⁋ Distinctionis. XLII. XLIII. et XLIIII. Quaestio. III.
TErtio quero vtrum sequendo praecise natura
lem rationem sit ponendum: deum esse
infi
nite potentie seu virtutis intensiue.
⁋ Et videtur quod non
quia illud non est ponendum sequendo rationem
nati
ralem: quod philosophi maxime rerum veritates ratione
inuestigantes negauerunt: sed deum esse huiusmodi infi
nite virtutis intensiue philosophi negauerunt: siout
patebit statim de eorum principe scilicet
Ad oppositum sic: sequendo naturalem ratione ponendum est
aliquid esse in rerum natura quo maius non potest
cogitari. ergo sequendo rationem nalem: ponendum est aliquid virtutis
infinite intensiue: et vltra. ergo deum esse virtutis infinite. consequentie
patent: quia si est aliquid quo maius cogitari non potest: ipsum est
infi
nite virtutis: cum quolibet non infinite virtutis maius
cogi
tari possit.
⁋ Ulterius patet: quod si est aliquid quo matus
cogita
ri non potest: illud est deus: et per consequens si aliquid est huiusmodi: deus est infini
te virtutis. Antecedens autem probatur ratione venerabilis Ansel. in
pro
solum. sic. aliquid quo maius cogitari non potest est in intellectu: et non
solum in intellectu. ergo est in re. consequentia patet: et antecedens quo ad primam partem
probat ipse: quia audiens hoc quod ego dico aliquid quo maius cogi
tari non potest intelligit quod audit: et quod intelligit in
intel
lectu eius est: est si non intelligatur illud esse.
⁋ Praeterea inquit. si quo
maius cogitari non potest: non intelligitur: vel cogitatur nec est
in intellectu vel cogitatione: profecto deus aut non est quo
ma
ius cogitari non possit aut non intelligitur vel cogitatur et non
est in intellectu vel cogitatione: et vtrumque vt dicit falsum est
Et hanc 2am probationem ponit contra insipientem. Secunda pars antecedenti e
probatur ab eodem in prososis. vbi supra: quia si quo maius cogitari
non potest est in solo intellectu: potest cogitari esse et in re. quod
mai
est: et per consequens: vt subdit id ipsum quo maius cogitari non potest
est quo maius cogitari potest: quod non contingit: maiores est
pro
bationes ad ide adducit contra insipien. vide ibi. Et sic
patet. illud antecedens naturali ratione probatum.
Respondeo in quaestione ista erunt tres articuli. Nam
primo videbitur quod one quesito sense
runt philosophus et Commenta. quoniam de hoc doctores nostri varia
con
struunt. 2o quid sit secundum veritatem sentiendum. 3o contra
dicta ponentur impugnationes et soluentur
Quantum ad primum dicunt philosophum aliqui sensisse er
deum esse potentie infinite intensiue. hoc autem
probatur primo: quoniam P. 8o physi. 4o tracta. et vlti. in illo capitulo
Quod autem hoc necesse est impartibile esse. volens principaliter
ostendere quod primus motor non est commnniunctus
magnitudi
ni: probat primo ipsum esse infinitum: et deinde vltra ex hoc
concludit quod est virtus non in magnitudine: talem ergo
infini
tatem intelligit in antecedente qualem repugnat non posse stare cum
opposito consequentis: alioquin faceret consequentiam: quam putaret
infirmam: sed constat secundum opinionem. P. quod infinitas
duratio
nis tantum non repugnat magnitudini: cum celum secundum eum
sit infinitum duratione. ergo in antecedente non sumit infinitate
talem. restat ergo dicere quod intelligat de infinitate in vigo
re intensiue.
⁋ Confirmatur. per probationem consequentie. P. arguit
enim quod illa virtus infinita esset in magnitudine finita: sicut
oporteret si esset in magnitudine: cum nulla magnitudo
sit secundum eum aut esse possit infinita: ideo vtique ipsa moue
ret in non tempore: constat autem quod illud non esset
con
sequens secundum ipsum: si illa sit infinita duratione tantum.
⁋ 2o
idem ostenditur ex eo quod illa probatio. P. nullum finitum
mouet per tempus infinitum etc. si bene intelligatur de
infinitate vigoris intensiua probat. non est autem
ve
risimile. P. latuisse quantum et quid probaret ratio sua.
⁋ Quia autem
sic probet ratio sua. dicunt quidem patere: si maior intelligatur de eo
quod mouet independenter et non vt alterius instrumntum. Unde si sic
formetur ratio nullum finitum intensiue mouet vel mouere potest primo et
in
dependenter tempore infinito: deus mouet secundum P. vel saltem
moue
re potest secundum veritatem primo et independenter tempore infinito. ergo deus
non est finitus intensiue: vel arguendo affirmatiue. omne
poten
mouere primo et independenter tempore infinito est infinitum seu virtutis
infinite intensiue: deus est huiusmodi ergo etc. sic inqunt ratio est demonstratiua:
quod declaratur. Nam minor non est dubia: maior autem patet: quia omne
tale potens est ex se vicere resistentiam mobilis per infinitum
tempus: quod non posset: si non esset infinite virtutis intensiue
⁋ Aliter declaratur: quia omne tale mouet a se: et per consequens a se
ve
ex se habet virtutem motiuam: ac per hoc etiam entitatem: omne autem quod quid
habet a se: habter ab illo in tota plenitudinie quae potest illi competere:
nihi
enim habter limitate in aliquo nisi habeatur ab aliquo agente determi
nante illud ad certum gradum: quia si vnum ens a