu illius nullum actum elicere. Probatur nam datis duobus bonis praesentatis voluntati, voluntas poterit respectu minoris boni nullum actum elicere eliciendo maius bonum, et consequenter illo maiori dato potest esse maius bonum voluntati praesentatum quo dato, tunc respectu alterius voluntatis non habebit actum, et sic in infinitum, igitur proposito aliquo sub ratione boni voluntatis respectu illius potest absque quocumque actu existere.
Secundo, si voluntas necessitaretur ad elevationem conformem iudicio rationis obiecti sibi praesentati, tunc tolleretur numerum in electionibus eo quod voluntas exiret in actum necessario.
Tertio, est adhoc articulus parisiensis condemnatus, nam dicere quod si non sit recta quod voluntas est recta error, stat igitur rationem esse rectam, et tamen voluntatem respectu illius boni nullum actum elicere.
Secunda propositio,
stat voluntatem actum suum
suspendere absque actus suspensivi productione.
Patet
Secundo quia nisi sic sequeretur quod voluntas habens aliquem actum numquam posset cessare a tali actu quia non posset ipsum suspendere nisi per aliam actum nec illum nisi per alium et ergo si voluntas habeat actum in aeternum habebit quam diu durabit.
Tertia propositio, proposito bono vel malo voluntati ipsa potest resilire et resistere absque actu positivo, producitur ex conditione intrinseca libertatis voluntatis quae quod positis quibuscumque causis Requisitis cum influentia dei generali ad effectus productionem ipsa voluntas potest exire in actum vel non exire igitur positis quibuscumque causis ad actus productionem voluntas habet in sua facultate exire in actum vel non exire ergo stat quod ipsa resiliat inclinationi ad prosequendum vel fuge ad fugiendum.
Quarta propositio,
voluntas
potest peccare pure omissive tam respectu boni quam fugibilis.
Patet quia ditato per intellectum
et conscientia et concurrente lege obligante
quod
Et hoc est contra
Sed contra
Secundo, praeceptum affirmativum et negativum distinguuntur quia affirmativum transgreditur omissive et negativum commissive. Modo si omnis omissio esset commissio, non videretur differentia inter praeceptum affirmativum et negativum nec esset distinctio inter peccatum omissionis et commissionis.
Tertio,
ponatur quod
deus praecipit
Sed contra hoc,
arguit
deus nullum remunerat per
declinare a malo praecise,
igitur nullum dampnat pro
non facere bonum praecise
Ita quod
nisi sit obiecti illiciti detestatio actualis
ibi non est prohibitionis seu
praecepti neganti adimpletio capiendo praeceptum prout
se
Ad ista respondet
Sed contra hoc replicat
Hic respondeo quod casus non est possibilis de lege communi, scilicet quod alicui detur praeceptum et nullum eliciat actum ut quod aliquis obligetur ad non diligendum deum super omnia quia pro aliqua mensura temporis repugnat legi statutae, ideo illa obligatio non est possibilis secundum legem stantem, et sic argumentum nihil probaret quia debemus loqui secundum nostram legem datam.
Secundo, potest dici quod in illo casu creatura mereretur nullum producendo actum, sed hoc esset extra legem praesentem ideo in nullo impugnatur solutio seu conclusio.
Tertio, diceretur quod in illo casu staret creaturam mereri producendo actum positivum quo elegit conformari ad praeceptum, sed ex inadvertentia non advertit nec percipit quod suus actus repraesentet seu repraesentaret praecepto dato, ideo ex tali inadverterentia excusatur ex obediendi promptitudine quia consideratio creaturae esset habitudinis actus quo vellet deo obedire et praeceptum adimplere.
Quarto,
diceretur quod non sequitur quod creatura
mereatur vel demereatur
quia ibi esset specialis positio
casus quae non sequitur ex lege,
sed est praeter et extra legem
quia consequentia non valet,
Secundo
Ad illud,
primo respondetur
quod consequens ad quod deducit
non videtur absolute impossibile,
scilicet quod voluntas sit sine actu libero.
Quantum est de actibus primis voluntas
qui non producuntur libere
non videtur bene possibile
quod voluntas possit esse sine illis,
sed de illis qui
producuntur libere
non videtur
quin voluntas possit sine illis stare
quia quotienscumque intellectus
Aliter potest responderi
quod non sequitur voluntatis respectu obiecti sibi praesentati
potest nullum habere
Item,
arguitur contra conclusionem positam alia ratione
quae non est
Respondetur negando consequentia.
Ad probationem
quia
Consequenter arguitur contra tertiam propositionem
ponentem quod voluntas potest resistere
praesentato alliciente sine actu positivo.
Contra hoc arguitur
inducendo rationem principio quaestionis factam
quia voluntas per frequenter resistere habitualiter,
nam si primo
Hic dicitur multipliciter primo quod in illo casu voluntas non habituatur ad resistendum, quia hoc convenit sibi ex intrinseca potestate libertatis, scilicet quod potest nullum actum elicere proposito sibi obiecto alliciente, et ideo per nullum actum elicitivum habitualiter ad resistendum quia ex intrinseca eius libertate remanebit sibi quod poterit actum producere vel non producere.
Secundo,
dicitur quod ut plurimum voluntas resistit
per actum positivum ex quo in ea generantur habitus
Tertio,
dicitur quod non est necessarium quod habitus producantur ex
actibus quia licet ad actus sequantur semper habitus non oportet
tamen quod actus producant habitus.
Secundo quo ad illum modum
dico quod dato quod actus producerent habitus,
habitus tamen est causalis absque actu
quia voluntas est causa principalis habitus causativa,
nam quotienscumque voluntas se habuerit
positive vel negative ipsa producit vel potest
producere facilitationem ad similiter se habendum,
et ideo si
Quarto,
diceretur quod in isto
casu in voluntate nullus penitus generatur habitus
sed in intellectu generatur habitus
Visa solutione rationis factae circa materiam consilii vicem pro parte graecorum.
Secundo viso quod consilii
intentio non fuit prohibere non superaddere
veritatem aliam non oppositam sententiae ipsius, quia in illo consilio
Tertio viso quod omnes doctores uniformiter consenserunt quod spiritus sanctus procedit ab utroque.
Viso quarto quod hoc sequitur clare ex scriptura.
Viso quinto quod ex auctoritate summi pontificis
hoc potuit fieri
ut tangit
Sexto considerata praelatorum auctoritate et approbatione
Restat videre de responsione ad unam rationem qua dicebatur quia, scilicet spiritus sanctus procederet a filio, sequitur quod spiratio activa et relatio activa in filio distingueretur inter se et distingueretur a generatione passiva, igitur filius esset duae vel tres personae, et ita argueretur de patre.
Et confirmatur quia spiratio activa si poneretur esset quaedam notio communis patri et filio conveniens, et per consequens essent 6 personae.
Hic dicitur ex radice pluriens
dicta quod relatio filii ad patrem,
scilicet generatio et spiratio,
quae est relatio spiritus sancti ad patrem et filium sunt omnimode
idem formaliter a parte rei.
Patet ex
Prima propositio
sequens est ista quod aliquae sunt relationes quae transeunt
in omnimodam identitatem tertii. et non
possunt concurrere inter se realiter et identice, nec
identice concurrere sibi mutuo. et huiusmodi
relationes sunt constitutivae personarum,
id est, personae distinctae
Et quamquam concedantur quattuor relationes
in divinis, et quinque motiones,
non sunt tamen ibi nisi tres personae,
nec sunt ibi tres res
Sed est una alia notio, quae convenit patri,
scilicet,
Sequitur contra opinionem dicentium quod generatio activa in
patre et spiratio activa in illo sunt distinctae relationes,
et tamen sunt idem realiter inter se.
Unde imaginatio
quorumdam fuit quod relationes concurrerent identice
in patre, quia plures sunt et dicebant quod relationes
in patre erant inter se distinctae et licet concurrant identice
in patre, distinctio tamen consurgit ex relationibus
terminorum, quia generationis activae est alius terminus, et etiam
spirationis activae est alius, scilicet spiritus sanctus, ideo generatio
activa distinguitur in esse relativo ab spiratione, et
tamen sunt idem in patre. et patet quod ista positio est falsa, quia
multiplicare huiusmodi
Ex quo sequitur
quod probabile est dicere quod non sunt,
nisi tres relationes
in divinis a parte rei,
licet sint plures aequivalentes quantum ad referendum modum,
nam in patre relatio ad filium
et relatio ad spiritum sanctum sunt idem,
non tamen ex eodem modo
referendi consurgit realis distinctio,
ut eadem albedine adaequate
Quartum corollarium sequitur quod licet daretur
in divinis duarum oppositionum relativarum quattuor extrema
quorum unum non esset reliquum, non sequitur tamen
quod ibi sint quattuor res realiter distinctae. nec quod
sit in divinis quaternitas rerum, ut paternitas non
est filiatio, etiam generatio activa non est generatio
passiva in patre, nec spiratio activa in filio est
spiratio passiva in spiritu sancto, nec spiratio
Quinto sequitur quod sunt plures negationes non coincidentes in divinis quam sit ibi res distinctae. Patet quia primo sunt ibi tres negationes, pater non est filius, filius non est spiritus sanctus, pater non est spiritus sanctus, et a parte varietatis ponenda sunt duo extrema in eodem, cum dicitur pater et filius non sunt spiritus sanctus, ponenda tria extrema variandae erunt combinationes non coincidentes usque ad 21, et tamen non variatur numeris personarum.
Et sic patet fatuitas
sed hoc videtur falsum primo quia ex multitudine propositionum negativarum non concluditur multitudo personarum
Secundo, quia si voluisset concludere numerum personarum ex multitudine propositionum negativarum non debuisset stetisse in numero septenario, immo debuisset procedere usque ad 21a combinationem seu numerum.
Sequitur falsum esse quod aliquae res sint in divinis quae nec sint pater, nec filius, nec spiritus sanctus. nec sequitur trinitas non est pater, nec filius, nec spiritus sanctus, igitur aliqua res est in divinis, quae non est pater, nec filius, nec spiritus sanctus. causa est, quia licet trinitas non sit pater, nec filius, nec spiritus sanctus, tamen ipsa est res quae est pater et filius et spiritus sanctus. nec sequitur deitas est aliqua Res, quae non est pater, ergo deitas non est pater.
Tertio arguitur, quia si ex pluralitate relationum concluditur multitudo personarum, tunc sequitur quod in divinis erit numerus quaternarius quod est haereticum. Et videtur sequi ex dictis quod relationes multiplicatae in divinis quantum ad terminos et nostrum modum considerandi non inferunt multitudinem personarum.
Ad confirmationem, quia generatio prout est communis patris et filii, patri convenit active filio passive et constitutiva alicuius, et non erit constitutiva patris nec filii nec spiritus sancti, ergo unius personae realiter ab illis tribus distinctae.
Secundo nunc confirmatur quia conceditur ab ecclesia quod pater et filius sunt unum principium spiritus sancti, modo principium non supponit pro essentia quia essentia non spirat spiritum sanctum, ergo sumit pro constituto quodquod habebit habitudinem relationis, quae erit una persona ab aliis tribus distincta, hic dicitur quod nulla est ponenda distinctio in divinis, nec aliqua proprietas personarum aliquid constituit, sed ipsa est essentia et persona formaliter absque distinctione a parte rei.
Et tunc dicitur ad rationem quod pater et filius discuntur
unum principium spiritus sancti, id est, quod uniformiter spirant
spiritum sanctum. ideo dicuntur duo principia, sed unum tantum, unde
in causationibus Rerum creatarum numquam duae causae possent
uniformiter et adaequate concurrere ad eundem effectum
producendum. ideo illae res dicuntur duo principia. modo
modus communis loquendi est quod si duae res sint
duo principia illa concurrunt diversimode respectu principiati
Notandum est quod opinio
Sed contra illud arguitur quia si sic, sequeretur quod in divinis esset veraciter quaternitas. patet consequentia, quia spiritus sanctus distingueretur a notione activa, scilicet, a spiratione. et non distinguitur essentialiter, igitur tanquam a persona vel personaliter, igitur illa notio est persona et non est pater et filius nec spiritus sanctus, quia non praedicatur de patre ad extra nec de filio nec de spiritu sancto, igitur.
Secundo arguitur per relatam
Tertio relationes oppositae non possunt identitate concurrere, nisi in essentiam cuiusmodi sunt relationes patris et filii et spiritus sancti. Nam si aliter possent unitive concurrere, illae non haberent formalem repugnantiam, sic quin pater esset filius formaliter et econverso, et filius esset formaliter spiritus sanctus. unde ista opinio non solum ponit quod paternitas et filiatio concurrant identice cum essentia, sed etiam concurrunt ad constitutionem alicuius quod nec est pater nec filius nec spiritus sanctus.
Quarto quia constitutum
non est essentiale videtur quod sit personale. modo ibi non
est concursus essentialis, igitur ille est personalis vel suppositibilis,
et per consequens pater et filius concurrunt identice et
sunt eadem persona quod est falsum, quia si sic, sequeretur quod
essent identitas
Quinto in hac
materia
Item dicitur quod conditio
necessitatis ad diffundendum se ad intra non dicit imperfectionem
sed potius bonitatem secundam, sed agere ad extra
convenit ei contingenter, et si hoc esset necessario hoc
diceret imperfectionem, et ideo deus necessario diligit se, et
contingenter creaturas,
multas rationes fecit
Ad habendum clariorem intellectum qualiter tota naturaliter tendit ad deum ultimate sunt hic aliqua advertenda.
Et repetenda est radix prius tacta, scilicet quod nulla creatura habet intrinsece rationem terminandi, ideo non potest esse ordinate diligibilis ultimate vel appetibilis sine appetitu rationali sive irrationabili sive appetitu animato sive inanimato.
Et ex illa radice sequitur primo quod ab appetitu finis medii potest simpliciter absolvi creatura.
Ex quo sequitur quod finis quo non est necessarius in operationibus naturalibus. Patet quia finis quo est semper aliquid citra deum eius habitudo ad Rem appetendam vel appetitam est absolubilis, ergo.
Sequitur ulterius quod non est necesse quod forma et finis coincidant, ita quod stat agens naturale producere formam, et non intendere, nisi ultimum finem. nam habitudo rei quae est ad creaturam potest absolvi, et sic solum erit habitudo ad ultimum finem.
Ex
quo sequitur appetitum animae ad suum corpus esse
Ex quo patet quod
opinio anima separata est persona
Sequitur etiam quod non Repugnat angelo quod desinat esse persona absque sui assumptione. non enim est difficultas quod si angelus assumeretur a deo et ab eo supponeretur quod desineret esse persona, quia supponeretur alio supposito et illud est clarum. Sed amplius pono quia pono quod angelus potest desinere esse persona absque sui assumptione nam sicut habitudo animae ad suum corpus est mere contingens et potest ab anima Removeri. ita deus angelo potest inclinationem addere, ut informet materiam et sic non est amplius persona.
Sequitur ulterius quod stat grave absolvi a tendentia in centrum mundi, quia talis inclinatio non est sibi essentialis. et ita diceretur de igne respectu concavi orbis lunae. immo huiusmodi inclinationes possunt permutari, ita quod grave inclinetur ad concavum orbis lunae et ignis ad centrum mundi. et tota Radix est, quia tota huiusmodi habitudo est mere contingens et praecise ex dei statuto sic ordinantis, et sic terra posset ascendere et ignis descendere secundum naturam propriam.
Item quod plus est staret quod absque loci intentione grave naturaliter ascenderet et leve descenderet, sed solum propter finem ultimum, quia huiusmodi habitudines non habent terminos finales.
Ex quo sequitur quod principia naturalia subiacent divinae dispositioni liberae ut quod omne grave existens sursum non impeditum descendit, et leve ascendit, ista sunt principia naturalia et subiacent divinae libertati. Et ex hoc patet quod sunt contingentia, et ex hoc ulterius patet quod possunt esse falsa, immo quod grave ascenderet potest esse aequae principium naturale sicut quod nunc grave descendit.
Ex quo patet quod aliquod potest esse principium naturalis philosophiae quod potest
esse contradictorium principio philosophico. Ex quo patet quod theologia perfectius
Consequenter diceretur quod velocitates in motibus magis sequuntur divinum decretum librum quam proportionem potentiarum motivarum ad suas resistentias, nam secundum divinum decretum una creatura agit in aliam et mutatur ab alia et secundum quod congruit regnum universi.
Consequenter diceretur
de duratione Rerum quod duratio rerum est secundum divinum
statutum et secundum quod congruit potentiae dei
Ex
Ex quibus
sequitur quod caritas vel gratia
non potest inclinare contra primarium
naturae impetum vel appetitum.
Patet quia primarius naturae appetitus
est semper Rectissimus, quia semper est in deum. quid tamen sit huiusmodi
appetitus potest dici quod non est res distincta a Re appetente,
sicut solet dici quod appetitus materiae primae non est Res distincta
a materia prima,
ut patet
Ex quo patet quod caritas non potest inclinare ad diligendum deum propter utilitatem creaturae.
Ubi advertendum est quod
Quantum ad primum dicitur gloriam
Contra secundam partem pono corollarium nam ordo caritatis et ordo debitus naturalis non servatur in dilectione nisi deus sit ultimus terminus dilectionis, ergo diligere deum ut felicitatem est magis diligere felicitatem quam deum quia est magis diligere se felicem quam deum. et sic creatura esset obiectum illius fruitionis, et sic esset usus dei et fruitio creaturae.
Pro salvatione tamen dicti sui est advertendum quod huiusmodi motus dilectionis potest dupliciter considerari.
Uno modo quod in huiusmodi dilectione sint praecise duo termini, scilicet deus dilectus et creatura recipiens dilectionem, ita quod deus sit terminus a quo et creatura terminus ad quem. et sic non debet creatura diligere deum propter utilitatem suam.
Secundo potest contingere
quod deus sit terminus a quo et terminus ad quem,
ita quod imaginale est
quod sit una dilectio
quae habeat tres terminos
unum a quo,
scilicet deum,
et unum ad quem,
scilicet creaturam,
ad hunc ultimum terminum ad quem, scilicet deum,
ita quod creatura diligat deum
propter utilitatem suam.
Et sic deus est diligendus ut praemiator, non
tamen ultimate diligitur
Sequitur ulterius quod, licet illa dilectio esset licita qua diligeretur deus propter utilitatem creaturae, nihilominus tamen dilectio simplex absoluta et propter se est multum nobilior. Patet quia minus participat de conversione ad creaturam, ergo censeri debet nobilior.
Sequitur ulterius
quod omne peccatum est realiter naturae contrarium
et contra inclinationem naturalem.
Patet quia inclinatio naturae est Rectissima
et semper natura inclinatur ad bonum,
ergo omne peccatum est contra naturae
inclinationem et hoc est de intentione
Sequitur quod homo non debet servire deo ut praemietur nec mereri ut praemietur.
Sequitur ulterius quod agentia naturalia proprie loquendo non agunt ut assimilentur deo, licet agendo assimilentur. Patet gratia dei agunt quidquid agunt, et sic primaria intentione eorum actio terminatur ad deum et non ut assimilentur deo.
Sed contra dicta, arguitur primo, quia teste scriptura natura humana ab adolescentia sua prona est ad malum, ergo naturae inclinatio est depravata.
Item
si natura esset sic recta
Item inclinatio naturae est a deo sic libere impellente, ergo deus potest alterum secundorum facere, scilicet vel substrahere huiusmodi inclinationem naturalem et quod plus est ad aliud naturam inclinari quia substracta huiusmodi inclinatione natura potest ad aliud inclinari.
Item
libertas
est potentia superior ad naturam non
Item creatura sibi derelicta tendit in nihilum, ergo ab intrinseco magis tendit ad se vel ad nihil quam in deum.
Item naturalis iustitia resultat ex divino decreto et acceptione eius, ergo cum deus potest libere non acceptare regimen naturale, sequitur quod huiusmodi naturalis operatio potest esse difformis.
Item multiplex contingit error et malitia in agentibus naturalibus, ut patet in animalibus brutis, ubi sunt multi errores et defectus, ut sunt ferocitates.
Item per malam distinctivam possunt bruta disciplinari ut turbent universum.
Item
aliqua corpora caelestia sunt essentialiter mala in se,
ut patet de saturno et de marte,
nam
Item
potest
dari praeceptum contra inclinationem naturalem,
ut si
Tertia propositio, non est possibile futura intrinsece esse contingentia et necessaria ad divinum relata intuitum. unde aliqui dixerunt futura contingentia in se considerata esse contingentia relata tamen ad deum necessario eveniunt.
Et istam viam tenuit doctor sanctus,
scilicet
fatebor rem quamdam solidissimae veritatis,
sed tibi vix animus nisi cui divini speculator
accesserit, Respondebo nam quod idem futurum ad divinam
notionem refertur necessariam
Pro conclusione posita
et contra istam conclusione
adducuntur rationes,
nam si positio
Secundo,
arguitur,
haec consequentia est bona,
Tertio,
nihil contingenter eveniat considerandum
omnes eius causas est error
Quarto, arguitur, vel deus in se est sic determinatus ad effectus productionem quod in nullius potestate est quin producitur, et, si sic, tunc effectus de necessitate et inevitabiliter eveniet, vel non est sic determinatus quod ab eo necessario producatur, et si sic, contingenter producitur effectus producibilis, licet relatus sit ad divinam praescientiam.
Ex quo apparet
quod positio non sit sustinibilis,
et sic solum restat respondere ad auctoritatem
duae sunt necessitates una
simplex veluti quod necesse est omnes homines mortales
esse
De necessitate naturali,
intelligit,
altera conditionata
ut si qui ambulare scientias ipsum ambulare necesse est
Circa hoc tamen est advertendum
quod
Secundo notandum est
quia
Quarta propositio,
est ista contra
Propter tamen aliquas rationes tenetur oppositum quae probat istam quartam conclusionem et improbant illorum doctorum opinionem.
Prima ratio nam intellectus
divinus ordine naturali est prior quam voluntas
quo ad omnes suos actus igitur ordine naturae
Secundo, sic intellectus divinus habet aliquorum scientiam ad quae non praecedit determinatio divinae voluntatis igitur imaginatio falsa antecedens probatur de formidinibus et culpis et defectibus moralibus de quibus intellectus divinus habet iudicium quod evenient fient et futura sunt et tamen eum non praecedit determinatio voluntatis, quia voluntas divina non elicit culpam nec deformitates nec est earum causa.
Tertio, sic quia isti non evadunt difficultatem qui aequalis difficultas esset determinationem divinae voluntatis concordare ad effectus contingentes sicut de praescientia, igitur frustra ponunt illam imaginationem. Antecedens apparet quia determinatio divinae voluntatis est aeque aeterna respectu producibilium et aeque immutabilis sicut divina praescientia vel assensus quo producitur effectus aequaliter est immutabilis igitur aequalem includit necessitatem futurorum contingentium sicut praescientia, nam si ex immutabilitate divinae praescientiae isti moveantur ad concludendum necessitatem futurorum contingentium ita ex immutabilitate determinationis divinae voluntatis quia essentia divina non potest plus mutari in voluntate quam in cognitione.
Quarto, arguitur determinatio divinae voluntatis si aliquis debeat suffragari ponetur libera, nam divina voluntas est ibi indifferens ad eius productionem quia ex absoluta determinatione divinae voluntatis aequaliter arguitur necessitas respectu futurorum contingentium sicut ex praescientia, igitur, si aliquis debeant suffragari, hoc erit indifferenter a voluntate divina, et si sit, sequitur quod intellectus divinus non poterit a voluntate divina determinari respectu producibilium nec elicere Iudicium assertivum propositionis de futuro contingenti.
Quinto,
arguitur voluntas divina
est summae rationalis,
igitur ipsa non est nata exire in
actum nisi praecedentem dictamen dei intellectus vel saltem
coeno sibi
Sexto,
voluntas divina determinata ad effectum producendum
est summe actuata et in ultima perfectione
ad effectus productionem,
igitur in illo priori ipsa potest
exire in actum,
et per consequens cum ipsa sit perfectissima
sequitur alterum duorum inconvenientium vel quod agit
non assentive
quia non inducit hoc agendum
Quinta propositio, negativa futurum contingens non esse determinate verum nihil confert ad concordiam divinae praescientiae cum futurorum contingentia, nam ad salvandum istam concordiam dixerunt aliqui quod propositiones de futuro contingenti non sunt vere nec falsae, et ista via nihil confert ad praesentem materiam. primo non negatur quin deus praevideat evidenter et iudicaverit quod antichristus erit vel non erit. unde contra istam positionem sit prima ratio et signetur haec propositio antichristus erit, nam ex descriptione propositionis atque cuilibet quod sequitur evidenter quod ipsa est vera vel falsa.
Secundo, sequitur ex descriptione propositionis vere quod est vera quia significat aliqualiter fore qualiter erit, et hoc concludit propositionem veram, nam dato opposito propositio non esset vera, sed falsa.
Tertio, sequitur quod ultimum iudicium fore non sit verum quia per hanc positionem nulla talis propositio esset vera, et per consequens iudicium futurum fore non est verum, et ex consequenti sequitur quod fides nos obligat ad assentiendum falso, vel quod non obligat nos ad credendum ultimum iudicium.
Quarto,
quia nullus deberet
sperare beatitudinem futuram per merita sua.
Nam secundum istam positionem,
hoc non est verum,
quia hoc est de futuro,
et ex consequenti,
sequitur quod
non debemus timere poenam peccatorum
nec credere resurgere
quia ista sunt de futuro
quae non sunt vera secundum istam positionem.
Alios modos ponit
Circa tamen positionem negantem propositiones de futuro contingenti esse veras vel falsas, notandum est quod illa de illa opinione habent duas rationes pro se.
Prima est quia si propositiones de futuro contingenti essent
vere vel falsae, sequitur quod huiusmodi veritas vel
falsitas esset immutabilis non signata
veritate huiusmodi antichristus erit in toto tempore aeterno
Secunda ratio est
Secundo,
arguitur
Secundo,
orationes et significata per eas se habent proportionaliter
quia ab eo quod
res est vel non est
dicitur oratio vera vel falsa,
sed significata sunt ad
Ad istas rationes respondetur primo ad rationes de immutabilitate. circa cuius solutionem dicuntur aliqua primo quod veritas non debet dici immutabilis quae est de futuro, licet ab aeterno veritas fuerit.
Secundo, dicitur quod licet talis veritas fuerit ab aeterno veritas tamen potest transire de veritate in falsitatem paret Remotionem vel positionem Rei in esse, nam per remotionem futuro ipsa veritas desinit esse veritas in instanti positionis Rei in esse.
Tertio, dicitur quod ante positionem Rei in esse potest esse falsitas, patet quia in quolibet instanti ipsa potuit esse falsa, quia semper ita fuit ante instans productionis Rei in esse quod illud futurum non fore et sic tales propositiones sunt concedendae.
Prima omnis talis propositio ante instans positionis Rei in esse potuit esse falsa et tamen non est possibile quod fiat falsa in illo instanti ante, patet si sit falsa in illo instanti priori ab aeterno fuisset falsa.
Secunda propositio, haec est concedenda talis veritas non est falsa et potest esse falsa in quolibet instanti ante productionem rei in esse, et tamen non potest in aliquo instanti incipere esse falsa.
tertia propositio haec est concedenda talis propositio
Ad rationes
Sed de propositionibus de praesenti,
tenendo viam quod omne quod
est quando est necesse est esse,
dicitur quod haec consequentia est bona,
igitur
Et tunc ad rationes
Sicut tactum est in lectione praecedenti,
trinitas personalis est una de conditionibus propriis naturae
immensae, et sicut probatur Res infinita in eadem
specie habet alias proprietates et conditiones quam finita, ergo si natura
divina sit infinita in se, et etiam in specie excedens imperfectione
Continuando hanc materia
ponam unam propositionem
ex qua inferam aliqua corollaria
Propositio est ista: sola divina natura summe identice est omnis sua perfectio sibi possibilis. Et cum hoc est quaelibet perfectio immensa. ista propositio quantum ad principalem partem quia exclusiva est satis patet ex tractatis in tertia distinctione, ubi ostensum est quod divina natura est simpliciter immensae imperfectionis. unde quod divina natura sit omnino sua perfectio possibilis et necessario et omnis summa perfectio possibilis ista fuit deducta circa materiam tertiae distinctionis, ubi fuit probatum quod deus est simpliciter et absolute summe perfectus. Ita quidquid est perfectionis est deo attribuendum. modo, habere omnem perfectionem est perfectionis et carere perfectio aliqua est habere potentiam ad eam, haec est aliqua imperfectio, ideo non competit deo. Ideo deus omnem sibi possibilem, et etiam perfectionem possibilem habet.
Et ex illa deductum est quod non possibilis pluralitas deorum, quia de ratione deitatis est habere omnem perfectionem, alias Deus non esset summe perfectus, modo si unus deficeret ab aliqua perfectione non esset deus, et si plures haberet omnes perfectiones illi superfluerent.
Sed secunda pars, scilicet quod nihil aliud a deo est identitate omnis sua perfectio sibi possibilis etc. patet ex operatione creaturarum ad suas causas tam efficientes quam finales quam formales et materiales, nam quaelibet creatura, ut tactum est, indiget causa efficiente et recipit ab alia causa sua perfectione et etiam creatura producta in nihilum flueret nisi conservaretur.
Item creatura maxime perficitur per finis adeptionem, ita quod finis est summa perfectio creaturae tamen finis creaturae distinguitur ab ea.
Item perfectio materiae est forma.
Item perfectio intellectus est cognitio et perfectio voluntatis est dilectio, et sic est multiplex indigentia creaturarum respectu illorum ad quae ordinantur quae tamen sunt distincta formaliter vel realiter respectu creaturam non sic autem est de deo, quia deus est summe perfectus et est omnis sua perfectio, nec potest sibi aliqua perfectio acquiri.
Unde circa hoc aliqui doctores
dicunt quod quaelibet creatura est realiter composita etc intelligentia
et est divisibilis de potentia dei absoluta,
et hanc ponit
Primum corollarium, dato quod gratia, virtutes, et dona gratuita, et formalis beatitudo concurret simul unitive identitate intrinsece et essentialiter in subiecta alicuius rationalis creaturae nihilominus illa non esset omnis sua perfectio. patet, quia indiget obiecto beatifico in quo consistit sua summa perfectio et est suus finis ultimus.
Item
huiusmodi creatura non esset sua futura duratio,
immo
Item, creatura quanto est perfectio tanto dependentior, ut tactum est supra.
Secundum corollarium: esse simplex proprie causando non est ad extra proprie praedicatum communicabile. Patet quia non potest creari creatura quin habeat dependentiae habitudinem et possibilitatis. Ex qua quoddam modo resultat per modum compositionis conditio repugnans simplicitati simpliciter. Unde quaelibet creatura habet multas dependentias respectu suae causae. Habet enim inhaerentiam quamdam ad suam causam et alia multa. Unde creatura habet quamdam compositionem promissum quaedam proportionalem ad inhaerentiam, licet non sit realis inhaerentia.
Ex quo sequitur quod esse simplex proprie et stricte capiendo est de praedicatis perfectionalibus deo propriis immediate dicentibus perfectionem immensam et quodlibet tale praedicatum est talis naturae quod illud cui competit potest immediate concludi esse summe perfectum. non sic autem est de istis praedicatis vivens, intelligens, licet dicant perfectionem simpliciter.
Tertium corollarium: quamvis supra materiam continue ascendendo supra latitudinem creatarum posset concedi quod Reperiatur maior latitudo potentiae et possibilitatis, supra tamen supremum gradum est omnino indivisbilis gradus perfectionis. Ita quod ascendendo supra latitudinem creaturarum quanto creatura est perfectior tanto est possibilior, id est, habet plures potentias quoddam modo specifice distinctas. patet nam species superiores participant naturam inferiorum. Et species humana participat naturam non viventium, immo etiam anima humana, quia inhaeret ad modum formae materialis nec eius inhaesio est operatio vitalis. etiam ad modum vegetabilium anima nutrit corpus vegetabiliter.
Et etiam cognoscit sensitive, cum brutis et
intelligit cum intelligentiis intellectus, et sicut sunt gradus
in natura corporali, ita in spirituali. unde licet intellectus non inhaereat,
non tamen est negandum quin sit inhaesivus et vegetivus et sensitivus
et quin habeat potentias aptas ad vegetandum, sentiendum, et nutriendum
et quanto est perfectior tanto habet
h
Secunda pars dicit quod extra huiusmodi latitudinem unicus est indivisibilis gradus et extra totam latitudinem creabilium reperitur deus qui est unicus et omnino indivisibilis gradus perfectionis. Unde imaginandum est quod omnes potentiae et omnes modi ad intra ipsius dei sunt idem et unicus gradus modus formaliter. Patet quia nisi, ita esset deus non esset simplicissimus quia alias haberet aliquas perfectiones limitatas, cum ergo sit summum bonum quo maius excogitari non potest. Patet quod est simplicissimus et immensus et unicus gradus indivisibilis, et sic omnis modus ad intra est immense modus et est unicus modus dei ad intra.
Quartum corollarium:
licet sit unicus
gradus indivisibilissimus, et immense tamen excedit totam
latitudinem creaturam,
ita quod,
licet gradus divinae perfectionis
Quintum corollarium:
quamvis aeternitas sit duratio simpliciter indivisibilis et
simplicissima, excedit tamen in duratione totam latitudinem temporis imaginarii
infinitam, a parte ante et a parte post et immense
excedit,
quod autem aeternitas sit sic duratio subitanea
et simplicissima habetur ex dictis
aeternitas est interminabilis vitae tota simul possessio
Sequitur consequentur quod si deus ab aeterno produxisset unam intelligentiam secum duraturam, tamen illa intelligentia non esset aeterna, et causa est, quia sua duratio est divisibilis, quia praesens divisibile est a praeterito et a futuro, quia si illa intelligentia sit nunc potest statim non esse, et de illa potest verificari quod est et quod statim non erit, et potest futuritio ab ea Removeri. Sed aeternitas non potest Removeri a Re cui competit, quia aeternum includit cum aeterna duratione impotentem non essendi si autem non est de creatura, quia sua duratio est producibilis et successiva.
Sequitur ulterius quod pater et filius sunt idem gradus perfectionis simpliciter identitate et sunt idem gradus indivisibilis. Ita quod tres personae non sunt, nisi unica perfectio simul, et quaecumque perfectio est pater, illa est filius, et illa perfectio est indivisibilis et immensa.
Sequitur ulterius quod pater
filius et spiritus sanctus habent eandem durationem et aeternitatem, et
per consequens sequitur quod filius aeque primo est sicut pater, quia ex quo
quaelibet persona est aeterna illa est
Ex quo sequitur quod in divinis
non est ponenda prioritas originis quo ad signa vel instantia
naturae quae consuevit ponere
Item instans originis quodcumque signetur illud est indivisibile et formaliter aeternum, ergo est omnium trium personarum mensura, et tunc capiatur instans quod mensurat instans generationis filii, id est aeternum, ergo est quis omnium mensura. ex quo est aeternum, ergo unum non est prius alio.
Item, si ita esset sequeretur quod aeternitas praecederet filium secundum durationem Rei prior filio. patet quia aeternitas mensurat patrem pro primo signo originis. et in illo non mensurat filium imaginabilis est portio aeternitatis in qua non est generatio filii, ergo filius non est aeternus.
Item sequeretur quod filius in primo instanti originis haberet potentiale esse et in ille inciperet quia in illo non esset et immediate post illud esset, ergo inciperet esse. et illud Repugnat filio, ergo etc.
Item pater non esset pater in primo signo, quia non produceret filium in primo signo, ergo non esset pater in primo signo.
Septimum corollarium: productio personarum divinarum naturam poni potentialitatem successivam vel etiam mutationem. Patet quia, licet filis producatur a patre, nihilominus tamen est aeque cito, sicut pater, et aeque aeternus et aeque immutabilis, immo est eadem perfectio cum patre, immo est unica perfectio in divinis indivisibilis.
Ex quo sequitur quod filius est identice illa
essentia
Octavum corollarium: licet divina essentia sit ad intra communicabilis, non tamen ad extra. Istud tamen corollarium dimitto declarandum pro aliis materiis.
Consequenter pro una difficultate, quae superius tacta est, scilicet, quia filius producitur a pater, ergo mutatur, hic est advertendum quod productio vel generatio in creaturis multa Importat. Importat enim de communi cursu modum agendi limitatum. Importat etiam Rei inceptionem, quae producitur de non esse ad esse quia generatio est progressio rei de non esse ad esse. Importat etiam indigentiam a sua causa. Importat etiam communicationem perfectionis.
Ubi nota quod habitudines omnes in generatione,
quae important imperfectionem
in creaturis debent a divina generatione removeri
et quod est perfectionis ut communicare alicui perfectionem,
quia illud nam dicit imperfectionem debet deo attribui
Sicut dictum est ex corruptela peccati
originalis habuerunt originem omnis artis
superstitiosae et sacrilegae et secundum quod
varii varia coluerunt elementa secundum hoc varias
artes constituerunt unde geomantia dicitur a
Unde
secundum istos suspensa omni deliberatione in particulari et secundum
primos motus a caelo provenientes manus directa
in punctorum proiectione recte proicit secundum
figuras et post ea secundum Regulas in illa arte
constitutas quia ars docet constituere figuras
secundum puncta quae repraesentant figuras secundum quod influit
Ubi notandum quod tota superstitio magica
vel etiam ars vel fraus ubi diabolus nihil confert
sed per consensum plures operantur. voco autem per assensum
quando deceptores plures inter se conveniunt ut patet contingit
enim quod
Et
ita autem inquirunt de statibus hominum secretae et ad partem
et ignorante populo unus informabit alium in tantum quod
iudicabit de occultissimus ut apud vulgus maior
fides gueretur[?] fingunt circa verba et coniurationes
et fingunt observationem alicuius horae vel certae constellationis
ut animi[?] simplicium in admirationem provocentur
considerantium qualiter de tam occultis Rebus dant responsa.
ideo dicit
Secundo sub eadem constellatione et eadem hora adaequate expertum est varias figuras provenire apud aliquod et hoc secundum illam artem, et tamen figura caeli est eadem adaequate igitur talis effectus non proventi ex influentia armoniae caelestis.
Tertio quia ut dictum est cessatio a proiectione punctorum est secundum dispositionem corporalem manus motae igitur stat quod secundae sunt variae dispositi, et unus proiciat puncta paria et alius proiciat puncta imperia.
Sed post auctoritatem
fidei et scripturae ac veritatis reprobantium hanc
artem est sufficiens improbatio quia tales artes sunt
sine Radice et fundamento alicuius rationis et
pure voluntariae ductae[?], et in qualibus tali arte
quantum ad effectum non apparet veritatis experientia et ideo talibus tota Resolutio est
ut sic pro ratione voluntatis, id est, habitus contrarius iustitiae
originali quae est respectu omnium malorum quaedam apparentia
nam habitus pravus est quaedam apparentia habitus voluntatis
Ex quo consurgit quod voluntas circa moralem vitam multis falsitatibus quantum est de se obfuscatur.
Et ex hoc etiam apparet radix
causa variae inquirentium de felicitate humana
quam quid veritas christianae fidei verae docet.
Sed fuit impedita per sacrilegium
vel huiusmodi artes sacrilegas,
nam de
Circa praedicta duo notanda
sunt. primum quod hoc non obstante semper vincit veritas, nam
Pro quo secundo notandum est quod ex divina providentia praemissus est ut artes magicae tempore miraculorum verorum etiam vigerent. et causa est quia Religio fidei tantae dignitatis est ut solum pro humilibus et disponentibus se ad vitae aeternae prosecutionem sit data.
ex hoc concluditur quod decuit quod fides non introduceretur per evidentiam summam quia et superbi et elati ad eum accessissent, et privaretur dispositio humilitatis et devotionis et sic absque apparentia concludente propter reverentia dei promulgata est fides nostra.
Et haec est causa
quare species sub quibus corpus christi continetur habent omnes
operationes et actiones quas haberet verus panis quod
illae species sapiunt nutriunt reficiunt et calefierent
si applicarentur igni sicut hostia non consecrata, nam sicut
ex pane alterato generatur vermis,
ita ex speciebus sub quibus corpus christi continetur generatur vermis,
sed si species illae non caleficent et generarent
Et ex hoc apparet quod deus voluit ab initio mundi[?] quod non esset evidens probatio fidei nostrae ut mens humiliter legem acceptaret.
Notandum est tamen quod omnes effectus contingentes
quid philosophi voluerunt reducere ad causas pure naturales
et non propter hoc concedendi sunt daemones operare,
licet autem dicant hoc ut
Et circa hoc
Secundo ipse imaginatur quod anima non Impedita vel per malam complexionem vel per malos actus vel habitus ipsam depravantes vel afficientes ad Res villes corporaliter sed magis econverso habita cognitione causarum superiorum amore et desiderio efficitur tantae virtutis et activitatis quod tota materia elementorum existentium infra concavum orbis lunae et omnia corruptela mixta efficiebantur ei obedientia et obediebant eius imperio.
Unde consequenter ipse dicit quod secundum
opinionem
Iuxta hoc
Alii reducunt in caelestis influentias et armonias et dicunt quod caelum est tantae efficientiae quod omnia opera quae experimur poterit facere.
Unde isti concedunt
de capite
Tertia opinio est aliquem[?] in libro suo de radiis stellicis cuius imaginatio aliqualiter coincidit cum prioribus, nam iste dicit quod omnes Res mundi habent radium, et quaelibet res multiplicat undique suas species et radios.
Secundo iste imaginatur quod caelum continet aequaliter omnes res inferiores producibiles et unum signum Respicit aliam Rem et aliud aliam.
Tertio ipse imaginatur quod homo est minor mundus quia ipse continet totum mundum aequivalenter.
Quarto imaginatur quod homo operetur mediante imaginatione et desiderio et quod operatur mediante voce expressa, et voces prolatae mediante desiderio et imaginatione habent radios et efficientiam proportionalem ad radios caelestes.
Ita quod aliquae sunt voces proportionales signo arietis et habent effectus proportionales sicut illud signum.
Aliae sunt voces sicut signum cauri et sic de aliis signis, et ulterius dicit aliquis[?] quod aliquae voces semel prolatae habent efficientiam et aliae voces non nisi pluries proferantur.
Aliae sunt voces quae prolatae pro quocumque tempore vel in quocumque habent efficientiam.
Aliae non nisi proferantur in certa constellatione scilicet, in signis formatis in caelo correspondentibus vocibus factis, et ex hoc salvantur sortilegia et omnia mirabilia Resolvuntur ad triplicem causalitatem, scilicet, ad caelestem armoniam ad hominem ad instrumenta eius per imaginationem et desiderium applicata tamen secundum diversas constellationes ars magica nihil est nisi applicatio aliquarum rerum in certis constellationibus.
Circa materiam in alia lectione tacta
quantum
ad opinionem
Unde iste
Secundo de aliis ratione disgradationis et laesionis organorum et inter infimum gradum et supremum sunt infiniti gradus possibiles, unde etiam aliqui habent intellectum, ita elevatum ad speculabilia considerandum, alii elevantur ad futura praevidenda, et sic sunt infiniti gradus et alii possunt plura futura praevidere. alii minus vel pauciora praevident. nam in primo gradu constitutus omnia futura potest providere.
Tertium dictum est quia sicut dicitur de notitia, imaginatur ita de potentia activa nam intellectus in supremo gradu constitutus habet tantam virtutem activam quod proprium corpus ad nutum ei obedit, et nedum proprium corpus sed tota generalium et corporalium existens infra concavum orbis lunae ei obedit, et consequenter datur infimus gradus quantum ad genus ubi intellectus est tantum depressus quod non potest movere corpus proprium nec a fortior potest in extrinsecum, ita alienum nullatenus ei obedire, et sic sequitur quod non poterit manum localiter movere et per consequens non habebit posse in materiam extrinsecam et inter illos duos gradus sunt infiniti possibiles secundum quod una creatura potest esse maioris activitatis quam alia, et sic fascinationes et sortilegia consurgunt ex hoc quod anima nobilior potest Impedire depressioris operationes animae, et ex eo quod depressior ei obedit, ideo potest Impedire operationes, unde anima nobilior potest in alium imprimere aegritudines et infirmitates magicas et sortilegia et omnia talia mirabilia ad huiusmodi animam nobiliorem et magis elevatam.
Sed contra istam positionem arguitur quia ipsa est contraria sacrae scripturae et fidei catholicae et determinationibus articulorum parisiensis, nam sacra scriptura et fides ponunt mirabilia naturae facultatem excedentia et isti hoc negant immo dicunt omnia evenire naturaliter quia omnes operationes Resolvunt ad naturae cursum.
Secundo
quia ipsi negant anima esse formam hominis
, sed praecise
se habet ad hominem ut intelligentia ad orbem,
et hoc est contra articulum parisiensis,
nam veritati consonum est quod intellectus
inhaereat materiae et quod sit forma humana et quod sit
constitutiva specifice, et ideo in hac materia magis credendum
est fidei et scripturae sacrae et determinationibus
magistrorum ac patrum parisiensis quam huiusmodi philosophis.
Contra tamen istam opinionem arguit
Secundo,
Tertio ipse arguit
per
Sed ultra istas rationes adduntur aliae duae nam secundum istam positionem non est forma hominis constitutiva quia de ratione formae constitutivae est quod ipsa sit pars compositi, sed huiusmodi intellectus non potest esse pars compositi nisi sit in composito et nisi informet illud et ei inhaereat et igitur alia erit forma humana specialiter constitutiva ipsius hominis.
Confirmatur quia ex quo intellectus non est in corpore nec immersus remanente forma alia constitutiva tunc illud quod remanabit erit iustitiam et compositum nec erit rationale quia illa forma non est intellectus, igitur non erit rationalis natura, sed praecise brutalis.
Secundo huiusmodi intellectus ex
quo non esset pars constitutiva quaeritur qualiter denominatur
homo intelligens quia intellectio nec inhaeret homini
Unde et anima prius agit in medium agat in lapidem extrinsecum, deinde etiam antequam agat in organa quibus motis movetur corpus mobile et sic voluntas non agit immediate per solum imperium sine hoc quod agat in aliquod medium.
Unde finaliter concludit
Ubi notandum quod principalis causa motiva illius fuit ad salvandum mirabilia quae fiebant tempore suo et ante per apostolus et christum facta, et illa credidit resolvere ad fatum, nam secundum eum causa prima non agit libere sed naturaliter, et ideo non potest aliter agere quam agat secundum naturae cursum institutum, et ideo omnia quae contingebant secundum ipsum contingebant naturaliter, et sic credes miranda quae facta sunt resolvit ad excellentiam perfecti et separati a corporibus passionibus.
Ex hoc potest consurgere potestas faciendi
miracula quae fecerunt christus et apostoli sui sancti,
tamen si bene fuisset materia resoluta
Tertio principaliter
arguitur contra eum quia opera magica et sacrilegia fiunt
per animas
Quarto aliqua talia opera sunt de se pessima igitur non fiunt ab intellectu elevato, sed magis a depresso per affectiones pravas ex quo consurgunt mala vitia.
Quinto arguitur iste
Circa istam materiam de activitate causarum ponuntur propositiones.
Prima sola prima causa est cuiuslibet effectus ad extra seipsa libere productiva, id est, nulla causa potest libere producere omnes suos effectus nisi deus.
Prima pars apparet de se et est et est principium in theologia scilicet, quod deus potest omnes suos effectus ad extra libere producere quia hoc dicit perfectionem in causalitate divina quia ipsa non indiget alia causa secunda ad productionem effectus et eius causalitatis est causa sufficiens quae non praerequirit causalitatem alicuius causae secundae ergo hoc debet deo attribui et adhuc secundum philosophiam quia ipse est in fine nobilitatis.
Secunda pars apparet quia omnis forma substantialis indiget instrumento ad suam operationem exercendam et sic est a minima causa usque ad maximam, nam terra sine gravitate non moveret deorsum et aqua non frigefaceret sine frigiditate, nec intelligentia movens orbem agit inferius nisi per modum et lumen suum, et omnis creatura ad suos effectus producendos indiget instrumento et sic non libere producit, et licet quaelibet anima rationalis sit libera respectu aliquorum effectuum, non tamen est libera respectu omnium ut inhaesio formae ad materiam non est libera nec nutritio et aliae operationes quae sunt potentiae animae vegetetivae ut sic, nec est in libertate animae applicato cibo quin fiat digno, et ita proportionaliter pura libertas dicit perfectionem immensam ideo soli deo competit.
Eodem modo imaginatur de intelligentia quodlibet sit libera quantum ad aliquos actus tamen habitudo eius ad orbem vocatur simpliciter naturalis, nec est libera ut habitudo animae ad suum corpus ideo intelligentia nec libere nec sine instrumento poterit alterare elementa vel agere hic inferius.
Ex hoc potest inferri quod,
licet intelligentia sic libera,
tamen ipsa potest ex
voluntatis imperio movere naturaliter orbem et inferiora.
Probatur
quia nisi sic sequeretur
quod intelligentia posset retardare
modum orbis vel
Et ideo dicitur
quod licet intelligentiae sint libere non tamen possunt aliter mo
Secundo,
dicere quod intelligentia solo voluntatis imperio
moveat
est error igitur intelligentia magis movet
naturaliter orbem quam libere.
Ex quo sequitur quod motio lapidum per daemones potest dici quod non fit naturaliter solo voluntatis imperio sed sit qualiter prius modus deo specialius concurrente ultra naturalem daemonum causalitatem ad lapidum motionem, ut contingit aliquando quod deus influat modo speciali ad motionem lapidis.
Secundo poterit dici
quod voluntatis imperium non sufficeret ad motionem lapidis,
sed requiritur quod sit
Circa quintam acceptionem fati quando sumitur pro naturali influxu Rerum intentio est dicere de modo ordinationis inter se, nam isto modo fatum sumitur etiam pro naturali influxu causarum et earum inter se et ad effectus necessaria connexione necessitate quid conditionata secundum communem cursum naturae constitutum quia absolute non Revocatur in dubium quod sit inter causas illas aliqua necessitas quia nullo modo seipsis necessitantur quin aliter possent agere et una sine alia.
Dsifficultas tamen est de fato hoc 5o modo accepto
ut est executio divinae providentiae ad effectus
productos a causis secundis per modum naturae concurrentibus
quo ad huiusmodi causas secundas quia prima non concurrit
per modum naturae, et huiusmodi executionem fieri
tangit
quarto diceretur quod sicut quilibet orbis habet intelligentiam sibi assistentem ita tota sphaera activorum et passivorum habet intelligentiam sub intelligentia orbis lunae contentam quae non inhaeret Rebus corporibus, sed assistat et movet eas et inclinat ad suas operationes exercendas et sive capitur uno vel alio modo.
Tamen communiter tenetur opinio philosophi quod ponenda est anima
mundi et hoc dicit
anima spiritus intellectus alit
Pro declaratione tamen materiae est advertendum quod duplex est cursus seu duplex est executio divinae providentiae quid est gratuitus et supernaturalis. alius est secundum communem cursum causarum pure naturalium. primum philosophi ignoraverunt, quia omnes effectus voluerunt Reducere ad secundum cursum. De primo cursu ponuntur propositiones.
Prima est ista quod prima
intelligentia non est naturaliter suae providentiae
explicativa ad extra. patet quia ipsa non potest agere ad
extra nisi per intellectum et voluntatem et mere libere
ergo non stat causa non libere concurrere ad extra, id est, concurrere
ad aliquem effectum et non libere patet, quia
Ex isto apparet falsitas dicentium quod respectu aliquarum operationum deus concurrit mere libere ad extra et respectu aliarum naturaliter. Unde imaginatur aliqui quod respectu sui orbis deus habet assistentiam pure naturalem ut aliae intelligentiae, Et sicut anima intellectiva naturaliter unitur corpori. Ita deus naturaliter unitur suo orbi. Et consequenter influentia procedens ex illo motu vi huiusmodi unionis est naturalis et naturaliter operatur et producit operationes naturales sed respectu causarum natarum libere causare deus concurrit libere. Ex quo apparet quod sunt duae concatenationes huiusmodi causarum. una est causarum pure naturalium et in illa deus est prima causa producendo operationes vi unionis naturalis ipsius ad suum orbem, nam non est in eius potestate quin qui concurrit sicut agentia naturalia in illo genere causandi ut non est in potestate anima intellective applicato cibo post comestionem quin fiat digestio.
Deinde imaginantur isti quod est alia subordinatio causarum libere producentium et deus in illa coordinatione ponitur in supremo gradu et hoc respectu causarum agere libere natarum. unde sicut animae intellective est duplex causalitas naturalis, scilicet, et libera ita in intelligentiis et maxime in genere liberorum agentium.
Sed contra istam viam dicitur quod deus respectu cuiuscumque effectus mere libere contingit concurrere seu concurrit quia non potest concurrere nec agere nisi per intellectum et voluntatem liberam, nam ei Repugnat aliter agere.
Secunda propositio sola infima intelligentia est naturaliter per unionem constitutivam divinae providentiae executiva quaequid intelligentia est anima humana nam ipsa non est nata exercere operationes naturales nisi corpori coniuncta. Intelligentiae vero aliae non sunt compositi constitutive si uniantur cum suis orbibus permixtum assistentiae quia illae non sunt partes constituti seu compositivae et licet uniantur cum suis orbibus hoc tamen non est per modum formae constitutivae.
Tertia propositio in latitudine media datur
portio naturaliter corporalis divinae providentiae executiva
et alia a corpore totaliter separatur, volo dicere quod secundum
conclusiones praecedentes, iam habebimus duo extrema intelligentiarum,
nam aliqua est intelligentia quae est activa
libere quae non potest naturaliter concurrere ut apparet in prima
propositione et habemus inferius aliam intelligentiam
Prima pars apparet de infimis intelligentiarum
immediate supra speciem humanam constitutis quae indigent
ad operationes suas naturales coniungi orbibus quia
non excedunt anima intellectivam in tanta proportione quin indigeant
speciali coniunctione cum corporibus et sic tota
latitudo intelligentiarum moventium orbes tanquam
motores
Secunda portio
datur intelligentiarum separatorum, quia plures ponuntur
intelligentiae quam orbes, et hoc consonat philosophiae sed etiam
theologiae ponenti hierarchias angelorum non moventium
orbes quorum officium est contemplari divinam bonitatem
vel sapientiam et isti angeli reducunt
omnes effectus in deum per considerationem suae bonitatis
et sapientiae et hoc Revelant fidelibus, et illud est
officium illius ordinis
Quarta propositio quod in latitudine naturalium intelligentiarum reperitur similitudo cubicorum numerorum, quia dantur ibi duo extrema sicut in numeris cubicis, nam primum extremum est intelligentia separata ab omnium corpore et necessitate naturali et anima humana est infimum extremum.
Quinta propositio angeli
moventes orbes non constituunt aliquod uniens
vi huiusmodi unionis vel assistentiae specialis
et hoc est contra
Ex quo sequitur
primo quia
licet motores orbium sint subiectae vo
Ex quo apparet quod divinae providentiae executio facta per intelligentiam est pure naturalis, licet intelligentia sit libera et volitiva nihilominus tamen ista operatio sit per modum naturae.
Secundo sequitur
quod destructis orbibus inquietarentur motores orbium
et haberet desiderium ad
Tertio sequitur quod intelligentiae limitantur secundum exigentiam orbium et quaelibet intelligentia appetit uniri suo orbi et sicut sunt orbes diversarum specierum ita eorum motores.
Sequitur quarto quod orbes habent partim rationem materiae et partim rationem formae. nam orbis habet ratione materiae. ex eo quod se habet sicut subiectum, nam per eam forma intellectualis explicat suam operationem, nam sicut forma quae est in materia non potest exercere suas operationes naturales sine materiae mediante, ita nec intelligentia non poterit explicare suas operationes ad extra nisi mediante orbe. secundo dicitur qui orbis habet modum formae quia licet non sint Receptivus formae inhaerentis, habet tamen proprietates formae vel salcem compositi. secundo quia orbes intrinsece sunt diversarum specierum, igitur ipsi habent quamdam rationem specificam formalem secundum rationem igitur ipsi habent rationem formae magis quam materiae.
Quinto sequitur quod ex specificis conditionibus orbium correspondet sibi mutuo intelligentiae quia orbis ex natura intrinseca est certe speciei, et intelligentiae ei conveniens ei correspondet talis speciei vel talis secundum quod ei est propriem et naturale et quia una intelligentia est conveniens alicui orbi per naturam pro tali specie, huic est quod consurgit intelligentiae ad orbem unio et operationis explicatio.
Sexto sequitur quod idem angelus non potest
pluribus orbibus uniri secundum communem cursum naturae
nec plures angeli possent eidem orbi uniri
nam ex natura specifica intelligentiae est quod ipsa requirit
orbi sibi uniri et econverso, scilicet, orbis requirit
Septimo, sequitur quod omnes angeli moventes orbes nullo odo possunt naturaliter a suis orbibus separari patet quia est tanta naturalis indigentia motorum ad orbem sicut formae ad materiam. Sed ita est quod forma non potest separari a materia, et hoc ipsa existente extra materiam igitur nec intelligentia poterit esse sive orbe nec orbis sive intelligentia sicut materia non potest esse sine forma.
Octavo sequitur error credentium
intelligentiam inhabitare imagines in certis
constellationibus fabricatis nam opinio aliquorum
est quod imago facta ex certa materia et certa constellatione
et coniurationibus et verbis est materia sufficiens ut
intelligentia correspondens in tali constellatione inhabitarent
huiusmodi imaginem et ibi produceret effectus
mirabiles et varias operationes nam illud
non videtur verum, quia ut dictum est intelligentiae non
sunt separabiles a suis orbibus per naturam ergo isti errant
in philosophia dividendo quod motores orbium veniant in aliquam
materiam exteriorem. Et ex isto apparet fictum esse dictum
quod intelligentiam orbis
Nono sequitur error dicentium daemones esse motores orbium imaginatur quid quod ipsi voluerunt deo subici in poenam deus eos subiecit corporibus ut creaturae servirent.
Patet hoc
esse falsum
quia habitudo intelligentiae moventis
ad orbem consurgit ex natura specifica,
nam si fuerit ab
aeterno ordinatum quod quaelibet intelligentia habeat orbem
sequitur quod post casum daemonum deus eos orbibus
non
Secundo intelligentia non potest ab orbe separari naturaliter igitur cum daemones sint in multis locis inferius sequitur quod non sunt intelligentiae orbium.
Tertio nam daemones non sunt idonei ministri ad naturae Regimen ergo non fuit decens eis dare naturae officium.
Quarto secundum philosophiam motores orbium movent gratia primi modo daemones non sic cum dampnati habeant inclinationem ad oppositum.
Undecimo
sequitur quod opinio
Ex praecedenti lectione patuit quod voluntas creata magis libere producit actum, si producat praeventa tamen a causalitate divina, quam si produceret actum se sola, ita quod praeventio divina nedum non necessitat voluntatem creatam immo eam libertat et reddit magis liberam quam si se sola ad imaginationem voluntas creata exiret in actum quia voluntas divina non praevenit voluntatem creatam duratione aliqua sed alia est praeventio causae nobilitatis quae consistit in tribus, scilicet in sufficientia quantum ad effectum quia prima causa sufficeret se sola ad effectum producendum, necessitate quantum ad defectum quia effectus necessario Requirit primam causam si producatur nobilitate quia ipsa divina voluntas est immense agens et libere et habet supremum genus nobilitatis agendi.
Et notabatur quod nihilominus respectu operis meritorii prima causa praevenit voluntatem creatam antequam producat eius actum bonum et talis inclinatio seu praeventio non est de necessitate illativa actus nam sicut obiectum alicit voluntatem in certo gradu et eam non necessitat ad nolendum vel volendum quia ipsa posset actum suum suspendere, ita etiam praeventio divina non necessitat voluntatem creatam sed praecise inclinat eam cum qua inclinatione sequitur executio boni vel Refutatio mali et hoc libere respectu sui actus, respectu tamen actus mali deus concurrit minimo gradu activitatis sibi possibilis cum circumstantiis certis ita quod semper cum circumstantiis naturaliter concurrentibus deus concurrit minimo gradu agendi respectu actus mali.
Sequitur
Et circa hoc oportet recitare descriptionem necessitatis antecedentis, unde dicit quod necessitas antecedens est causa activa qua posita cum omnibus dispositionibus suis naturaliter praemis quibus causat suum causatum necessario et indeffectibile sequitur illud causari per causatis intelligit quod sit apta nata causare imaginatur ipse sit quod posita causa sufficienti ad effectus productionem necessario sequitur effectus, et illa causa vocatur necessitas antecedens respectu talis effectus qui introducitur applicando ad propositum divina voluntas est necessitas antecedens respectu effectus qui producitur quia ipsa posita et applicata ad productionem effectus et ceteris requisitis necessario, sequitur effectus quia quicumque effectus qui producitur necessario producitur nec est in potestate dei nec creaturae quin producatur.
Et contra illam illationem est corollarium, scilicet esse aliquam causam necessitans antecedentem est impossibile.
Et primo de actu libero claris est quod alias non libere produceretur, quia concurrentibus omnibus ad actus productionem secundum istum necessario voluntas exiret in actum et quod plus est voluntas divina necessario concurreret ad effectus productionem et sic ipse tollit libertatem contradictionis nedum in voluntate sed etiam in voluntate divina.
Ex quo apparet quod voluntas divina libera non esset ad extra et nullam haberet libertatem contradictionis quia non potest secundum eum effectum non producere, et incidit iste in errorem nefandissimum quod omnia eveniant de necessitate tam a voluntate humana quam a voluntate divina.
Secundo,
sequitur quod ex libertate primae causae respectu effectus naturalis
et a causa naturaliter producibilis nulla est necessitas.
Antecedens patet quia quantumcumque
agens sit applicatum et in debita
distantia et aliis ad hoc requisitis convenienter
applicatis adhuc libertas primae causae est tanta quod
potest non agere ad eius productionem,
de secunda causa apparet
quia quantumcumque sit applicatio ad eius productionem
deus potest suspendere actionem suam et non cum causa
secunda concurrere,
Et sic iste doctor nedum defecit in sua
positione tam respectu actuum liberorum quam respectu naturalium et licet
haec consequentia sit necessaria deus vult
Tertio,
sequitur
Prima est
quia oppositum illius positionis,
scilicet negare necessitatem antecedentem
est error
Secunda ratio
deus vult producere
Tertio,
arguitur sic
nisi sic sequeretur
quod homo posset facere deum mendacem
et periurum consequens est erroneum.
Patet consequentia et sit
ita quod deus velit concurrere in
Quarto quaelibet potentia fortior potest quamlibet sibi subiectam et debiliorem necessitare ad actum, ergo divina voluntas quae in infinitum omni alia est fortior potest subiectam in infinitum debiliorem neccessitare ad actum. consequentia est clara et antecedens est nomen quia quanto potentia est fortior tanto fit alior actio quia semper a proportione aliorum inaequalitatis fit actio.
Quinto arguitur deus potest facere creaturam impeccabilem
saltem per gratiam et in gratia confirmare, igitur potest eam
necessitare ad bonos actus et impossibilitate ad malos
tenet consequentia quia creatura confirmata est pro tunc
impossibilitas ad male agendum et necessitas ad mandatarum
dei impletionem et ad operationes bonas
et deliberatas nec potest omittere concurrere praecepto
et per consequens deus potest necessitare creaturam ad actus
eliciendos ergo non debet negari necessitas antecedens respectu
Sexto arguitur
quia nisi sit sequeretur quod deus non esset omnipotens consequens
est absurdum et patet consequentia ponendo quod deus faciat
ultimum suae potentiae quod
Septimo arguitur voluntas animae christi fuit necessitata absolute ad actus bonos in primo instanti suae conceptionis igitur quaelibet alia voluntas tenet consequentia quia ipsa fuit aeque nobilis et libera et adhuc magis quam quaecumque alia voluntas creata igitur si fuit necessitata et quaelibet alia voluntas.
Confirmatur de beatis confirmatis in patria quae necessitantur ad deum diligendum et bene operandum et impossibilitantur ad male operandum ergo concursus divinus est antecedens necessitas respectu operationum elevativarum.
Octavo, arguitur ostendendo possibilitatem huiusmodi imaginationis nam latens confirmatio alicuius creaturae necessitat eam ad bonum et impossibilitat eam ad male operandum et huiusmodi necessitatis vel impossibili capitulo non caderet sub experientia quia quidquid talis creatura ageret libenter ageret ergo divina praeventio nos necessitat, et licet experiatur quod non est necessitatio non tollitur quin ibi sit necessario cogens creaturam ad bene operandum.
Nono, arguitur dato illo casu quod esset praecise unus vir et una mulier et dato quod numerus electorum non sit perfectus, tunc in illo casu deus eos necessitaret ut convenirent ad generationem prolis igitur deus eos necessitaret.
Decimo, arguitur et hoc philosophice quia secundum philosophiam ne species pereant necessitabuntur convenire ad generatione igitur voluntas creata est necessitabilis respectu suorum actuum.
Undecimo,
arguitur divina voluntas est necessitas
respectu praeteritorum et praesentium igitur est respectu futurorum tenet
consequentia, quia uniformiter se habet quantum est ex parte
sui respectu cuiuscumque effectus ergo si ipsa sit necessitas
respectu praesentis et praeteriti ita etiam respectu futuri, sed quod
sit necessitas respectu praeteriti non est dubium. Sed quod
sit necessitas respectu praesentis ipse allegat
Consequenter ad eandem positionem inducit multas
auctoritates scripturae
Antequam respondeatur ad rationes praedictas sciendum
est quod
praedictus doctor capitulo quarto tertiae partis
Prima est quod propositiones de contingenti ad utrumlibet aequaliter convertuntur in oppositam qualitatem.
Secunda propositio aliqua consequentia est bona quae non est necessaria simpliciter nec ut nunc, sed est contingens.
Tertia aliqua causa indeterminata ad agendum agit aliquem effectum.
Quarta omnis et solus actus liber libertatem contradictionis est contingens aequaliter
Quinta omne et solum contingens est actus liber libertate contradictionis.
Sexta contingentia ad utrumlibet et necessitas non repugnat.
Septima contingentia dicitur proprie respectu praesentis.
Octava libertas dicitur proprie respectu praesentis.
Nona nullus actus creaturae dicitur simpliciter esse contingens aequaliter sed tantum in determinato genere, puta respectu causarum inferiorum.
Decima nullus actus creaturae est liber simpliciter libertate contradictionis sed secundum quid, scilicet respectu causarum secundarum.
Undecima solus actus voluntatis divinae ad extra est simpliciter ad extra contingens et aequaliter.
Duodecima solus actus divinae voluntatis est simpliciter liber liberate contradictionis.
Tres decima propositio prima et summa libertas contradictionis simulque contingentia ad utrumlibet est in voluntate divina.
Istae propositiones sunt valde mirabiles, quia nunc videtur concedere contingentiam, nunc negare, et ideo oportet resolvere suam positionem.
Resolutio eius stat in hoc primo videtur dicere quod qualitercumque deus ab aeterno disposuit taliter erit, et quantum ad hoc ipse communicat cum fide catholica et veritate theologica.
Secundo,
videtur dicere
quod non poterit aliter esse
vel non poterit non esse quocumque sit provisum,
immo necesse et fore,
et quantum ad istam
partem ipse ponit haeresim quod non oportet
quod si deus ordinavit antichristum fore
quod ita erit necessario et inevitabiliter
Tertio, vocat divinam voluntatem liberam quia agit volendo quidquid agit.
Quarto, intendit quod quantum est ex parte rerum illae possunt contingenter et ad utrumlibet disponi, unde et lapis ad utrumlibet ut quiescat vel moveatur a potentia motiva ita dicit ipse et actus nostri sunt indifferentes et res obiective quantum est de se sunt contingentes.
Quinto ponit quod voluntas humana quantum est de se habet libertatem contradictionis, ita quod positis omnibus causis requisitis ad actus voluntatis productionem voluntas quantum est de se haberet naturalem facultatem exeundi in oppositum. Ita quod illa est intrinsece libera libertate contradictionis quantum est de se et maxime positis causis inferioribus praeter primam nam signata tota multitudine causarum secundarum requisitarum ad actus voluntatis productionem voluntatis humana adhuc posset conformiter agere vel non agere.
Sextum dictum quod istis non obstantibus voluntas in omni suo actu necessitatur non quid a causis secundis non quin sit libera intrinsece et non quin effectus sint contingentes, sed aliunde accidit necessitas, scilicet, ex parte praeventionis primae causae quae non permittit voluntatem humanam ad utrumlibet flecti seu exequi, et eam limitant ad agendum determinant et necessitant.
Septimum dictum quod eius libertas salvatur sufficienter quia intrinsece est libera nec potest necessitare a causis secundis. tertio dicitur libera ex eo quod numquam agit nisi volens ita quod potentia est libera quae facit quidquid vult et numquam facit quod non vult, nam primi actus voluntatis sunt volitiones, ideo vocatur libera quia volendo agit, et ex consequenti operationes voluntatis sunt in eius potestate quia eas facit volens.
Consequenter ponit quod libertas et necessitas non repugnant
quia operatio voluntatis est necessaria
necessitate primae causae concursus et tamen ipsa est libera,
quia sic agendo voluntas facit quod vult quia qui facit
Exemplum ponit sic:
Videtur tamen quod dicta sua non sint vera,
quia per talem necessitatem quis excusaretur a culpa et
tolleretur in eo meritum et sine dubio sophistice
loquitur et subtiliter in hac materia, nam positio eius est
haeretica et est bene mirandum de tam bono doctore,
tamen dictum est mihi ab
Et licet suae rationes et responsiones sint sophisticae tamen videtur quodammodo illo coloratae, sed non habent fundamentum quia nullo modo posset evitare quin deus necessitet creaturam ad peccandum secundum dicta sua cum dicit quod necessitas antecedens non cogit voluntatem humanam quin suos actus producat libere.
Sed contra
arguitur significando volitionem malam
Secundo
frustra loquitur de contingentia
quia per eum nulla penitus
est contingentia.
Etiam frustra dicit quod potentia
est intrinsece libera
quia numquam in actum exibit nec
unquam exercuit,
nec potest exercere et ideo suae
Etiam ipse ponit quod causae secundae ab aeterno determinatae
Primus est quod ex divina providentia et ex divino proposito omnia futura evenient eodem modo quo sunt praeconcepta in mente divina et de ista materia dicetur inferius.
Secundus error
est quod voluntas divina
Ad rationes igitur respondendum est
primo iste videtur se fulcire quia nisi opinio sua esset
vera tunc rediret error
Hic dicuntur aliqua.
Primo,
quod
Secundo, dicitur quod voluntas humana circa praeventionem non specialiter praeventa sed generali modo non sufficit in actum dilectionis dei super omnia ista probata est in prima distinctione.
Tertio, dicitur quod voluntas informata caritate sive specialis spiritus sancti vivificatoine non sufficit in actum dilectionis dei super omnia, nam ut dictum est caritas non exit plenarie in actum nisi ducta et praeventa a spiritu sancto.
Quarto, dicitur quod voluntas informata caritate et vivificata spiritus sancti assistentia sufficeret in actus meritorios et diligere deum super omnia.
Quinto,
dicitur quod cum istis adiutoriis positis
voluntas sufficeret naturaliter in actum exire qui
est meritorius nec hoc faciet errori
Ad secundam rationem cum dicit
deus vult a voluntate producere
positis omnibus
aliis causis requisitis,
ita quod si omnis causae secundae
ad hoc requisitae applicarentur voluntas posset
ponere illud vel non ponere,
et sic concedendum est quod
actus voluntatis sunt in potestate voluntatis,
sed alio modo aliquid dicitur esse in potestate voluntatis
quia ponitur ad positionem actus existentis in voluntate
et non ponitur ad non positionem illius actus
et isto modo voluntas humana dicitur praeveniri a voluntate divina,
vel deum velle voluntatem creatam agere dicitur esse in potestate
voluntatis creatae
qui actus est in potestate voluntatis
qui si ponatur ponitur concursus divinus et ista distinctio est valde
facilis et solvit difficultatem materiae,
aliter potuit distingui,
sic cum dicitur
antecedens non est in potestate voluntatis,
dupliciter potest intelligi,
uno modo quod sit in potestate
voluntatis auctoritative,
alio modo illative.
Primo modo concedendum est,
sed illative dicitur
quod antecedens est in potestate voluntatis,
et quia sic est in potestate voluntatis
Sed contra antecedens, non est in potestate voluntatis auctoritative, igitur nec consequens. Negatur consequentia quia consequens est in potestate voluntatis auctoritative quia voluntas est divina suorum actuum et habet potestatem non ponendi actum. Sed causa quare consequentia non valet est quia aliquid includitur in antecedente, scilicet sub auctoritas, quae tamen non includitur in consequente.
Tertia ratio nisi deus praeveniret voluntatem creatam sequitur quod voluntas posset facere deum periurum et mendacem ut arguebatur heri, hic dicitur quod si deus aliquid Revelaverit semper erit verum nec potest esse falsum et quando dicitur potest non sic evenire, igitur hoc potest esse falsum, immo est falsum negatur consequentia, et causa est quia Revelationes divinae, fides, et prophetiae notitiae beatificae sunt de ista latitudine quod quaelibet talis notitia sequitur in Repugnando conditionem intrinsecam dei iudicii, et sicut deus fallitur nec potest falli ad extra ita nec Revelatio potest esse falsa quia sequitur conformiter de natura sua partem veram et ista est mobilis perfectio infinitae nobilitatis.
Quarta ratio quaelibet potentia fortior potest debiliorem necessitare igitur divina voluntas quae est in infinitum perfectior quam humana necessitabit voluntatem humanam ista ratio deficit.
Primo quia assumit unum falsum dividendo generatur quod quaelibet potentia fortior possit necessitare inferiorem ad agendum, nam ignis est fortior activitas quam aeque et tamen non posset eam necessitare ad agendum.
Secundo dicitur quod argumentum non est ad propositum, quia iste dicit de facto quod quaelibet voluntas creata semper necessitatur et tamen assumit utrum deus posset necessitare eam.
tertio dicitur quod dato quod in quolibet actu divina praeventio necessitaret voluntatem creatam, dicitur tamen quod contingenter necessitaret, nam iste habet probare quod necessario necessitet.
Quarto dicitur quod de possibili implicat contradictionem causam prima necessitare voluntatem creatam respectu sui actus liberi concurrendo active per modum autem obiecti vel finis, si aliter necessitaret non est ad propositum, quia hic agitur de concursu activo quando aliqua conditio est intrinseca alicui naturae deus non potest illam tollere, sicut deus non potest facere quin homo esse Risibilis, nec posset facere quod asinus Responderet ita diceretur quod deum facere voluntatem agere naturaliter implicat contradictionem sicut si diceretur quod non intelligens intelligeret quod implicat, nam deus non posset facere naturam lapidis intelligere et sic nedum de facto sed eciam de possibili implicat contradictionem causam primam necessitare libertatem voluntatis creatae.
Quinto dicitur quod dato quod
divina voluntas cum concurreret cum humana, nec posset
Sexto dicitur quod licet voluntas divina faceret voluntatem humanam necessitari, tunc ipsa non concurreret cum divina voluntate secundum causalitatem liberam, sed naturalem, unde eadem anima est naturaliter operativa et libere voluntas primos actus naturaliter operatur et alios libere modo non implicat quod causalitas quae concurreret ad actum naturalem concurreret ad actum liberum et ei applicaret, et ista est grata imaginatio quae haberet forte locum in voluntate beatifica creaturae. Unde imaginandum est quod qui vellet sic imaginari quod causalitas naturalis haberet duos gradus unus est infimus quantum ad effectivos actus, et iste est infimus gradus secundum quem generantur primi motus in voluntate secundus gradus esset secundum supremam portionem secundum quod voluntas fertur in ultimum finem necessario, et sic activitas naturalis in supremo gradu nobilior quam sit activitas libere contradictae, nam personae divinae ad intra prius agunt operationem naturalem et necessitate quam libere, nam pater primo producit verbum, deinde pater et verbum producunt spiritum sanctum et tandem deus ad extra producit libere modo activitas productionis ad intra est nobilior quam productio ad extra. Et ita imaginandum est quod supremus gradus activitatis voluntatis creatae est nobilior quam activitas libera. Unde nihilominus valde bene staret nec esset inconveniens quod deus necessitaret creaturas in patria in fruitione obiecti beatifici.
Circa generalem manuductionem materiae
praesentis dictum est quod ad immensitatem
divinae cognitionis resolvenda est praesens materia propter
ignorantiam oritur difficultas maxima in praesenti lectione vel materia,
quare circa hoc est advertendum
quod in hiis quae transcendunt limites
Secundo,
notandum est quod sicut dictum est
corruptela peccati est causa adhaesionis falsitatum
concernentium humanam felicitatem et falsarum apparentium.
Et ubi non est vehemens ratio Et
ex hoc consurgit vel consurgere potest vehemens
motio vel apparentia non ex parte rationis in se
sed ratione depravatae affectionis cuius inclinatio
est excusare vitia et necessitatem evenientibus
Tertio, quod apud indifferentem bene dispositum in lumine naturali apparentius concluditur concordiam divinae praescientiae respectu futurorum contingentium cum libero arbitrio quam eius contrarium, ita quod circumscripta fide rationes inde venientes sunt vehementiores pro illa concordia ad salvandum contingentiam futurorum procedentium a divina praescientia cum libero arbitrio quam pro alia parte.
Pro cuius declaratione inducuntur rationes fundamentales pro utraque parte.
Prima est
haec consequentia est bona in lumine naturali
et necessaria deus est universaliter perfectus,
ergo ipse omnisciens,
et per consequens contradictoriae liber
ista consequentia est apparentissima in lumine naturali
apud quemcumque intellectum bene dispositum naturaliter.
Patet quia esse omnisciens et contradicotirae liber sunt praedicata perfectionalia
quae dicunt perfectione,
ergo conveniunt universaliter
perfectio quod est deus et antecedens concedunt omnes philosophi dicentes
deum esse cuius centrum est ubique et circumferentia
nusquam et consequenter ex hoc quod deus est omnisciens contradictoriae
liber.
Sequitur concordia futurorum contingentium
cum dei praescientia,
nam ex hoc quod
Secunda ratio
deus est optimus gubernator,
ergo ipse praescit mala contingenter futura evenire.
Patet deductio
quia eo ipso quod ipse est optimus ipse
non cognoscit ad
Tertia ratio,
deus est omnisciens
et
Quarta ratio
ad universaliter perfectum spectat res cognoscere
secundum omnes suas habitudines proprietates,
ergo deus cognoscit res contingere et cognoscit eam fore
Quinto arguitur, haec positio non est solum propria fidei, sed convenit cuilibet vere philosophanti. Ex quo apparet quod circumscripta fide apparenter concluditur concordia divinae praescientiae cum libero arbitrio respectu futurorum contingentium.
Pro parte falsitatis
tunc oportebit
quod discutiant rationes oppositae praemissis,
nam prima radix pro parte falsitatis est ista
quod deus ab aeterno sit noverit
Unde secunda ratio reducitur ad hoc,
quod deus cognoscit
Circa secundam
dicitur quod ratio est sophistica nec debet intellectum
ratione sui parvi ponderis,
sed movet ratione defectus considerantis,
et habet defectum ex indispositione
recipientis declaratur,
nam deus uniformiter
se habens et adaequate potest aliqua incipere scire
et aliqua quae prius scivit desinere scire,
nam considerata divina immensitate non repugnat sibi
Sed in primo instanti suae productionis
scientia divina erit scientia de eius opposita seu contraria
et ita considerata immensitate divinae praescientiae,
nulla arguitur mutatio
quod deus sit scientia veritatis post
ea non sit scientia illius,
nam non sequitur deus est immutabiliter scientia,
igitur ipse est necessario scientia.
Consequentia non valet
quia contingenter est scientia
respectu propositionis cuius veritas
dependet a futuro.
Alia consequentia est sophistica deus ab
aeterno scivit
Pro maiori tamen declaratione materiae et de modo cognoscendi futura contingentia cum divina praescientia ut cum ea sint incompossibilia ponuntur propositiones negativae reprobandos aliquos modos falsos.
Prima est ex divina essentia non per hoc evidenter cognoscit futura contingentia quod eius aeternitas coexistat toti durationi vel fluxui temporis imaginarii.
Pro quo est advertendum
quod aliqui doctores dixerunt deum
per hoc cognoscere futura contingentia
quia divina aeternitas coexistit toti tempori a parte ante et post.
Et nedum divina aeternitas
coexistit tempori praeterito vel futuro.
Sed ad imaginationem tempori possibili antecedit
et sequitur et coexistit,
nam totum tempus est praesens aeternitati,
licet sit infinitum possibile
et ex habitudine aeternitatis ad ipsum nedum aeternitas ei coexistit,
sed etiam continet,
ita quod,
licet instans temporis relativum est
ad divinam aeternitatem immensam
quae est omnium cognoscibilium cognitio
et possibilitas producendi
secundum eius beneplacitum
et istam opinionem ponit
Sed contra istam positionem
probando conclusionem positam arguitur
quia
Secundo,
arguitur quod
Tertio
ex hoc sequitur evidenter
quod tanta sic libertas divinae praescientiae respectu praeteritorum
sicut respectu futurorum et praesentium.
Consequens est
contra
Secunda conclusio,
per nullam
Consequenter, concedit ista opinio quod sicut futura contingentia possunt realiter non esse, ita ratio intrinseca quae realiter est deus potest non esse, nam ratio cognoscendi antichristum fore potest non esse, et sicut antichristus potest non esse, ita scientia qua scitur in deo posse non fore potest non esse. Unde dicunt isti quod deus per intrinsecam et essentialem rationem non cognoscit futurum contingens quia hoc est totaliter divinae perfectioni impertinens, sed staret tota latitudo immensitatis divinae perfectionis sine hoc quod esset futurum contingens, et per consequens absque eo quod cognoscit futurum contingens, et sic ratio contingentium non est realiter intrinseca deo, licet sit ipsa formaliter deus et est ratio formalis rerum contingentium.
Contra istam opinionem posita est conclusio praedicta et probatur multipliciter.
Primo
quia in deo a parte rei circumscriptis conceptibus in deo
non potest esse contingentia,
quia deus est simpliciter aeternus immutabilis
secundum se et quodlibet sui et purus actus habens
omnem possibilem perfectionem,
igitur in eo nulla est
Secundo, in aeternis non differunt posse et esse, et etiam secundum, igitur illa quae sunt aeterna vel deus necessario sunt deus vel aeterna.
Tertio,
signetur contingentia
in deo et sit
Quarto, si deus sit contingentia, sequitur quod potest realiter mutari, quod est falsum. Patet quia potest incipere esse aliquam contingentiam quae non fuit ipse, et potest desinere ut non sit contingentia quae ipse fuit, igitur ipse mutari et ita diceretur de contingentia contradictoria, nam deus potest esse scientia istius antichristus est, et postquam fuerit potest desinere scientiam illius, sed erit scientia suae oppositae.
Quinto, capitur divina essentia secundum rationem pure essentialem consideratam, tunc quaeritur utrum secundum rationem essentialem repraesentant antichristum fore, vel non, si secundum, tunc sequitur quod ipsa non est essentialiter perfecta nec omnisciens, si primum, tunc frustra ponitur illa contingentia.
Contra tamen
Secundo,
Contra
Secundo, nam signata ratione quae est in deo futuri contingentis repraesentativa, tunc arguitur, sic ex illius esse arguitur futurum contingenter fore, sed consequens, igitur antecedens, et per consequens huiusmodi rationem esse et contingens, et tunc ratio cognoscendi futurum contingens est contingens et non necessaria.
Alii sunt modi imaginandi compossibilitatem divinae praescientiae cum futuris contingentibus quae dicentur in lectione sequenti.
Et quia viae satisfaciendi in materia concordiae praescientiae divinae respectu futurorum contingentium quae fuerunt heri tactae sunt arduae et quaelibet requireret plures lectiones pro sua distinctione propria, et ideo circa tres ultimas quae videntur diffinitiones ad capiendum est aliqualiter insistendum.
Et ideo
circa
Sed divina cognitio debet resolvi ad primum nostrum modum considerandi et concipiendi secludendo illam imperfectionem quia notitia divina repraesentat res pure comprehensive secundum omnes habitudines intrinsecas et extrinsecas rerum et in nobis est imperfectio quia concipimus res compositive vel divisive nam simplex intelligentia in nobis numquam potest esse falsa, et ita dicitur quod in deo simplex intelligentia est respectu utriusque partis contradictionis comprehensiva etiam immensa notitia et sive eveniat hoc vel illud nulla arguitur in deo mutatio. Unde si deus cognoscit evidenter antichristum fore et ponatur quod non erit per hanc viam salvatur quod, si non erit, tunc deus cognoscet eum non fore qui eodem intuitu adaequate deus cognoscit utrumque oppositorum.
Et hanc viam tenet
Sexta via
salvandi praescientiam divinam
cum contingentia futurorum
est quae dicit
quod inter divinam cognitionem
et quamcumque veritatem sit talis necessaria habitudo,
scilicet quod absolute et necessariam
sit deum omnem veritatem cognoscere
et quia aliquae veritates sunt contingentes,
ita contingens est habitudo
conformitatis dei intellectus ad illas veritates
ut
Et istam viam sequitur
Septima via est quam
ponit
Secundo sumit quod ad sciendum futurum contingens requiruntur plures notitiae aggregatae secundum plures habitudines et concursum qui Requiruntur ad hoc quod effectus producitur.
Tertio
dicit quod eadem notitia
sic aggregata poterit
esse alicuius notitia
et sine mutatione illius notitiae
ipsa potest desinere esse notitia illius,
et ponit exemplum,
nam capitur hoc complexum
sacerdos summus hoc sumit pro illo
qui est papa tempore
quo est papa praecise
et sine sui mutatione
desinit supponere pro illo
et supponet pro alio
qui loco ipsius
Octava via quod divina
veritas se habet ad omnem secundam veritatem,
ut vis
Iuxta istos modos concedere debemus plures propositiones.
Prima est non stat deum necessarium
scire illud quod dependet a voluntatis creatae libertate,
patet quia deum necessario scire
Secunda propositio deus praecise contingenter scit futura contingentia.
Tertia nullum futurum contingens necessario scit.
Quarta omnem quod deus scit esse futurum potest non esse futurum.
Quinta loquendo de posse
non
Sexta creatura de sua potestate illativa
potest facere quod deus esse ab aeterno eam praedestinaverit.
patet quia ipsa potest facere actum meritorium ratione
cuius deus eam praedestinavit vel quo fuit praedestinata
a deo stante lege. Simile diceretur de praescito
quia in potestate creaturae est aliquid facere
quod ab aeterno fuerit a deo praescita stante lege.
Ex quo sequitur quod quilibet praescitus potest esse
praedestinatus et econverso, ita quod est in potestate
praestiti ut fiat praedestinatus et in potestate
praedestinati ut fiat praescitus non loquendo tamen
de potestate demonstrativa sed illativa adiuncto tamen quod lex
stet additur tamen stante lege antecedens pro prima parte
est in potestate illativa voluntatis creatae. alia pars
est constantia legis stantis, Ex quo sequitur
quod aliquis habet in sua potestate illativa
quod sit a deo praedestinatus. Ex quo sequitur
Alii sunt modi salvandi concordiam praescientiae divinae cum futuris contingentibus qui poterit aliquo modo explanari.
Et ideo nunc accedendum est ad unam manuductionem gressam ut materia facilius habeatur descendendo ad materiam ponitur, unde consurgit tanta apparentia contra possibilitatem divinae praescientiae cum futuris contingentibus.
Prima causa est consuetudo audiendi facta existens indispositione hominis, nam vulgus habet de quolibet eventu quod ita debebat evenire.
Secunda causa est affectio excusandi mala
propter necessitatem et inevitabilitatem, nam infortunia
et mala naturae et mala
Tertia causa est ignorantia divinae immensitatis et assimilatio
cum nostra potentia cognitiva, quia in nobis experimur
quod non est in potestate nostra scire aliquod
contingens nec staret de scientia naturali quod
Quarta causa est praesumptio cognoscendi arduas veritates circa deum sine labore doctrina vel studio, nam cognitio divinae immensitatis declarat concordiam praescientiae divinae cum futuris contingentibus et maxime cognitio de altissimis veritatibus quae quinto vix potest scire institutio 20a annorum et tamen vetula vel vulgus dicit se habere huiusmodi cognitionem et ita de aliis actibus verum est quod dicunt se habere illas et tamen litterati et studiosi non possunt habere in studio plurium annorum et ideo mirandum est.
Quinta causa est defectus logicae quia
dicunt aliqui quod ex eo quod ordinatum est ita
erit vel ex eo quod non est ordinatum ita non
erit et ponit
Sexta causa est ex
mala consideratione modorum enunciandi
quod
Istis igitur impedimentis remotis tanquam impertinentibus accedendum ad manuductionem quae est imaginatio ad percipiendum materiam, ubi notandum est quod aliquae conclusiones demonstratae habent evidentiam intrinsecam vel ex aliis causis quod ex praemissis ex quibus deducuntur, unde una conclusio geometrica potest sciri per aliqua principia, licet ipsa habeat notitiam aliunde vel ex consuetudine audiendi vel ex persuasione rhetorica vel ex alia causa. Sed potest esse alia conclusio deducibilis quae nullam habet apparentiam nisi quantum per principia cogunt seu probant et illud habet locum in conclusionibus de quantitatibus non quadratis vel cubicis quae non sunt demonstrabiles aliqua demonstratione rationali, nec obiciunt se sub ratione apparentis, tunc dicitur quod materia de concordantia de praescientia divina respectu futurorum contingentium debet resolvi ad secundum genus veritatis quia non se obicit ex apparentia quantum est de se sed sufficit notitia et apparentia de principiis et causis quia deus est praestius omnium distincte et voluntas libere operatur.
Ex istis sequitur concordantia praescientiae divinae respectu futurorum contingentium quae non est de se apparens nisi ex principiis quoniam ipsa non habet apparentiam de se, sed sua apparentia provenit ex principiis via doctrinae.
Secunda via seu manuductio est
Et ad hoc est
Respondendum
est ad rationes circa praesentem materiam inductas,
et primo
Primo
respondetur quod
Pro cuius declaratione
praemittit
Et sicut per eandem volitionem
adaequate deus producit rem in esse,
et per eandem volitionem eam destruit
ita divina notitia
respectu unius veritatis est assensus,
et ille idem assensus est postea eius veritatis dissensus et
Et sicut per eandem causalitatem voluntas exit in actu producendo diversos effectus sumendo quod in deo rationes causales non sint distinctae ad intra, ita etiam scientia divina potest esse scientia diversarum veritatis uniformiter et adaequate se habens, et hic est differentia inter theologiam et philosophiam quia philosophus non capit quod idem inquantum idem, id est, omino existens uniformiter et eodem modo se habens possit in diversos effectus nec cadit in imaginatione philosophi. Ideo habuit pro principo quod idem inquantum idem semper natum est facere idem ex quo exierunt multae errores, sed theologus tenet oppositum, immo dicit quod idem inquantum idem ratione suae immensitatis potest in diversa aequae primo per eandem rationem qualem quae est ratione suae simplicitatis causam contentiva, et ita dicendum est de scientia divina quod res ratione suae immensitatis cum omnimoda simplicitate est formaliter assensus huius antichristus erit. Et per idem potest esse assensus suae oppositae, nam eodem assensu deus assensit respectu necessariae veritatis et contingentis nec omnino eodem assensu ipse assensit quod est summum bonum et quod antichristus erit.
Ex quibus
apparet istam consequentiam non valere
aeternum dei exempla adaequatur
Ex quibus apparet quod deus
sine sui mutatione potest aliquid scire noviter,
et sic patet
consequentiam non valere
quae est similis extra tamen istam materiam et hoc
sumendo quod unum infimum non sit maius alio etiam admittendo
quod infiniti ad finitum infinita proportio quod satis
Illud etiam dicitur ad tollendum
quod si in nobis non potest esse assensus contradictorum,
non sequitur propter hoc quin in
deo sit assensus contradictorum successione sine eius mutatione
et sicut dicitur de duratione infinita
ita posset dici de corpore infinito quod haberet
proportionem eandem ad pedale et ad bipedale,
non tamen ipsa adaequarentur inter se,
et ideo ratione immensitatis divinae notitiae
ipsa praevenit utrumque contradictorum
et utrumque sciret
nisi alterum extremorum esset falsum,
et sic divinus assensus est
Ex quibus omnibus sequitur clare compossibilitas
infallibilitatis divinae praescientiae
et eius immutabilitatis
cum mutabilitate scibilium.
Patet quia idem assensus
qui est adaequate respectu huius antichristus erit,
et tamen si antichristus non producatur
ille assensus erit dissensus illius met,
igitur ex eo quod divina scientia cognoscit antichristum
fore et quod potest esse notitia sui contrarii
nulla arguitur mutabilitas
ut per idem velle adaequate producit
Et iuxta hanc imaginationem dixerunt haec esse conditionem potentiae rationalis, scilicet quod uniformiter se habens possit in contraria, et hoc habet locum nedum circa divinam essentiam sed etiam circa libertatem creatam, quia ceteris omnibus adaequate se habentibus stat quod exeat in actum vel quod non exeat, nam staret quod voluntas produceret actum et eum non Recipere subiective et ideo omnino uniformiter se haberet prius et posterius.
Tertio potest intensiorem vel Remissiorem actum producere igitur si in potentia creata Reperiatur potentia ad contrarios effectus non est mirum si hoc sit in divina voluntate nec ex hoc arguitur eius mutatio et sic Resolvendo non est inconveniens dicere libertatem divinam immutabiliter et uniformiter se habendo stare cum mutabilitate contingentium futurorum, ideo ideo non est inconveniens dicere quod deus respectu futurorum habeat causalitatem liberam, quia idem est formaliter velle et scire in deo.
Et iuxta hoc
possunt glosari
Ex quo
sequitur quod creata notitia vel divina magis
Confirmatur
quia sicut
non repugnat divinae immensitati
quod uniformiter se habens
acceptet
Sed adhuc restat dubium si deus quantum est de se sit respectu utriusque partis contradictionis aequaliter notitia quomodo dicetur quod ipse magis est assensus huius quam illius si assensus sit indifferens ad utramque partem contradictionis nam videtur quod remaneat incertus si non possit altera pars revelari.
Respondetur
quod haec omnia consurgunt ex immensitate
divinae scientiae et habitudine quam habet ad qualibet
veritatem et posset sic dici de voluntate
quia ex quo ipsa est aequaliter
quod
Tamen
Et si arguitur,
igitur debet sic argui in deo
per locum a simili,
negatur consequentia
quia non est simile
primo ratione immensitatis divinae scientiae ut
possit futura contingentia certitudinaliter scire.
Sed bene cognoscimus evidenter praesentia quibus
non sequitur necessitas
quia non sequitur scio
Secundo,
ex varia habitudine scientiae
ad scibilia, nam scientia humana acquiritur
per concursum obiectorum scibilium mediate vel immediate.
Ideo ipsa dependet ab eis, scientia dei
Aliter respondet
Secundo, dicitur quod quilibet numerus mundi potest esse numerus praedestinatarum quia possent esse duo tantum salvati immo nullus esset praedestinatus si deo placeret.
Tertio, dicitur dato quod de lege esset numerus praedestinatarum ordinatus et ex lege taxatus adhuc quilibet viator posset facere quod non esset de numero illorum et quilibet praescitus posset facere quod esset praedestinatus quia potest facere quod in se est et tunc consequetur gratiam.
Quarto,
dico quod,
licet sit in potestate cuiuslibet privati viatoris
quod sit de numero praedestinatarum in nullius,
tamen potestate est quod numerus
Alia ratio
Ad
Alia ratio de minimo tempore et maximo, dicitur quod est dare minimum tempus per quod antichristus potest esse futurus et sic apparet quid dicendum ad rationes.
Post materiam concordiae futurorum contingentium cum divina praescientia, restat videndum de concordia revelationum factarum creatura cum contingentia. Secundum est difficilius priorem quia primum satis aptate reducitur ad immensitatem divinae potentiae cognitivae et eius actus quaequid immensitas non habet locum nec respectu potentiae creatae nec respectu eius actus, et sic circa hoc est maior difficultas quam circa praescientiae materiam quia prima materia est communis nedum theologis sed etiam philosophantibus. Secunda est specialiter theologis, igitur circa istam materiam tria faciam. Primo dabo satisfactionem in generali dando responsionem in ista materia, Secundo inducam obiectiones particulares materiam tangentis. Tertio veniam ad decisionem materiae determinando veritatem.
Quantum ad primum:
conclusio certa tenenda est quod revelatio
certa et infallibilis facta creaturae nullam
imponit necessitatem futuris evenientibus,
ita quod infallibilis cognitio
per revelationem est compossibilis futurorum contingentiae.
Ista conclusio probatur
primo sic
quia de facto
omnia futura contingentia
sunt animae christi revelata,
et tamen non propter hoc tollitur libertas arbitrii,
anima Christi cognoscit omnia quae Verbum
Confirmatur quia anima Christi vel Christus secundum hominem vel secundum animam cognoscit futurum iudicium, et tamen potest non fore, igitur conclusio vera. Maior apparet quia ipse erit executor illius iudicii, igitur non latet eum, nam ipse scit omnem dispositionem ecclesiae qua regit.
Secundo, affirmatur quia prophetae habuerunt cognitionem de futuris contingentibus quia per revelationem multa dixerunt contingentia et maxime christus qui fuit summus prophetarum.
Tertio confirmatur de fide, tam actuali quam habituali quia fides est revelatio sive actualis sive habitualis quia reducitur ad idem genus revelationum sine supernaturalium cognitionum.
Sed ut materia particularius aperiatur
arguitur contra conclusionem positam,
nam si conclusio esset
Secundo,
apparet quod consequens sit falsum
quia nullum bonum possum decipere
quia tunc in potestate mea esset
ipsum facere cadere a beatitudine,
igitur nec animam christi possum decipere
quae est beatissima et omnium beatorum caput,
Sed patet consequentia principalis,
nam dato actu contingenter
a me producibili per adversarium
quod anima christi
Secundo,
si conclusio esset vera,
sequitur ex hypothesi data
quod aliquis posset salvari ex falsa credulitate
et ex errore et ex mala electione
et aliquis posset dampnari
ex vera credulitate et bona electione.
Consequens est absurdum
et contra divinam misericordiam et eius providentiam.
Patet consequentia
et ponatur casus quod deus revelet
Tertio arguitur
quia,
si conclusio esset vera,
sequeretur quod aliquis in casu licite
posset desperare de sua salute et velle non salvari.
Consequens est falsum
quia desperatio est peccatum in spiritum sanctum
circa quod non cadit dispensatio,
nec est licitum quacumque revelatione facta.
Patet consequentia in casu quo praescito revelaretur veritas sui status,
scilicet finalis
Quarto,
arguitur,
si sic,
tunc in aliquo casu
staret quod aliquis obligaretur ad peccandum.
Consequens implicat et divinae bonitati repugnat
quia,
si necessitaret ad peccandum,
tunc exequendo legem obligatoriam peccaret,
nam si faciat conformiter ad obligationem,
tunc peccabit,
si non faciat conformiter etiam peccat
quia faceret contra legem patet consequentia ponendo casum
quod deus revelet
Quinto cognitio
futurorum contingentium praecipue clara infallibilis
et certa est propria divinae essentiae,
igitur non potest convenire alicui creaturae nec sibi communicari.
Tenet consequentia
alias probatur
quia cognitio
Sexto arguitur nulla revelatio est certa vel cum certitudine,
igitur conclusio falsa.
Antecedens arguitur nulla
revelatio potest evidenter sciri esse a deo,
igitur creatura habet dubitare semper
an sit dei vel alterius.
Antecedens probatur
quia quidquid requiritur
ad causandum revelationem in creatura potest
Confirmatur
quia omnis revelatio facta est
talis quod cum illa stat aeque
evidens iudicium de possibiltate ad contrarium,
igitur nulla potest esset per revelationem certitudo
vel
Septimo,
arguitur
positio quod revelatione
Octavo arguitur quia si conclusio esset vera, sequeretur quod illud quod iam est praeteritum posset numquam fuisse. Consequens est falsum. Patet consequentia recipiendo tempus quo christus oravit patrem ut transiret ab eo calix passionis suae, nam eventus ipsius in mundum vel eius passio potuit non fore, et tunc sequitur quod praeteritum potest non fuisset. Patet consequentia quia ingressus eius in mundum est causa totalis orationis, igitur si causa potuit auferi et eius effectus etiam, et sic oratione completa potuit christus non orasse.
Nono arguitur aliquae sunt veritates de praesenti quae non possunt creaturae revelari, igitur a fortiori nec futurae veritates. Tenet consequentia quia videtur quod minus repugnat veritati de praesenti quod reveletur quam veritatibus de futuro. Antecedens apparet de multis veritatibus habentibus reflexionem supra se ut de ista si alicuius revelaretur vel revelatur creaturae.
Decimo arguitur contracta
tota latitudine revelationum
nulla est in eis certitudo.
probatur per historias canonis,
ubi factae fuerunt revelationes
quae non habuerunt effectum
et maxime sint una de subversione
Dimissis aliis viis errandum circa istam materiam, scilicet revelationum contingentium futurorum, adhuc una est recitanda antequam veniam ad modum qui salvat futurorum contingentium facta revelatione, nam ista via dicit quod absolute possibile est revelatione de futuro contingenti esse falsam, ideo revelatione illa facta et lapsa in praeteritum dicunt quod necesse est illum cui facta est revelatio sic assensisse et potest oppositum revelationis contingere, et sic possibile est quod talis cui fit revelatio sit deceptus, et iuxta hoc isti salvant contingentiam non quod aliquis hoc non crediderit quia necessariam est quod crediderit eo quod transivit in praeteritum, sed non est necesse sit evenire sicut talis credidit.
Quod quamvis haec positio sit facilis ad sustinendum, obviat tamen articulis parisiensis quia ex hoc sequitur quod christus potest decipi quia facta revelatione sibi ad iudicium futurum erit. Concedendum est christum sic credidisse, modo si ponatur quod non erit, tunc christus erit deceptus.
Et illud concedit
Sed
Sunt alii modi producibiles in hac materia numero
Secundo,
notandum quodlibet concursus dei
in praeteritum lapsus contrahat necessitatem,
sicut bene sequitur deus egit
Alius tamen concursus potest imaginari pure
liber specialis ac obiectivus
qui non transivit in praeteritum,
ideo non sequitur
deus concurrit in tempore praeterito obiective
respectu
Et licet ista via esset satis subtilis, non tamen sufficit quia primo ipsa non est satis generalis quia illud non stat de revelationibus quae sunt in verbo non intuitionis immediate et obiective concurrentibus.
Secundo ista positio non salvaretur de revelatione prophetica.
Tertio non salveret quin anima christi unita verbo possit decipi sive concurrit obiective sive non, ponitur tamen quod illud quod ipsi animae christi revelatum est, tunc illud non tollit quin anima christi assensit, et per consequens quin ipsa decipiatur.
Sequitur positio tenenda in hac materia, pro cuius radice facilius intelligenda praemitto suppositiones.
Prima est tota latitudo a
assensum Revelatorum et est supra et alterius generis
ab assensibus naturaliter causatis ita quod tota latitudo
assensum Revelatorum est supernaturalis et hoc sive
terminentur immediate obiective ad divinum verbum sive
alicui aenigmatico ut assensus fidei, sive illi sint
Secunda supposito,
aliam habitudinem habent huiusmodi
assensus ad enunciabilia quod
Tertia suppositio, veritas assensum revelatorum magis respicit conformitatem ad primam veritatem, vel ad iudicium divinum respectu eiusdem veritatis quam ad sic esse sicut per talem assensum significatur a parte rei ut tali assensu dato iudicium futurum erit magis consideratur eius conformitas ad deum quam ad sic esse, nam ad eius veritatem non requiritur quod ita erit.
Quarta suppositio,
habitudo assensum revelatarum
ad conformitatem dei assensus
est pure essentialis et intrinseca,
ita quod volo dicere
quod assensus respectu futuri revelati antichristus
erit non habet necessariam habitudinem ad significatum,
immo potest eodem modo remanente in se
non significare antichristum fore,
ad divinum autem assensum
habet habitudinem intrinsecam et essentialem,
sic quod ei repugnat
Ex quo sequitur
quod nullus talis assensus creatus potest esse falsus.
Patet ex suppositionibus
quia intrinseca eius habitudo conformitatis
ad assensum divinum est insolubilis,
igitur non stant ipsum remanere
in esse assensus et non conformari veritati divinae,
et eodem modo imaginatur,
sicut entitas creata dependet ab entitate increata
insolubili dependentia utraque entitate existente,
et sic patet
quia talis assensus non potest esse falsus
quia semper est conformis divino
Notandum est quod in introductione huiusmodi materiae non possum ponere rationem ipsum probantis nisi evitando inconvenientia in quibus alii modi incidunt nec possunt evitare. et ideo dicitur, quod nullus huiusmodi assensus potest esset falsus quia semper est conformis speculo sive macula.
Secundo, notandum est quod sicut verbum contingenter est iudicium quod antichristus erit ita assensus Revelatus est contingenter iudicium illius, patet quia insolubilis est habitudo conformitatis iudicii creati ad divinum Iudicium igitur si unum est contingens respectu illius vere Revelationis antichristus erit est aliud modo illud de divino Iudicio est notorium igitur de alio.
Ex quo sequitur
quod omnis revelatio facta vel assensus talis
participat moralem perfectionem
Sed convenit intrinsece assensui divino ex natura propria
quod sit assensus
Secundo,
dicitur quod quilibet assensus habet quo
Ex praedictis infertur
quod revelatio facta respectu futuri contingentis est
quo distinctio necessaria,
licet futurum
Et ex hoc apparet quod ex tali assensu, non sequitur alia veritas naturalis formata qua enunciatur idem. Patet quia prima propositio in se considerata vel assensus est necessarius et illud quod sumeretur a nobis est una propositio meretur contingens.
Ex quibus apparet qualiter
nec anima christi
nec beati
nec prophetae
nec fideles possunt decipi
de futuris contingentibus
per revelationem eis factam.
Patet quia tota latitudo revelationum
est supra totam latitudinem assensuum naturalium
et habet necessarium conformitatem ad divinum assensum
et sicut divinus assensus est
Et per consequens sequitur quod
Octavo principaliter, sequitur quod isto non obstante quaelibet revelatio facta est certissima. Patet quia non contingit taliter assentientem decipi, immo non est possibile ipsum decipi, igitur huiusmodi assensus revelatus videtur inter alios potior et certior, addo tamen quod certitudo non capitur pro actu reflexo, nec causatur per actum reflexum supra assensum revelatum.
Ex quo infertur
quod stat aliquem esse certissimum de veritate,
et tamen non posse naturaliter se scire esse certissimum.
Patet de assensu revelato respectu futuri contingentis
de quo viator est certissimus,
non tamen potest habere actum reflexum de tali certitudine,
nam staret
si haberet certitudinem
quod iudicium erit
quod per illam certitudinem deciperetur,
et illa certitudo exiret
totam latitudinem assensuum revelatorum,
sed ut magis habeatur revelatio imaginatur
quod quaelibet revelatio se habet
ad modum radii dependentis a luce fontali
quia non potest stare in esse radii
quin corruat abstente luce conservativa,
et ideo dicitur quod revelatio est radius
dependens a luce prima in esse
Circa secundum sententiarum determinando aliquam materiam primi in materia de liberalitate introducendo materiam de praedestinatione quae adhuc est primi libri.
Quaeritur ista quaestio, utrum liberum arbitrium possit necessitari ad peccatum seu peccandum.
Et arguitur primo quod sic quia liberum arbitrium
potest necessitari ex accidente fatalis dispositionis causarum
de quibus
Et
Et
Confirmatur auctoritatibus philosophorum ponentium quod omnia futura de necessitate eveniunt. Unde aliquibus ponit quod possibile et necessariam non differunt nisi secundum nostram considerationem et ignorantiam quia videmus causas applicatas ad effectus futuros. ideo vocamus effectum possibilem et sic possibile et contingens nihil sunt nisi coincidant cum necessario.
Secundo confirmatur, quia istae mundus inferior regitur a causis
superioribus secundum sententiam
Secundo arguitur
ut arguebatur in prima distinctione quia deus vel voluntas
divina in actione creatae voluntatis necessitat
liberum arbitrium creatum, igitur antecedens. probatur quia voluntas
divina concurrit cum libero arbitrio creato praeveniendo
et huiusmodi praeventio non est in libertate liberi
arbitrii. et tamen est causa sufficiens, igitur necessitat
voluntatem. Ita quod arguatur sic deus vult praeve
Tertio, arguitur deus praecognoscit omnia futura et iudicat illa forae et illud iudicium est immutabile et simpliciter infallibile, igitur necesse est sic fore. antecedens pro prima parte apparet quia omnia nuda sunt et aperta oculis eius, sed pro secunda parte apparet quia ille est apud quem non est transmutatio nec vicissitudinis obumbratio, et alibi ait ego sum deus et non mutor. Consimiliter arguitur de determinatione divinae voluntatis quae ab aeterno fuit et est efficax, igitur nullo modo potest aliter evenire.
Ideo tenuit
Quarto arguitur sic:
deus animae christi revelavit omnia futura contingentia,
et impossibile est quod decipiat eam igitur necesse
est sic evenire. prima pars antecedentis est
Et etiam ex parte decepti est impossibile, quia sequitur anima christi est decepta, et unitur verbo igitur verbum decipitur tenet consequentia per communicationem idiotatum et scire cognoscere errare sunt praedicata quae habent fieri circa idem si anima christi deciperetur verbum concretive denominaretur deceptum et ob hoc est unus articulus condemnatus qui facit mentionem quod anima christi posset decipi ipsa existente unica cum verbo. unde si per imaginationem deus faceret quod antichristus non erit et faceret oppositum antecedentis, tunc verbum esset deceptum et anima unica verbo deciperetur quod repugnat nam si post revelationem antichristus non eveniret necessario, sequitur quod deus posset revelare falsum quod non videtur bene dictum.
Quinto,
arguitur causalitas voluntatis est naturalis,
igitur non potest ad opposita.
Tenet consequentia
ex
Confirmatur voluntas respectu sui actus potest seipsam necessitare,
igitur habet causalitatem naturalem. antecedens apparet
quia respectu cuiuscumque actus ipsa potest habere producere
ipsum quo posito producit actum et necessitatur
ad producendum patet quia potentia rationalis volens
aliquid et potens necessario facit illud et si non
Sexto, arguitur aliqua illecebra potest necessitare voluntatem, igitur ipsa non est libera. Antecedens apparet quia resistentia voluntatis est finita et activitas illecebrae potest augeri in duplum in triplum, et sic in infinitum, et tunc secundum proportionem maioris inaequalitatis accidentis illecebrae fiet necessario actio voluntatis quia si sit maior activitas quam resistentia, sequitur quod necessario voluntas aget.
Septimo, arguitur obiectum beatificum necessitat voluntatem ad eius dilectionem igitur antecedens probatur quia sicut prima principia se habent ad intellectum ita ultimus finis ad voluntatem sed prima principia necessitant intellectum ad assentiendum eis propter se, igitur ultimus finis necessitabit voluntatem et per consequens ipsa non est libera.
Secundo, nisi ultimus finis necessitaret voluntatem sequitur quod quilibet beatus posset privari beatitudine consequens est falsum, quia tunc animae beatae et angeli non essent confirmati si possent cadere. patet consequentia quia si respectu dei voluntas sit libera, ipsa posset suspendere suum actum et cessare a dilectione dei, igitur ponitur desinere esse beata.
Octavo arguitur quia libertas non ponitur in
voluntate secundum
In oppositum arguitur quia in scriptura
ostenditur clare libertas in epistola quae canitur de
sanctis ubi dicitur qui potuit transgredi et non est transgressus,
et ibidem innuitur potestas liberi arbitrii ad peccandum.
Ad idem est tota multitudo philosophorum approbatorum et maxime in moralibus,
et
In ista materia erunt octo articuli. primus habebit duas partes in quarum prima videbitur qui nomine fati intelligatur. In secunda parte videbitur seu tractabitur utrum corpora caelestia habeant efficaciam supra actus libere voluntatis seu liberi arbitrii quantum ad Regimen politicum. Alii articuli erunt secundum argumenta tacta ante oppositum.
Pro declaratione praesentis materiae,
sciendum est quod suppositum
est alicuius naturae ultimata subsistentia,
et hoc est ad declarandum illam difficultatem in materiae praesenti,
scilicet
quid notitiae suppositi intelligitur,
pro cuius intellectu,
notandum
Prima est tendentiae formae ad suum subiectum sive sit substantialis sive accidentalis, et dividitur quia quaedam est actualis et alia habitualis. Primum est nomen, exemplum secundi ut animae separatae ad corpus proprium.
Secunda est tendentia partis ad partem in ordine ad totius constitutionem et ex hoc consurgit unio partium continui et earum continuatis.
Tertia est tendentia locati ad locum proprium et naturalem, et hac tendentia tendit ignis ad concavum orbis lunae, quod est sibi conveniens locus et naturalis.
Quarta tendentia est naturaliter coexistencium seclusis prioribus habitudinibus tribus, et isto modo intelligentia tendit ad orbis praesentia et orbis ad praesentiam intelligentiae, nam intelligentiam non se habet ad orbem ut inhaerens forma nec aliquo modorum prius doctorum.
Quinta
est tendentia rei in suum ultimum
finem vel in causam conservantem,
et isto modo
cuiuslibet creaturae in deum aut insolubilis tendentia
quia sicut creatura sine efficientia
primae causae non poterit produci,
sic in conservari
modo non potest esse absque
Secundo,
notandum quod
praeter quinque habitudines
Tertio, est notandum quod denominationes concretive omnium tendentium in aliquid tamquam in subsistentiam vel tanquam in illud in quo subsistunt communicantur illi subsistentiae, unde et accidentia in toto composito naturaliter existentia sive inhaereant sive non, tamen toti composito seu subsistentiae omnes denominationes concretivas communicant unde proprie quam qualitas inhaereant materiae non tamen denominat eam qualem ut de causalitate sed subsistentiam principalem si totum compositum, similem est de substantiali forma quae licet materiae inhaereat non tamen materiae denominationes communicat sed toti composito quod in ultima subsistentia rei denotando ipsum vivens et non materiam primam quia proprie non vivit et sic de aliis denominationibus concretivis.
Quarto, notandum est quod tendentiae creaturarum subiacent divinae omnipotentiae et libero dei decreto sic quod sunt in potentia obedientiali ad taliter vel taliter tendendum iuxta beneplacitum divinae voluntatis.
Consequenter sequitur quod tendentiae
Ex hoc sequitur
quod,
licet compositum substantiale
Ex quo sequitur statim
quod quodlibet compositum substantiale
quod nunc est compositum vel subsistentia vel hypostasis
potest desinere esse suppositum vel subsistentia vel hypostasis.
Patet radice iam tacta
quia tendentia creaturae ad se
Ideo sequitur quod deus respectu cuiuslibet creaturae poterit esse subsistentia vel hypostasis vel terminus tendentiae cuiuslibet creaturae tamquam eius subsistentia et terminus subsistentiae ultimate ad quam creatura inclinatur.
Et hic radicatur difficultas materiae praesentis, et ex hac radice concluditur quod stat naturam humanam non tendere in se vel ad se tanquam ad eius subsistentiam propriam, et sic stat quod in deum tendant tamquam in subsistentiam ultimatam et principalem, et deo non reputat quin terminat huiusmodi tendentiam, nam explicando materiam sufficit quod creatura nullo modo tendat in se, secundo quod ipsa tendat in deum, id est, quod deus eius tendentiam terminet.
Et ex hoc sequitur quod deus sit huiusmodi naturae subsistentia et huiusmodi naturae suppositum vel hypostasis, et ex tertio notabili sequitur quod vi huiusmodi habitudinis subsistentiae deus sit recipiens denominationes concretivas tam naturae competentes quam accidentibus in eo subsistentibus.
Secundo sequitur
possibilitas et modus imaginandi
quod sit subsistentia humanae creaturae,
ita quod natura humana tendat
et appetat subsistere
et sic salvatur
quod deus est homo et rationalis,
et sic de aliis denominationibus
quae competerent naturae humanae
si per se subsisteret.
Et ista materia est difficilis ad explicandum,
ideo bene ait
generationem eius quis enarrabit
loquendo de utraque generatione verbi dei.
Ex quo sequitur tertio
quod nulla natura est essentialiter compositum
vel subsistentia nisi sint tria supposita et tres subsistentiae patet
ex deductione priori quia quaelibet creatura tendens ad sui subsistentiam
tendit tendentia pure contingenti et ab ea
Sequitur quarto quod quaelibet subsistentia creata poterit desinere esse subsistentia absque hoc quod aliquid a parte rei desinat esse, probatur ex variatione possibili tendentiae creaturae in propriam subsistentiam eo quod nihil a parte rei acquiritur vel deperditur vel variatur.
Unde dato quod
deus quamlibet creaturam
Secundo,
in alio casu non supernaturali stat
quod aliquis incipiat esse homo,
et
Ex quo sequitur quod
omnis res
Circa hoc notandum quod dubium est inter doctores,
utrum quaelibet res sit a deo
Et primo est una opinio
quod nulla res est a deo
Alii dicunt quod immo generaliter,
et sine dubio ista difficultas non
est nisi in vocabilis nec est realis,
nam si per
Pro cuius declaratione,
notandum est quod
Secundo notandum est
quod naturae creatae duplex
competit idioma vel duplicia idiomata,
id est praedicata proprietatem rei exprimentia
sunt duplicia quaedam competunt naturae creatae intrinsece et inseparabiliter
tamquam propria ut humanitati
Secundo est notandum
quod praedicata quae sunt concretiva et absolute
Ex praedictis patet quod unio hypostatica in christo est unio verbi ad humanam naturam virtute cuius persona divina sit naturae humanae subsistentia. Unde tollatur tendentia creaturae in subsistentiam suam, deinde quod deus sit terminus in quem tendat quia de facto deus sufficit et quod eius tendentiam terminet. Doctores tamen utuntur terminis extraneis in hac materia atque verbis armatis et deberent se resolvere ad terminos clariores.
Pro tamen maiori manuductione in praesenti materia,
imaginandum est quod iuxta
Alia est habitudo accidentis ad
subiectum quia subiectum est subsistentia accidentis et haec habitudo dicit perfectionem
in subiecto quod in eo accidens conservetur dicit perfectionem subiecti quia
ex hoc subiectum habet rationem finis et conservantis in quem alia res tendit
ideo haec habitudo sola est ex qua consurgit denominatio concretiva quam
communicat accidens suo subiecto, et sic circumscribendo quidquid imperfectionis diceret
in habitudine accidentis ad subiectum, diceretur consequenter quod respectu verbi
imaginatur humanitas habere habitudinem per modum
Pro tamen particulari declaratione materiae est advertendum quod deus utitur creatura generaliter tamquam instrumento et praecipue tanquam in bonis actionibus licet cum hoc servetur libertas ut dictum est.
Secundo notandum est quod deus poterit duplici modo specialiter uti instrumento. Uno modo ipsum movendo ad operationes speciales facultatem instrumenti excedentis. secundo quod deus non potest specialiori modo uti instrumento non tamquam extrinseco, sed simpliciter intrinseco ut anima potest uti instrumento intrinseco et extrinseco, intrinseco ut cognitio, extrinseco ut pes vel manus et istis duobus modis imaginandum est quod verbum utatur humanitate speciali, modo quantum ad primum uti humanitate ipsam elevando ad operationes suas nobiles exercendum. secundo modo utitur deus humanitate tamquam proprio instrumento ad proprias operationes exercendum.
Et iuxta hoc sequitur via quam tangit
Ex ista imaginatione et pro eius declaratione primo infertur quod humanitas christi nullo modo potest peccare unita. Patet ex duplici radice quia omnis effectus operatio est supra eius naturae facultatem et deus non poterit naturaliter inclinare ad malum speciali tamen inclinatione. Secunda radix est quia omnis divina operatio est esse sibi cognitio, scilicet humanitati et non potest esse repugnans cognitio vel volitio.
Secundo, infero quod haec unio est infinita et summa rectitudo. Patet quia ipsa est raptus in divinam bonitatem et hoc infinite supra quamlibet Rectitudinem igitur illa unio est infinita.
Tertio, sequitur quod haec benedicta unio est formaliter beatitudo. Patet quia ipsa est supremus gradus attingendi perfecte summum bonum, scilicet, ultimum finem igitur ipsa maxime est beatitudo.
Quarto sequitur quod beatitudo humanitatis christi non dependet ab anima vel humanitate, immo econverso humanitas christi dependet a beatitudine et eius subsistentia est beatifica simpliciter.
Quinto sequitur quod vi huius unionis humanitas
est potens respectu cuiuscumque effectus productionis,
immo est de facto causa
cuiuslibet effectus patet
quia humanitas sic est in deum rapta quod omnis
volitio dei est sibi volitio et cognitio et quidquid a verbo fit
ab humanitate fit, et sic apparet quod ex parte regiminis totalis spiritualis in
ecclesia militante, vel in regimine naturali et
Ex quo patet quod in primo instanti
suae conceptionis humanitas habuit divinum supra astra et ad
omnes causas secundas concurrentes ad sui conceptionem. patet ex universali illapsu
quo et omnia quae deus vult, vult et omnia quae deus cognoscit, cognoscit
nam deus communicavit sibi scientiam omnem quae verbum scit, ideo dicit
in rebus per tempus ortis
non fuit maior gratia
Et ex hoc potest salvari quod beata virgo
habeat supremumm gradum gloriae sibi communicabilem creabilem,
et tamen non est ita
beata sicut christus,
nam difficultas est inter doctores
Contra tamen hanc positionem arguit
Ad illud respondetur negando consequentiam quia subsistentia aliena non potest esse nisi infinita virtute cuius verbum concurrit infinito, modo vi huiusmodi unionis hypostatice verbum communicat creaturae non solum subsistentiam, sed denominationes concretivas communicat naturae humanae licet possit separari.
Sed contra arguitur
quia concessi quod deus poterit esse
subsistentia creaturae irrationabilis conceditur,
igitur ipsa beatificatur.
Nego consequentiam et causa est
quia,
licet deus communicet se
uniformiter creaturae rationali et irrationali,
tamen naturaliter intellectus
est capax beatitudinis
et irrationalis creatura non,
licet hoc non sit vi nec ex parte communicationis,
nam si assumptum esse capax,
tunc beatificaretur.
Exemplum est communissimum quia
cognitio posita in intellectu
immutat vitaliter potentiam intellectivam,
et tamen,
si poneretur in lapide,
non eum immutaret vitaliter
quia lapis nihil per eam cognosceret,
nec est lapis alicuius perceptivus,
et sic apparet quod
praesenti
Et
incompossibiles
Circa istam conclusionem,
Primum dictum
Secundo probatur conclusio praedicta
quia si cognitio esset
essentialiter et
Tertio
Secunda conclusio:
non ex habitudine potentiae ut activa
cog
Secundo, nisi conclusio esset vera,
Tertia
Secundo,
Quarta conclusio:
cognitio dicitur esse cognitio
Ex
quia non haberet illam tertiam
Secundum quod dictum fuit in divisione articulorum, in secundo
articulo erat videndum de differentia inter notitiam intuitivam et abstractivam quia
communiter doctores et philosophi utuntur istis terminis. Pro
Et primo, circa hoc est quiddam
Diceretur quod regula illa
dupliciter potest intelligi.
Uno modo
quod numquam
Et ideo est alius modus secundum quem regula debet intelligi,
scilicet, quod non est ponenda pluralitas sine necessitate,
Et ideo breviter contra positionem volo instare
quia iam satis responsum est ad rationem
quia
Arguitur igitur contra
eadem
Secundo
vel
Et ista duo
quantum sufficit
In ista materia
Contra
Item
Alia est opinio ita quod ipse imaginatur
Et ista positio est mirabilis propter illud 'esse perspicuum'
quia,
Hic est advertendum quod defectus habendi actum reflexum supra
actum suum rectum,
et difficultas etiam,
quae est causa defectus,
sit causa multorum
errorum. Unde ex hoc,
quod intellectus
Primum est
suam notitiam
Et ex isto sequuntur multi alii errores particulares quod,
Et consequenter vice versa est unum
diffunendo
potentiam
rei
Ex defectu et difficultate habendi
nota
superfluo
Item si sic,
illud fuisset ab aeterno,
Item si cuilibet notitiae
Alia est positio
Sed notitia abstractiva est talis naturae quod ipsa non sufficit,
nec est apta nata concurrere, ad eliciendum immediate iudicium de existentia
Et
Alia est opinio
Verum est quod, qui vellet sustinere
Item,
contra
Item talis species est insensibilis
quia non cadit sub aliquo quandoque
a non
Pro declaratione tamen materiae ut veniam ad modum quem nunc
intendo ponere, advertendum est quod duplex est modus sive gradus notitiarum
Loquendo vero de primis notitiis intuitivis,
potest dici quod
notitia sensitiva intuitiva et intellectiva,
quae immediate causatur ab illa sensitiva
est illa quae mediate causatur ab
Et si instetur contra: ponamus quod
Ubi advertendum quod, quantum ad hoc,
in
Et si dicatur contra:
multa cognoscuntur intuitive,
Et sic habetur quod per viam divisionis,
notitia intuitiva sensitiva est,
quae causatur immediate ab
Alia est notitia intuitiva,
quae non est sic posterior obiecto,
sed habet rationem prioritatis quamdam et talis
notitia
Et qui vellet habere diffinitionem generalem notitiae intuitivae,
ponatur per modum disiunctionis quod notitia intuitiva est
Advertendum tamen
Prima propositio:
quamvis Verbum non
Tamen
Quantum est de ista materia notitiarum intuitivarum et abstractivarum
quia doctores consueverunt tractare
istam materiam sub istis terminis.
Ideo etiam volo insequendo
doctores
In praecedenti lectione dictum fuit unde
notitia, et praecipue intuitiva, habeat
quod
Quantum est de se uno modo concurrit
pure effective,
concedere
fore
Et circa hoc prius notatum fuit quod
aliquae notitiae dependent a suis obiectis, immo
etiam veritates naturaliter a nobis causatae, et
quod anima plus posset mere
Item
diceretur quod non est improbabile
Quantum autem ad notitias abstractivas
circa hoc fuerunt dati modi causandi notitias
a
abstrahere absolutum
Circa primum de modo
quem
sensibilium
Et sic sicut est processus in infinitum
in huiusmodi speciebus,
quia quacumque data potest dari perfectior
quia quacumque data,
cum inter illam
et Deum
ascendendo
Alius est modus
abstrahendiis
Circa
Et
Et tunc consequenter imaginandum est quod
Ex istis
Alius est
abstractionem
nus
Et de huiusmodi
cognitione Dei
Unde
noticiam
Et ex hoc patet quod,
salva reverentia hyride
Respondetur dupliciter.
Uno modo negando quod causabit actum farinae,
sed correspondenter ad propriam
ul
Secundo diceretur quod ex propria specie calcis
cum habituali
Ex istis satis apparet
quod multipliciter de Deo possumus habere notitiam
simplicem et propriam absolutam. Uno modo ex conceptibus
propriis creaturarum possumus elicere conceptus
proprios ipsius Dei sicut dictum est. Secundo modo
ex proprietatibus communibus Deo et creaturis possunt
elici conceptus proprii ipsius, et in talibus est processus
in infinitum secundum perfectionem specierum.
Tertio modo
Ex istis possunt
inferri plura corollaria contra oppositum opinantes
et quanto plures imperfectiones
Sequens articulus immo
et duo sequentes prima facie videntur tangere logicam.
In primo enim debet videri utrum Deus et creatura
Hic tamen advertendum est quod doctores
non movent istam materiam
ad tractandum aliquid de logica,
sed ad imaginandum
Et breviter,
doctores in ista materia
secundum duo principalia
Et hoc est opinio expresse
Isto praemisso,
potest satis imaginari quod non habeatur conceptus
univocus creaturae et Dei.
Redeundo enim ad primum,
constat quod propter dependentiam
accidentis a substantia et propter eius imperfectionem, habebimus quod li 'ens' non
dicitur univoce de substantia et accidente, quia accidens non habet 'esse' proprie sed
habet solum inexistere.
Ita imaginandum est de creatura respectu Dei; non quod creatura
sit accidens et quod inhereat Deo, sed quod quasi per modum accidentis creatura non
habet proprie 'esse', ita quod habet
Verum est quia
Quantum ad hoc
b
Quantum ad primum ponit
quod conceptus entis est communis Deo et creaturis.
Unde ipse imaginatur
Unde sciendum est
for
Prima propositio:
Secundo ponit quod
Alia est opinio
Primus est ordo praedicatorum communium Deo et creaturis, de quibus dictum est quod inter huiusmodi praedicata communia 'ens' est primum, deinde 'vita', etc.
Secundus ordo imaginabatur praedicatorum propriorum Deo et nulli aliteri competentium, ita quod, sicut 'ens' est primum praedicatum commune, ita ab illo conceptu sumebatur unus conceptus proprius Dei significans formalitatem entis.
Ita imaginatur doctor iste quod ex parte rei,
duplex est ratio
obiectalis correspondens duplici ordini praedicatorum.
Isto praemisso
quia nihil est in Deo
Secunda conclusio:
omnis denominatio transcendens
intelligentiis
Tertia conclusio:
Quarta
Quinta
et
Et non est dubium
Verum est quod in ista materia non teneo quod sint ponendae
huiusmodi formalitates.
Ponendo tamen eas satis
Et breviter una ratio videtur esse postissima
ad ostendendum quod non
Quantum est de materia praedicamentorum
non plus usque ad aliam lectionem,
et
In isto
Circa istam materiam sunt variae opiniones doctorum et breviter
Unde circa istam materiam,
scilicet utrum Deus reponitur in aliquo praedicamento vel genere,
Secundo ponit quod dupliciter aliquid potest reponi in
praedicamento.
Uno modo tamquam terminus existens in
cordinatione
Tertio affirmative respondet ad quaestionem illam,
utrum Deus
p
Contra istam
Secundo, arguitur
Tertio,
arguitur supponendo radicem quam
supponit
Item conceptus substantiae non sibi plus competit prout est
praedicamentum quam conceptus sapientiae prout
Sequitur alia opinio quae ponit istam propositionem
magis describendo genus: quod genus est illud
Ex quo sequitur conclusio responsalis ad articulum quod Deo
repugnat esse in genere praedicamentali, et hoc ex quattuor,
x
Sequitur alia opinio
Secundo ponit iste doctor quod creaturae univocantur
inter se secundum praedicata
Alia est opinio
Secundo sic: genus habet suas species secundum esse superioritatis
et inferioritatis
eiusdem
Tertio
id
Pro concordantia aliquali et declaratione antiquorum doctorum in
ista materia
Quantum ad primum: praedicamenta instituta fuerunt propter
infinitatem rerum et infinitum modum se habendi ipsarum
Quin autem
Ad duo reducentes omnia
Alii vero consideraverunt totam latitudinem omnium rerum et isti
fuerunt
posiie
Alii vero posuerunt quattuor et superaddiderunt relationem et
actionem et passionem,
ita quod relatio distinguitur,
Alii superaddiderunt motum.
Alii vero posuerunt decem,
sicut
posuerunt
Advertendum est
Pro
Sed sine dubio antiqui philosophi
quantum ad hoc referebant se ad res et
Pro cuius
Item
Alia est via ponendo distinctionem formalem a parte rei,
licet
Alia est opinio
Alia est via antiquorum,
qui posuerunt universalia a parte rei sibi
correspondentia,
Et tunc ad rationes in contrarium,
quod Deus est in praedicamento
relationis, quia relative dicitur, etc.
Respondendum est quod non, quia relatio
Sciendum est quod quamquam fides
persona
perfectionis
sl
non
Item imaginetur quod Deus ostendat
deus
aliquantum
Item ex quo fides facit credere miranda,
scilicet quod una et eadem
res simplicissima est tres personae,
et quod facit intellectum abnegare semet ipsum et
Arguitur primo
Secundo
dicta
est
Item probatur quod posset
errare
Dicendum est ad rationes praedictas.
Deo
divinum iudicum
augente
impulsus
Ex dictis sequitur quod
natura
Contra
Ad istud dicitur quod transgressio obligationis pro tunc non esset
culpabilis, quia Deus contra suam misericordiam ageret obligando aliquem ad
impossibile.
Item
bonum
Item
Ad confirmatione de omissione iam responsum
Ad aliam quando
Quod autem si ponatur quod sit finita, sequitur ex hoc quod sit aliqua notitia creaturae perfectior. Probabatur, quia obiectem certae perfectionis causat notitiam sui certae perfectionis, et obiectum perfectius causat etiam perfectiorem notitiam, et cum sit processus in infinitum in obiectis creabilibus, sequitur quod tandem deveniretur ad aliquuod obiectem quod causabit notitiam sui perfectiorem quam sit notitia Dei. Nam si ponatur quod notitia ipsius Dei sit finita, habeat igitur certam proportionem notitiae albedinis; cum igitur sit processus in infinitum in obiectis creabilibus et correspondenter eorum notitiis, et semper perfectius obiectum causat perfectiorem notitiam, sequitur quod tandem dabitur aliquod obiectum quod causabit notitiam quae habebit maiorem proportionem ad notitiam albedinis quam notitia ipsius Dei finita.
Ista ratio prima
facie est apparens, tamen ipsius possunt esse variae
possunt esse solutiones. Primo igitur, quia tenendum est
quod ipsa est finita et finitae perfectiones, ideo
restat respondere ad rationem.
Unde
Verum est quod ista positio, licet sit
probabilis, quia non est contra fidem, tenui tamen in praecendentibus
lectionibus contrarium. Ideo ipsa relicta respondendum
est aliter ad rationem admittendo quod sit processus
in infinitum in huiusmodi notitiis obiectorum creabilium
quod tamen non admitterem, si concederem quod accidentia
reponerentur in genere perfectionis metaphorice
loquendo. Ideo repono accidentia extra latitudinem
illorum, quae constituunt genus perfectionis metaphorice.
Advertendum tamen quod non est proportionalis habitudo
notitiarum inter se sicut obiectorum a quibus
causantur et in hoc stabit fundamentum huius
dubii. Et causa est, nam valde bene possibile
est quod aliquod idem obiectum uniformi concursu
quantum est ex parte sui esset variarum notitiarum
diversarum specierum
Item eodem concursu causaret in angelo
notitiam perfectiorem et alterius speciei, si angelus
esset praesens, uniformi tamen concursu et inter alias
causas, una causa est, quia obiectum non est totalis causa huiusmodi
notitiae, sed potentia concurrit active ad
huiusmodi notitiam causandam. Et ideo non sequitur,
si aliqua multitudo causarum concurrit ad productionem
alicuius effectus, si una dupletur
vel augeatur quod effectus dupletur vel augetur.
Et ideo potentia diversificat effectum, quia si sic potentia
nobilior ipsa cum obiecto producit effectum nobiliorem,
et ex ista radice bene apparet quod non secundum
proportionem obiectorum est proportio notitiarum, immo
staret quod idem obiectum eodem concursu quantum est
de se in infinitum produceret diversas notitias
perfectiores et perfectiores secundum quod potentiae
quibus applicarentur variarentur continue ascendendo
secundum perfectius et perfectius. Et sicut
continue ascendendo secundum perfectius et perfectius
contingit quod idem obiectum causet infinitas
notitias, ita descendendo, quia sicut intuitivam
non
sensitivam
Quarto dicitur quod non dantur huiusmodi
proportiones,
sicut imaginatur
Alio modo potest dici quodlibet adhuc ad modum
loquendi communem et causa doctrinae admitteretur
quod aliquo obiecto dato
Respondendo ad istam rationem, ita quod data una notitia causata finita, non oportet quod obiecti perfectioris in duplo sit dupla notitia, immo data dupla ad illam forte non attingeret suprema intelligentia, si daretur. Et sic non oportet quod si visio Dei esset finita quod posset dari cognitio creaturae perfectior.
Sexto dicunt aliqui quod aliquo
modo visio Dei est infinita, licet non absolute, quoniam
scilicet in eadem specie posset dari maior et intensior.
Et istud dicit
Aliter respondet
Ista solutio non sufficit iudicio meo nec evacuat difficultatem.
Primo, quia impertinens est haec
de capacitate animae, utrum sit finita vel infinita;
quia capiatur angelus, vel ex quo est processus
in infinitum in obiectis secundum perfectionem, iste processus
suffi
Iterum non
solvit difficultatem, quia hic non arguimus de
intensione graduali vel perfectione graduum
eiusdem speciei, sed de perfectione specifica. Nam
graduum eiusdem speciei, eadem est perfectio intrinseca
et essentialis. Nam circa hoc tenendum est quod: albedo
mille graduum non esse nec perfectior quam albedo
unius gradus. Ex acquisitione enim novorum
graduum eiusdem speciei non acquiritur nova
perfectio essentialis. Ideo ubi agimus de perfectione
cognituum, agimus de perfectione specierum
et quantum ad latitudinem specierum, et non quantum
ad perfectionem graduum eiusdem speciei. Et sic adhuc
restabit difficultas, quia de huiusmodi perfectione
specifica,
Circa
istam materiam pro eius ampliori declaratione
sunt aliqua advertenda, licet solutio rationis
possit elici ex aliquibus iam dictis. Tamen
advertendum est quod nos possumus loqui de
essentiali perfectione notitiae quando quaerimus: 'utrum notitia
Dei,' etc. Et quantum ad hoc non videtur inconveniens quod
aliqua notitia creaturae esset essentialiter perfectior vel aeque
perfecta, sicut notitia Dei vel visio Dei A vel
B, si daretur, quia quantum est ex parte obiecti creati non
repugnat sibi quam talibus cognitio, quia obiectum
creata notitia infinita cognoscitur, sicut notitia
qua creatura cognoscitur a Deo, quae est simpliciter infinita
et immensa. Et ideo aliqua notitia est
infinite perfectior quam sit notitia animae Christi, quam
habet de Deo. Consequenter, quia obiectum non est causa totalis
notitiae, sed potentia active concurrit ad productionem
notitiae, ideo secundum concursum potentiae perfectioris potest
esse perfectior notitia de eodem obiecto ascendendo
continue ad perfectiores potentias. Et sic videtur
quod aliqua potentia cum obiecto causato causabit notitiam
perfectiorem quam sit per notitiam Dei A vel B.
Unde ponatur quod Deus concurrat finite
quantum ad effectum respectu potentiae debilis, producitur
tunc notitia Dei valde debilis quoad
speciem, et sic videtur quod aliqua creatura posset
producere nobiliorem qualitatem, quae sit
Secundo nos possumus quantificare notitiam quantum ad intentionem, et tunc non est difficultas, quia bene stat quod de creatura habeatur notitia intensior quam sit notitia Dei, quia sicut potest producere Deus notitiam sui ut duo, ita ut unum, et sic in infinitum continue dividendo, ergo etc.
divisionem
Quarto modo, potest conclusio intelligi
quantum ad speciem lucis in se, quia realiter
Deus est lux in se, immo quaelibet notitia
est quaelibet lux et species lucis, tunc imaginando
latitudinem omnem cognitionum, quae sunt quaedam luces.
Et primus gradus sit lux divina, quae
est prima lux. Tunc diceretur quod lux Dei semper
est perfectior lux quam lux cuiuscumque creaturae, quia
lux Dei est immediatior et propinquior
primae luci immediate et immediate emanans
a prima luce. Ut si comparemus lucem
solis ad lucem alterius minus lucidi: tunc
quaelibet lux solis, sive quilibet radius solis
esset perfectior quam lux, sive radius alterius
lucidi minoris, quia quaelibet lux sive radius
Quinto modo, potest una notitia comparari alteri
notitiae quantum ad perfectionem, quae est in habitudine
ad finem ultimum, vel ad finis ultimi consecutionem.
Et quantum ad hoc notitia creaturae est imperfectior
notitia Dei, quia notitia Dei immediate coniungit potentiam
cum sua luce et cum fine ultimo
in qua coniunctione consistit ultimata perfectio
creaturae. Et ideo quantum ad hoc notitia Dei tenet
supremum gradum. Et quantum ad hoc potest dici quod
creatura non posset habere notitiam de creatura perfectiorem
quam sit notitia Dei, ut illa quae ut ita
loquar sufficeret immutare potentiam creaturae
cum Deo. Et secundum illum modum, notitia creaturae esset
imperfectissima, quia multa sunt cognitiones creaturae quae
sunt omnino impertinentes ad finis ultimum
consecutionem. Et inter illas, quae sunt pertinentes
una est magis pertinens quam alia. Et ideo
Deus non indidit nobis quod nos cognosceremus
multa, quae sunt sicut angelus, quia eorum cognitio
non multum confert nobis ad salutem, nec
eorum esset nobis utilis, nisi quod in ea reluceret
divina essentia quae relucentia satis apparet in aliis. Ideo
quantum ad hoc notitia fidei est perfectior quam quaecumque notitia
alia, quia est ad fidem. Et licet non immediate dum
Sexto
Alio
modo potest attendi perfectio notitiae penes modum
repraesentandi comprehensive suum obiectum, et sic illa
notitia esset isto modo perfectior quae perfectiori
modo et magis accedit ad suum obiectum. Et
secundum hoc, ponitur hic conclusio: notitia Dei quaelibet
creata est in infinitum imperfectam et infinite modica,
quia quaelibet notitia Dei creata infinite distat
sive deficit ab adaequata comprehensione
sui obiecti. Ideo isto modo ipsa est imperfectissima,
quia quaelibet notitia creaturae magis appropinquat adaequatam
Unde uno modo creatura
debet
Ex istis statis apparet qualiter uno modo quantificandi notitias, notitia Dei uno modo est perfectior quam notitia creaturae; alio modo vero est e converso, scilicet, quod notitia creaturae est perfectior quam notitia Dei. Et secundum istas distinctiones respondendum est in ista materia, et sic apparet solutio istius quintae rationis.
Inter rationes inductas quaelibet tangit materiam tractandam.
Prima tangit finitatem potentiae perceptivae, et sic deberet quietari in finito, et sic Deus non esse obiectum fruibile, et sunt huiusmodi dicendi, scilicet, quod capacitas animae est infinita, scilicet quacumque notitia data potest per illam intensius cognoscere, et sic in infinitum tamen esse perceptivum ut est denominatio essentialis competit finitae creatae, quia denominatio posterior competit intensius quam prior, ut imaginando lineam entis incipiens a non gradu procedendo in infinitum, et tunc detur portio eius ut pedalis ibi incipit linea in infinitum ascendendo, et sic de aliis posterioribus, et sic posterior est perfectior, quia includit primam. Et ideo consequenter posterior denominatio participat intensius, et sic impossibile est posteriorem competere infinite, quia tunc esset infinite ens, et sic de aliis primis. Et ideo circa materiam non est intensio doctoris quod denominatio capacitatis creaturae competit infinite, ut est essentialis, sed solum ut est actualis[?accidentalis?].
Sed contra arguitur intrinseca capacitas non potest melius quantificari quam penes effectum, ut hoc maxime penes effectum intensum et non penes remissum quia quilibet intensum habet remissum, et sic ex magnitudine effectus cognoscitur magnitudo causae licet non ex parvitate. Parvitas ergo ex infinitate cognoscitur infinitas, ergo si est infinitae capacitatis, est infinite perceptiva, et ideo infinita.
Item quod cognitio animae Christi non est infinita, quia quamlibet talis species accidentum[?] est sub minima specierum substantiarum, ergo non est infinita.
Item tunc quaelibet natura intelligibilis esset aequaliter perceptiva, et sic anima humana esset aequae perceptiva, sicut suprema intelligentia si daretur.
Quarto sequeretur quod quaelibet rationalis creatura
beata circa[?] anima Christi in infinitum esset
minimus
Ad
istas rationes dicitur quod prima arguit de extrinseca
perfectione. Unde advertendum quod infinitas creatae
de qua loquitur quasi nihil ponit perfectionis
nisi accidentalis. Ut dato quod una ingredo[?]
efficeretur infinita intensive minus gradus lucis
excederet totam illam latitudinem, et sic ista perfectio
perceptitatis[??] extensiva non est specifica et essentialis,
sed individualis. Unde ipsam non est intensiva
quo ad speciem licet quo ad modum percipiendi,
et sic non est perfectior in specie quam minus gradus
notitiae in illa specie. Unde advertendum quod proportionaliter
perfectiones perceptionum diversificantur
specie secundum diversitatem specificam personarum ut capiamus
in esse perceptionis duas potentias ut
Unde licet anima Christi infinite percipiat
illa est infinitas individualis et non specifica,
et sic angelus per eandem qualitatem perciperet perceptivae
alterius speciei quam anima humana
Sed contra ascendamus per speciem notiarum anima non terminabitur ad unam sed procedet per omnes.
Sed argumentum non procedit
quia non loquiritur[?]
de perceptione specierum essentialium, sed de modo
percipiendi. Unde licet eadem perceptio in
anima Christi et angelo esset eadem speciefice,
tamen esset alius modus cognoscendi, et sic stat perceptiones
esse diversarum specierum in esse perceptionum,
et non esse diversas in esse absoluto
specifico, et sic licet sit processus in infinitum in modo
cognoscendi perceptivo, non tamen dabitur ultima
species perceptionis, et sic repugnat
quod anima Christi habeat infinitam perceptionem
secundum speciem, et per istum modum apparet quod potentia
Ad aliam rationem quae est de latitudine accidentium quod nulla potest esse notitia infinita, quia tota latitudo accidentium est sub tota latitudine substantiarum, dicitur quod non loquitur de perfectione specifica essentiali. Sed de perceptione in esse perceptionis quae hic ponitur infinita, nam latitudo perceptionis in esse perceptionis non ponitur in latitudine essentialium, sed accidentium. Unde si perceptio animae Christi potentia in angelo erit perfectior in esse perceptionis. Et etiam si poneretur in alia proportionata[???] perfectiori esse perfectior in esse perceptionis si ergo poneretur in suprema intelligentia infinita per imaginationem, tunc esset infinita perceptio, et sic solvuntur rationes per distinctionem perceptionis in esse individuali et essentiali vel in esse specifico et est esse perceptionis, et sic potentia potest dici infinita extrinsece illo modo quo notitia sua est infinita et est quaedam accidentalis perfectios. Unde non arguitur albedo infinita ex hoc quod est infinitorum graduum nisi accidentaliter et non extrinsece et non essentialiter sic est in proposito.
Tertia ratio argumenti de extrinseca perfectione, quia non est inconveniens quod quaelibet nulla intelligibilis sic aequae perceptiva illo modo dicto tamen quantum ad perceptione quo ad gradus est ordo secundum species, cum arguebatur quarto sequeretur quod rationalis creatura circa[citra?] anima Christi esset infinite modice beata.
Sed hic advertendum quod principalis pars beatitudinis, immo tota quasi beatitudo est obiectum et solum per accidens, requiritur formalis beatitudo, immo si obiectum posset communicari se ipso et anima posset coniungi se ipsa obiecto, non requireretur formalis beatitudo.
Secundo advertendum
quod licet appetitus obiecti sit nobis naturalis
tamen appetitus formalis beatitudinis non est nobis
naturalis. Et si est, non est cum limitatione certi
gradus. Ubi advertendum quod quantitas beatitudinis
formalis et appetitus eiusdem est secundum instinctionem
gratiae[?] et non naturae. Nam praecise beatus
tantum appetit de beatitudine formali quantum Deus
vult eum appetere, quia non est appetitus
certi gradus respectu formalis beatitudinis.
Ex hoc sequeretur[?] quod beatus non plus appetit
de formali beatitudine quam habet. Et sic non desiderat
esse perfectior quam est. Et sic quietatur.
Et sic est soluta ratio, quia totum residuum
Restat dicere quomodo potest sustineri finitas potentiae et sunt modi aliqui.
Primus est quodlibet anima sit finitae capacitatis naturaliter tamen per miraculum potest de potentia dei absoluta ultra suam capacitatem infinite Recipere. unde licet vas continens pintam de potentia naturali non potest continere nisi pintam, tamen deus per potentiam absolutam per penetrationem potest ponere infinita, licet per primum corpus repleretur tota. Et iste modus est quasi medius inter primum et communem modum quod potentia sit finitae capacitatis, tamen credere primum esse meliorem.
Alius modus est quod capacitas animae non terminatur ascendendo, sed descendendo ad modum potentiarum passivarum quae terminantur descendendo vel ad minimum a quo non possunt, vel ad maximum a quo propter debilitatem. et sic diceretur quod anima terminatur descendendo, et quod daretur ita Remissa notitia quae non sufficeret inmutare potentiam.
Aliam viam est quod quantum ad gradum terminatur et non
quantum ad speciem.
Unde imaginatur quod Realiter potentia perceptiva potest
esse ita intensa quod non potest esse intensior quantum ad gradum
ut licet anima non posset intensius percipere quam ut decem quantum
ad gradum tamen potest percipere per aliam speciem perfectiorem ut
decem tamen et per aliam nobiliorem ut decem. et sic in infinitum et sic
solveretur quod si esset unus qui tantam meruisset quantum est capax
quomodo posset ultra praemiari, diceretur quod per praemium speciei
perfectioris, tamen qui vellet dicere posset quod terminatur anima quo
ad gradum et quo ad speciem, tamen non posset venire
ad suppremum gradum cuius est capax quantumcumque viveret,
et ista est responsio
Verum est quod notat
hic
Primo subiectiva et ista est infinita, et anima aliter
se habet in recipiendo ut subiectum, quia se habet ut passiva, et aliter
in participiendo, quia se habet ut activa. et sic capacitas subiectiva
est infinita, quia secundum quod deus potest agere, potest Recipere, et tunc
si anima reciperet infinitam visionem, tamen finite perciperet.
Unde hic
Alia est capacitas eminenter contentiva et ista communicatur Rebus secundum perfectionem earum quia secundum quod res est perfectior secundum hoc plura eminenter continet.
Alia est repraesentativa et ista est in deo infinita, in creatura finita. et ista est duplex; quaedam formalis, quaedam obiectiva, et sic aliqua notitia potest dici infinite repraesentativa quia infinitorum ut transcendentia, ut ens et alia.
Alia est capacitas coexistentiva, et sic capere non est aliud,
nisi alteri coexistere.
et sic
Postquam ostensum est in praecedentibus quae sit intrinseca ratio diligibilitatis dei, nunc consequenter ostendendum est aliud idem quasi per effectum et hoc ex Radicibus praedictis, scilicet, ex habitudine conservationis et efficientis et habitudine creaturae ad deum.
Et circa hoc sit prima propositio quod creaturae ad deum et viceversa est summa propinquitas ex qua debet consurgere summa ratio diligibilitatis Resolvendo materiam si pater est causa filii a quo genere causae, tunc pater dicitur esse filio propinquus et sic deus dicitur esse propinquior effectibus ratione causae efficientis et finalis et terminantis dependentiam creaturae.
Ex quo sequitur
quod in infinitum in deo reperitur maior causalitas paterna et
materna superna amicitiae beneficientiae, purae honestatis,
delectabilis, et utilis quam in quocumque patre carnali. nam
consideretur radix paterna hoc est ratio diligibilitatis etiam et
cum ipso maxime reperitur causalitas materna
quia plus
facit ad effectum quam quaecumque mater carnalis et ita
resolvendo omnis amicitias quae Reperiuntur in creaturis
reperiuntur in deo.
Unde dicit
totum residuum mundi fecit propter homines
sequitur
ulterius quod nos omnes essemus nobiles nisi sponte degeneraretur
et sponte reduceretur in servitutem ultimam.
Patet quia habemus nobilissimum patrem
quia genus ipsius summus,
ut dicit
Sequitur ulterius quod pulchre dictum est ab
Unde advertendum quod in peccato est quaedam tristitia naturalis
vel identica cum natura.
ubi advertendum quod semper
ex inclinatione una naturali et alia contraria sequitur quaedam
tristitia.
Ideo omne peccatum habet rationem tristabilis, et
hoc dupliciter.
Uno modo quia ex repugnantia inclinationum
consurgit quaedam tristitia quasi naturalis, et per modum
primi motus.
Secundo modo potest imaginari quod
licet non consurgeret ex inclinationum repugnantia,
nihilominus potest imaginari
quod per modum sensus naturae ex inclinationum contrariarum
concursu sensus naturae percipiat
Ubi advertendum
quod
Sequitur ulterius
quod nihil ex nobis possumus tamquam ex nobis. patet quia
creatura non sufficit esse. et non sufficit de non esse ad esse
pro
Et sic patet quod quaerere utrum ex puris naturalibus possumus
facere aliquod bonum, si intelligitur virtute propria, respondetur
quod non,
tamen est advertendum quod proportionaliter sicut in politicis sunt
officia et ministri et illa quae sunt solum secundum exigentiam
officiorum in politia fiunt secundum cursum communem illius politiae,
ita causae naturales sunt iustitiae ad causandum varios esse
Sequitur ulterius quod optima est habitudo subiectionis creaturae per actus virium superiorum, quia optima est anima quando est transquilitas in Regno suo. et sic quando inclinationes virium superiorum sunt conformes cum inclinationibus naturalibus, tunc est pax et transquilitas in regno animae. et tunc optima habitudo creaturae ad deum, quia tunc est sic ordinata quod omnes actus suos ordinat in deum.
Sequitur ulterius quod sic deo subici est realiter nobilitari.
patet quia Realiter haec est fieri filium dei et iuxta
Sequitur quod in creatura habitudo subiectionis
est nobilior quam habitudo
Unam ad res infra se et minorum perfectionis quam sit et realiter et iuste potest eis dominari.
Aliam habet ad deum, et sic illa quae est ad deum est nobilior quam ut dominetur creaturae, quia habitudo creaturae ad creaturam non est ut creatura felicitetur nec perfecit eam, sed alia habitudo, scilicet subiectionis respectu dei perficit creaturam et felicitatur per eam.
Sequitur quod melius est animae christi per deo plene subici quam toti mundo dominari vel hypostatica unione Deo uniri. patet, quia huiusmodi, hypostatica unio non est de intrinseca sua ratione Requisita ad suam felicitatem. Et sic, sive huiusmodi unione anima christi posset esse sufficienter bona, et ita de dominatione, non autem sic est de habitudine subiectionis respectu dei, quia sive illa non haberet suum summum esse.
Sequitur quod nobilius est servire quam dominari quantum ad creaturam, ideo testatur scriptura servire deo regnare est, quia servire est nobilior modus respectu creaturae se habendi, immo sequitur quod regnare non habet proprie nobilitatem nisi ex subiectione quia tota radix nobilitatis ex plena subiectione ad deum consurgit.
Sequitur ulterius quod secundum proportionem subiectionis creaturae ad deum quantificatur eius nobilitas, quia quanto creatura deo magis subicitur tanto nobilior est et hoc quantum ad causam Radicalem et primam nobilitatis. Unde nobilitas quantum ad temporalia et dominos temporales potest dominari nobilitas. sed hoc non est ex prima causa et Radice nobilitatis.
Sequitur quod praelati et doctores ad maiorem gradum subiectionis obligantur quam inferiores simplices, doctores inquam ex gradu et notitia. nam ex cognitione dei et habitudine talis creaturae ad deum surgit quaedam obligatio ad maiorem dilectionem ipsius dei. unde dato quod non esset obligatio naturalis adhuc talis doctor deberet praediligere non esse quam deum non esse quia adhuc Remaneret factiva eius ut dictum est. immo posito quod magis de per se diligeret se quam deum tamen bene docta praeeligeret non esse quam deum esse.
Unde advertendum quod quando dicitur quod doctores et praelati magis obligantur etc. intelligendum est de doctoribus et hoc ratione doctrinae et notitiae quae in eis debet esse et de praelatis hoc est ratione officii et ministerii. unde advertendum est quod sunt varii gradus subiectionis creaturae ad deum.
Primus gradus est hominem velle sustinendum actualiter quidquid
deo placeret etiam adnihilationem et perpetuum cruciatum
et quantumcumque malum
Sed quantum est ex parte obiecti ille est maximus gradus subiectionis. Infimus autem gradus subiectionis est velle quidquid deus praecipit eam velle, ita quod est diligere deum sit quod creatura velit facere quidquid deus praecipit et obligat creaturam ad sic velle et fieri et vitare omne illud quod tenetur vitare et ad illud obligatur omnis creatura, quia debet velle implere quidquid deus praecipit et vitare omne quod prohibet et secundum statum augetur obligatio. unde praelati obligantur ad aliqua ad quae non obligantur simplices et theologi et Religiosi obligantur ad aliqua ad quae alii non obligantur. Et sic posset poni gradus, et consequentur propria ad supremum gradum obligatur.
Sequitur quod ad deum diligendum fruitione in via non obligamur primo modo, nec obligamur ad primum gradum subiectionis. patet quia numquam Reperitur in sacra scriptura quod creatura velit sic cruciari et sustinere talem penam pro deo. unde advertendum quod si occurrat huiusmodi materia, tunc creatura debet suspendere actum a consideratione talis materiae. unde si creatura consideret quod deus vult eam sustinere penam inferni creatura debet tollere huiusmodi materiam nec obligatur habere actum electivum, sed suspensivum.
Secundo dico quod in casu in quo eligeret sic cruciari, tunc esset actus magnae perfectionis, sed quia creatura propter sui debilitatem posset eligere actum contemptivum dei, ideo magis deberet suspendere.
Ulterius advertendum quod cum huiusmodi electione adnihilationis vel perpetui cruciatus contingit creaturam dupliciter se habere.
Uno modo absque
Remorsu inferiorum virium et cum efficienti
Alio modo, quia cum huiusmodi efficienti volitione staret Rebellio in inferioribus viribus, et sic staret quod talis creatura haberet huiusmodi volitionem et esset in caritate sicut in nobis stat talis Rebellio cum caritate ut de elemento, licet ex eius corruptione fiat mixtum.
Et deus vellet elementum
corrumpi, tamen deus ordinavit quod elementum, quantum
possit, Resistat suae corruptioni, sicut etiam possumus
Sed utrum possit esse talis creatura quae vellet perpetuo cruciari vel adnihilari absque remorsu aliquo vel inclinatione contraria, tenendum est quod sit de anima christi unde si non esset specialis dei ordinatio semper inclinationes inferiores essent subordinatae essentialiter superiori, et Ideo stante illa coordinatione affectio commodi numquam esset diformis affectioni iusti. unde anima christi est huiusmodi, quia semper vult complacere deo, nec in ipse est Rebellio virium inferiorum ad superiores. et sic actualiter vult si deo placet perpetuo cruciari sine remorsu.
Et sic patet qualiter creatura debet esse deo subiecta et quomodo tenetur eum diligere, quia tenetur facere quidquid praecipit et vitare quod prohibet, nec Reperitur altior gradus subiectionis in isto statu, tamen ad plura quam simplices obligantur praelati et doctores ut supra dictum est, etc.
Advertendum
est circa materiam motam quae realiter est materia praecepti
de dilectione dei et proximi quantum ad sui
Quantum est ad punctum materiae doctores satis concordant quod secundum ordinem rerum esset ordo dilectionum proportionalium, ut sicut deus est summe bonum sibi debeatur dilectio summe nobis et propter se quam in aliud non referatur. sed quia creatura est propter deum, ideo debet diligi propter deum.
Et in hoc sunt concordes, tamen discordia
est magna propter aequivocationem istorum terminorum
Pro aliquali tamen materiae declaratione ut solvantur argumenta alias inducta, nam fuit dictum quod solus deus est ordinatae fruitionis obiectum.
Contra hoc fuit argumentum aliquibus rationibus quia voluntas potest ferri in aliquid propter se quod non est deus quia bonum sub ratione communi boni potest diligi propter se et non propter deum sed propter se solum, quia est generaliter omnis ratio boni.
Pro declaratione materiae
sequendo viam
Prima propositio: non quodlibet ens potest esse fruitionis obiectum. probatur dupliciter primo quia aliquod est imaginabile quod non habet rationem boni sicut miseria, ergo voluntas non potest ferri dilectione in illud propter se.
Item, non esse non potest esse fruitionis obiectum, quia non potest diligi propter se cum nullam habeat rationem diligibilitatis nec appetibilis, sed solum rationem fugibilis.
Secunda propositio: quodlibet ens potest esse obiectum usus. Probatur quia circa quodlibet ens voluntas potest habere actum dilectionis relativum in aliud quia quocumque ente dato voluntas potest aliud magis diligere, ergo potest habere dilectionem quae est usus.
Tertia propositio: omne aliud a deo potest esse obiectum usus ordinati, immo debet esse, patet ex habitudine omnium rerum in deum, quia omnis res debet diligi propter deum tanquam finale bonum.
Quarta propositio: omne nolle est usus. Patet quia omne nolle est fuga quaedam alicuius disconvenientis, et hoc non nisi quia nocet amato, ergo omne nolle praecedit aliquod dilectum ratione cuius est fuga, ideo illa fuga ordinatur in amorem, igitur est usus, quia propter aliud magis dilectum.
Quinta propositio: quicquid
vult voluntas, vult propter se vel propter aliud. et
in ista propositione stat tota radix materiae praesentis,
probatur nam voluntas est causa per se ergo agis propter finem,
et hoc trahitur ex
Sexta propositio omne velle voluntatis est
usus vel fruitio. patet, quia voluntas non potest exire
in actum quin velit aliquid propter se, et sic est fruitio,
vel propter aliud et sic est usus et hoc ex illa
radice, quia non stat voluntatem agere quin agat
propter finem, sicut non stat agentia naturalia
agere nisi propter finem, quia finis est causa causarum,
quia agens non determinaretur ad aliquid certum producendum
nisi ex intentione finis, et sic finis in
omnibus agentibus habet rationem dirigentis, et cuius
gratia agens agit, et sic voluntas semper agit
propter finem et cum omnis actus voluntatis sit respectu
obiecti propter se vel propter aliud sic est fruitio vel
usus quia si propter se et sic est fruitio, si propter
aliud sic est usus, et hoc intelligendum est de
motibus deliberatis, et hic probatur per similitudinem,
quia intellectus cuicumque propositioni assentit, vel assentit
ei propter se hoc est propter eius evidentiam, sicut
principiis vel propter evidentiam sumptam ab huiusmodi principiis
modo voluntas se habet respectu boni, sicut intellectus respectu
veri principia ergo moralia respectu voluntatis voluntas vult
propter se, sed principia alia quae ordinantur in principia
moralia voluntas vult propter aliud, scilicet, propter principia
moralia quae sunt, bona propter se sic igitur voluntas
finem diligit propter bonitatem finis in se
media vero ordinata in finem diligit propter
Tunc secundum ista apparet in sequendo viam
Sed contra hoc est argumentum, quia bonum sub ratione boni in communi
diligitur propter se sine relatione ad aliud. Item idem actus
est usus et fruitio et sic fruitio habet aliquid creatum pro obiecto.
hic respondet
Unde consequenter ad rationem primam, cum dicitur possibile est quod intellectus praesentet aliquid voluntati sub ratione communi boni et quod dicet illud esse diligendum propter se.
Dicendum quod illo casu stante vel voluntas diliget illud bonum sub communi ratione boni ostensu propter se, et sic erit fruitio vel referet in aliud, et sic ex sua libertate poterit bonum sub communi ratione boni ostensum referre vel non referre. Sed contra replicatur, nam ponatur quod intellectus sicut praesentat bonum ita dictet vocari illud non esse referendum, nec etiam propter se diligendum, tunc videtur quod voluntas potest illi dictamini se conformare.
Dicitur quod voluntas non potest se illi dictamini conformare, et causa est quia ordo est essentialis causarum, quod causa effectiva realiter et essentialiter dependet a finali, nec in actionibus per se potest agens agere nisi fine Realiter concurrente in suo genere causandi, et sic casus supponit unum impossibile, scilicet, quod voluntas concurrat affective ad productionem alicuius et non propter finem et hoc est impossibile, unde sicut causa secunda non potest producere effectum nisi causa prima concurrente ita est subordinatio causae efficientis ad causam finalem, et sic casus est impossibilis quod voluntas extat in actum absque hoc quod per causam finalem dirigatur in agendo, et sic videtur argumentum evacuatum. sed replicatur contra possibile est quod aliquis ex pietate naturali det pauperi elemosivam absque hoc quod referat in aliud vel quia illud faciat absolute sine consideratione alicuius, ergo possibile est voluntatem exire in actum et non propter finem aliquem.
Respondetur et est
advertendum quod multi sunt actus voluntatis super quos
non habetur reflexio sic etiam continuit in intellectu
ideo stat bene quod in voluntate sit aliqua
intentio, licet non experiatur, sicut stat in intellectu
esse iudicium, licet non experiatur se non habere
illud iudicium et per hoc salvatur quod licet non
evidenter experiamur nos aliquid ordinare
Et sic non stat nos aliquid dare quin demus
propter finem, licet non experiamur ut quia
damus propter deum ex aliqua speciali volitione,
et sic datio elemosivae est usus licitus, vel
damus ex affectione
Contra dicta potest iterum argui
ponendo quod in patria deus appareat
alicui sic quod ille cui apparet nesciat,
utrum sit deus vel creatura, ponatur consequentur
quod nihilominus huiusmodi res appareat bona, et
ponatur quod voluntas eliciat aliquem actum amorum,
circa huiusmodi obiectum ex quo est bonum
hoc potest, tunc ille actus non erit usus
vel fruitio, non usus quia tunc exponentis
se periculo et
Item nec esset fruitio
quia eodem modo
se exponeret periculo et
Respondetur quod
stante casu voluntas non poterit exire
in actum quin peccet, quia sicut ratio probat
stante casu si frueretur vel uteretur exponeret
se periculo, ideo in isto casu voluntas
non exibit in actum sed tunc fortitudo
casum ponatur
Sed contra replicatur voluntas est realiter libera, igitur potest libere producere actum, igitur sicut est libera respectu productionis, ita est libera respectu relationis, vel non relationis ita quod non est maior libertas respectu productionis quam respectu relationis, ergo si potest producere libere, potest referre in aliud.
Et tunc si sic poterit non referre dicendum est quod licet voluntas producat libere actum tamen non habet modum actus in sua libera potestate, immo de necessitate modus sequitur actum, et sic non valet consequentia producit libere actum, igitur refert libere vel non refert et hoc est ex necessaria habitudine causae efficientis ad finalem quia non potest agi aliquid quin referatur in finem.
Consequenter restat solvere aliam rationem quando dicitur idem actus est usus et fruitio, ergo fruitio habet obiectum creatum. Circa istam materiam sunt diversi modi dicendi. Unde dicunt aliqui quod non stat eundem actum esse usum et fruitionem, unde fruitio actualis vel habitualis est causa usus, et sic argumentum esset faciliter solutum, tamen tenendo posset aliorum qui ponunt eundem actum esse usum et fruitionem, ratio faciliter solvitur quia est pure sophistica.
Unde dicitur quod, licet ille actus qui est fruitio habet pro obiecto rem quae est creatura, non tamen est illius fruitio, et sic non arguit contra conclusionem quia conclusio non vult aliud nisi quod non stat frui creatura, tamen fruitio est bene usus creaturae ponendo quod idem actus sit usus et fruitio.
Sed contra quia tunc deus et creatura aequaliter diligerentur ex quo est idem actus per quem diligitur deus et creatura.
Notandum pro ista materia quod deus multipliciter diligitur, uno modo appreciative, alio modo affective.
Circa primum est advertendum quod dilectio appreciative causatur
dupliciter. uno modo dilectio appreciativa est sequens iudicium
de divina perfectione, et solet quantificari secundum
iudicium praecedens in intellectu,
ut si
Consequenter dicitur quod de dilectione affectiva creatura potest diligi intensiori gradu quam deus, sed sufficit quod deus diligatur appreciative plusquam creatura et etiam dilectione nobiliorum speciei, et sic quaelibet dilectio dei appreciativa est infinita sed affectiva quantificatur secundum gradus intrinsecos per quos immutat volitivam potentiam, et consequenter non est inconveniens concedere quod stat creaturam intensius affective diligi quam deus, etiam in diversis suppositis, tamen dilectio dei semper est nobilior, quia est appreciative infinita, et sic ipsa est alterius modi quam affectiva, et sic ipsa est perfectior et melior, licet non intensior. aliter tamen solent aliqui capere appreciativa dilectionem, et vocatur dilectio qua voluntas optat tantum bonum inesse illi quod sic diligit, et sic est infinita respectu dei, quia creatura optat quod deus sit summe bonus et isto modo iterum dilectio appreciativa debet a prima, et sic est maior respectu dei quam respectu creaturae et sic licet creaturam diligamus ad infinitum bonum obiective, numquam tamen eam diligimus nisi ad finitum gradum beatitudinis, licet deum diligamus infinite tenendo, tamen quod idem actus sit usus et fruitio quomodo stat quod deus per eundem actum plus diligatur quam creatura.
Modus est, quia idem actus potest habere diversas habitudines ad actum vel obiectum et potentiam ut habitudinem quae est Repraesentandi obiecta et habitudinem quae est creaturae de tali repraesentatione exemplum in cognitione capiamus aliquod iudicium illud iudicium habet duplicem habitudinem ad animam. primo quia realiter repraesentat illud de quo iudicium est repraesentative. secundo certificat potentiam per tale iudicium. tunc capiatur habitudo prima quae est repraesentare obiecta et alia quae est certificare, tunc secunda est nobilior inquantum certificat quam inquantum repraesentat.
Aliud
exemplum capiamus notitiam quam habet beatus
in verbo de creatura. illa notitia duo repraesentat,
quia creaturam et verbum. modo respectu
verbi est perfectior et nobilior quam
respectu creaturae. quia beatificat respectu verbi et non
respectu creaturae et sic non est inconveniens quod actus,
qui est fruitio dei. et usus creaturae
habeat nobiliorem habitudinem respectu dei quam
Item solent aliqui ponere exemplum respectu principiorum et conclusionis, quia dicunt quod eadem est notitia principiorum et conclusionis, tamen illa notitia est perfectior respectu principiorum quam respectu conclusionis, et sic idem potest esse perfectius respectu unius quam respectu alterius et sic non tantum perficitur actus inquantum movet ad dilectionem creaturae quantum perficitur quando movet in ordine ad dilectionem dei, et sic illa ratio non militat quin sit tenendum quod solo deo est fruendum et etiam illa fruitio est nobilior dilectio respectu dei quam respectu creaturae.
Respondendum est etiam ad unam aliam rationem quae arguit quod nulla persona divina est obiectum fruibile, quia tunc esset tres rationes fruibiles. Dicendum est quod omnes rationes suppositibiles in divinis habent eadem rationem fruibilitatis et sunt idem obiectum fruibile, et beati habent respectu unius rationis suppositibiles eandem rationem fruibilitatis, sicut respectu alterius, et quia materia inferius tractabitur, utrum stet videre unam personam sine alia, ideo circa istam rationem non plus dicetur pro praesenti, et cetera.
consequenter restat solvere aliquas rationes prius factas
ad probandum quod non solum deo est fruendum, immo etiam
Unde circa hoc:
arguitur
quod creatura in casu esset deo
praeferenda,
nam ponebatur casus quod
Item, si ita detur, tunc sequeretur creaturam rationalem omnibus diebus vitae suae carere fruitione dei. nam sit unus debite informatus in lege divina et post baptismum in prima hora veniat sibi materia et casus subveniendi proximo, tunc tenetur subvenire. et in secunda hora veniat sibi iterum materia de subveniendo proximo. et sic usque ad finem vitae suae, ipse erit bonus et tamen numquam habebit in vita sua actum dilectionis dei, ergo.
Confirmatur creatura non tenetur frui deo. Patet duplici inductione.
Primo, quia nec in isto instanti, nec
in
Item non tenetur habere aliquem actum quia nec istum, nec istum quia quocumque dato per alium potest deum fruitive diligere et etiam cum minori potest frui, ergo non obligatur ad aliquem gradum, nec ad actum certe intensionis.
Ad ista, respondendum
est primo cum distinctione, quia in prima ratione, nam sic fruens
deo, vel fruitur ex officio occupatus circa divinum cultum
specialiter, sicut sacerdos in consecratione corporis
In primo casu, dicendum est quod
non tenetur subvenire proximo dimittendo divinum officium
in
Si autem sit persona privata,
tunc tenetur subvenire proximo,
et hoc secundum duplicem imaginationem.
Prima est
quia non semper tenetur ad meliiora.
Patet,
nam si aliquod praeceptum respectu dilectionis
proximum, et sit aliquod consilium arduissimum quod esset
summae perfectionis in illo casu consilium est potius omittendum
quam praeceptum, quia omissio praecepti esset peccatum, et non omissio
consilii. et sic in casu in quo concurreret consilium et
praeceptum incompossibilia fieri simul, tunc quis teneretur facere praeceptum et
non consilium. ideo ratione obligationis debemus magis
obedire quam ratione bonitatis obiecti in se. sic dicitur quod,
licet fruitio dei quantum est de se esset melior quam subvenire proximo,
tamen in illo casu
Secundo respondetur
iuxta prius dicta quod in isto casu subvenire proximo vel
velle subvenire proximum est fruitio dei, quia est dilectio
Sed instatur ponatur quod quis voluntarie fruens deo videat proximum in extrema necessitate et non subveniat sibi, tunc videtur quod iste fruitur deo, et tamen peccat moraliter quia tenetur subvenire proximo, et sibi non subvenit.
Dicitur quod casus est impossibilis, nec tunc frueretur quia si frueretur iam non esset in peccato quia non stat quod quis sit in peccato et diligat deum super omnia, ut videbitur. Etiam casus est impossibilis quia fruitio dei inclinaret ad executionem mandati, et illud esset subvenire proximo in illo casu, et sic fruitio dei in illo casu inclinaret quod creatura ab ea et converteretur subvenire proximo.
Tunc, ad aliud quando dicitur sic: 'aliquis adultus cui post baptismum sibi occurrat in prima hora materia de subveniendo proximo et in secunda, et sic usque ad mortem, etc.
Tenendo viam quod idem actus sit usus et fruitio, dicitur quod talis diligendo proximum et sibi subveniendo diligit deum. et sic, licet continue diligeret proximum et sibi subveniret, tamen continue diligeret deum, immo illa dilectio esset magis dilectio dei, et sic tenendo quod usus est fruitio faciliter solvitur casus.
Tamen tenendo quod usus distinguitur a fruitione dicitur quod stante casu isto numquam fuit obligatus in exeundo in actualem dei dilectionem, et ideo sufficeret in isto casu habitualis dilectio dei et caritas per quem haberet promptitudinem exeundi, ubi occurreret materia et possibilitas, et quia non occurrit, sed Impeditur propter materiam praecepti circa quod occupatur ideo adhuc non obligatur.
Immo circa istam materiam dicunt aliqui
quod etiam staret aliquem salvari qui tamen numquam in vita sua
habuisset fidem nec caritatem vel gratiam. et casus potest sic
poni: sit aliquis paganus adultus qui primo habet usum
rationis in
Unde in gratificatione sunt duo aliquid est ex parte creaturae, scilicet, una dispositio. prima, quae est in potestate creaturae sine gratia gratificante quam posita deus infundit gratiam, et tunc posita prima dispositione. sequitur secunda dispositio quae est infusio gratiae, et sic in illo casu ille per totam vitam suam fuisset in peccato, et tamen salvaretur. et illud concedunt plures.
Et similiter viceversa potest poni quod sit aliquis, qui
ab instanti sui baptizati fuerit in gratia, et tamen dampnabitur.
nam sit aliquis baptizatus, qui semper continet gratiam suam et
augeat semper suam gratiam. tunc praecipiatur sibi quod eliciat
actum
Et circa istam materiam potest probabiliter nominari
quod, ubi praecedit aliqua mora terminata ad aliquod instans,
iudicandum est in illo instanti quantum ad habitudinem creaturae
ac si creatura esset in illo instanti. verbi gratia solet poni
casus: sint
Et tunc de
Verum est quod circa materiam de illo casu in quo
quis disponeret se et in tempore dispositionis decederet,
tunc quaereretur, utrum salvaretur. tamen dicitur quod casus non est possibilis lege
stante, quia deus ordinavit, quia quicumque salvabitur realiter
fuerit vel sit decoratus virtutibus et gratia. et sic non erit
casus possibilis, quia ordinatum est quod nullus salvabitur, quoniam
Consequenter in ista materia, quia tactum est quod numquam quis in aliquo instanti tenetur frui deo, dicitur communiter quod tenetur in aliquo, licet in nullo teneatur.
Sed ista responsio non videtur sufficiens. Primo quia creatura existens in culpa tenetur se disponere ad fruendum deo et Realiter obligatur ad fruendum deo in isto instanti terminante suam dispositionem.
Item creatura tenetur frui deo quotiens materia praecepti sibi occurrit.
Item creatura tenetur facere occurrere
materiam praecepti de fruendo deo, quia tenetur exire in actum
fidei, ut deum collat. ideo tenetur pro aliquo tempore limitato
frui deo. Etiam, quia in quolibet die recipit bona, ideo tenetur
Item tenetur facere orationes contra temptationes diaboli, ergo requiritur et tenetur exire in actum et facere sibi occurrere materiam de fruitione dei et hoc secundum gradum status, nam praelati plus tenentur quam simplices, quia eorum vita debet esse activa et contemplativa. et sic non est verum quod in nullo instanti creatura tenetur frui Deo, immo in multis instantibus tenetur frui deo.
Unde praeceptum de dilectione dei
quantum ad habitum obligat ad semper, non quod semper. unde praecepta
affirmativa obligant ad semper, licet non quod semper, id est, sum obligatus
semper ad habendum habitum dilectionis dei et sic de aliis, id est, numquam
est
Circa tamen istam materiam est advertendum praecepta affirmativa
obligant ad frequentius quam negativa contra commune dictum.
unde dicitur communiter quod negativa obligant ad semper
Et illud non est prima facie fundamentum loquendo de impletione praecepti neganti. Unde adimplere praeceptum negativum non est non facere illud quod est prohibitum. nec sufficit ad praecepti neganti impletionem. Probatur quia tunc quilibet dormiens impleret in finita praecepta negativa et infinite meretur, quia infinitorum malorum prohibitorum nullum faceret, et sic infinite meretur, tamen dormiens. Et per consequens adimpletionem praecepti negativi ultra non facere illud quod prohibetur Requiritur alterum duorum, scilicet actualis fuga et Refutatio obiecti prohibiti. verbi gratia ad impletionem praecepti de non furari requiritur praesentia rei furabilis et motio ad hoc. et tunc ex parte voluntatis requiritur detestatio illius et fuga, quia voluntas refutat sibi prohibitum.
Et posset etiam poni gradus secundus quod adveniente
materia furti voluntas resistat tali motioni, id est, non eliciat
velle
Et sic frequentius obligamur ad implendum praecepta affirmativa quam negativa. Patet quia frequenter obligamur exire in actum dilectionis dei, scilicet, vel propter actiones gratiarum vel quia materia occurrit et sic de aliis, vel propter cultum. Sed ad praecepta negativa non obligamur, nisi materia occurrat. Unde si non occurreret materia furti non adimplerem praeceptum de non furando, et sic staret quod aliquis in vita sua non adimpleret praecepta negativa quia nullum occurreret. Sed quia transgressio negativorum est valde mala, ideo multi se posuerunt in religione, licet non propter hoc adimpleant illa negativa, quia non eis occurrit materia, tamen ad habendum communem intellectum, quando dicitur praecepta negativa obligant ad semper et pro semper, hoc inter de aliquali impletione non de totali, quia illud quod est non furari non est totalis adimpletio illius praecepti, non furaberis, tamen executio numquam est licita.
Ideo omnino prohibetur ad semper et non
pro semper non exequi, licet exequi non sit adimplere
quantum ad aliam rationem nulla fruitio cadit sub praecepto,
Unde sicut aliqui obligantur frequentius quantum ad partes temporis, ut dictum est, ita intensius aliqui obligantur quantum ad partes dilectionis. De alio sufficit quod obligentur ad aliquem, licet ad nullum obligemur, et illud est sophisticum, nec procedit ad intensionem loquentium, tamen si intelligeretur quod quilibet minimus gradus dilectionis sufficeret, et tamen est praeceptum frui deo, et tunc diceretur quod numquam adimpleretur praeceptum quoniam ibi esset consilium et adimpleret consilium. unde praeceptum est quantum ad fruendum. Sed consilium est quantum ad fruendum in tanto vel tanto gradu.
Et sic patet qualiter debemus diligere deum et frui deo, et tenetur exire in actum fidei. unde imaginandum est quod actus fidei nos facit exire in actum dilectionis. Unde, quia eximus in actum fidei de incarnatione et de creatione mundi de redemptione et de passione et sic de aliis, ideo circa talia multas dilectiones debemus elicere, etc.
In praecedenti lectione responsum est,
ad
Continuando aliqualiter materiam arguitur quod liceat cessare
a fruitione dei simpliciter et quod, in casu, fruitio dei esset
peccatum. et ponatur casus quod detur
Ad istam rationem multipliciter est Respondendum quia supposito, et hoc intendere tenere in sequentibus quod non stat quod aliquis fruatur deo sit in peccato mortali. ude ad argumentum, dico multa.
Primo
dico stante casu creatura rationalis potest transgredi praeceptum,
quia stante casu potest nole conformiter ad praeceptum
sibi datum quo dato Realiter transgreditur
praeceptum, scilicet, nolendo divino praecepto obedire. Sed per hoc
Secunda propositio: non stat creaturam elicere huiusmodi fruitionem stante prohibitione sibi facta. patet quia tunc meretur et peccaret simul. et ex hoc sequitur quod huiusmodi praeceptum non potest immediate transgredi. et voco immediate quod faciat directe oppositum, scilicet, quod faciat sibi prohibitum. patet quia prohibitum est quod non fruatur, et si non fruatur adimplebit praeceptum, et tunc erit in gratia, quia frui est deum diligere super omnia, et per consequens esse in caritate, et sic casus est impossibilis.
Sed contra: fruatur
Item creatura post
Item voluntas non potest subito cessare ab
actu suo, et tunc ista consequentia est bona voluntas fruitur in
Item voluntas quae fruitur in
Pro solutione ad istas rationes, aliqua sunt advertenda.
Primo advertendum est quod respectu fruitionis Dei concurrunt tres causae principaliter et subordinatae, scilicet, specialis dei assistentia et coefficentia et nedum quo ad productionem, sed quo ad conservationem.
Secundo concurrit
specialis
Tertio est concursus liberi arbitrii.
Ex quo sequitur quod a speciali dei coefficentia et
Tertio notandum est quod deus respectu actus mali non potest specialiter
concurrere movere vel influere, nec etiam caritas, nam dictum est
Ex quo patet quod non stat
stante casu actum fruitionis durare ultra
Et tunc ad primam rationem creatura non
cognoscit distincta
Unde
si creatura non posset
Advertendum tamen est quod casus
posset sic poni quod repugnaret legi ut si creatura
de
Ad secundam, creatura habet aequalem
libertatem post
Hic respondendum est quod nullum videtur inconveniens quod Rei permanentis
in esse sit dabile ultimum instans, quia hoc habent
et ita de caritate, nam si aliquis
incipiat peccare et successive, tunc dabitur ultimum instans caritatis,
quia in illo instanti successivo erit caritas, et immediate
post illud non erit caritas. Et si
Respondetur quod res potest
vocari corrumpi, quando desinit esse, et sic Res corrumpitur quando est,
scilicet, in instanti in quo ultimo est. secundo dicitur quod quando Res corrumpitur,
non est dandum aliquod instans in quo verum sit dicere quod in isto
instanti res corrumpitur, sicut valde bene staret quod
Ad aliam, nego istam consequentiam voluntas vult in hoc instanti, ergo volet post immo voluntas potest subito cessare ab actu suo verum est quod in volitionibus ad quas voluntas se sola cum influentia dei generali concurreret quod voluntas non posset subito cessare ab actu suo.
Ad unam aliam rationem quae fuit tacta prius quod Deo est utendum et creatura fruendum et ponebatur casus de aggregato divinitatis et humanitatis in christo, quia illud aggregatum est magis diligendus quam pater vel spiritus sanctus.
Item christus est magis diligendus Christus est magis diligendus quam pater, quia ratione fraternitatis in christo additur aliquid diligibilitatis, etc.
Item, tota caelestis curia est magis diligenda quam deus solus.
Item, humanitate Christi est utendum, ergo Christo, ergo Deo.
Item fruitio humanitatis christi est illicita, ergo fruitio dei est illicita per communicationem idiomatum.
Ad ista, responsio de humanitate christi et verbo sicut communiter dicitur christus sumpsit pro verbo cognoscendo humanitatem sibi convictam. et tunc christo est fruendum nec christus est magis diligendus quam pater vel spiritus sanctus. nec ullus gradus diligibilitatis correspondet humanitati, nec ratione dei, quia deus est fons totius bonitatis et diligibilitatis, nec alia a deo sunt de se diligibilia, nisi inquantum reducuntur in deum, et per hoc apparet de caelesti curia incluso deo. unde dicitur quod agregatum ex deo et beatis non est magis diligendum quam Deus.
Sed contra arguitur illud aggregatum est diligendum et non usu, ergo fruitione.
Responsio hic quod proprie illud
aggregatum non est unicum obiectum rationabiliter diligendae, sed si illud agregatum
est diligibile illud aggregatum propter Deum est diligibile usu,
et tunc voluntas respectu illius multitudinis si Recte diligat
eliciet et constituet sibi duo obiecta, quia eliciet fruitionem
Consequenter quando dicitur humanitate christi est utendum, ergo christo est utendum,
nam bene sequitur
Respondetur est primo quod quamquam sic decet de obiecto usus vel fruitionis intelligendum est de obiecto per se usus et de obiecto per se fruitionis et sic solus deus est per se obiectum fruibile et non utile per se et immediate. unde si esset obiectum utile hoc esset per communicationem idiomatum.
Alia est responsio melior scilicet negando quod sit communicatio idiomatum quantum ad ista praedicata uti et frui.
Ubi advertendum quod humanitas aliter se habet respectu cognitionis quae immediate causatur ab ea et respectu dilectionis. nam respectu cognitionis se habet obiective. concurabat enim obiective ad intuitivam sui visionem in potentia sensitiva vel intellectiva non autem concurrebat sic respectu dilectionis ordinatae, ideo non sequitur humanitas christi est immediatum obiectum respectu notitiae, ergo est sic immediatum obiectum respectu dilectionis, ideo licet ista praedicta videre tangi communicarentur verbo ratione humanitatis assumptae. non tamen sequitur quod diligi, et causa est, quia dilectio non est ita ab humanitate, sicut visio, quia videre est sibi magis intrinsecum quam diligi, quia videre concurrit effective principaliter et causat sui notitiam et sic est sibi intrinsecum, non autem sic concurrit ad diligi naturaliter et immediate, quia stat bene quod videatur et non diligatur.
Et sic neganda est consequentia humanitate
est utendum, ergo christo, quia illud praedicatum, scilicet, uti non
communicatur supposito, supposito quod communicaretur naturae assumptae. et ita
non sequitur
Aliter dicunt alii quod vi communicationis idiomatum non oportet quod illa praedicata videre tangi communicentur verbo, tamen quia illud est contra scripturam, quia dicitur quod deus visus est, ideo non teneo illam viam tenendum est tamen illa consequentia est bona videt humanitatem christi, ergo christum. non tamen sequitur iste diligit christum fruitive, ergo diligit humanitatem Christi fruitione quia non communicantur huiusmodi praedicata.
Alia ratio
fuit et ponebatur quod
angelus satanae transfiguratur se in angelum lucis,
Ubi advertendum quod fruitio creaturae est essentialiter deordinatio, sicut odium dei est essentialiter malum. non quod illa qualitas sit essentialiter mala, sed ad istum intellectum quod non stat creaturam odire Deum quoniam sit mala, ita non stat quod creatura fruatur creatura quoniam sit deordinatio et adversio a Deo et conversio ad creaturam.
Nec posset Deus salvare quod esset debitus ordo fruendi creatura.
Item, fruitio est exhibitio summi honoris in quantum est ex parte
creaturae fruentis modo quod summus honor exibeatur creaturae
est idolatria et est malum creaturae et totius universi, et
per consequens illud malum homo potest esse licitum. et sic quantum ad hoc
magis tenendus est
Nunc
ad
Respondetur quod stante ordinatione communi non est
casus possibilis quod creatura habeat ignorantiam invincibilem
de creatura quod sit deus. nam si creatura facit quod in se est
deus non permittet eam in talem ignorantiam corruere. unde
sicut deus non potest immediate decipere creaturam. Ita deus non
permittet creaturam facientem quod in se est errare immo
Revelabit sibi quid sit faciendum circa finem ultimum.
ideo omnis casus
Prius factae fuerunt aliquae rationes ad probandum quod naturalis tendentia et inclinatio naturalis et primaeva posset esse mala et contra ordinem debitum.
Arguebatur primo contra illud dictum,
sacrae scripturae ab
Pro solutione
istius est advertendum quod in statu naturae integre iustitia
originalis se habebat tamquam habitus conservans perfectam
obedientiam virium naturalium et virium sensitivarum sive
alium, et generaliter virium inferiorum ad rationem ita
quod generaliter originalis iustitia subiciebat omnes vires
inferiores ad rationem et obedientiam rationes, ita
quod in Regno animae erat perfectam pax et transquilitas
et erat perfectam obedientia virium inferiorum ad rationem,
sed propter peccatum
Ubi advertendum quod in viribus inferioribus duplex est inclinatio primaeva, scilicet quae non tollitur et superveniens, quae est fortior et vincit primam. Unde imaginandum est quod vires inferiores habent illam inclinationem ad debite obediendum rationi tanquam superiori quam inclinationem habuerunt ab initio, nihilominus tamen cupiditas quasi tyrannice trahit et cogit eas ad rebellandum rationi ac si esset dominus, qui tyrannice cogeret subditis, Ita cupiditas inclinat inferiores vires inclinatione vincente inclinationem naturalem, et intantum vicente quod sufficit ad executionem malorum operum, et ideo natura prona est ad malum, quia inclinatio cupiditatis et tyrannidis est vehementior quam inclinatio naturalis, ideo a proportione minor aequalitatis fit operatio ad malum, et sic patet quomodo ratio solvitur et quomodo natura prona est ad malum, quia in maiori proportione movet cupiditatis quam inclinatio naturalis intantum quod sufficit ad executionem malorum operum et tanta est inclinatio ad malum quod tota anima male requiritur, nisi per aliud, scilicet, per caritatem Iuvetur quia cupiditas totaliter inclinat et eius inclinatio et pronitas tanta est quod non potest homo ad bonum inclinari, nisi per caritatem iuvetur, et tunc quando caritas inclinat inferiores vires obediunt inclinationi naturali, et tunc dominatur ratio et voluntas, et ita patet qualiter illa Ratio est solvenda.
Posset tamen hic dubitari utrum illa tyrannis et deordinatio fuerit solum in homine, et quantum ad hoc potest probabiliter dici quod non solum in homine fuit huiusmodi cupiditas, sed in toto regimine corporalis naturae praecipue corporalis infra concavum orbis lunae variata fuit armonia, nam sicut vires sensitivae rebelles sunt ad rationem, ita animalia quae in statu innocentiae obedissent primo parenti et homini modo sibi rebellant.
Item quantum ad fruitionem terrae maledicta fuit. et quantum ad alimenta pro statu innocentiae, opera ministrasset nunc autem germinat spinas et tribulos.
Item
inter elementa fuisset actio et passio, quae non fuisset in
Sed restat adhuc dubium utrum
inclinationes naturales, scilicet in viribus naturalibus, sint ita intense
sicut in statu naturae integre vel Remisse. nam quandoque quis
non sentit se inclinari, nisi secundum inclinationem cupiditatis,
potest utrumque dici et quod sunt Remissae in aliquo gradu,
licet non totaliter sublatae, quia doctores videntur dicere
Et ergo ex illa imaginatione patet quod natura humana derelicta sibi semper corrueret et tenderet in malum, quia multum fortior est cupiditas quam inclinatio naturalis.
Sed iterum fortior est caritas
quam cupiditas. Ideo bene operatur homo cum caritate, ideo adveniente
caritate, diminuitur cupiditas
quia dicit
Secundo arguebatur:
sequeretur quod ex puris naturalibus aliquis posset facere bonum et
attingere deum ex quo inclinatio naturalis est adhuc et ideo
quis insequendo inclinationem naturalem attingeret deum,
et sic sequeretur error
Respondendum est quod dato quod natura non esset corrupta et quod inclinationes naturales haberent suum effectum ad diligendum deum fruitive, et alia respectu ultimi finis, nihilominus huiusmodi opera non essent meritoria, nec fruitio ex puris naturalibus elicita esset vitae aeterna meritoria et sic apparet quod dato ad hoc quod natura esset integra et haberet omnem effectum quem posset adhuc non meretur vitam eternam.
Secundo dico quod homo
non potest naturaliter sequi illud ad quod natura inclinat, quia non
sequitur natura inclinat ad vitam aeternam consequendum, ergo homo ex
puris naturalibus potest se illi inclinationi conformare, quia licet natura
inclinaret ad finem ultimum tamen homo non potest sequi, quia cupiditas
vincit inclinationem illam et facit executionem
ad contrarium. Ita quod homo non potest sequi illam inclinationem naturae,
quia fortior inclinatio
Tertio dicitur
quod inclinatio naturalis licet semper sit recta respectu eorum cuius est
inclinatio non tamen est ad omnia Recta. verbi gratia, inclinatio
naturalis non est respectu istius obiecti quod verbum est incarnatum, quia
illud excedit vires naturales, ideo natura non inclinatur
ad credendum verbum incarnatum nec inclinatur ad
Quarto dicitur
Quinto dato quod natura ad omnia necessaria pro salute inclinaret, et dato cum hoc quod sufficeret ad omnia operanda, id est, ad quodlibet opus in se absolute nihilominus tamen non sequitur quod homo sequendo naturam meretur vitam aeternam et causa est, quia non videtur magna implicatio quod aliquis crederet omnes articulos et crederet deum et operaretur omnia opera mandatarum, non tamen ex hoc meretur, quia staret quod omnia ista faceret sine caritate, sicut forte in statu innocentiae primus parens fruebatur deo non tamen meritoriae, ideo aliqui dicunt quod ex puris naturalibus potest quis diligere deum super omnia non tamen meritoriae, et sic in statu innocentiae staret quod aliquis operaretur omnia opera mandatorum, et tamen non meretur, quia non haberet caritatem. ideo negaretur ista consequentia, natura inclinat ad omnia opera, ergo sufficit ad merendum.
Item dico quod dato natura sufficeret ad caritatem non tamen sufficeret ad meritum, quia caritatis liberum arbitrium et fides et aliae virtutes creaturae concurrentis cum intellectu et libro arbitrio absolute non sufficiunt ad merendum vitam aeternam, quia ibi Requiritur unum necessarium multo nobilius quam aliquod istorum, scilicet, divina acceptatio, et nedum divina acceptatio, sed specialis dei assistentia concurrens ad productionem actus meritorii, ideo praeter caritatem et liberum arbitrium et virtutis creatis requiruntur duo alia multum nobiliora, scilicet, specialis dei concursus et assistentia, quae Realiter cum voluntate concurrit et ille concursus dat nobilitatem actui deinde Requiritur divina acceptatio. et ista est causa maxime Requisita, quia sola acceptatio sufficeret sine caritate et sine aliis, et sic non est in potestate naturali creaturae mereri vitam aeternam, sed divina clementia et acceptatio Reddit actum meritorium vitae aeternae. ideo bene dictum est non ex operibus iustitiae, quae fecimus nos, sed secundum suam minam slavos nos fecit, quia non ex labore nostrorum actuum meremur, sed ex dei clementia et acceptatione.
Tertio arguebatur: inclinatio naturalis est a deo et libere est a deo, ergo deus potest eam mutare et tollere, ergo deus poterit tollere creaturam a tendentia in deum, ergo deus potest inclinare creaturam ad aliam creaturam tamquam in finem, ergo inclinatio non semper est recta.
Respondendum est quod visa habitudine
creaturae ad deum de potentia sua absoluta non posset
facere quin creatura tenderet in ipsum creatura existente per
adnihilationem creaturae. tamen posset facere quod non tenderet,
et causa est, quia sicut creatura non potest de non esse ad
esse se producere, immo requiritur deus, ita non potest non
inclinari et adhaerere ultimo fini, ideo naturali tendentia
Quarta ratio erat:
appetitus rationabilis
potest esse in aliud a deo, ergo et naturalis consequentia tenet, quia
appetitus rationalis est superior ad naturalem, ergo si stet eum esse
respectu creaturae tamquam finis, ita erit de naturali. breviter hic
essent multa dicenda, tamen pro solutione advertendum est quod
quantum ad principia istarum inclinationum principia earum sunt diversa,
quia principium immediatum inclinationis naturalis est multo nobilius
quam principium immediatum inclinationis male voluntatis patet, quia
naturae principium naturalis inclinationis est ipse deus quasi omnes creaturas
sic vivificans et inclinans et
Unde est omnibus esse et vivere
. et
Et sic inclinatio naturalis est immediate a deo. non sic est
de actibus voluntatis pravae quia voluntas est immediata
causa particularum, quia nullam habent huius actus aliam causam particularem. ideo
respectu inclinationum malarum non concurrit deus, nisi Remissio gradu
concurrendi, quo potest, quia non moveret voluntatem nec
faceret eam se ipso ad tales actus nisi voluntas inclinaret.
ideo est immediatius principium et specialiori modo concurrit
respectu inclinationis naturalis quam respectu mali actus voluntatis. et sic
quantum ad sua principia a nobiliori principio sunt inclinationes
naturales. quantum est de potentia, potentia se habet passione ad inclinationes
naturales et ex potentiis non arguitur aliquid
Ex hoc non sequitur quod possint esse in natura quia inclinans naturaliter est rectissimum inclinans aut oblique et male et contra Regulam rectitudinis, non est ita nobile agens, sed fallibile, quantitudo tamen actus penes hoc quod est dirigere in finem actus voluntatis pravae sunt pravissimi, ideo ex dictis non sequitur quod inclinationes naturales possint esse pravae.
Quintum argumentum erat:
Negatur quod creatura tendit in non esse, immo summe fugit non esse. ideo tendit ad esse, quia ad deum qui est summum esse. Sed contra creatura sibi derelicta statim verteretur in non esse concedo, ergo tendit in non esse. nego consequentiam, immo summe Refutat non esse, quia quod creatura tendit in non esse non conserta, hoc non est ex sua inclinatione, sed quia non habet sufficientiam Resistendi. unde quis per subtractionem alicuius cadit in paupertatem, tamen non tendit in paupertatem sic per subtractionem conservationis creatura cadit in non esset, tamen non propter hoc tendit in non esse. potest tamen vocari potentia passiva, scilicet, quod passive tendit in non esse, quia sibi derelicta tendit in non esse et sibi derelicta corrumpitur.
Sextum argumentum erat de regimine naturali, utrum deus posset deacceptare regimen naturale. illud tangit magnam difficultatem. et pro nunc non intendo eam tractare. ideo dimittam eam usque ad aliam materiam etc.
Septimum argumentum tangit de malitia astrorum, quia saturnis est malivolus et etiam mars. et inclinat ad mala, quia vitia de necessitate sequitur natum, et inclinant natum, immo necessitant ad mala opera. ideo sequitur quod inclinatio naturae est mala in se.
Haec fuit
opinio cuiusdam philosophi, scilicet,
Alii astrologi contra theologiam et
unde
Sed ista positio est sacrilega
et contra omnem legem et philosophiam et fidem nostram et contra
astrologiam, nam periti astrologi inter quos Reputandus
est
Ideo
Aliqui tamen dixerunt secundum fata agite et
fatarum credite. unde quia ista sunt Reprobata per philosophos et gentiles et
doctores sacros, ideo non Reprobo. Tamen ut veniam ad puncta
materiae, est advertendum quod omnes planetae sunt semper boni et inclinant
semper ad bonum, si inclinant ad aliquid. ubi
Unde
per motum solis in aliquo circulo
fiunt generationes et corruptiones hic inferius.
Secundo potest dici quod universum habet varias Rerum species et variarum
complexionum, et tunc aliqui planetae conveniunt uni speciei
et convenientissimae sunt pro illa specie qui non pro alia, et alii pro alia specie
ut Iupiter et venus maxime conveniunt speciei humanae
saturnus vero et mars conveniunt alteri speciei, licet nobis ignotae.
et sic, sicut Iupiter est conveniens speciei humanae et est nobis
fortuna quantum ad complexionem, quia est conveniemus complexioni, ita
quod planeta vocatur fortuna vel fortuna competit planetae
in ordinem ad speciem aliquam, et si bene inclinat bona fortuna
vocatur. si male mala fortuna vocatur sive in fortuna
ut cor dicit gubernari a sole et epar a Iove et felli
dominatur mars et sic planetas vocamus fortunas et
fortunas dicimus respectu planetarum, qui concurrunt principia
Ultimo dico quod realiter saturnus est nobilissimus planeta et opus planetarum et quantum est de per se si aliquid operaretur respectu animae, tunc inclinaret animam ad illustrationem supernorum elevando, et sic saturnus respiceret superiorem partem animae. et Iupiter respiceret partem concupiscibilem, scilicet, affectivam volitivam. mars irascibilem, et sic respicerent ista non immediate. Sed disponendo corpus ut ex illa dispositione anima posset Respicere ad superiora, et Iupiter disponit ad amorem non solum temporalium, sed invisorum, Et mars disponit ad magna et alta appetenda.
Et sic saturnus correspondet fidei. Iupiter caritati, et mars spei, et sic sunt valde nobiles, licet non immediate agant in anima, sed solum inclinant citius, et quia actus activorum sunt in patiente disposito, ubi saturnus reperiret materiam male dispositam inclinabit et convertet ad furandum, et multa alia mala facienda. et mars inclinat ad magna agenda. ideo si non Reperiat materiam dispositam inclinat ad homicidia et alia mala multa, et sic de aliis, et sic quantum ad hoc satis est responsum quod in natura nulla est mala prava inclinatio.
De ultimo argumento, quando dicitur si daretur praeceptum contra naturam etc. dico quod inclinatio naturalis numquam est contra praeceptum, ita quod imaginandum est quod sicut in statu innocentiae naturae obediebat rationi in tantum quod grave natum erat ascendere sursum, nec hoc fuisset contra inclinationem naturae, ita quod natura insequitur naturam directivam in finem, et ideo diceretur quod non est casus possibilis, scilicet quod daretur praeceptum contra inclinationem naturalem. ideo inclinatio naturae numquam inclinat ad malum, quia deus eam impellit et eam dirigit, ideo semper est rectam, et sic patet responsio ad illa rationes, et haec sufficiant pro praesenti lectione, etc.
Secundum quod tangebatur in ultima lectione duo puncta erant tractanda. primum: utrum tendentia Rerum in deum sit in eum tamquam in trinum, et utrum trinitas sit omnium Rerum finis, et utrum secundum illud modum trinitatis quaelibet res tendat in deum. secundum: supposito quod quaelibet Res tendat in deum, difficultas est utrum voluntas ferretur in ipsum deum, supposito quod clare ei ostenderetur. et quia ista secunda materia tangit libertatem voluntatis, ideo Reservo eam usque ad materiam praescientiae dei. Ideo pro nunc faciam in ista materia finem, ut veniam ad materiam trinitatis. et ideo solvam solum rationes prius tactas et argumenta prius inducta.
Contra tamen primo arguebatur, una persona potest
incarnari sine alia, ergo una potest videri sine alia. consequentia tenet,
Respondendum est hic negando
consequentiam,
Unde pertinet ad personam sustinere et tendentiam
alicuius naturae terminare. et ideo non est essentiale nec commune. ideo
Reducitur ad illud genus nominum concipiendi quod pertinet ad
personas secus autem est de li videri, saltem de videri intuitive, hoc
enim est essentiale, etiam ad visionem intuitivam alicuius Rei
concurrit Res active obiective, modo operationes personarum divinarum
ad extra sunt indistinctae, et pertinet ad personas simul, ideo non est
possibile unam personam videri
Sed huius unionem efficere est commune cuilibet personae,
et ideo apparet quod argumentum non procedit quia huiusmodi praedicata, scilicet,
incarnatum reponitur sub genere relatorum indistinctionis, quia huiusmodi
habitudo suppositi dei ad naturam humanam nec reducitur ad genus
causae efficientis nec formalis et forte ad nullum. tamen si
Reduceretur, haberet maiorem similitudinem ad causam materialem. non
tamen prout dicit imperfectionem, nam sicut materia in unione ad
formam Recipit
Potest dupliciter responderi. Primo sicut dicit
Aliter potest dici quod nullus est idem conceptus de subiecto et praedicato informando istam propositionem pater non est spiritus sanctus, immo sunt diversi conceptus nihilominus tamen idem significant extendendo etiam nomen significationis ad cognitionem, sed non pro eodem, scilicet, pro eadem persona supponunt. unde quilibet illorum significat deum et essentiam divinam et patrem et filium et spiritum sanctum. tamen ex natura sua unus supponit pro patre. alius pro spiritu sancto. et sic idem significant eo quod non possunt pater et filius vel essentia intuitive videri quin quaelibet persona et essentia videatur. ne etiam cognosci, quia Realiter idem sunt. et sic licet significarent idem unus tamen sufficit pro una persona. et alius per alia. et sic conceditur quod subiectum et praedicatum significant adaequate in illa propositione 'pater non est spiritus sanctus'. tamen termini non supponunt pro eadem persona, sed pro diversis.
Et quando dicitur quod voluntas potest se
illi dictamini conformare.
Advertendum quod hoc potest intelligi
Ad septimum de personis sunt distincti articuli, ergo distinctae notitiae concedo diversi tamen conceptus supponunt pro eadem re et significant eadem rem, licet alio modo, et alio modo significent.
Alia rationes
Et probat primo sic quandocumque aliquis
Contra istam imaginationem
arguit
Aliter arguit
Secundo sequeretur quod quilibet actus quantumcumque perfectus Repraesentans deum et creaturas posset Repraesentare omnia Relucentia in deo et etiam nulla. patet quia sicut potest desinere Repraesentare unam creatura, ita omnes. et etiam sicut potest Repraesentare unam creaturam ita potest Repraesentare omnia relucentia in Deo.
Breviter non teneo
Ad rationem
Aliqui tamen dicunt quod solum Requiritur mutatio Realis vel imaginaria, nam deus posset creare unum angelum sine gratia et tamen posset eum acceptare sine gratia creata, quo facto iste angelus est deo acceptus et ante non erat. et tamen nulla est acquisitio, nisi solum lapsus temporis.
Ad rationes
Ad rationem tamen
Secundo dico et istam
viam teneo quod Relatio et essentia non sunt diversa obiecta, immo
aeque immediate relationes et essentia simul unum obiectum et aeque primo
concurrunt obiective Relationes, sicut essentia, ideo non est talis ordo
sicut imaginatur
Alia ratio est de prioritate originis, quando dicitur
quod pater prius origine est beatus quam generet, ergo in illo priori habet
divinam essentiam in qua perfecte beatificatur et sic beatificatur in illo
priori in essentia et non in filio, quia non est filius in illo priori
alias videbitur de illis instantibus
Unde imaginatur iste doctor tria instantia naturae in eodum instanti aeternitatis in primo instanti imaginatur quod essentia praesentatur patri sive intellectui paterno tamquam species intelligibilis fecundissima. secundo imaginatur instans secundum in quo exit in actum per speciem intelligibilem, et in illo producitur filius deum in tertio producitur spiritus sanctus, et istud est multum subtile. sed non videtur prima facie satis Resolutum, quia quaereretur quid sunt illa instantia, utrum essent entia rationis vel entia Realia, non rationis, quia tunc originatio personarum dependeret ab ente rationis quod non est dicendum nec sunt entia realia, quia vel creata vel increata. non creata ut nomen est, quia nullum creatum est principium distinctione emanationis. nec increata, quia vel esset essentia et pater solum, et tunc in illo instanti esset solum essentia et pater, et non filius. et in secundo essent essentia pater et filius et non spiritus sanctus quod est absurdum dicere. verum est quod de modo exponendi alias videbitur. tamen sibi negatur quod pater est prius beatus quam producat filium, immo aeque primo pater et filius et omnes personae beatificatur et sunt aeque primarium obiectum una, sicut alia, quia sunt idem. et sic est finis istius materiae, etc.
Quantum ad materiam motam
Et sunt multae alia opiniones et difficultates quas reducam ad clara pro posse.
Primo recitabo opinionem
Quantum ad primum,
est notandum quod circumscripta operatione intellectus
quia de distinctione rationum
non est ad praesens difficultas
quia eadem res simplicissima
potest concipi diversis rationibus.
Est ergo sciendum quod circumscripto
opere intellectus in re ad extra inveniuntur quattuor modi distinctionum secundum
Primus modus est essentialis, scilicet, quando essentiae duae sunt, et una non est alia, et ista est prima et maxima distinctio.
Alia est minor,
scilicet realis non essentialis quando,
scilicet aliquae res sunt eadem essentia,
et tamen una non est alia.
Ista est minor prima
quia cum identitate
essentiae communicat cum prima,
tamen una res non est alia,
communicat tamen
quia licet
Secunda conceditur ab omnibus fidelibus theologis, sicut distinctio divinarum personarum, nam pater et filius et spiritus sanctus sunt tres personae distinctae, nec una est alia, et tamen quaelibet illarum est idem quia pater et filius et spiritus sanctus sunt essentia et sunt idem in neutro genere, et ita concedunt omnes catholici articulum trinitatis.
Tertius gradus est distinctio formalium rationum quae quid distinctio minor est quam aliqua duarum personarum. Unde in prima negatur essentia de essentia, in secunda res de re, in tertia non negatur essentia de essentia nec res de re, nisi cum aliquo addito, ut capiamus obiectialem rationem bonitatis, ut gratia exempli bonitatem divinam et eius sapientiam et iusticiam bonitatis divina et iustitia divina sunt eadem essentia iuxta primum modum distinctionis et bonitatis et iustitia sunt eadem res in secundo gradu distinctionis, et sic minor est quam secundus gradus distinctionis, quia conceditur negatio unius de reliquo cum addito tamen quia bonitatis non est formaliter sapientia, et a parte rei, ita est quod bonitatis non est formaliter sapientia nec istud resolvitur ad gradus solum, et sic nullus intellectus divinus est formaliter voluntas divina. Et imaginandum est quod solum modum praedicatorum essentialium est ordo huiusmodi rationum formalium. verbi gratia ut alias dicebatur a convenientia cuiuscumque Rei cum omnibus superioribus quia convenit in aliquo cum illis potest sumi conceptus transcendens communis[?] illi et omnibus superioribus ut a convenientia primae specie, cum dicitur potest sumi conceptus communis illi et deo et omnibus superioribus, ut iste conceptus transcendens ens communis deo et omnibus inferioribus speciebus et secundum hoc quod isti conceptus essentiales sunt diversi et habent diversos modos significandi.
Ita imaginatur
Quartus gradus distinctionis
est iterum minor, quia est plurium graduum eiusdem rationis formalis
aliqualiter distinctorum, unitive tamen concurrentium. verbi gratia, imaginatur
iste doctor quod ratio obiectiva entis est intensior commuincabilis
uni quam alteri, ita quod intensior isti quam illi imaginatur
enim quod tota ratio entis creabilis sit in ratione formali sua
sumpta sit eiusdem rationis in omnibus creaturis ut esse quid est
in
et hoc quantum ad multitudinem graduum eiusdem rationis
formalis, imaginatur ergo iste doctor quod tota latitudo entis
creabilis est intensive infinita et quod eiusdem rationis sit secundum quid licet gradus et[?] quilibet gradus cum toto communicatur superiori speciei
intensius et inferiori remissius. et sic oportet quod sit intensior
in uno ex quo participatur intensius ab uno quam in alio.
In ista ergo materia
Ponit ergo istam conclusionem: in qualibet creatura reperitur multitudo graduum eiusdem rationis formalis et denominationis quia sicut dici de esse entis in qualibet creatura quod secundum speciei perfectionem habet plures gradus in esse entis. Ita de aliis denominationibus perfectionibus, sicut est perfectior in esse vitae, sicut habet plures gradus in esse vitae. et sic latitudo in esse vitae est intensibilis, quia una creatura participat intensius esse vitae quam alia. Ex hoc infert quod in qualibet creatura sunt infiniti gradus unitive concurrentis, quia nec sunt formaliter nec Realiter distincti. patet quia ista distinctio quarti gradus est minor quolibet alia.
Alia conclusio:
distinctio quarti gradus,
scilicet graduum eiusdem rationis,
formaliter et adaequate repugnat deo.
Patet quia ubicumque reperitur latitudo
quantumcumque intensa ibi reperitur remissus gradus,
ergo cum in deo esset infinita latitudo graduum,
tunc in deo reperiretur
unus gradus essendi quod repugnat deo,
et ita de aliis latitudinibus,
scilicet de esse vitae et aliis,
ita
Alia conclusio:
sicut in deo, ita in creatura reperitur distinctio formalis.
unde sicut
Aliam conclusionem ponit de distinctione causalium rationum, sed quia ista materia tangit materiam de ideis, ideo istam conclusionem reservabo et dimitto usque ad materiam de ideis.
Et ista materia est bene difficilis ad intelligendum,
ideo ista introducto pro iuvenibus,
et ista sunt in generali de opinione
Ista materia de formalitatibus continet duo puncta. Primum est habere radicem imaginationis doctorum loquentium in ista materia, et nisi illud habeatur, non habetur secundum punctum, scilicet de difficultatibus contingentibus circa materiam de formalitatibus, quae sunt multae contractae et difficiles.
Et circa primum est
insistendum, ideo ut habeatur fundamentum et imaginatio
et intelligatur, positio de formalitatibus ponam iterum aliquas
propositiones secundum imaginationem
Prima propositio cuilibet denominationi perfectionis simpliciter absolute correspondet ratio obiectialis eiusdem rationis. Verbi gratia prima denominatio perfectionis simpliciter est ens vel esse ens, tunc a parte obiecti imaginandum est quod quidquid continetur sub ente vel significatur per ens inquantum ens secundum hoc est eiusdem rationis adaequate, etiam proportionaliter quidquid a parte obiecti significatur per vivens, inquantum vivens a parte Rei est omnino eiusdem rationis adaequate, et ita de esse intellectivum vel esse volitivum et de aliis perfectionibus simpliciter.
Secunda propositio huiusmodi
ratio obiectialis in infinitum variae potest creaturae communicari, nam
sicut infinite sunt species producibiles per dei potentiam absolutam
in esse. secundum hoc causae variae huiusmodi creaturis correspondet
et secundum hoc Rebus variae communicatur esse eiusdem tamen rationis,
nam infimae speciei communicatur esse in aliquo gradu superiori
speciei communicatur esse imperfectiori gradu, et sic in infinitum ascendendo
Et ex hoc sequitur quod homo est perfectior in esse secundum rationem essendi quam sit asinus vel quaecumque inferior species, quia non est dubium quin homo addat ad species inferiores aliquas perfectiones, ut esse intellectivum volitivam. Sed de illis non loquor. Sed circumscriptis illis perfectionibus quae homo addit ad speciem asinam[?] illam, tamen perfectionem qua communicat cum asino intensius participat homo quam asinus. exemplum potest ponit clarius, quia potatur[?] ad imaginationem sive per possibile vel impossibile, quia impossibilia possunt admitti ad imaginationem et declarationem alicuius materiae. ponitur ergo quod homo deperdat successive suas perfectiones superiores. Ita quod auferatur ab homine esse risibile esse intellectivum et volitivum deinde esse sensitivum deinde esse vivum, et sic de singulis usque ad primam quae est esse, tunc in isto casu illud esse quod remanet est perfectius esse, et homo in illo casu perfectiori modo participat esse quam infima species ut materia prima vel elementum.
Ex isto sequitur quod in esse sunt quattuor gradus ponendi et in ratione obiectiali correspondente huic praedicato perfectionali esse, vel esse ens sunt gradus, patet quia in illo casu illud quod esse quod Remanet in homine est perfectius esse, et habet perfectius esse quam asinus, et non quo ad speciem, quia esse hominis et asini sunt eiusdem rationis, ergo habet perfectius esse, esse perfectione graduali intensiva.
Alia suppositio:
conceptus correspondens perfectionali denominationi est prior et
alterius speciei praedicamentalis, tamen de posteriori, et sicut conceptus
prior[?] loquendo de perfectionibus conceptibus est alterius speciei et
cum hoc probabilis de posteriori, Ita proportionaliter correspondet
sibi a parte obiecti ratio obiectialis prior possibilis, tamen concurrere
unitive cum ratione obiectiali correspondete posteriori denominationi.
Ita quod conceptus perfectionales habent duas
habitudines ad invicem ut conceptus entis est prior
conceptu vitae, et praedicatur[?] de illo, quia est communior. Ita
imaginandum est a parte obiecti quod ratio essendi obiectiva
est alterius rationis a ratione vivendi. et secundo sicut
conceptus entis est praedicabilis de conceptu viventis, ita
proportionaliter ratio obiectiva essendi est potentialis respectu rationis
vitae ad hoc quod concurrat unitive
Si ergo sequamur istam viam quod, scilicet, per quamdam annologiam et similitudinem conceptuum inter se Recipiatur a parte Rei distinctio rationum obiectalium sic habebimus distinctionem formalitatum in creaturis et etiam distinctionem quarti gradus, qui vocatur ex natura Rei, nam cuilibet denominationi correspondet ratio obiectiva alterius speciei a posteriori, et est posterior semper actualis respectu praedicatoris et secum concurrit per modum actus, et est potentia respectu posterioris, et illud quod est posterius est semper actualius et perfectius et secundum huiusmodi concursus imaginantur species componi, et ex imaginatione ista potest quis aliqualiter manuduci ad imaginandum istas duas distinctiones differentes, nam cuilibet denominationi perfectionis simpliciter correspondet plures gradus variae communicabiles secundum varias Rerum species, immo correspondet sibi una latitudo graduum infinitorum communicabilium infinitis speciebus creabilibus et omnino communicabilis supremae speciei, quia illa continet omnes perfectiones simpliciter communicabiles ad extra. et per consequens sibi competunt omnes denominationes perfectionis simpliciter communicabiles ad extra, et per consequens etiam omnes rationes formales. Ita quod secundum istam viam potest imaginari modus earum et modus ponendi. Et sine dubio nisi habeatur ista imaginatio totus processus de perfectione Rerum quem ponit erit ignotus et habita ista imaginatione valde facilis erit ad sustinendum et imaginandum. patet ergo quomodo rationes obiectialis eiusdem rationis competunt cuilibet creaturae, licet secundum intensius et Remissius. patet etiam, quod eidem competunt, communicantur plures rationes obiectiales secundum diversas denominationes sibi competentes. et iste rationes obiectiales vocantur formalitates distinctae et sunt tot formalitates in qualibet speciei quot habet species sub se una addita[?] et cetera.
Ex ista imaginatione
Prima est quanto res est perfectior tanto est compotior.
Patet de utraque compositione.
Patet primo de compositione graduum
quia quanto res est perfectior tanto magis participat rationem
entis et quanto magis participat rationem entis tanto
habet plures gradus in esse entis,
et ita in aliis perfectionibus
Secundo est compotior quantum ad rationes formales, quia quanto est perfectior tanto habet plures rationes formales correspondentes denominationibus perfectionibus et secundum numerum huiusmodi praedicatorum essentialium et perfectionalium est numerus rationum formalium huiusmodi compositioni constitutium.
Secundo infert quanto creatura est actualior tanto est potentialior quia creatura per acquisitionem novam perfectionum redditur actualior et per consequens potentialior quia acquirit plures rationes formales ipsius constitutivas.
Alia propositio infinita suprema intelligentia si daretur, ipsa esset intrinsece infinitae potentialitatis, quia haberet infinitas rationes formales constitutivas ipsius quarum inferior esset potentia ad superiorem.
Alia propositio
sola ratio ultimata et ultimate constitutiva huiusmodi supremae
intelligentiae infinitae. illa est cui repugnat potentialitas ad aliam
rationis obiectialem receptionem ut ens est infinite potentia ad
receptionem aliarum rationum. ratio tamen ultimate constitutiva
supremae intelligentiae non est in potentia ad aliam Recipiendum
per istam imaginationem possunt intelligi multa dicta doctorum
antiquorum,
licet istud sit falsum
quia tenebo oppositum. unde secundum
istam viam satis esset imaginabilis antiquorum positio de distinctione
universalium a singularibus. nam antiqui posuerunt et
imaginati sunt quod realiter secundum ordinem conceptuum esset
aliqualiter a parte rei correspondentia,
ita quod sicut ens est
terminus communissimus et universalissimus,
ita habet a parte obiecti correspondentiam
in re,
utrum autem illa universalia multiplicentur ad individua,
dicunt aliqui quod est unicum in quo omnes identificatur
essentialiter non tamen formaliter,
per istam viam imaginari
posset distinctio inter esse et essentiam,
per hanc viam imaginaretur
etiam compositio angeli ex actuali et potentiali,
sicut posuit
Continuando et applicando materiam quantum est de distinctione quae est plurium graduum eiusdem rationis illa nullo modo in deo est reperibilis quia gradus remissio importat imperfectionem, et sic habitudo obiectialis potentialitatis et actualitatis potentialitatis et possibilitatis istarum rationum formalium non habet reperiri in deo.
Quantum ad primum imaginandum est
quod ratio essendi in deo est omnimode simplex et unicus
Quantum ad secundam non est
imaginandum quod in deo ratio essendi sit potentialis respectu rationis
vitae. sed imaginatur sic quod ratio essendi in deo et ratio
vitae. et ita de aliis concurrunt aeque primo in eandem simplicissimam
unitatem absque ordine prioritatis et posterioritatis intrinsece et
concurrunt aeque primo in eadem simplicissimam essentiam et in unam
simplicissimam identitatem. et per hoc salvant quod
cum infinitate talium rationum est summa simplicitas
quia concurrunt unitive in una simplicissimam essentiam absque ordine,
sicut ponimus quod tres personae realiter distinctae concurrunt
unitive in unam simplicissimam essentiam.
Et secundum hoc dicunt quod nedum pluralitas formalitatum non
arguit contra simplicitatem. immo potius arguit simplicitatem sed
de hoc videbitur post utrum, scilicet, trinitatis personarum tollat
simplicitatem et intendo colorare quod arguit summam simplicitatem
et quod est summa simplicitas cum trinitate. et in hoc intendo
fundare omnimodam simplicitatem divinae essentiae.
De opinione
Quia praesens materia difficilis est ad capiendum specialiter iuvenibus et non assuetis, Ideo recitatis opinionibus doctorum et aliqualiter declaratis faciam finem.
Attendendum est tamen quod sicut ex dictis
Unde
Unde imaginatio de
Unde dicit
quod si per imaginationem vel contradictionem
corresponderent res distinctae abstractis et attributis,
ita quod sapientia divina esset Res distincta
a deo, et a bonitate divina,
ista non esset per se et primo vera
Tamen
Et
Uno modo quia praedicatum illius propositionis competit subiecto per essentiam subiecti nec per aliquod extrinsecum, sed competit sibi necessario ideo omnes propositiones in quibus praedicantur attributa divina de essentia vel personis sive adiective sine substantive dicuntur in primo modo dicendi per se.
Secundo modo potest
capi modus dicendi per se ad modum loquendi logicorum
quando,
scilicet in illa propositione praedicatur diffinitio de diffinito,
vel genus vel differentia,
et tunc secundum illum modum haec non esset
per se
Item etiam secundum
Alii Imposuerunt
Ideo est alius modus imaginandi apud
Prima habet ad subiectum quod informat.
Secundam habitudinem habet quia realiter componit et est pars constituti.
Tertiam habitudinem habet quia dat subiecto denominationem secundum suam naturam sicut sapientiam creata denominat suum subiectum sapere.
Et loquamur de forma substantiali creata unam habet habitudinem ad materiam cui inhaeret secundum habet habitudinem constitutivam illius cuius est pars. Et istae duae habitudines dicunt imperfectionem in forma. tertiam habet habitudinem quae est dare suo subiecto denominationem secundum naturam propriam. et ista dicit perfectionem ut dare esse vivens dicit perfectionem.
Unde ex
hoc quod forma causat vivens in esse vivens dicit perfectionem
in forma et non ex hoc quod inhaeret, vel ex hoc quod est
constituit vel est pars constituti. Ita est in divina essentia,
quia debemus imaginari per modum formarum omnes denominationes
quas attribuimus deo, et habent talem habitudinem
quod non sunt pars eius, sed habent habitudinem quod sunt idem secum
et deinde habent talem habitudinem quod denominat eam
tali denominatione vel tali ut quod per sapientiam faciat
esse sapientem vel sapientiam ut si imaginemus de formis
substantialibus corporalibus videbimus similitudinem ad divina
attributa. unde ista est contradictio formae, scilicet, denominare suum
Unde divina essentia sapit sapientia et non
bonitate et est bona bonitate et non sapientia,
et sic de aliis,
licet idem sit divina sapientia et bonitas et pro capienda imaginatione
ponitur exemplum capiamus animam informatam sapientia
et informatam iustitia et aliis virtutibus,
et quod habeat
notitias quot sunt creaturae,
immo quod habeant omnes notitias creatas.
Deinde ponatur quod omnes illae notitiae concurrant
identice in animam realiter et formaliter remanentibus cum
suis officiis tunc in isto casu habebitur imaginatio formalitatum,
quia tunc anima erit sapientia quia identificantur anima
et sapientia et erit bonitas etiam,
et tamen bonitas non
erit formaliter sapientia
quia bonitas habet aliud officium quam
sapientia, et tunc in isto casu alia erit notitia hominis,
et alia equi,
licet eadem sit notitia equi et hominis in illo casu tamen
aliud erit officium notitiae respectu equi et respectu asini vel hominis,
Recte proportionaliter in deo concurrunt rationes formalitatum identitate,
licet non omnimoda identitate, quia alterius officium
est intelligere aliud velle,
et sic potest imaginari quid imaginatus
est
Advertendum est quia in ista materia magis loquor ad dandum principia iuvenibus.
Advertendum ergo quod diversitas loquendi in doctoribus inducit in studentibus varietatem magnam, ut quia aliqui doctores exponunt et reducunt opinionem formalitatum ad perseitatem primi modi. Alii reducunt ad formalitates reales et alii alio modo, et sic si reperiantur in doctoribus contradictoria haec est variae capiendum secundum modos varios doctorum loquendi.
Item advertendum quod ista positio
formalitatum sumpsit originem ab illa opinione antiqua
quod secundum ordinem praedicatorum essentialium est ordo et subordinatio
rationum formalium concurrentium in idem et
Unde imaginati sunt aliqui iuxta imaginatione
Et resolvunt perseitatem primi modi ad
huiusmodi formas et additis differentiis ad huiusmodi
formas constituuntur diffinitiones.
Unde genus se habet quemadmodum
totius et species vel differentia addit,
et ab illis constituitur diffinitio.
Et tunc propositiones in quibus praedicatur diffinitio
vel pars diffinitionis de diffinito dicebant esse in primo modo
dicendi per se, et sicut dicit actor de causis intelligentia
est plena formis et secundum varietatem formarum
substantialium in creaturis consimiliter imaginati sunt quod
Postquam in praecedentibus aliqualiter declarata fuit imaginatio ponentium formalitates et distinctione formalitatum in deo praeter omnem operationem intellectus et etiam in creaturis. nunc consequenter videndum est quid de materia formalitatum sentiendum sit. et quantum ad hoc sit haec conclusio quod in divinis propter Relativam vel personalem distinctionem nulla est ponenda distinctio.
Ista propositio multipliciter probatur.
Primo probatur per secundam
Secundo sic,
nam ut tangebatur alias,
distinctio formalitatum est difficilior et
magis distans ab apparentiis rationis quam distinctio personarum
in divina essentia. et etiam distinctio ex natura Rei, quae ponitur in
creaturis, et tamen ad hoc non est auctoritas, nec fides
catholoica, nec etiam aliqua ratio vehemens inducit vel
cogit nos ad hoc, ergo non debemus
Prima patet assumpti patet videlicet, quod huiusmodi distinctio formalitatum magis recedat ab apparentiis rationis quam distinctio personarum in divina essentia, nam in eadem essentia ponere distinctionem quanto minor est tanto est magis recedens ab apparentia rationis et magis appropinquat ad contradictionem, sed distinctio formalitatum in eadem essentia minor est distinctione personarum, ergo etc.
Secunda pars patet, scilicet fides catholica non astringit nos ad hoc quia de hoc nullus est articulus, nec illud legitur in scriptura sacra, nec illud habetur ex determinatione ecclesiae. Et in plurimum doctorum sunt ad oppositum et contrarium, nec ad hoc est ratio cogens quia omnis ratio ad hoc probandum est sophistica et faciliter solubilis.
Tertio sic, tanta debet poni identitas in divinis quanta potest salva fide, sed salva fide non habemus ponere huiusmodi distinctione formalitatum, ergo in divinis debet poni omnimoda identitas excepta distinctione personali.
Primum patet nam salvando divinam simplicitatem et identitatem non habemus multiplicare entitates in divina essentia quae prima facie viderentur divinam simplicitatem inquinare vel Impedire sed quod salva fide patet, nullus enim dubitat quod fides non astringat ad ponendum distinctionem formalem inter divinam sapientiam et eius bonitatem et sic de aliis, ergo salva fide possumus salvare in divina essentia omnimoda simplicitatem et identitatem nisi quantum ecclesia docet quae solum docet distinctionem personarum et non formalitatum, vel saltem est nobis dubium an talis distinctio deo competat, ergo etc.
Quarto sic sequeretur quod deitas vel divina
Confirmatur, nam secundum sic opinantes, capio ratione formalem essendi in deo. et quaero utrum huiusmodi formalitas sit formaliter cognitio vel non. si sic pari ratione erit formaliter iustitia, sapientia, et bonitas, et sic de aliis singulis deo attributis, et per consequens non erit distinctio formalitatum in deo. si non sit formaliter cognitio sequuntur inconvenientia. primum est quod ratio essendi ipsius dei in sua formalitate est res minus perfectam quam asinus, quia in sua formalitate, nec est formaliter vivens, nec formaliter percipiens, nec est intellectiva nec volitiva, ergo asinus formaliter participans huiusmodi rationes erit formaliter perfectior.
Confirmatur et satis apparenter, quia ratio essendi
est formaliter cognitiva vel non.
Si sic, habeo propositum.
Si non, ergo non est formaliter exemplar
Confirmatur,
nam si ratio essendi ad intra se sola adaequate communicaretur
per plenitudinem ad extra creatura eam per plenitudinem
sic esset formaliter minus perfecta quam asinus, et etiam
in fine specie, ergo illa ratio ad intra essendi est imperfecta,
quia si communicaretur tota illa latitudo essendi per modum formae,
sicut concedit
Item,
et est ratio satis apparens
quia isti doctores ponentes
huiusmodi formalitates supponunt quod non posset esse
diversitas in creaturis quin Reducatur ad aliquam diversitatem
et distinctionem in deo. modo ex illa imaginatione
arguo contra eos,
et capio rationem essendi
Item, si dicant quod cuilibet rei distinctae in deo correspondeat distincta ratio exemplativa.
Aliter arguo ostendendo quod illud sit impossibile, immo
ex isto sequitur quod nulla ratio exemplativa correspondeat alicui
Rei quia vel correspondet entitati in esse entis quod est
divisibile vel indivisibile. si divisibile sit, gratia exempli
quod
Ex conclusione
consuis probationibus sequitur quod diversitas conceptuum
Secundum corollarium:
diversitas huiusmodi conceptuum
nec ab obiecto, nec a diversitate rationis obiectialis sumit
Sequitur ulterius quod diversitas huiusmodi
notitiarum resolvitur tanquam in causam infecunditatem libere motionis
obiective.
Ubi est advertendum quod diversitas effectuum procedentium
ab eadem causa effectiva adaequate eodem modo se habente non capiebatur
a philosophis. ideo tenebant quod semper ad inquantum idem semper est
natum facere idem.
Et propter hoc
Ex quo infertur contra quamdam opinionem quam recitat
Sequitur ulterius
quod pluralitas rationum formalium et cognitionum quae deo attribuuntur
debet Referri ad creaturas et non ad deum, ut
cum dicitur
Alia corollaria possent inferri,
sed venio ad rationes
Ideo respondeo ambabus rationibus quando sic arguit quod aliquis participat et imitatur deum in esse et non in esse vitae etc.
Primo dico quod ad hoc quod aliquis imitetur deum in esse vel in esse vitae, et sic de aliis oportet quod extrema participent in eadem denominatione communi et ex hoc patet quod, licet sit idem adaequate respectu unius esse et esse vitae non tamen respectu alterius quia alteri non competit istud praedicatum sive ista denominatio esse vivens, et ideo licet sit defectus ex parte imitantis, non tamen est defectus ex parte imitabilis.
Secundo dico quod creatura quae participat esse dei participat etiam vitam dei, non quod istud praedicatum esse vivens propter hoc sibi competat. et istud probaretur per syllogismum expositorium, quia ista consequentia est bona et optima esse dei participatur a creatura, ergo vivere et intelligere dei participatur a creatura ab eodem ad idem. et quod etiam tota Trinitas et essentia divina participatur a creatura. Ita quod omnes huiusmodi propositiones sunt verae et concedendae de vi logicae. et tunc neganda est ista consequentia: materia prima assimilatur deo in esse vitae seu participat in esse vitae dei, ergo materia prima est vivens, quia participat esse dei in aliquo gradu, ita remisso quod per illum non sufficit denominari esse vivens nec esse intelligens etc. Et ideo difficultas in hoc non est, nisi in modo exprimendi et in talibus homo non debet ligari per terminos.
Ad secundam rationem quia diversis effectibus correspondent diversae rationes causales, quia alias non posset salvari eorum diversitas.
Item inter
Et sic patet
quid sit dicendum ad istas rationes.
In istis tamen rationibus
videtur se principaliter fundare
Aliae sunt rationes
Prima
ratio
Ista ratio est multum obscura. credo tamen quod in ista ratione velit
dicere quod ista non est per se bonitas est sapientia de terminis communibus,
ergo si utrobique addatur li 'infinita' subiecto et praedicato non erit per se,
ergo ista non erit per se bonitas infinita est sapientia infinita. patet
consequentia quia ratio infiniti non tollit rationem formalem illius cui additur.
hic est considerandum
primo quantum ad illud quod dicit de ratione infiniti quod non
tollit rationem formalem illius cui additur. Dicendum est quod sicut tactum
est in principio huius materiae, quod ratio infiniti in eadem specie variat
proprietates et proprias passiones de finito et infinito demonstrabiles.
Ita quod
Secundo, dicitur quod ista ratio deficit in alio quia praesumpsit quod isti termini sapientia bonitas dicantur univoce de sapientia et bonitate creata et de sapientia et bonitate infinita et increata, et illud est falsum, sicut patuit ex determinatione tertiae distinctionis.
Tertio,
dico quod ista
ratio nihil penitus probat nisi de perseitate primi modi
logicali propositum. et ista ratio reduceretur ad imaginationem
ipsius
Alia est ratio quae fundat se in auctoribus. Et dicendum est quod aliquando doctores utuntur in plurali numero ut dicendo deus est rationes rectae Rerum et huiusmodi. Ad omnes huiusmodi auctoritates non Respondeo aliter pro praesenti nisi quod doctores aliquando sic locuntur in plurali numero propter faciliorem modum exprimendi ea quae deo attribuimus huiusmodi tamen pluralitas debet Referri ad effectus non ad deum.
Alia ratio tangebat istam difficultatem, nam ex diversis modis agendi arguuntur diversa elicitiva principia sicut ex distinctione generationis filii et processione spiritus sancti oritur diversitas principiorum elicitivorum, scilicet, intellectus et voluntas, nam spiritus procedit non quomodo natus, sed quomodo datus, sed filius non quomodo datus, sed quomodo natus. Ita quod filius producitur naturaliter per modum intellectus, et spiritus sanctus per modum voluntatis libere producitur.
Hic respondet
Quantum est de emanationibus activis non requiruntur distincta principia, quia non est nisi unicum principium.
Veniendo ad confirmationem, quando dicitur quomodo salvabitur quod filius procedit per modum naturae et spiritus sanctus non nisi ponatur distinctio principiorum elicitivorum, sicut voluntas et intellectus.
Respondendum est iuxta praedicta quod idem est adaequate voluntas divina et intellectus divinus, tamen divina essentia eadem existens. et idem principium adaequate potest diversos effectus producere, immo etiam secundum diversos modos exemplum quia necessario producit ad intra et contingenter ad extra, et tamen est idem principium adaequate.
Item pater est idem principium adaequate
et eadem natura respectu filii et spiritus sancti, nec est impossibile quod pater
unum producat libere non dico libere contingenter et alium
naturaliter per eandem essentiam adaequate. exemplum posset poni etiam
de anima nostra quae respectu eiusdem effectus adaequate concurrit.
et etiam in eadem genere libere et cum hoc naturaliter patet istud
de volitione tenendo quod intellectus in esse intellectus consurgit cum intensione
naturaliter ad productionem volitionis, ut intellectus, et cum
hoc voluntas concurrit libere. et tunc in isto casu eadem anima
est quae concurrit respectu volitionis naturaliter ut intellectus et libere
ut appetitus seu voluntas rationabilis. Ita quod non est impossibile
quod eadem causa diversimode concurrat in eodem genere et
maxime de illa quae est immensa et immense
Alia ratio erat quia si aliquod principium per idem
sui posset producere duas personas ita tres et sic in infinitum
quia si posset respectu duorum effectuum ita respectu trium etc.
Ultima ratio aliquid attribuitur intellectui divino quod non attribuitur voluntati divinae. dicitur quod nihil attribuitur intellectui divino quin attribuatur eius voluntati. Ita quod si intellectus divinus intelligat mala, concedendum est quod voluntas divina intelligit mala, et sic voluntas intelligit mala, et tamen non conceditur quod voluntas velit mala nec intellectus divinus vult mala propter verba quae significant aliter et aliter quia aliud importat velle aliud intelligere, ideo hoc provenit ex cognitione terminorum.
Aliter
respondet
Vel aliter respondetur resolvendo istud ad perseitatem
quia licet intellectus
et voluntas supponant pro eodem tamen ista esset per se
intellectus intelligit et ista non voluntas intelligit,
et sic a parte rei non
Ideo patet qualiter sit respondendum ad omnes praedicatas rationes, etc., et cetera, etc.
In aliis lectionibus visum est quod non sit ponenda
distinctio in deo propter eius summam simplicitatem,
quod si ad aliquem sensum
Et radix generalis,
praeter particulares rationes,
erat tripartita.
Primo
Ex quo infero consequenter quod inter essentiam divinam et personam vel personalitatem nulla penitus a parte rei est ponenda distinctio. Ita quod pater tanta identitate est idem, tamen essentia quanta identitate est sibi ipsi idem et a parte rei, et hoc est quantum ad unum punctum tractandum.
Secundo infero quod deus est omnium producibilium una simplicissima idea, ita quod propter diversitatem producibilium non oportet ponere in mente divina distinctionem formalium rationum a parte rei vel alio modo distinctarum, nam ista summa simplicitas consurgit ex immensitate naturae quod unica existens et eodem modo se habens potest repraesentare hominem et asinum licet sint diversa. ista est una conditio et proprietas infinitae quae non reperitur in aliis.
Infero consequenter
quod deus non potest formaliter influere,
ita quod non potest ad extra communicari creaturae realiter
per modum formae informantis et actuantis,
quia hoc repugnat summae simplicitati et immensitati,
quia influxui formali annexa est quaedam
potentialitas quae summae simplicitati repugnat ratione etiam
divinae immensitatis creatura non est influxus formalis cuius
capax nec est capax immensae perfectionis,
licet etiam ex parte dei non esset repugnantia,
et istam ultimam materiam primo inducam,
deinde materiam de ideis,
deinde materiam
ex parte Rei
Quia ergo ista materia de influxu formali est pertinens ad divinam simplicitatem quae debet in ista materia tractari ut divina simplicitas salvetur.
Sit ergo ista prima conclusio non stat immensae simplicitati essentiam formaliter influere.
Secunda conclusio non stat immensae simplicitatis essentiam creatae formae formalem influxum supplere.
Tertia propositio dato quod posset non staret tamen unam personam sine alia formaliter influere, dato quod concederetur quod deus esset communicabilis per modum formae, tamen non concederetur quod esset communicabilis per unam personam et non per aliam, immo non esset communicabilis quin communicaretur secundum totam trinitatem.
Quarta propositio: divina essentia non potest creatam perceptivam vitaliter immutare, licet tamen contrarium non repugnet fidei evidenter.
Quinta propositio:
dato quod divina essentia vitaliter immutaret, non
stat tamen unam personam sine alia immutare
licet tamen contrarium non repugnet
Prima propositio quae dicit quod non stat immensae simplicitatis essentiam formaliter influere probatur multipliciter.
Primo,
nam si deus posset formaliter influere sequeretur
quod esset deus Recens contra scripturae auctoritatem.
Probatur consequentia
nam quaelibet forma communicat suo formabili vel constituto,
si constituat denominationem concretivam
quae sibi competit in abstracto,
ergo si deus communicaret creaturae per modum formae,
Secundo, nam ex illa positione sequeretur quod materia prima posset esse deus, et ex consequenti sequeretur quod posset esse res intellectiva et quod posset beatificari, immo consequenter nedum beatificari, sed beatificare, nam haberet plenitudinem deitatis sibi communicatae et esset deus, ergo esset ultimus finis et beatitudinis obiectum.
Item, sequeretur quod materia prima et quaelibet res producta posset ens aeterna et independens. probatur consequentia nam esse independens esse necessarium esse aeternum sunt proprie passiones convertibiles cum suo subiecto, ergo quidquid dicitur de subiecto, dicitur de propria passione, ergo cum concreata dicatur de deo vel dicatur deus, tunc dicetur de propria eius passione, et sic sequitur quod si creatura sit deus quod erit necessario esse independens et aeterna.
Item sequitur quod essent plures dii, quia qua ratione potest deus communicari uni creaturae per modum formae pari ratione potest alteri, et tamen ratione huiusmodi communicationis competunt diversae communicationes huiusmodi communicationibus, et sic possent esse infiniti dii Realiter et essentialiter distincti.
Item, sequeretur quod creatura posset esse trinitas personarum.
Item,
omnis forma quae communicatur communicat suas operationes,
vel subiecto suo,
si sit accidentalis,
vel compositio,
si sit substantialis,
ergo si divina essentia communicetur per modum formae creaturae,
communicabit sibi operationes suas intrinsecas,
ergo creatura producet filium ad intra
et spirabit spiritum sanctum,
impossibile enim est quod forma communicetur
Et confirmatur quia influxus formalis est naturalis, nam licet anima sit potentia realiter libera, non tamen est libera quantum ad communicationem suae rationis. Communicatur enim secundum naturalem modum influendi suo formabili et secundum ultimum suae potentiae, ergo si deus communicaretur alicui creaturae communicaretur secundum totam latitudinem suae plenitudinis, et per consequens suae operationis, et sic quantum ad hoc apparet prima conclusio satis probata.
Secunda conclusio: dicit quod non stat deum supplere vicem causae formalis quia aliud est utrum deus posset secundum plenitudinem communicari formaliter et aliud utrum posset supplere vicem causae formalis et secundum eundum gradum adaequate et secundum hoc ponitur conclusio negativa, scilicet quod non stat deum supplere vicem causae formalis et probatur quia influxus formalis est naturalis, ergo est secundum ultimum potentiae formae communicantis, ergo non stat quod deus communicetur secundum remissum gradum formae cuius influxum suppleret.
Secundo deus non potest
supplere influxum causae agentis creatae,
ergo nec potest
influxum causae formalis supplere
quia difficilius est de formali
quam de agente.
Antecedens probatur,
et antecedens posset habere duplicem sensum,
unum falsum et alium verum.
Falsum,
scilicet quod deus non posset supplere influxum
causae agentis,
scilicet quia non posset effectum se solo producere
absque concursu causae.
Secundo sic,
quod causa secunda necessario requiratur
ad effectus productionem,
et sic antecedens est falsum
quia non revocatur in duplum,
Item sequeretur quod eadem res posset fieri omnium specierum successive. Consequens videtur inconveniens et contra artem demonstrativam de propriis passionibus et diffinitionibus. Et probatur consequentia, nam sit ita quod deus suppleat vicem infimae formae, tunc aggregatum ex deo et materia prima constituet infimam speciem quia infima species non est subiectum praecise.
Deinde respectu eiusdem materiae suppleat
deus vicem formae superioris,
tunc illa species
inferior
Deinde probatur tertia
Secundo non stat quod fiat unio creaturae ad deum,
quin sit mutatio in creatura,
ergo illam unionem,
quae est mutatio
efficit tota trinitatis,
ergo tota trinitas unit.
Et ego dico
istud contra unum quem vidi semel respondere in scolis,
qui dicit quod stat unam personam formaliter influere,
Item non
stat quod fiat huiusmodi unio,
Deinde probatur alia conclusio, scilicet, quod divina essentia non posset vitaliter immutare potentiam perceptivam.
Primo quia omnis cognitio vel volitio est operatio potentiae perceptivae, sed deo repugnat quod sit operatio creaturae vel motio, operatio quid passiva.
Secundo quia ut videtur omnes aequales essent aequaliter beati, cum potentia est eadem, cognitio est eadem, obiectum est idem, ergo inaequalibus secundum naturalia non erit diversitas.
Item divina essentia vel esset sic
videndi infinite visio, vel finite tantum,
ita quod vel esset
creaturae vitalis immutatio infinite vel finite tantum.
Si dicatur quod finite,
ergo prius est in se finite notitia quam alteri
quia nulla notitia
potest esse notitia alteri
Sexto et ista ratio fuit
facta in materia de notitiis proportionaliter quanto aliqua species notitiae est
in se perfectior tanto perfectius immutat potentiam hoc patet
discurrendo per totam latitudinem notitiarum producibilium quantum ad
species, et sic tanto notitia est perfectior tanto perfectius immutat
potentiam
Ultima conclusio probatur, scilicet quod non stat unam personam in suo personali esse vitaliter immutare alia non immutante.
Primo per hoc, quia opera trinitatis sunt indivisa ad extra.
Secundo ponamus per adversarium quod filius
in divinis immutet potentiam cognitivam sive intellectivam
in esse sapientiae vel notitiae,
tunc ista notitia immensa, quae Realiter
actuat
Item, sic mutare vitaliter
magis videtur
sufficere
Item in casu nostro,
ubi spiritus sanctus esset formaliter amor et non pater,
tunc quaeritur, utrum pater sit huiusmodi amor?
Si non,
sequitur quod patri deficit aliquis amor infinitus.
Si
Item quaeritur,
utrum pater possit concurrere in esse amoris in suo esse personali?
Si non,
sequitur quod pater non est formaliter amor,
ita quod vel amor
quo concurrit spiritus sanctus est communis tribus vel non.
Si
Circa istas conclusiones sunt rationes
Antequam veniam ad solutionem rationum, aliquid est dicendum de materia in se, scilicet, de informabilitate, utrum videlicet divinae essentiae posset competere et vi illius informationis possit communicare divina essentia suas denominationes concretivas.
Pro quo est sciendum quod unibilium inter se est multiplex habitudo.
Prima est praesentiae et coexistentiae.
Secunda habitudo potest esse subiective dependentia. nam licet ab agente praecipue primo effectus possit totaliter conservari, scilicet, forma ex institutione, tamen divina quaelibet forma habet quandam dependentiam respectu sui subiecti excepta anima intellectiva quae non dependent in esse suo subiecto.
Tertio habitudo est potentiae eductivae. Unde formae substantiales et accidentales praeter animam intellectivam realiter educuntur de potentia materiae.
Alia est habitudo unitorum per modum partium eiusdem rationis, sicut duorum graduum albedinis vel qualitatis in eodem subiecto adaequate vel duarum partium continui inter se.
Alia est habitudo formae per modum impressionis et actuationis, sicut sigillum respectu liquidi actuat ipsum secundum figuram propriam et characterizat. Ita forma respectu sui subiecti actuat et characterizat ipsum. Et sicut per subtractionem sigilli in liquido nullum Re manet figurae vel formae vestigium sic per subtractionem formae a subiecto nullum remanet in subiecto formae vestigium et sic in hoc est similitudo.
Sexta habitudo est invisus vel in
Istis praelibatis pono aliquas propositiones pro declaratione materiae.
Prima est: licet quaelibet forma tantae communicetur vi suae unionis quanta est realiter in sua essentia, nulla tamen forma communicat omnes denominationes sibi intrinsecas suo subiecto.
primum patet de substantialibus formis
nam penes formas substantiales quantificatur constituti perfectio
et gradus perfectionis Rerum compositarum, ergo forma communicat
se secundum totam latitudinem suae perfectionis subiecto et qua ratione,
ita est de formis substantialibus, ita est de accidentalibus,
Item influxus formalis est pure naturalis, ergo forma communicat se secundum totam latitudinem suae essentiae.
Item ex quo forma est pars constituti, videtur quod constitutum contineat realiter totam perfectionem formae tamquam partem. secunda pars patet, quia vi communicationis animae intellectivae ad materiam homo denominatur vivens denominatur intellectivus denominatur liber, et sic de multis aliis denominationibus quae formae competunt, non tamen communicat forma omnis. Primo quia anima intellectiva realiter est indivisibilis et est spiritualis et tamen non communicat hoc praedicatum suo constituto quia constitutum non est indivisibile, sed divisibile et corporale.
Item anima non communicat propriam suam denominationem constituto quia constitutum non est anima.
Item si animae remaneret denominatio concretiva
quae ad imaginationem
diceretur
Corollarium potest sequi
quod vi unionis in nullo eodem communicant materialiter anima, scilicet,
et constitutum. nam aliud est vivere hominum, aliud est vivere
animae, non dico quin anima sit pars hominis, sed secundum praedicationem
est Remotio unius ab altero sicut quod anima non est homo.
Et Istud est contra multos qui dicunt quod vi unionis
animae ad materiam quod Realiter idem est vivere animae et etiam
hominis. Et quod Realiter intellectus vi
Sequitur ulterius quod ex unione informativa non consurgit tanta communicatio quanta ex unione hypostatica. Patet nam, si angelus informaret materiam, non communicaret compositio hanc propriam denominationem esse angelum, et tamen, si angelus uniretur verbo, communicaret sibi illam denominationem qui verbum esset angelus, sicut verbum nunc est homo.
Ulterius pro prosecutione materiae
consequenter pono istam propositionem quod de ratione informationis
est carere ratione
Secundum satis patet quia in exemplo posito prius dato quod angelus informaret materiam et constitueret, non tamen communicaret sibi esse angelum.
Primum patet nam eo
ipso quod angelus informaret desineret esse suppositum vel persona
eo quod alteri
Item, ex hoc patet quod deus non potest formaliter influere nec potest informare quia iam desineret esse suppositum.
Alia propositio: denominatio concretiva quae communicatur vi informationis tendit in subsistentiam formabilis vel constituti et rationem suppositibilem ultimatam et non proprie in subiectum vel in informabile quod immediate informat, patet nam anima vi informationis ad materiam non communicat sibi quod sit homo, nec de per se communicat naturae quod sit homo nisi accidat quod natura ex se sit homo, licet realiter informet et actuet nec de per se communicat toti naturae nam natura quae non per se subsistit, nec est sua subsistentia ut humanitas in verbo non recipit talem denominationem, sed subsistentia eius, scilicet, verbum dei. Ideo concretiva denominatio est ultimate in subsistentiam et in informabile secundum rationem suppositibilem.
Ex isto sequitur contra
Sequitur
ulterius quod communicatio huiusmodi denominationis non est
intrinsece limitata ad aliquid absolute.
Patet quia communicatio denominationis
concretivae vi informationis formae contingenter
competit naturae eo quod natura potest desinere esse subsistentia,
et sic non est limitata,
sed potest esse denominatio unius et
alterius. unde vi unionis animae ad materiam in
Sequitur ulterius quod
si unio dei ad humanitatem Reduceretur ad formalem,
Ulterius pro iterum maiori declaratione materiae pono aliquas propositiones et possent sequi ex dictis applicando ad distinctione prius positam de habitudinibus unibilium inter se.
Prima est quod
Consequenter dicitur quod nec ex habitudine secunda vel tertia, scilicet, subiective dependentiae vel eductive potentiae, quia staret quod alia vel alia forma a solo deo conservaretur et quod removeretur omnis alia dependentia subiectiva vel etiam eductiva quia staret quod quaelibet forma a solo deo crearetur, immo de facto anima intellectiva non habet dependentiam a materia nec potentiam eductivam de materia, et tamen sibi communicat suas denominationes concretivas et staret quod non conservaretur ab ea, et tamen sibi denominationem concretivam vel naturae constitutae vel substantiae communicaret, nec ex habitudine unionis partium inter se.
Nam ex unione plurium graduum inter se non consurgit denominatio unius ad alterum.
Alia propositio ex duabus ultimis denominationibus consurgit communicatio denominationis concretive, scilicet ex actuatione et in visu.
Ubi est advertendum quod forma respectu materiae communicat
se et suam perfectionem materiae et tam materiae quam formae
communicando est in visus et in intellecta in aliud tertium resultans.
Ita quod ex actuatione formae ad materiam et
in visu tam formentur quam materiae in tertium aliquod resurgit
seu consurgit denominatio concretiva competens illi in quo
unibilia tendunt patet ex dictis.
Et patet discurrendo per
habitudines unibilium inter se
quia istae videntur necessario requiri,
sed aliae quattuor praedictae sunt omnes impertinentes,
sed istis duabus ultimis positis est denominatio concretiva,
nec sola actuatio sufficit
quia stat quod forma actuat materiam,
nec tamen communicet sibi denominationem vitae
vel quod vivat,
ergo ex sola actuatione non sequitur
denominatio concretiva in actuatio,
sed attribuitur denominatio
concretiva illi cui unita
Sequitur ulterius quod si, per impossibile, materia prima esset suppositum vel subsistentia quod ipsa denominaretur homo et non agregatum ex materia prima et anima intellectiva. Patet quia vi actuationis intrinsece et invisus ad se tamquam in ultimatam subsistentiam consurgunt huiusmodi denominationes concretive.
Sequitur ulterius quod receptio
Ulterius sequitur quod licet deus possit recipere denominationes concretivas vi alicuius unionis nullo modo, tamen potest dare. patet, quia primum, scilicet recipere denominationes, dicit perfectionem, sed secundum, scilicet dare huiusmodi denominationes, dicit imperfectionem quia dicit in visum in alterum quod nullo modo potest deo competere quia deus est purissimus actus in quem omnia alia tendunt etiam innituntur.
Ex
hoc patet quod positio
Etiam dato quod huiusmodi actuatio
competeret deo respectu naturae assumptae,
tamen denominatio vi huiusmodi actuationis n
on communicaret naturae assumptae,
sed deo quia huiusmodi denominationes concretive non
sistunt in
Pro declaratione maiori materiae heri tactae ponam aliquas propositiones.
Prima conclusio: impossibile est formam actuare materiam vel informare et non tendere in subsistentiam in quam materia et forma vivuntur vel ordinantur. patet quia hoc est de influxus formalis integritate, ergo absque huiusmodi habitudine non stat esse influxum formalem.
Sequitur primo quod tendentia formae
in subsistentiam in quam materia et forma ordinantur
non
Sequitur primo quod proprie loquendo materia non debet dici quid nec quale nec quantum, quantum est de quidditate alias tenui quod est extra totam latitudinem specierum substantialium. et extra totam latitudinem graduum specificorum substantialium, quantum est de aliis quod nec sit nec quale nec quantum. Patet quia denominationes concretive non sistunt in materia, nec in forma, sed principaliter ordinantur in subsistentiam in quam tendunt materia et forma.
Ex quo patet quod, licet materia sit subiectum caliditatis, non tamen proprie dicitur causanda, Sed eius subsistentia, ut ignis vel illud quod est eius subsistentia, et ita proportionaliter de forma.
Et ex hoc sequitur quod illa distinctio de subiecto inhaesionis et de subiecto denominationis non videtur omnino necessaria. Nam ad recipere denominationem concretivam non oportet habere rationem subiecti, immo est impertinens quia denominatio concretiva competit subsistentiae principali in qua materia et forma ordinantur, et ideo stante omnimoda unitate subiecti stat quod eadem qualitas successive denominet diversa ut si eadem qualitas maneat in generato quae fuit in corrupto, tunc ibi est idem subiectum quia eadem materia, et tamen prius illa qualitas denominat unum elementum vel compositum. et postea aliud elementum vel mixtum. et tamen illud elementum vel compositum non est subiectum illius qualitatis, et sic subiectum est impertinens ad hoc quod aliqua denominatio concretiva competat alicui subsistentiae principali.
Sequitur quod proprie loquendo forma non debet
denominari fieri vel generari nam huiusmodi denominationes,
scilicet, fieri et generari competunt subsistentiae
et composito.
Et ad istud propositum locutus est
Ulterius patet fundamentum quare dicitur quod actiones et
passiones sunt suppositorum.
Unde et
Patet ulterius
veritas illius opinionis
Ulterius advertendum est quod quaedam sunt formae quae non constituunt aliquod unum substantiale ut formae accidentales, licet secundum aliquod constituant aliquod compositum accidentale, ita quod ex formis accidentalibus et compositis substantiali fiat unum compositum accidentale formae substantiales vero proprie constituunt unum, ita quod ex unione formae ad materiam resultat una substantia, et res quidditativa.
Ex quo sequitur quod nulla forma accidentalis potest esse pars alicuius entitatis, quia nec materialis nec formalis. utrum tamen de potentia absoluta duo accidentia possint sic disponi quod unum se habeat per modum potentiae et aliud per modum actus et quod ex illis duobus fiat unum est alia quaestio, utrum autem de potentia dei absoluta ex duabus substantiis indivisibilibus posset fieri unum, sic quod una per modum actus se habeat et alia per modum potentiae est etiam alia quaestio, tamen prima facie videtur quod non, quia potentialitas materiae dicitur esse pura potentia et totale suum esse est tendentia in aliud et ex hoc consurgit quod cum potentialitate ipsius cum forma quae est eiusdem tendentiae constituatur unum tertium suppositum. Ita probabile est quod solius pure potentiae est concurrere materialiter ad constitutionem alicuius quidditatis.
Alia propositio:
si tendentia in subsistentiam principalem materiae vel formae
reduceretur ad causam finalem. et ad modum per quem
res monentur in finem,
ut si staret formam materiam
informare et nullum compositum constituere.
Patet nam et constitutio
compositi et subsistentiae principalis consurgit ex
huiusmodi tendentia.
Ex qua tamen a posteriori arguuntur
consurgere denominationes concretivae,
sicut patuit
in
Alia propositio: quamvis totum illud quod est perfectionis in influxu formali vel materiali deus posset supplere quantum ad effectum, hoc tamen non potest in eodem genere, sed solum in alio. Probatur nam quantum ad illud quod est perfectionis in influxu formali vel materiali reducitur aequivalenter ad causam efficiente et ad aliquam operationem vel motum quae quid perfectio potest per causalitatem effectivam a deo suppleri, non tamen in eodem genere causae, quia deus non potest concurrere in genere causae materialis vel formalis.
Prima pars patet,
nam secundum philosophiam et
fidei non contradicit materia respectu formae
habet aliqualem influxum eductivum
praeter potentiam pure receptivam.
ponit enim
Modo secunda pars dicit quod, licet deus quantum ad illud quod est perfectionis potest supplere influxum materialem, non tamen hoc potest concursu positivo eiusdem generis concursu materiae de cuius potentia forma educitur. Consequenter inferunt alii quod, licet huiusmodi concursus materialis respectu eductionis formae sit limitatus et parvae perfectionis per naturam, tamen causalitatem creatam vel creabilem potest suppleri, saltem illud est multorum opinio, scilicet omnium dicentium quod vix creativa non est creaturae communicabilis. Unde imaginatio illorum stat in hoc quod talis est dependentia formae, quae educitur de potentia materiae quantum ad influxum materialem quod sine illo cum influentia dei generali non posset effectus causari.
Et istam opinionem videtur tenere
Consequenter imaginandae sunt habitudines materiae respectu formae.
Prima poneretur eductiva et secundum hoc
esset quaedam perfectio et
Alia est habitudo
materiae ad formam ut sibi inhaereat forma et iterum quantum
ad hoc
dicit
Tertia habitudo est informationis,
et de hiis habitudinibus ponit
Consequenter ponit quod anima humana
non inhaeret, et contra hoc pono istam propositionem:
licet anima humana non educatur de potentia materia, et sic quantum
ad hoc non habeat habitudinem inhaesionis ad materiam,
inhaeret tamen sibi et eam informat. nam inhaesio et
Contra istud posset instari nam materia prima habet talem habitudinem respectu animae humanae quod vi illius est ipsius animae conservativa. nam ex proportione qualitatum primarum et earum complexione salvatur inhaesio ipsius ad materiam, ergo et eius eductio.
Respondendum est quod in forma duplex est
Ex quo sequitur sicut alias intuli quod deus non potest formaliter influere quia influere formaliter dicit tendentiam in aliam subsistentiam modo divinae immensitati et actui purissimo repugnaret in aliud tendere, quia illud in quod tenderet haberet rationem meliorum quod summae immensitati repugnat.
Secundo influere formaliter
dicit carentiam rationis
Tertio quia influxus formalis quantum ad speciem formarum dicit partialem entitatem et rationem constitutivam sive partialitatem totalis, modo deo repugnat concurrere ad esse partem alicuius substantiae totalis.
Quarto quia influxus formalis dicit gradum limitatum quaelibet enim forma ad extra producibilis est quaedam portio limitata vel in latitudine entium contenta. et si daretur suprema licet haberet infinitas perfectiones adhuc esset limitata, quia esset dependens creabilis et multas alias haberet imperfectiones, ergo ratione formae est influere secundum limitatum modum quod Deo repugnat.
Sequitur ulterius quod deus non potest materialiter influere. Patet ex dictis per easdem causas, sicut de influxu formali assignatis et a fortiori de materiali cuius influxus incomparabiliter est imperfectior quam influxus formalis, ergo si influxum formalem non posset deus supplere ratione imperfectionis a fortiori nec influxum materialem potest supplere ratione suae imperfectionis.
Sequitur ulterius quod in unione
hypostatica verbum non habet habitudinem materiae.
Patet quia,
licet doctis propter facilitatem doctrinae dicant verbum habere rationem
materiae in illa benedicta unione propter similitudinem
quia sicut,
si accidens alicuius subiecto inhaereat communicat suo
subiecto esse tale,
sic est de humanitate christi respectu verbi quod
vi illius communicationis verbum denominatur homo,
et sic humanitas
se habet per modum formae vel accidentis et
quantum ad modum explicandi modus est verus.
Exempla
Ex hoc sequitur
quod verbum nec habitudinem habet in illa unione hypostatica
materiae vel formae,
sed subsistentiae principalis.
Et ideo huiusmodi
unio est principalis ad unam personam terminata et non ad
aliam. ubi est advertendum quod concursus causalitatis dei ad extra
est communis cuilibet trium personarum,
ita quod non stat aliquam
personarum effective concurrere ad alicuius effectus productionem
in esse quin quaelibet etiam concurrat ex eo quod opera trinitatis
ad extra sunt indivisa, nec etiam in genere causae
finalis stat unam personam concurrere
Sequitur ulterius quod licet sic ordinatio et subordinatio causarum
efficientium et finalium essentialium cuius utriusque latitudinis
deus semper tenet primum gradum causarum, tamen materialium vel
formalium non est ordo, nec subordinatio essentialis. primum est
satis evidens. secundum patet
quia aliqua causa secunda concurrit formaliter
influendo,
et tamen deus, nec aliqua creatura,
Ex quo patet quod influxus formalis creatus non dependet ab influxu formali increato in eodem genere, eodem modo dicendum est de influxu materiali quod influxus materialis creatus non dependent ab influxu increato eiusdem generis, quia nullus influxus increatus potest esse de aliquo duorum generum praedictorum. utrum autem inter influxus formales et etiam materiales creatos sit ordo vel aliqua subordinatio, de hoc difficultas est inter doctores, quae reducitur ad philosophiam, quia si sit subordinatio inter formales influxus erit viceversa ad subordinationem in causis efficientibus, nam ultima forma quae est constitutiva compositi, si poneretur multiplicatio formarum substantialium, sicut multi ponunt secundum praedicata quidditativa et poneretur numeris formarum substantialium correspondenter ad numerum praedicatorum quidditativorum. tunc ultima forma esset perfectior et quanto ascendendo forma esset generalior tanto esset imperfectior.
Verbi gratia in homine
anima intellectiva esset perfectior forma animalitatis,
et forma animalitatis esse perfectior forma corporeitatis,
et sic continue
ascendendo semper generalior et communior forma esset imperfectior
simile est in subordinatione causarum materialium ut, scilicet, materia prima
sit simplex elementum. deinde ex elementis componuntur
aliquae materiae antequam veniatur ad materiam aptam pro receptione
formarum mixtorum perfectiorum. Ideo
Et isti consequenter imaginantur quod formae substantiales elementorum imperfectiorum etiam mixtorum Remanent in mixtis perfectis et semper resolutio est ad hoc quod ultimum semper est imperfectius.
Quantum est in subordinatione causarum efficientium quia semper universalior est perfectior, verum est quod communis opinio est ad contrarium, scilicet, quod non sit nisi unica forma in uno composito, quod non sit etiam nisi unica materia, qualificatur tamen diversimode a qualitatibus primis et secundum quod magis qualificatur secundum qualitates unius elementi quam alterius secundum hoc aliud elementum dicitur denominari in constituto non quod realiter forma eius substantialis remanet in composito. Et sic patet de influxu materiali et formali a deo remonentur.
Et in responsione ad rationes aliqua poterunt dici quae transeo pro nunc, etc.
Consequenter materiam continuando inceptam ad fortificationem intellectus circa apprehensionem mysterii trinitatis sunt manuductiones adducendae.
Prima est secundum
Secunda manuductio est iuxta aliquorum imaginationem ponentium quod potentiae animae sint inter se distinctae Realiter et quod nihilominus concurrunt identice cum ipsa anima. unde fuit opinio quaedam quod anima et substantia animae est quaedam potentia vocatur memorativa et potentia receptiva specierum intelligibilium, deinde anima est potentia Realiter intellectiva, deinde ipsa est Realiter volitiva, et tamen imaginatur quod huiusmodi potentiae inter se distinguuntur, id est, quod memoria non est intelligentia, nec intelligentia sit volitiva, licet concurrant identice cum anima. et quantum ad hoc esset magna trinitatis similitudo. nam sicut in trinitate ponuntur tres personae, scilicet pater, qui se habet per modum speciei intelligibilis et est Realiter idem cum essentia et producit filium, sicut species intelligibilis producit notitiam, et ita secunda persona distinguitur a prima et ista secunda persona est verbum. et ex conexione primae et secundae personarum producitur per modum amoris spiritus sanctus et est idem cum essentia. Et ex conexione speciei intelligibilis et notitiae producitur volitio seu affectus. et istam tertiam personam productam dicendum esse idem cum essentia. et distinguitur a qualibet aliarum duarum personarum. sed est dissimilitudo quia una potentia animae non producit Realiter aliam, sed quantum ad modum capiendum quod una Res sit tres satis capitur in similitudine animae imaginando quod potentiae animae sint distinctae ab ipsa anima.
Tertia manuductio consurgit ex actibus potentiarum
animae, quia anima Recipit speciem intelligibilem primo et per
illam actuatur illa et ab illa specie procedit cognitio
vel notitia de Re cuius species est impossibilia et formatur
cognitio obiecti. deinde ex specie intelligibili procedit
affectio praesentati obiecti, et est similitudo quantum ad emanationem
personarum, quia primo repraesentat existentiam personarum,
deinde emanationem inter illas, et ex illis duobus
consideratis Remanet imaginatio trinitatis. nam
Quartus modus imaginandum quod accidentia diversarum specierum ex inhaesione et unione Realiter ad subiectum identificatur cum subiecto. unde sic opinantes imaginantur quod unius formae ad subiectum tanta est unio quod Realiter vi illius unionis forma identificatur cum subiecto. et hoc sonat illud nomen unio. unde in anima imaginatur tria accidentia, scilicet speciem intelligibilem, notitiam, et amorem. nunc imaginatur sic: quod concurrant identice cum potentia. Ita quod vi unionis formae ad formale fit unum essentiale et Realiter idem. et ex ista hypothesis, licet sit falsa, tamen per hoc haberetur quod species intelligibilis esset anima et notitia etiam. et volitio quae esset anima ratione unionis, et ista non propter hoc uniuntur inter se non obstante identitate ad tertium. et Isto modo imaginatur trinitas, scilicet quod duae Res concurrant identice cum alia. et tamen remaneat illarum distinctio et haec est imaginatio trinitatis.
Quintus modus supponendo quod eadem materia potest esse in diversis locis
vel forma hoc apparet de corpore christi et de anima nostra intellectiva
secundum fidem et ponitur casus quod
Sexta imaginatio est supponendo opinionem quam recitat
Septimus modus est ponendo
quod unus angelus sit realiter in tribus locis,
tunc ille angelus
Octavus modus ponatur quod sit intelligentia creata,
quae sit per
suam essentiam sui et aliorum cognitio seu cognitiva
et quod etiam sit illorum dilectiva per se quorum
cognitiva est, et hoc per essentiam et voluntatem
et ponatur quod in illo non obstante intelligentia possit
habere notitiam a se distinctam et inhaerentem
Nona manuductio est de triangulo, quia in ipso sunt tres anguli realiter distincti, et tamen Resolvendo ad quidditatem angulus nihil aliud est quam superficies, ergo tres anguli sunt superficies, licet unus non sit alter. patet igitur quod imaginabile est plura esse distincta cum identitate alicuius essentiae. et tamen illa, plura non distinguuntur inter se.
Decima est quae consurgit
ex dictis philosophorum et maxime ex positione
Nam
Circa praedicta pro maiori evidentia ponuntur notabilia.
Primum quod ex negatione
muta extremorum actuatur existentium non Infertur
unum illorum alterius non esse essentiam. unde, si sit
negatio terminorum sic quod unum negatur de alio. hoc non
est per se, sed ratione suorum signatorum quod huiusmodi negatio
mutua non inferat unum non esse essentiam alterius
ex eo quod
Secundum notabile est quod affirmationes oppositae non praecise
denominant identitatem essentialem. nam si sic, sequeretur
quod ista esset vera
Ex quo sequitur tertium notabile quod per huiusmodi affirmationes denominatur identitas subsistentiae et non essentiae praecise.
Quartum
notabile quod esse
quintum de ratione essentiali non est quod in essentia sit aliqua
negatio nec includit negationem in sua formali
ratione. nec Repugnat rationi essentiali
Ex quo sequitur quod non est evidens repugnantia
quod
De modo imaginandi trinitatem, tota difficultas stat in hoc: quod dicta doctorum nihil addant supra articulum principalem trinitatis, immo magis obscurant materiam trinitatem. unde circa modum imaginandi trinitatem Recitandi sunt modi falsi, ut excludantur et intellectus magis exercitetur ad trinitatis comprehensionem.
unde primus modus est
et per hunc modum habemus similitudinem ad materiam
trinitatis quia prima intelligentia producta ratione emanationis
potest vocari filius vel verbum. tertia potest amore vocari
ex modo productionis et emanationis quia a duobus
principiis producitur. et illum modum imaginandi circa
trinitatem habuerunt aliqui haeretici, qui concedentes
scripturam non poterant negare trinitatem et se
credentes esse fideles concedebant trinitatis articulum,
non tamen concedebant unitatem essentiae
unde ipse ymaginatur
quod deus
Et tertia intelligentia
procedit ad modum amoris ex quo sortitur ratio spiritus
sancti. unde
deinde
concurrente secunda intelligentia se intelligendo vi annexus
cum prima producitur tertia ab aliis duabus, et forte
Secundus modus imaginandi est praesupponendo quod stante emanatione dicta ponatur quod prima intelligentia uniat sibi hypostatice secundam et tertiam intelligentias in unitatem personae. tunc in illo casu, pater, filius, et spiritus sanctus erunt idem deus, quia idem suppositum et tamen Remanebit tam essentiarum quam relationum trinitatis, quia non obstante unitate personali adhuc Remanet relativa oppositio et personarum distinctio ratione cuius negatur patrem esse filium.
Et istum modum tenuerunt aliqui haeretici, nam ista imaginatio deficit, quia videtur ponere impossibilia quia licet concedetur esse possibile quod duae intelligentiae sic emanarent.
Et quod unirentur hypostatice, non sequitur nisi conversus articulus ad articulum trinitatis, quia in illo casu esset unitas personarum cum trinitate essentiarum, quia prima intelligentia utraque sibi unit. ideo quaelibet illarum intelligentiarum esset una persona et essent tres essentiae. Et sicut unum oppositum confert ad aliud imaginandum, ita in materia praesenti per modum oppositi potest imaginari trinitatis.
Item, haec opinio deficit, quia dicit patrem distingui a Filis stante unitate personarum quia ponere distinctionem personarum quae respicit subsistentiam tantum, et ponere unitatem personarum esset implicare.
Alia est imaginatio considerando divinam
essentiam secundum triplicem habitudinem. primo consideratur
ut
Primo modo essentia divina potest vocari parens vel pater quia notitia speculativa absolute apprehensiva licet quandam prioritatem absolute consecutivam. et ut Rerum productivam potest vocari filius. et ut applicativa per amorem vocatur spiritus sanctus.
et illo modo
imaginatur deum esse trinum secundum modum nostrum considerandi
nec esset distinctio a parte Rei. Ideo aliqui
concedentes scriptura ponendo trinitatem concesserunt
trinitatem personarum solum ex parte considerationis nostrae, et
ita fuit error
quartus modus est ponendum
personas non esse substantias nec accidentia ut quod in divina
essentia non est pluralitas rerum distinctarum nisi per
modum consequentium ad essentiam ut accidentia sequuntur
naturam suae substantiae, et sic personae divinae nec sunt substantiae
nec accidentia, sed sunt proportionaliter respectu essentiae, sicut
accidentia respectu suorum subiectorum quae sequuntur ad illa
Quinta imaginatio est quae ponit quod
in deo est essentiae unitas et trinitas personarum, licet non sit
trinitas positiva, sed privativa, nec est numerus positivus sed
privativus, ut unica essentia est pater et illa est filius
et illa est spiritus sanctus, et tamen pater non est filius
nec spiritus sanctus et ibi non est numerus nisi per privationem
quandam,
ita quod pater
sic pater
quod non est alius
et istam viam sequitur
Sequitur ultima positio quod in trinitate est unica essentia et immensa natura simplicissima quae ratione immensitatis fecunditatis bonitatis plenitudinis Redundat in tres substantias, nec potest subsistere in unico supposito vel subsistentia, immo necessario subsistit in tribus suppositis hypostasibus vel personis. et haec positio fidei.
Primum producit per modum intellectus naturaliter sui et omnium expressionum et vocatur generatio secludendo omnem imperfectionem quae esset in creatura. primo quia illa generatio non est de nihilo, sed de substantia patris, nec est de non esse ad esse, quia est aeterna nec est generatio dependentis vel indigentis, quia tota plenitudo quae est in producente est in producto. et ex vi productionis non arguitur in supposito imperfecto.
Consequenter vi amoris producitur tertia hypostasis vel subsistentia et in istis consideratis tota latitudo perfectionis Reperitur, primo quod sit expressivum notitiae, secundo Reperitur notitia producta, tertio Reperitur amore. consequenter tenenda est pro Regula autentica quod praecise distinctio Relativa sit ponenda in divinis vel sub aliis verbis quod tanta identitas concedenda est in divinis quanta fides catholica patitur. modo ipsa patitur omnem identitatem in divinis praeter distinctionem unius personae ad aliam. et sequendo hanc viam evaduntur difficultates.
Ex istis inferuntur corollaria.
Primum
est quod maledicunt plures illa distingui aliqualiter
de quorum nominibus propriis affirmantur contradictoria,
id est, affirmationem unius sequitur negatio alterius
ut pater generat et essentia non generat. ex
hoc quod hoc verbum generat dicitur de patre et
non generat dicitur de essentia. conludunt quod pater
et essentia distinguuntur et hoc est contra regulam
positivam, quia inter illa non est oppositio relativa, ergo
ibi non est distinctio.
Consequentia tenet per
Secundum corollarium quod bene apparet falsitas opinionis
Ideo, si sit distinctio personae ad personam oportet ponere relationes personas constituentes in esse suo personali. De ista ratione dicitur quod illa petit imaginationem trinitatis, et quod videatur ad oculum. et haec non potest esse, nam sunt tres personae distinctae et ideo deficit in illo quod dictum est de proprietate essentiae est quod sit tres personae distinctae et hoc est secundum suam naturam. Sed imaginatio trinitatis transcendit omnem humanam capacitatem sic quod illa divina natura simpliciter immensa non potest capi a creaturis. nec potest eius similitudo Reperi in Rebus finitis et maxime considerata debilitate humani ignem. et ideo videtur quod omnes debent contentari sequendo positionem fidei et istae non admitteret fidem nec eius positionem, quia pater est idem cum essentia tanta identitate sicut secum, et haec est proprium naturae immensae. et sic istae rationes nihil addunt supra articulum, quia concessa positione fidei nullam penitus addit difficultatem supra eam.
Tertium corollarium est contra
Et
Sed adhuc Restat difficultas
ad imaginandum quod si per impossibile nec esset filius, nec spiritu
sanctus. adhuc remaneret eadem habitudo patris ad essentiam sicut
est. Et tunc quaeritur utrum esset sibi distinctio inter patrem
et essentiam si sic hoc non valet, quia ponerent coincidentiam
cum ydemptttac
Quartum corollarium quod proprietates personarum non sunt complexe significabilia, quia patrem generare filium non est nisi pater generans filium et est formaliter pater non habens distinctionem ab essentia, nec sunt complexe significabilia proprietates personarum.
Quinto sequitur propter probabilitas opinionis
positivi qui dicit quod proprie personae non distinguitur proprietatibus
non intelligitur se ipsis, quia sunt quaedam personae quarum una
non est alia. et haec est positio fidei, quia quaecumque plura concedunt
excedunt limites artis obligatoriae fidei,
quia concedunt impertinentia fidei quae non oportet concedere, quia quandocumque
sunt falsa.
sextum corollarium quod tales consequentiae: 'haec essentia est pater et haec essentia est filius, ergo filius est pater' non valent, immo nullam penitus addunt difficultatem in hac materia, quia habita positione fidei quilibet gentilis repudiaret tales consequentias. nam positio fidei ponit aequivalenter illas non valere. nam illa consequentia sumit fidei oppositum, quia ex fide sequitur quod non valet illa consequentia.
secundo ista non valet: 'omnis essentia est Pater, omnis essentia est filius, ergo filius est pater' et nullam dicit difficultatem, posito quod li omnis distribuat pro qualibet essentia et illo modo consequentia nullam habet apparentiam, quia essentia et omnis essentia sunt omnino idem, et sic nulla est difficultas supra trinitatis articulum.
Septium corollarium quod syncategoramica
Reddentia propositiones de omni, si ingrediantur propositiones,
tunc consequentiae erunt bonae. nam si sic, ibi dici de omni
quod li
Et ex hoc infertur
contra
Octavum corollarium:
ista propositio
Ex dictis apparet quod plures excedunt
artem obligatoriam fidei. unde primi fuerunt ponentes
diversitatem distinctionum proprietatumque a persona.
Alii posuerunt distinctionem inter personam et essentiam,
et primi possunt subdividi secundum multiplices errores
in hac materia. Sed contra istos est
Secundo repellendae sunt ponentes personas esse plurium absolutorum, ubi notandum est quod personas divinas ponunt quid esse quaedam entia realiter absoluta. et quamquam ista opinio possit multipliciter improbari, nihilominus ex positione fidei sequitur quod personae divinae nullo modo sunt ponendae entia absoluta, quia si sic non posset ibi esse relativa oppositio quod est falsum.
Tertio sequitur quod separantes hanc materiam a formis
syllogisticis non considerant quae virtutes habeant dici
de omni, quia considerato
pro maiori
Secundo filius non procedit a patre sicut impressio a sigillo.
Tertio filius non procedit a patre sicut radius a sole, et sic inducit usque ad duodecim modos productionis quibus probat quod filius non procedit a patre, ita quod impossibile est filium procedere a patre cum identitate essentiae.
Confirmatur quia generatio indita
rebus ratione defectus, ergo in divinis generatio
habet locum. consequentia est clara. antecedens patet quia generatio indita
rebus propter individuorum corruptionem, quia individua
non possunt conservari, ergo per naturam inditum est quod in specie
conservantur, ergo talis generatio nullo modo ponenda est in divinis.
antecedens apparet in secundo de generatione
Secundo arguitur omnis generatio assimilat generatum sibi in proprietatibus et aliis conditionibus, ergo si filius emanat a patre, sequitur quod ipse est generativus et per consequens generabit alium filium et alius alium, et sic in infinitum. Ita quod erunt infiniti filii in divinis, nec valet quod dictum est, quia Radix movens ad ponendum generationem est summa fecunditas, quia tunc sequitur quod cuique competeret illa conditio quod esset Realiter productivum illius cui illa competeret. et sic spiritus sanctus posset aliud suppositum producere. et eodem modo posset argui de spiritu sancto, quia per spirationem procedit a patre et filio. modo si relationes et personalitates distinguuntur realiter in patre et filio.
Et ex hoc sequitur quod filius et pater non producant spiritum sanctum, quia spiratio activa est alia in filio quam generatio positiva in patre, igitur pater et filius erunt duae personae realiter distinctae.
Et
Tertio arguitur sic
probando quod spiritus sanctus
non procedit a filio
quia in ve
Et circa istam materiam posset induci difficultas de auctoritate consilii generalis. Et videtur quod ipsum posset errare in haec, quae tangunt fidem et sacramentorum ministrationem. Et ideo circa materiam praesentis schismatis, apparet quod aliqui referant illud sedari per consilium generale. et per consequens ipsi Reducunt auctoritatem consilii generalis ad humanam potentiam cum ipsi allegant quod est maior multitudo unius partis quam reliquae, igitur ista materia omnino resolvitur ad potentiam vel ad multitudinem vocum, igitur consilium generale non Regitur a spiritu sancto, nec in suis determinationibus ab ipso consulitur, igitur a simili si una partium determinat istam materiam de processione spiritus sancti non est ei credendum, licet ibi fuerint multi sancti patres atque probi homines.
Circa Argumentum
Primo dicitur ad argumentum quod non reperitur similitudo in divinis ex parte creaturarum, et ideo negatur illa consequentia 'pater est deus, filius est deus, spiritus sanctus est deus, igitur pater et filius et spiritus sanctus sunt tres dii. causa est quia similitudo creaturarum non est adaequata in deum.
Secundo dicitur
quod productiones creaturarum possunt manuducere
Item homo producit hominem aequalem sibi et non coaevum,
ideo est perfectio quo ad aequalitatem. et imperfectio est,
quia effectus non est coaevus suae causae. dividantur, igitur illae
duae imperfectiones, scilicet inaequalitas in productione splendoris,
et non coive coaevitis[?] in productione hominis. et capiantur
perfectiones, puta aequalitas hominis et coaevitas splendoris.
et combinentur illae habitudines, scilicet esse coaevum et
esse aequale suae causae. et abstrahamus quidquid sit ibi imperfectionis,
tunc Reperietur similitudo in ubi productione quae est
in productione creaturarum.
Secundo notandum est quod non est de ratione productionis passive recipere suae durationis initium, quia multi concedunt quod absolute deus potuit sibi creaturam ab aeterno secum comproduxisse, quo dato illa creatura esset producta et coaeva ipsi deo, et sic non est de ratione productionis passive habere suae durationis initium, igitur ex productione verbi ad intra non arguitur imperfectio seu inceptio in filio.
Tertio notandum est quod licet aliqua reperiatur similitudo productionis
verbi in productione creaturarum. nihilominus productio verbi
dei ad intra nullo modo est communicabilis ad extra,
nec est
aliqua productio in creatura omnimode ei similis nec potest
esse per quamcumque potentiam.
Et causa subest, pro qua notandum
est quod licet aliqui imaginati fuerunt creaturam per se existere,
et tamen ipsi non realiter
coeus
De primo notandum quod sicut creatura potest esse in situ et
non commensurative ut de corpore christi in sacramento
altaris vel de anima intellectiva in nobis vel intelligentia
in orbe, ita imaginatur quod possibile est creaturam
realiter existere. et tamen tempori non existere durative,
immo possibile est quod tempore non commensuretur quo concesso
adhuc, non sequitur quod creatura esset aeterna vel
in instanti aeternitatis commensuraretur. et causa est, quia
adhuc in ea esset intrinseca successio. patet, quia posset
non fore et mutari. et ideo admissa imaginatione
non sequitur
Secundo posset dici quod casus esset impossibilis, scilicet quod esset creatura, et quod non coexisteret tempori durative, immo impossibile esset quin tempore mensuraretur.
Ex istis sequitur quod huiusmodi emanatio ad intra resolvitur ad proprietatem immensae fecunditatis et est propria conditio immensae simplicitatis et perfectionis ac fecunditatis et illud semper debet dici et debemus nos ad hoc Resolvere, quia tota difficultas est salvando summam et divinam simplicitatem cum emanationem personarum.
Postquam humana investigatio instructa est de trinitatis articulo, nunc Restat de modo attingendi huiusmodi trinitatem dilective per dona spiritus sancti infusa.
Et primo humana investigatio inducit rationes contra fidei veritatem ut magis veritas elucescat.
Et primo adducit
Secundo inducit
Tertio inducitur
Deinde adducuntur rationes.
prima nam cupiditas seu inclinatio cupiditatis quae est ad contrarium fidei est finite activitas, igitur per habitus bonos naturaliter acquisitibiles quis potest naturaliter excedere huiusmodi motiones cupiditatis. igitur quis ex puris naturalibus poterit moveri in finem ultimum.
secundo
Tertia ratio est nam
Quarto arguitur sic: nullum
requiritur donum creatum distinctum ad ponendum creaturam
in statu salutis, igitur. consequentia tenet. antecedens, patet, quia sola acceptatio
divina est sufficiens. Et confirmatur per
Quinto,
arguitur caritas creat,
si daretur illa esset naturale non dependens
a voluntate cum sit supra voluntatem,
igitur necessitat voluntatem in agendo,
quia superior. tenet consequentia,
quia semper cum inferior insequitur superiorem et exit naturaliter
in actum insequendo pulsum superiorum. antecedens apparet per
exemplum
Sexto,
arguitur
quia,
si caritas poneretur
donum creatum vel ipsa esset divisibiles
vel indivisibilis.
nullum potest dici, igitur.
Maior apparet sufficienti divisione.
Minor apparet primo
non potest dici quod ipsa
sit indivisibilis
quia tunc omnes essent aequaliter cari,
et sic non contingeret aliquem gradum caritatis
acquirere ultra gradum baptismalem.
Si dicatur
quod sit divisibiles,
tunc sequitur quod sic est intelligibilis et
quod etiam est remissibilis,
quod est falsum.
Consequentia patet
quia opposita habent fieri iuxta idem,
quod autem consequens sit falsum.
Patet quia,
si sic,
hoc esset per peccatum veniale,
ut dicit
primo sequitur quod staret
aliquem tantum meruisse sicut
Septimo,
si caritas esset sic remissibilis,
sequeretur quod staret aliquem realiter et aeternaliter dampnari,
qui numquam peccasset moraliter.
Consequens est inconveniens.
Et patet consequentia,
nam sit
Octavo si caritas
esset intensibilis et remissibilis sequitur quod staret aliquem decentem
cum caritate quem deus nesciret praemiare secundum leges statutas.
Consequens est falsum.
Et patet consequentia ponendo casum
quod
Ulterius ponatur
quod tunc primo non
si sic in illo instanti,
et ponitur ulterius
quod sic
Nono, si caritas esset divisibilis seu intensibilis, et poneretur per potentiam dei absolutam in aliquo subiecto extenso, tunc maior caritas Reddet subiectum magis carum, ergo si ponatur in subiecto indivisibilis, tunc Redderet subiectum infinite carum.
Decimo,
si caritas esset intensibilis,
sequitur quod secundum ordinem et gradus statuum
deberet esse intensio et gradus habituum, et tunc
supremi praelati deberent habere supremum gradum caritatis.
ista ratio tamen tangit difficultatem scilicet an caritas sit dispositio
praevia, et sic de integritate status
Aliae rationes possent adduci, sed inferius adducentur particularizando materiam.
In oppositum est decretalis expresse ponens quod in baptismo infunduntur tres virtutes seu habitus creati, scilicet, fides, spes, caritas, quae sunt de necessitate salutis in viatore. Igitur ultra sunt ponenda dona spiritus sancti seu habitus creati sunt ponendum, puta caritas ad vivificandum et ad modum animam ad suas operationes exercendas consequendum vitam aeternam. et arguitur unica ratione sic: nam sicut finis hominis est supernaturalis, ita requirit operationem sibi proportionatam, et consequenter habitum sibi proportionatum, igitur requirit habitus supernaturalis inclinans et monens potentiam ad ipsum finem attingendum. Et quia materia est difficilis et modus procedendi subtilis est.
Prius dictum est de influentia caritatis respectu omnium virtutum et operationum virtuorum cuius prosecutio erit determinare de virtutibus, si tempus assuisset. nunc autem veniendum est qualiter caritas dicatur intendi vel Remitti.
pro cuius materiae declaratione sit ista propositio: quamvis salvari possit caritatem non esse compositam ex gradibus essentialiter distinctis probabilior videtur opinio communis quae ponit eam esse compositam ex gradibus distinctis.
Prima pars apparet multipliciter, nam est unus modus prius tactus, scilicet quod existente eadem essentia caritatis in anima secundum assistentiam spiritus sancti caritati. tunc secundum hoc caritas magis vel minus vivificat animam et secundum hoc ipsa intenditur, et etiam secundum quod spiritus sanctus assistit specialius menti et caritati et quod ipse assumit eam secundum hoc caritas potest in maiorem operationem in anima et virtuosiorem absque acquisitione novi gradus caritatis.
Secunda via est ponentium
quod quaelibet forma
geretur
Sed contra istam viam et
Probatur
quia nisi sic
sequeretur quod aliud esset vivere
Secundo,
si sic,
sequeretur quod aliquid agere posset correspondere animae
quod nullo modo correspondet composito.
Consequens est falsum
quia actiones sunt suppositarum et subsistentiarum.
Patet consequentia et
capitur aliquis gradus vitae intelligibilis
secundum quem forma non communicatur
Tertio data
imaginationem sequitur quod compositum ex corpore et
anima intellectuali esset imperfectius quam lapis
Respondendum est
in ista materia
quod tenens quod forma sit intensius
vel remissius communicabilis.
Et secundum hoc
potest suo subiecto communicare denominationem concretiva
sine additione vel deperditione gradus.
Hoc est sustinibile,
et sic quod nulla forma sit intensibilis nec remissibilis,
et sic de accidentibus diceretur quod non
intenduntur nec remittuntur per additionem gradus ad gradum,
sed dicuntur intendi et remitti
quia magis vel minus suo subiecto aliquam denominationem communicant,
sed quantum est de substantialibus secus est
quia forma substantialis communicatur,
ut quiditas compositi nec necessario communicat se totam,
utrum autem intensius vel remissius esset
Posset respondere ad rationes et dicere quod tota quiditas formae de necessitate est pars compositi, et quando arguitur ergo forma substantialis non potest intensius vel remissius communicari. Negatur consequentia. Ad probationem quia tunc sequitur quod staret animam esse aliquod vivens quod non communicaretur composito negatur. pro quo advertendum est quod non stat quod anima communicet se, nisi hoc sit secundum omnem denominationem essentialem sibi correspondentem, stat tamen secundum quamlibet suarum denominationum intendi vel remitti non quod in aliqua sint ponendi gradus quia negatur partium multitudo. Sed si imaginatur quod causa effective libera posset intensius vel remissius se ad effectum applicare per eandem potentiam formaliter, ita quod causalitas formalis indistincte essentiae communicatur intensius vel remissius, nec sequitur quod, si communicetur secundum aliquam denominationem essentialem, quin secundum quamlibet.
Et sic non sequitur
alia inconvenientia iam illata per
De formis
autem accidentalibus dicitur
quod secundum maiorem actuationem et intimationem
informationis dicerentur intendi.
Unde
Et in isto est erroneum cum correctione suae sanctitatis. Et in isto fundamento ait quod impossibile est plures esse angelos in eadem specie, ita quot individua sunt angelorum tot species posuit et maxime in angelis et in abstractis a materia, sed in hoc non tenetur communiter quia primo instantia est de anima intellectiva, quia duae animae distinctae a materia differunt individualiter.
Secundo ad imaginationem capiantur duae qualitates
distinctae
Tertio,
dato angelo cuiuscumque speciei dicere
quod deus non possit facere unum talem est periculosum,
nam iste sanctus defecit propter dicta
scilicet
Et sic fundamentum ipsius non est solidum, nam ipse ultra procedit adhuc quia si dentur duo accidentia similia separata a materia non videntur differentiae quia non different nisi ratione materiae, sed hoc est falsum, Unde verum est tamen quod non communiter nobis innotescit differentia, nisi ratione materiae.
Et sic ratio concludit
quia non poterit esse
intensio vel remissio in qualitatibus,
sed vocatur intendi
Secundo,
probabile
Tamen contra omnia ista arguitur quia loquitur de omni qualitate quam ponit simplicem et si sit, ita arguitur sic quia per omnem modum alterationis acquiritur aliquid, nam si aliquid sit continue calidior, oportet quod acquiratur aliquid, modo nihil acquiritur, hoc est contra naturam motus.
Secundo posset argui quia tota forma est communicata subiecto, igitur denominat secundum se totam.
Tertio quia sequitur
quod in
Quarto, si sit aliquod medium uniformiter dispositum sol, tunc causabit lumen duplum et triplum secundum applicationem diversorum agentium et non resolvitur, nisi ad hoc quod aliquid continue acquiritur, igitur.
Quinto, sequitur quod accidentia in sacramento non possent intendi vel remitti. Consequens est contra experientiam quia, si applicatur hostia igni, tunc calefieret magis. Modo hoc non est per maiorem applicationem subiecto quia ei non inhaeret.
Ad primam rationem
diceret tenens positionem
Et per hoc respondetur ad secundum argumentum quod tota forma est ibi.
Et sic de tertio quia albedinem esse tantam attenditur penes inexistere quia magis et magis in duplo inexistens vocatur dupla vel quadrupla, et sic in aliis proportionibus.
Ad quartam quia agens fortius respectu eiusdem passi facit qualitatem magis inexistere. unde et lucidum in duplo intensius causabit lumen maius.
Ad quintam, notandum est quod tenentes quod accidentia non sint entia habent dicere quod in sacramento altaris non habent essentiam vel quiditatem, sed existunt vel habent modum inexistendi.
Sed contra argueretur
quia non habent subiectum,
igitur etc.,
dicitur quod habitudo quam
habet subiectum ad accidens dicit perfectionem in subiecto in
Circa materiam caritatis consuetum est investigare de eius augmento. Et ut fuit visum sunt opiniones variae.
Et fuit recitata
opinio una
Est alia opinio cuiusdam quae in aliquo coincidit cum ista et in aliquo differt. nam ista opinio ponit quod forma accidentalis est simplex intensive, et ultra ipse dicit quod in eadem specie sunt diversi gradus, ita quod grata exempli in specie calorum datur aliquis calor, qui videtur remissior eo quod remissius operetur et remisse immutat sensum. et in eadem specie datur alius calor qui est magis operativus et magis est immutativus sensus, et ideo videtur intensior. et hoc non est per partes, quia in eadem specie aliquis calor est activior et nobilior. et per hoc salvantur auctoritates antiquorum dicentium quod forma est simplex intensive, nec habet gradus ex quibus constituatur.
Circa opinionem
Prima ratio eius est causatur aliquod lucidum quod applicetur diaphano suceptivo luminis, tunc in illo passo causabit aliquem gradum luminis. si sit indistantia debita ad diaphanum et infra spheram accidentis lucidi, tunc movetur lucidum per illud corpus diaphanum lucidum est propinquius passo et magis appropinquatum. et in primo instanti in quo incipit moveri generatur aliquod lumen et in quolibet alio instanti, tunc vel oportebit quod lumen praeexistens correspondentur in quolibet instanti in quo generetur aliud, et sic habebitur intentum vel oportebit dicere quod huiusmodi passum est infiniti luminis susceptivum. Et eodem modo ipse imaginatur in alteratione, sicut de quantitate continua supponendo quod quantitas distinguitur a suo subiecto, et quod quantitates diversae non possunt se invicem penetrare, et imaginatio de rarefactione est similis imaginationi de acquisitione alicuius qualitatis.
Ista ratio est modici ponderis
si bene inspiciatur. unde posito quod lumen sit naturae
permanentis lucido in passo sibi applicato quantumcumque
sibi applicetur numquam causabit maiorem
Secunda ratio, si qualitas est intensibilis per partes, sequitur quod idem esset remisse calidum et intense calidum.
Ista ratio nullius valoris est, quia denominatio
non debet fieri a parte sed a toto. nam denominatio communicatur
secundum totam latitudinem formae et partis separatae non
concurrunt ad communicandum denominationes. non enim sequitur
Tertia ratio signetur aliquod activum quod debeat corrumpere suum contrarium, et signentur duae mediantes qualitatis, quae debet corrumpi illae sunt aequaliter applicatae corrumpenti, et sunt eiusdem rationis, ut supponitur, igitur qua ratione agens corrumpet unam eadem ratione aliam. ita quod agens non posset corrumpere qualitatem sibi contrariam, nisi quaelibet pars applicaretur, et per consequens vel nihil corrumpet, vel totam illam qualitatem.
Ista ratio solvitur per determinationem causarum secundarium causarum ex liberate primae causae. nam quaelibet causa secunda agit in virtute primae et tamquam directa a prima infallibiliter, et per eam limitatur effectus. Unde licet agens sit idem et duae mediantes sint aequaliter applicatae et ordinatae, libertas tamen primae causae infallibilis limitat, ut corrumpatur ista pars et non alia. et conservatur ibi quid ordo.
Alia esset imaginatio solvendi praefatam rationem,
scilicet, quod esset diversa habitudo graduum et partium intensivarum,
et aliquis ordo qualitatis ad suum subiectum,
licet non esse ordo situalis sic quod unus gradus
sit extra alium. nam esset alius ordo intrinsecus quia
gradus primo productus in subiecto magis distat
ab accidente agentis corrumpentis quam gradus
Quarta ratio est quia nulla forma intenditur quia nec praeexistens nec adveniens, igitur nec aggregatum, quia totum est suae partis.
Ista
ratio satis solvitur in
Contra istam positionem arguitur et ostendetur
quod positio est impossibilis seu opinio
quia si esset positio vera,
sequeretur
quod esset dare ultimum instans rei naturae permanentis in esse.
Consequens non communiter conceditur,
patet tamen consequentia,
nam posito quod
sit aliqua caliditas
ut 10 et sit aliquod activum
quod applicetur uniformiter ad remittendum huiusmodi caliditatem,
et fiat hoc ab intrinseco passi et signetur
illud instans in quo agens incipit agere,
tunc in illo instanti qualitas
ut 10 est
Respondetur
ad hoc quod nisi fortificetur casus salvatur successio secundum
successionem partium quantivarum per modum per quem formae substantiales
successive generantur et successive corrumpuntur, sed quia
casus fortificatur ponendo quod agens sit aequae applicatum,
tunc in illo casu non est inconveniens concedere quod daretur ultimum
instans rei naturae permanentis in esse. nam illud habent ponere,
qui concedunt aliquid successive rarefieri ponendo quantitatem distinctam
a re quanta. nam in aliquo casu verum esset dicere
Secundo illud videtur esse possibile in materia caritatis
nam sit
Secunda ratio contra positionem illius doctoris quia si illa esset vera, sequeretur quod latitudo gradualis formae et quaelibet forma quae acquiritur quod acquiratur tota simul, et tunc in instanti in quo caritas est alteratio sequitur quod motus esset in instanti quod est inconveniens, quia partes motus correspondent partibus temporis. patet tamen consequentia, quia ubi agens esset sufficienter applicatum passo quaelibet pars quae acquireretur in subiecto produceretur et acquireretur subito ex eo quod qualitas secundum istum doctorum non habet partes.
Respondetur quod ex applicatione agentium adhuc salvaretur successivo, scilicet ex parte partium quantitivarum, et sic agens non potest nisi successive applicari secundum omnis suas partes, tunc diceretur quod acquisitio quantum spectat ad propositum potest sumi dupliciter.
Uno modo pro productionem qualitatis quae acquiritur, et sic secundum istum doctorem realiter acquisitio non esset motus, sed terminus motus nam productum et productum esse sunt idem realiter et formaliter, et isto modo acquisitio nullo modo esset proprie motus.
Alio modo sumitur pro aggregato ex producentibus aliquarum primarum illi qui ultimo acquiritur, nam similis est solutio de rarefactionem. tenendo quod quantitas distinguatur a re quanta quia in illo casu infinitae quantitates acquiruntur, et tamen quamlibet illarum praecedit infinitarum productio et corruptio, et sic alteratio sumit pro productione omnium partium praecedentium ultimam.
Tertio arguitur quia si sic, tunc sit ita quod aliquod calefiat uniformiter quantum ad omnes partes sui subiecti, tunc quaelibet pars quae producitur producitur subito, et per consequens caliditas tota simul, quia sicut ex punctis non potest linea constitui, ita ex mutatis esse et mutationibus subitis non potest successivo constitui. Unde puncta non constituunt lineam nec instantia tempus nec momenta motum, nec mutata esse, nec mutationes subitae constituunt successionem. et per consequens alteratio non erit mutatio successiva quia erit composita ex infinitis productis esse vel mutatis esse.
Hic potest responderi probabiliter
quod licet ex infinitis punctis
non possit fieri linea, nec ex infinitis instantibus
possit fieri tempus nec ex infinitis mutatis
esse possit fieri successivo non tamen sequitur
quod de infinitis,
ita possit esse.
unde rationes
Quarto arguitur quia quaerendum est a quo corrumpitur remissior caliditas, si sit aliquod agens quod producat intensiorem, nam bene mirabile est a quo corrumpitur praeexistens caliditas.
Respondetur quod ipsa
Quinta ratio est de accidentibus sub speciebus panis post consecrationem corporis christi ponitur quod caliditas praeexistens augeatur quod per fieri quod per applicationem ad ignem, ut patet ad experientiam.
Tunc arguitur quia vel illa accidentia quae fuerunt panis remanent vel non. Si sic, tunc ibi est realis intentio. Si non, tunc erunt alia accidentia quam fuerunt in pane quod videtur esse periculosum dictum quia illa accidentia non haberent figurare corpus christi.
Respondetur quod si fiat intensio vel remissio illa non est per additionem partis ad partem. Sed hoc est pro productionem novae qualitatis et ad salvandum quod ibi sint species panis translanti in corpus christi sufficit quod accidentia sint eiusdem speciei et quod faciant similem effectum.
Sexto arguitur caritas praeexistens remanet
cum caritate acquisita, igitur.
Antecedens probatur
quia caritas producit
actum meritorium,
quo
Respondetur
quod in illo instanti in quo
Alia solutio est ista quod caritatem concurrere ad actum meritorium potest dupliciter intelligi.
Uno modo
quod caritas fecit quicquid requiritur ad hoc quod actus meritorius
sit. et in illo instanti in quo ipsa fecit quidquid
potuit. potest dici quod prima non est, sed est caritas
nova qua
Contra hoc posset instari, tamen habita ista imaginatione, licet ista opinio sit sustinibilis, non tamen est evidenter probabilis, sed magis tenendum est quod intensio fiat per additionem gradus ad gradum, ut communiter tenetur. Et haec sint dicta de ista lectione.
Restant alia tractanda circa materiam caritatis recitando opiniones. Unde adhuc fuit una opinio tertia in ordine, scilicet, quod intensio formarum non fit per additionem gradus ad gradum, sed ipsa fit per depurationem a suo contrario. et isto modo conceditur caritatem intendi, scilicet, per Remotionem qualitatis contrariae, scilicet cupiditatis.
Sed ista opinio deficit, quia multae sunt qualitates, quae non habent contrarium, ut scientia non habet qualitatem contrariam, saltem quae sit positiva. nam anima in principo sui esse est tanquam tabula rasa in qua nihil depictum est, igitur ut virtutes in anima depingantur, non oportet quod habitus contrarii depurantur seu remittantur.
Secundo illud apparet de lumine, nam lumine per applicationem lucidi intenditur, et tamen non est per depurationem sui contrarii, quia ipsum non habet contrarium, et ita argueretur de aliis qualitatibus, quae intenduntur, quae tamen nullum habent contrarium.
Tertio
Quarto,
arguitur nam si opinio esset vera,
sequeretur contradictio
et sit una qualitas quae vocetur
Quinto, arguitur inquirendo quomodo qualitas minus miscetur sua contraria. videtur quod non est aliud nisi quod aliquid corrumpatur de sua contraria. et per consequens taliter sic opinans incidit in viam consequentiam credit evitare.
Sexto, data qualitate aliqua ipsa est tota latitudo et forma in sua specie. et etiam sua contraria, quia per adversarium non intenditur per additionem partis ad partem, igitur talis qualitas est summa, et ita argueretur de sua contraria. et per consequens sunt duae qualitates summae in eodem adaequate.
Quarta opinio est quod qualitas
intenditur ex eo quod reducitur de potentia ad actum.
Unde qualitas quantum est de se est individualis intensive secundum
applicationem agentis redditur actum tantae activitatis
et potestatis, et ante erat in potentia.
Et sic ipsa redditur potentior et activior.
Unde producto gradu
luminis in medio ipse est individualis intensive,
Quinta opinio est
quod esse qualitas distinguitur aliquo modo ex natura
rei a suis gradibus et gradus distinguitur distinctione
formali, vel distinctive, quae vocatur ex natura rei,
cuius imaginatio est explanata
quia dicit
Sed ista opinio videtur ponere inconveniens, quia ponit unum quod est difficilius quam articulus trinitatis, ponere enim quod essentia sit plures Res. ex hoc Reprobatur quia ad salvandum intensionem formarum non oportet ponere tantam difficultatem.
Secundo
arguitur de gradu noviter producto iste gradus incipit esse,
iste gradus est haec essentia,
igitur haec essentia Incipit esse,
et ita, si corrumpitur essentia eodem modo,
iste gradus corrumpitur;
iste gradus est haec essentia,
igitur haec essentia corrumpitur,
modo
Item, tertio si gradus corrumpitur utrum sit aliquid eorum vel non. Si sic, tunc corrumpitur aliqua essentia. Si non, tunc ille gradus nihil est, etc.
Sexta opinio quae tenenda est in ista materia, scilicet quod intensio formarum fit per additionem gradus ad gradum in eodem situ adaequate. Et illae partes sunt eiusdem rationis. Ista positio consonat experientiis.
Primo quia aliqua posita igni continue acquirit maiorem et maiorem caliditatem.
Item, lucidum appositum medio producit lumen, et si superveniat aliud lucidum lumine fiet maius, quia unum lucidum non desinet agere propter aliud. utrum tamen efficiatur unum lumen, ex istis duobus non est modo speculandum, sed sufficit quod lumen sit maius. ista positio est tenenda, quia sequitur experientias.
Contra hoc tamen arguitur
quia aliquae sunt auctoritates,
quae huic opinioni repugnant.
Unde dicit
Respondetur quod accidens habens terminum suae perfectionis
non est compossibile alteri accidenti eiusdem speciei.
Ubi est notandum
quod secundum doctrinam
Secundo repugnat subiecto aliud accidens recipere quia summe bene sibi est per illud accidens summum.
Tertio quia ex ordine naturae repugnat subiecto aliud accidens recipere quia illud esset otium et natura abhorret otium magis quam vacuum, ita quod ex determino communi naturae impeditur receptio gradus, qui haberet suam perfectionem.
Circa istam materiam
solent adduci multi casus difficiles, sed quia sunt
magis naturalia seu naturales Relinquuntur ad
Sed respondendum est ad rationes factas in principio
quaestionis, quia dicebatur
Hic dicitur quod investigatio naturalis non sufficit attingere veritatem, nam philosophi contradicunt sibi in materia felicitatis, ita quod fuerunt variae sectae. et ideo non est eis credendum, et ita patet quod haeretici fuerunt satis per ecclesiam in ista materia confutati.
Hic respondetur quod ipse loquitur
de virtutibus speculative et non practice,
ut
Secundo dicitur quod si illi
Ulterius est notandum quod cupiditas et caritas non sunt contrarie formaliter. Patet quia quilibet in penam peccati originalis habet cupiditatem, licet sit in caritatem illud apparebat maxime in paulo, qui propter intensivam caritatem aiebat cupio dissolvi et esse cum christo. Et nihilominus habebat cupiditatem ipso teste et conquerente quod ipse habebat legem membrorum legi mentis suae repugnantem.
Secundo nec contrariantur quantum ad primos eorum effectus.
primus enim effectus cupiditatis est motio prava quae est
primus modus et stat cum actu caritatis in finem directivo,
ut sub intentione castae vivendi. paulus
habebat stimulum carnis, scilicet angelum
Respondetur quod prima consequentia non valet causa est, quia
quacumque
Hic dicitur quod nullum donum creaturam requiritur sed Requiritur aliquod donum creatum secundum legem. et hoc habet per logicam discerni, dicitur tamen quod acceptatio magis gratificat creaturam quam quodcumque aliud donum creatum, licet donum creatum requiratur ad hoc lege stante.
Et primo recitatur una opinio cum suo fundamento. deinde ponetur conclusio responsalis quae videtur magis consona veritati.
Unde est una opinio quod omnis qualitas mundi inextensa potest realiter fieri extensa, et econverso, omnis qualitas extensa potest fieri inextensa et indivisibilis extensive.
pro declaratione huius opinionis ponuntur suppositiones.
Prima suppositio: omne accidens est intensivum vel alicuius intensionis. Patet quia impossibile est accidens esse infinite remissivum
Secundo patet quia quodlibet accidens sua mediante est intensus.
secunda suppositio: omnis qualitas inextensa continet partes secundum se et quodlibet sui unitas adinvicem. patet quia partes intensivae uniuntur inter se, et qua ratione propter indistantiam una unitur alteri, ita inter se uniuntur, igitur cuiuslibet partes ad quamlibet partem est unio.
Tertia suppositio: alia est unio partium intensivarum. et alia est unio partium ad subiectum. patet quia in qualitatibus corporalibus quae habent unionem intensivam et unionem continuitatis istae uniones sunt diversarum specierum. et una potest separari alia Remanente.
Et ex hoc sequitur quarta suppositio quod habitudo partium intensivarum est alia ab habitudine unionis extensivae.
Quinta suppositio: omnes qualitates subiectum indivisibiliter informantes infinitis sitibus exterioribus coexistunt patet quia sicut sua substantia coexistunt in diversis sitibus ita illa accidentia eis inhaerentia coexistunt diversis sitibus, licet non commensurative. unde, licet anima intellectiva sit indivisibilis, coexistit tamen situi divisibili, scilicet, corpori humano. modo dicitur quod accidens spirituale inhaerens subiecto divisibili proportionaliter coexistit situi, immo tot sitibus quot coexistit subiectum suum. etiam patet, quia totum coexistit sitibus partium, igitur et accidens.
Sexta suppositio: destructo quolibet subiecto indivisibili, deus potest conservare habitudinem accidentis ad situm exteriorem quem habebat subiecto existente, id est, quod accidens occupet talem situm vel tot situs sicut ante faciebat in subiecto.
Septima suppositio: deus poterit omne accidens non solum localiter verum etiam subiective multiplicare, id est, deus potest accidens ponere in diversis sitibus inhaerens. Ex quo sequitur quod aliquod accidens spirituale potest subiecto corporali inhaerere pure extensive.
Unde imaginatio stat in hoc quod accidens spirituale
Et ideo ista opinio ponit conclusiones.
Prima omnem formam accidentalem a subiecto et materia separatam poterit deus extendere situaliter unione partium non destructa. patet primo nam de corporalibus non est dubium propter rarefactionem et augmentationem extensivam. sed de spiritualibus apparet quia ille possunt habere habitudinem uniones quantum ad situm, igitur per replicationem partium in eodem loco potest fieri partium continuitas.
Secunda conclusio: accidens corporale potest fieri inextensum. patet quia habitudo partium intensivarum et unio earum est alia habitudo ab unione earum partium correspondenter ad situm extrinsecum, igitur secunda unio potest tolli stante prima, et per consequens potest tolli unio respectu situs Remanente unione partium inter se.
Ex quo sequitur quod nullum accidens determinat sibi ordinem partium in situ vel in toto. patet quia habitudo unionis partium intensivarum est alia quam unio extensiva, igitur extrinsece nullum accidens determinat habitudinem partium intensivarum. et sic stat accidentia corporalia habere habitudinem accidentium spiritualium et econverso stat qualitatem spiritualem habere rationem continuitatis, ita quod caritas potest informare subiectum extensivum et esse qualitas extensa. unde possibile est esse duas qualitates in eadem specie quarum una esset extensa et alia non. patet ex dictis quia si una inhaereret extenso subiecto dicitur extensa. si inhaeret inextenso diceretur qualitas inextensa.
Multa corollaria possent inferri quae essent bene pulchra, tamen studentibus relinquuntur.
Sed contra illam opinionem ponitur conclusio negativa quod nec caritas nec spiritualis qualitas potest subiectum extensum informare vel econtra. Sed Radix primi, quia nullus situs extrinsecus correspondet qualitati spirituali. ubi notandum quod Res indivisibiles extensivae habeant correspondentiam, situs hoc est ratione perfectionis. unde deo ratione suae immensitatis correspondet infinitus situs verus vel imaginarius. Ita quod secundum ordinem specierum perfectior species occupat maiorem situm vel nata est occupare, igitur situs correspondet alicui secundum quantitatem suae perfectionis. et ideo dicitur quod extra caelum est finitum spatium verum vel imaginarium correspondens deo ratione suae perfectionis immensae, et cum accidens sit minimae perfectionis situs non correspondet ei secundum quod correspondent subiectum cui inhaeret, nec sequitur quod si situs correspondeat angelo quod propter hoc correspondeat qualitati sibi inhaerenti.
Et circa hoc quidam doctor notat
quod licet intellectus sit simpliciter indivisibilis, et omnis actus
eius vel habitus non oportet quod ubicumque est intellectus quod etiam eius
Contra arguitur, quia saltem qualitas spiritualis potest subiectum extensum informare per multitudinem et ponatur quod qualitas spiritualis sit in qualibet parte subiecti et infinite Replicetur in situ indivisibili, vel creetur alia et alia qualitas differens, tamen numeraliter et non specifice. et tunc videtur quod una qualitas potest alteri uniri quo dato videtur quod aggregatum ex illis erit continuum.
Respondetur quod partes huiusmodi qualitatis non sunt unibiles, nisi intensive, sicut nec anima per coniunctionem alterius non efficit unum, nec ex illis duabus, nec ex pluribus efficeretur unum, nec sunt in potentia ad unionem continuitatis, nec per extentionem, et qua ratione Repugnat animae indivisibili ex coniunctione ipsius cum alia esse continuationem vel aliquod unum per modum continuitatis, ita accidentibus indivisibilibus extensive repugnat esse continua in aliquo subiecto extenso vel eidem inhaerere. et licet in illo subiecto esset qualitas secundum casum positivum in argumento, tamen non esset continua per partes extensas.
Est notandum quod proportionaliter in casu argumenti diceretur de illis qualitatibus existentibus in subiecto, sicut diceretur de punctis imaginando quod puncta essent continuantia et non componentia, et tunc diceretur quod nulla qualitas vel pars qualitatis esset alteri immediata, sed inter quascumque qualitates essent infinite mediae. ut ex punctis continuantibus non sequitur infinita sunt ibi puncta, nec est aliqua pars significabilis quin in illa sit punctus, igitur puncta sunt adinvicem continua. ita etiam, licet una qualitas esset alteri unibilis intensive. non tamen esset una alteri immediata. et ideo illa imaginatio deficit, quia sumit quod qualitates sint adinvicem continuabiles quod esse falsum. nec arguitur ex hoc continuitas, si una est alteri unibilis intensive.
Ex hoc sequitur quod ista consequentia non valet in qualibet parte subiecti est qualitas, igitur totum Redditur quod extensum. et per consequens tenendum est pro via probabili, immo veriori quod qualitatis mere spirituales non possunt subiecto inextenso inhaerere, et dato adhuc quod possent inhaerere non inhaerent nisi puncto indivisibili illius subiecti si ponerentur puncta.
Concedendum quod qualitas spiritualis est in homine, et
Et tunc ad fundamenta illius opinionis et primo ad primam suppositionem quando dicitur quod omne accidens est intensivum.
Hic dicitur, primo quod si quantitas distinguitur a Re quanta quod ipsa non est accidens intensivum, quia esset penetratio corporum, quia quadrupedalitas esset composita ex duabus bipedalibus se invicem penetrantibus, et tunc esset penetratio corporum.
Secundo etiam pars adequaretur toti, quia signata quantitate pedali, si ei applicetur quantitas quadrupedalis ipsa non excedet bipedalitatem, quia quantitas bipedalis inest extensa toti quantitati quadrupedali et quaelibet pars extensiva coextenditur toti, ergo quaelibet pars adaequatur magnitudini quadrupedali. nam quaelibet quantitas est per totum illud subiectum extensa.
Tertio datur instantia
de actibus simplicibus in mente.
Unde supposito quod propositio
mentalis habeat partes correspondentes partibus vocalis,
tunc negatio istius
Secundo ita diceretur de omnibus actibus simplicibus affirmativis, ubi non videtur quod huiusmodi qualitas sit intensibilis vel remissibilis.
Et quando dicitur ultra quod nisi sit, tunc accidens esset infinite remissum. Negatur consequentia quia pari ratione probaretur quod quolibet forma esset intensa quantumcumque esset remissa, nec valet ratio sequens, scilicet, quod quodlibet accidens esset intensius sua parte quia quantitas non est intentior suae parte.
Secunda est neganda, quae ponit ordinem partium intensivarum inter se, tamen si concederetur ordo hoc iam esset contra illam opinionem, quia gradus ultimo introductus non unitur gradui primo introducto.
Tertia suppositio, quae dicit quod alia est unio partium intensivarum inter se et alia est unio ad subiectum. conceditur in qualitatibus corporalibus, sed si generaliter intelligat negatur quia qualitas spiritualis habet solum habitudinem partium inter se. et non habet partium habitudinem inter se ad situm, quia partes non habent situm.
Quinta suppositio, ubi ponit quod qualitas sunt in tot sitibus, sicut subiecta quibus inhaerent, negatur haec suppositio, quia ratione perfectionis convenit deo vel angelo coexistere infinito spatio. et tamen non oportet quod accidens inhaerens angelo tanto spatio coexistat eo quod est minime perfectionis respectu angeli.
Adhuc erat una ratio, sed ex dictis satis patet quid dicendum sit.
Ascendam in palmam summae fecunditatis
et apprehendam fructus, etc. iuxta terminos
resumpti
et arguitur negative sic via sursum erigens non erit creaturae possibilis, nec ab ea terminabilis pro statu vitae praesentis, ergo etc. consequentia nota est. antecedens probatur multipliciter.
nam primo per
secundo probatur per dicta
tertio arguitur ex
In oppositum tamen arguitur humana capacitas est
infinite a deo dilatabilis, ergo etc. consequentia est nota
et antecedens patet per
Antequam ulterius procedam habeo facere protestationes in hac venerabili facultate fieri consuetas.
primo
secundo protestor quod dicta magistrorum
meorum cum quibus habeo conferre pacifice
et fideliter recitabo et ita supplico eis
et quod pacifice recitent et capiant dicta
mea quia in vivacibus rationibus magis
ingeret imperatio quam in duris mordacibus
sicut patet de
Istis praemissis sciendum
est quod praeter modum de ascensu in palmam
tactam in
Quantum ad materiam
praesentem spectat ulterius rememorandum
est quod in
una quod animae capacitas est infinita
contra
hic potest responderi
quod esse capax vel etiam perceptivum non
est denominatio absoluta et mere essentialis
sed conotativa et modalis de quibus non
est inconveniens quod infinite competerent creaturae
finitae perfectionis et eidem creaturae intensius
et remissius sicut est de causalitate activa
nam ipsa non communicatur secundum proportionem entitatis
sed secundum divinum decretum quia aliquando creatura
Ulterius particularius intrabo materiam deo duce.
Consequenter tenui
quod trinitas in creaturis relucet taliter
quod
Cuius prima
radix stat in hoc trinitas personarum non
relucet in natura
dico breviter quod articulus
trinitatis relucet in natura sicut tenui
in
Secundo dico quod non legitur pro statu praesentis naturae quod ratione culpae originalis vivacitas ingenii humani depravata est.
Dico tertio quod vivacitas naturalis
Secunda radix est dum dicit quod articulus trinitatis non potest deduci naturaliter sine speciali dei adiutoris.
Distinguo istud nam si intelligat
quod natura integra sicut erat in statu
innocentiae concedo quod posset ex puris naturalibus.
secundum modum communem quod in statu naturae
praesentis naturalis sine gratia possit in
articulum trinitatis ita quod per naturalia excludatur
Tertia radix stabat
in hoc quod pari ratione
Consequens non est inconveniens sicut patuit
Quarta radix stabat in hoc quod cognitio dei et articulorum trinitatis et aliorum excedit naturam, ergo etc.
concedendum est quod aliqua
excedunt naturam et per consequens concedit
quod etiam ad notitiam aliquorum articulorum
non potuisset
Et sic apparet quod istae rationes non procedunt multum contradictam.
Pro declaratione
tamen materiae quantum ad gradus bonitatis et
entitatis possit
Item sicut creatura quantum ad essentiam esset intensibilis et remissibilis sive quantum ad essentialem perfectionem in eadem specie posset sumi commnis conceptus absolutus et essentialis competens sibi et cuilibet speciei superiori excludens omnes species inferiores et per consequens duo indiviuda eiusdem speciei essent diversarum specierum vel generum vel idem individuum successive esset diversarum specierum vel generum.
Ex quo sequitur quod sub speciei humana sunt solum finitae species producibiles et forte numerales. ista positio fundatur multipliciter.
Primo ex reductione
et ordinatione specierum corporearum in causas
superiores iuxta imaginationem
Item
Item
Ex alia radice probatur propositio
Secundo supponendo quod deus et natura
nihil faciunt frustra ex quo sequitur
quod quaelibet species corporalis nata est subici homini
secundum rationem specificam
Item finite
sunt indigentiae humanae saltem a nobis ex
Item hoc potest sciri ex practica resolutionis
mixtorum in elementa et compositione mixtorum
ex elementis saltem in hiis quae habent
essentialem ordinem inter se sicud patet in
Quantum ad secundam partem, scilicet, quod bonitas rei sit intensibilis et remissibilis in esse tali probatur sic quia causalitas rerum est intensibilis et remissibilis, et tamen ipsa est quaedam diffusiva bonitas, ergo etc.
Item tendentia rebus in fines sunt intensibiles et remissibilis licet non removibiles a fine et illae sunt quaedam essentialia, ergo etc.
Item
Nunc veniendo ad bonitatem creaturae rationalis ubi advertendum est quod in creatura rationali multiplex reperitur bonitas.
Prima est pure
essentialis quae non est nisi primae bonitatis
quaedam diffusio de qua, tamen
et consequenter in productione
respectu cuiuscumque creaturae productionis
nam ipse concurrit ut causa efficiens concurrit
etiam ut causa finalis modo secundum
alia est multiplex
bonitas creaturae, scilicet, causalitas eius
alia est per actus et habitus et alia per divina
Consequenter infero aliqua corollaria
primum est quod aliqua creatura est melior quam sit
in se quaedam essentia patet primo de actibus
sicut de virtutibus tam moralibus quam
Secundum corollarium:
peccatum tollit aliquam positivam bonitatem
in creatura. unde libertas arbitrii et eius causalitas
sunt et quaelibet alia potest augmentari vel diminui
et ex eo quod per peccatum tollitur gratia
tollitur libertas voluntatis in tantum quod in peccato
non potest in
Tertio sequitur quod nisi esset
naturalis tendentia in deum per peccatum liberum
arbitrium annihilaretur
quarto sequitur quod amissio causalitatis
liberi arbitrii potest vocari quaedam difformitas
quae remanet cessante actuali
culpa, nam ad perfecte esse animae requiritur
certa latitudo causalitatis quae removetur
per culpam cuius remissio est
Ex quo sequitur quod per peccatum homo
quodammodo desinit esse, nam per peccatum tollitur
aliquid quod requiritur ad perfecte esse hominis
ut homo est. ex quo patet quod secundum
Consequenter dicitur quod non stat totam huiusmodi causalitatem deperdi.
Ex quo sequitur quod in daemonibus non est deperdita tota huiusmodi causalitas, licet sit deperdita respectu bonorum elevationum, et per hoc salvari potest daemonum aestimatio.
Ex quo sequitur quod quanto creatura est melior tanto est liberior et quod proportionaliter secundum augmentum caritatis est augmentum libertatis nam quanto creatura est in meliori et altiori gradu gratiae constituta tanto potest in nobilio res et perfectiores effectus.
Alia corollaria inferrem sed venio ad conferendum cum fratribus meis. Inferre ergo prius quod bonum in eodem quoddam modo est prius ente et non loquor de vocalis vel de terminis quia iste terminus ens est terminus absolutus et prior quantum ad generationem conceptuum immediate quam bonum quia bonum est passio et terminus conotativus.
Secundo nolo dicere quod sit aliqua distinctio a parte rei inter ens et bonum.
tertio dico quod res prius a sua causa est ut bona quam ut ens.
Ad istum intellectum quod si realiter bonitas
distingueretur ab ente et successive
producerentur prius natura produceretur bonitas
quam entitas. et istam imaginationem tenuerunt
platonici et
Contra istud arguit
Ista ratio iam soluta est quia quam est de conceptibus concedo etiam quod a parte rei non distinguitur bonitas et entitas sed res quae producitur prius natura producitur a causa finali quam a causa efficiente ideo quantum ad hoc quod res prius habet esse bonum quam entitas, ita quod eadem res per prius reffertur realiter tam ad suam causam finalem causantem in esse boni quam ad causam agentem causantem in esse entis.
Secundo dico quod
Consequenter
infero contra praedictam
Item doctores concedunt quod
circumscriptis omnibus donis et virtutibus creabilibus
deus potest acceptare creaturam ad
vitam aeternam, ergo potest eam dignificare
et qua ratione in uno gradu eadem ratione
in duobus, tribus, et sic in infinitum, ergo infinite
potest bene esse creaturae per divinam acceptationem,
ergo
Contra istud arguit
Ad istud respondetur quod loquendo de acceptationem divina duplex est ipsius acceptatio.
Aliqua est qui
est aeterna praedestinatio, et de hac non pono
quod iustificet vel dignificet creaturam
existentem, quia de non existentem non est difficultas,
quia certum est quod ab aeterno
Alia est acceptatio divina quae est quaedam repraesentatio creaturae qua deus vult creaturam esse dignam tali vel tali gradu et ista acceptatio bene stat cum aeterna dei reprobatione quia deus acceptat actum bonum et meritorium praesciti existentis in gratia et realiter pro tunc talis creatura est digna vita aeterna et ideo ista acceptatio est impertinens ad prima acceptationem, ideo etc.
Secundo ipse arguit sic quod si divina acceptatio esset pars beatitudinis ipsa esset formalis vel obiectalis.
Breviter
secundo quia de virtute
sermonis divina acceptatio est pars beatitudinis
obiectiva, quia est ipsemet deus, sed
ista responsio esset
Tertio sic quia si divina acceptatio dignficaret creaturam pari ratione divina dacceptatio indignificaret creaturam etc.
Hic est dicendum quod multiplex est differentia de divina acceptatione quia divina acceptatio habet quandam prioritatem respectu actus meritorii quia divina acceptatio absque hoc quod creatura aliquid conferat dignificat creaturam. deacceptatio aut non habet talem prioritatem respectu actus demeritorii quia non potest esse deacceptatio creaturae nisi culpa praeexigente.
Unde licet in eodem instanti deus deacceptet actum creaturae in quo creatura peccat, nihilominus tamen creatura prius natura peccat communissime producendo actum debitum quam deus ipsam deacceptet ita quod creatura habet causalitatem priorem in deacceptationis quia se solo potest deus deacceptare creatura.
Tertio diceretur quod deacceptatio non sufficeret ad integritatem peccati, quia licet acceptatio sufficeret ad dignificationem creaturae, ideo etc. et sic apparet quod ambae conclusiones adhuc stant in veritate et quod aliorum rationes non multum militantur contra me.
Consequenter contra
Contra hoc sit istud corollarium sequens
ex dictis nec accidens nec materia prima
reponuntur sub latitudine vel ordine
specierum perfectionis universi de materia prima probatur
per
Prima suppositio est a cuiuslibet speciei convenientia essentiali cum omnibus superioribus et etiam deo licet aequivoce dicens perfectionem simpliciter verbi gratia data aliqua specie ipsa semper suam convenientiam et proprietatem specificam communicat cum aliis speciebus superioribus, quia semper species superiores continent evidenter sive aequivalenter perfectionem specierum inferiorum, ergo ab illa convenientia potest sumi conceptus absolutus communis illi speciei et omnibus superioribus dicens perfecdtionem simpliciter et ita argueretur de qualibet alia specie, ideo etc.
Secunda suppositio omnis denominatio perfectionis simpliciter competens inferiori speciei competit, etiam superiori.
Confirmatur
ex descriptione perfectionis simpliciter
Ex ista ergo descriptione evidenter sequitur quod quaelibet perfectio simpliciter competens inferiori speciei competiti etiam superiori vel species inferior est perfectior et nobilior quam superior quod includit contradictionem.
Tertia suppositio nulli speciei finite possunt competere infinite denominationes perfectionis simpliciter, nisi tunc talis species infinita argueretur esse infinite perfectionis.
Item nisi sic ergo esset processus in infinitum in praedicatis quidditativis sub specie finita data, et sic periret ars demonstrandi et diffiniendo etc.
Quarta suppositio
latitudo accidentium est infinita quo ad multitudinem
specierum, ita quod in genere accidentium
infinitae species producibiles non quod concedam
quod accidentia sint in specie vel in genere loquendo
metaphoricaliter? sed
Probatur ista suppositio. primo quia in genere substantiae sunt
infinitae species producibiles ascendendo per latitudinem
Item de facto in
speciebus
Item idem probatur de speciebus
figuraris geometricalium quod si figurae non
distinguuntur, sed sint eiusdem speciei loquar
de conceptibus et notitiis specierum quia
cuilibet speciei correspondebit conceptus distinctus
Item idem probatur de conclusionibus scibilibus in quibus est processus in infinitum quantum est ex parte materiae, licet sit status quantum est ex parte intellectus nostri.
Item in actibus reflexis proceditur in infinitum quantum est ex parte eorum.
Ex istis
Et ista fuit propositio mea quam posui in
meo primo principio praefatus
Prima ratio sua stat in hoc quodlibet
imaginale per modum continui est divisibile in infinitum
ita quod inter terminos cuiuslibet continui sunt infinita pecca
Hic est respondendum
breviter quod inter quascumque duas species sunt solum
finitae species possibiles sicut de numeris quod inter quoscumque
duos numeros sunt praecise finiti numeri possibiles
ad
Secunda
ideo latitudo specierum est imaginabilis secundum lineam
erectam sursum et non gradus est punctus
contactus et secundum quod puncta in illa linea
magis recedunt a non gradu contactus secundum
hoc imaginatur species superior vel latitudo
specierum est imaginabilis secundum circulum cuius centrum
est non gradus et per superficiens continue
ascendendo imaginatur species, etc. vel latitudo
specierum est imaginabilis sicut numeri si dentur
duo primi modi habeo propositum si qui habeo dicere nescio quia
perdidi, exemplum tamen numquam fuit intentio mea quod
inter quascumque duas
Tertio
ipse arguit sic inter quascumque species est producibiles
Breviter negatur
antecedens ad probationem quia datis duabus specibus
immediatis, quia tandem veniemus ad duas
concedo tunc sint
Hic respondeo dupliciter. primo quod imaginatio ista
est impossibilis, scilicet, quod aliquae duae res
nihilominus tamen admissa imaginatione per impossibile dico quod in illo casu huiusmodi res non esset alicuius unice speciei sed esset duae species.
Secundo diceretur quod aggregatum
esset superioris speciei, ita quod aggregatum ex
Quarta ratio stat in hoc instans temporis est divisible in instans naturae, ergo latitudo specierum est divisibilis in infinitum, etc.
Primo dico quod instans temporis nihil est licet admittam instans propter faciliorem modum loquendi et exprimendi veritatem.
Secundo
dico quod si esset instans temporis quod non
esset divisibile in instantia naturae, quia instans
naturae nihil est licet imaginatur
Ultima ratio stat in hoc quod dicit ipse inter quascumque duas species deus potest producere infinitas. nego sibi non quod proveniat ex in potentia dei, sed quia natura rei talis est idem impossibile est quod deus vivit quascumque duas species producat infinitas species licet istud non sit evidenter demonstrabile, ideo etc.
Disposueram aliqua dimissa in secundo principio declarare quia propter conferendum cum patribus meis diversi et truncavi multa.
Quantum enim est de materiam finitis specierum corporearum quantum ad reductionem earum in corporea caelestia ista materia esset pulchrae speculationis, sed eam dimitto, ut veniam ad aliam materiam inceptam.
Quantum est de habitudine prioritatis et entitatis tenui quod bonitas habet rationem prioritatis in eadem re, pono tamen multos gradus bonitatis.
Primus et maximus es omnino extrinsecus et
quantum ad hoc habet rationem prioritatis quae est
ex ademptione finis, et ita habet multos gradus
in creatura. primus et supremus est omnino extrinsecus,
scilicet, divina acceptatio actuatur gratificans
creaturam qua deus diligit eam
et habet eam gratam et reputat eam
dignam, ita quod creaturam reputari a deo
dignam est supremus gradus bonitatis
creaturae non haec. consequentia est optima deus
reputat creaturam dignam, ergo ipsa
est digna ita quod ad dignitationem creaturae
sufficit divina acceptatio et ista dignitas
creaturae crescit, sed quia deus vult et
reputat creaturam esse dignam vel tali gradu
et sic in infinitum non quod illa res quae
est quod caritas creata quod actus beatifici
immutarent animam cognitive quo ad
intellectum et fruitive quo ad voluntate
alius gradus bene essendi creaturae poneretur formales et est posterior.
Alius gradus beatitudo poneretur esse virtutes et isti gradus sunt posteriores ad esse.
Alius
gradus poneretur
Alius est gradus bonitatis
purae essentialis et de hoc gradu fit comparabilis
ad esse et licet idem sit, tamen per prius natura
creata prius est bona huiusmodi bonitate
quam ex ista
Advertendum est tamen quod perfectio specierum debet attendi
penes primum gradum essendi, quia
ille gradus essendi non dicitur nisi
Consequenter restat
unum dubium, utrum illa
Quantum ad hoc teneo probabiliter quod
non ita quod deus non potest producere a effectum
vel
Quantum
enim est de dilectione et
Sed de ista bonitate quae habet rationem prioritatis
ad esse rei communicatur correspondenter secundum quantitatem
speciei, immo
Sequitur materia trinitatis. Circa distinctionem tertiam, rectificata est investigatio humana quantum ad dei cognitionem et hoc perficit eius intellectum. quantum ad materiam primae distinctionis rectificata est quantum ad felicitatis, diligibilitatis et dei diligibilitatem.
Nunc consequenter circa primum ut magis appareat obiecti diligibilis cognitio inducendae sunt aliquae rationes ex parte investigationis humanae ad ostendendum quod deus non est universaliter perfectus, sicut dicebatur circa primam distinctionem.
Et primo arguitur sic deus non est universaliter perfectus, ergo dicta circa prima distinctionem non sunt vera. consequentia est nota. antecedens probatur primo quia non est summe simplex, ergo non est summe perfectus. consequentia patet quia summa simplicitas dicit perfectionem simpliciter. antecedens declaratur multipliciter.
Primo,
quia deus est mutabilis,
ergo non est summe simplex.
Consequentia est nota.
Antecedens probatur multipliciter,
primo quia deus est generabilis,
ergo mutabilis.
Consequentia tenet
quia generatio est species mutationis,
ut patet
Secundo deus est realiter unibilis, ergo mutabilis. Antecedens probatur quia de facto unitus est naturae humanae vi cuius unionis respectu materiae vel formae recipit concretivas denominationes.
Et sicut conceditur ad intra quod potest esse generatio. ita videtur concedi quod posset esse ad creaturam dei Realis informatio et quod posset esse ad extra per modum formae communicatio, ergo non est summe simplex.
Tertio deus est plures res distinctae, ergo non est summe simplex. Consequentia tenet quia summa simplicitas excludit multitudinem et omnem pluralitatem.
Quarto deus videtur constitui ex essentia
et Relativa proprietate, ergo non est summe simplex. consequentia
est nota antecedens probatur, quia pater non posset differre a filio,
Quinto ex variis modis principiendi ad intra concluditur distinctio principiorum elicitivorum, scilicet intellectus et voluntas. nam ad intra est principiatio per modum naturae intelligibilis et est principiatio per modum naturae libere, ergo ad intra oportet ponere distinctionem formalem, ergo ex diversis principiis ad intra concluditur distinctio formalis ad intra principiorum, scilicet intellectus et voluntas. et sicut poneretur distinctio formalis inter voluntatem et intellectum pari ratione ponitur inter omnia alia attributa in divinis, et cum infinita sint attributa infinita erunt distincta et infinitae distinctiones, ergo non erit ibi summa simplicitas.
Istae rationes sunt inductae pro materia praesenti, et aliae introducentur secundum quod materiae occurrent.
Invocato primitus divino auxilio
quia praesens materia haec specialiter requirit
quia sicut nullibi fructuosius quid invenitur,
ita nullibi periculosius erratur,
ut dicit
Circa istam materiam primo, praemittam quaedam generalia praesenti materiae conferentia et etiam principibus articulis. Secundo, particularius tractabo de divina simplicitate et eius perfectissima conditione. Tertio, ostendam productionem personarum ex radicem summae nobilitatis et summae perfectionis. Et in quarto, particulares difficultates occurrentes solvam iuxta posse.
Quantum ad primum, praemittenda sunt tria principia alias tacta quibus debet uti theologus et ad quae principaliter debet resolvere plurimas et fere omnes materias theologicas.
Primum principium est communissimum, ideo primum, quia deus est simpliciter immensus et immensae perfectionis.
Secundum est quod valde fragilis est virtus humanae investigationis.
Tertium est quod praemittit
Et hoc ponit
Unde
Unde philosophi arguunt sic:
Consequenter pro generali introductione et aliquali manuductione praemittentur aliqua.
Praemitto, ergo
primo istam propositionem quod filium et infinitum in eadem specie diversificantur
quantum ad proprietates et conditiones et quasi eis intrinsecas
et etiam quantum ad proprias passiones de eis demonstrabiles. et propter
Item, supposito quod unum infinitum non sit maius alio, tunc evidenter illud principium omne totum est maius sua parte falsificatur in materia de infinito, quia quaelibet mediatas infiniti est infinita, et sic falsificatur, et sic respectu infiniti quaestiones habent veritatem, respectu finit non. et sic diversificatur.
Secundo principaliter imaginando
quod puncta realiter possunt componere lineam,
sicut est opinio
Item ex mutationibus subitis et instantaneis finitis numquam causaretur successivo et tamen hoc posset ex infinitis, hoc patet in rarefactione, quia ponatur quod aliquid rarefiat uniformiter, et cum quaelibet quantitas corrumpitur subito tunc ibi erit infinita corruptio quantitatum. et tamen ex illis causabitur successivo et successiva rarefactio.
Item eadem res finita potest fieri infinita et tamen habebit proprietates omnino alias. patet de albedine decem graduum pedalis quantitatis ponendo quod albedo sit sua quantitas, in illa sunt decem gradus intensi, et quilibet gradus est eiusdem quantitatis cum alio, quia quilibet gradus et quaelibet pars est unius pedis. Et ideo ponatur quod remanente eadem quantitate separantur, ita quod gradus ubi se penetrant desinant se penetrare, et adiungantur adlatus, tunc illa albedo fiet maior et maior et tandem infinita et tamen nihil extrinsecum adderetur et sic eadem res penes finitum et infinitum habebit varias conditiones et contrarias proprietates.
Ex istis ego venio ad propositum quia divina essentia
nedum est infinita in se, sed etiam quo ad speciem est excedens
totam latitudinem omnium creabilium specierum,
ita quod duplicem modum
infinitis habet primo quo ad speciem
quia est infinite nobiliorum
speciei quam tota latitudo omnium specierum creabilium, quo ad nobilitatem
et perfectionem non est mirabile si habebant alias proprietates
et conditiones quam habeant creaturae, quia finitum et infinitum in
eadem specie habent diversas conditiones,
et sic non est mirum,
si variae conditiones et proprietates competant huiusmodi
Patet ergo ex dictis quod ex defectu considerationis veritatum, et ex modo cognoscendi et unitate inquisitionis in diversis generibus quod est contra tertium principium, vel ex praesumptione ingenii quod est contra secundum, vel est ignorantia divinae trinitatis et immensitatis contra primum consurgit conturbatio in fide articuli trinitatis, ita quod ex ignorantia illorum trium principaliter simul vel aliquo illorum consurgit turbatio in fide et circa articulum trinitatis.
Illis tamen consideratis non est difficultas imaginandum quod illa natura divina est tantae nobilitatis quod nullo modo reperitur in creaturis.
Et ex hoc sequitur quod magni philosophi sunt aptiores
ad capiendum articulum illum trinitatis quam simplices
quia
Secundo sequitur quod illa praedicata quae videntur vulgo distinctione perfectioni repugnare maxime particulariter divinam perfectionem et infinitam exprimunt.
Ubi advertendum est quod ducentia sunt praedicata exprimentia perfectionem. Aliqua sunt communia eo et creaturis, et illa licet exprimant perfectionem sive imperfectionem, tamen non sunt medium concludendi rei cui competit esse imperfectum, ideo formaliter non exprimunt infinitam perfectionem.
Alia sunt quae immediate affirmant et arguunt infinitam
et immensam perfectionem, et illa sunt esse unicum et trinum
esse infallibilem notitiam futurum contigentium, ita quod hoc
praedicatum cognoscere infallibiliter
Alia possunt inferri tangentia materiam incarnationis et corporum christi et ex ignorantia illorum trium principiorum consurgit ignorantia circa materiam trinitatis et incarnationis et corporis christi et circa alios articulos et ex illis tribus poterit persuaderi materia trinitatis et immensitatis dei, et illis habentis facile est mentem circa materiam trinitatis quietari, ideo ista principia generalia praemisi.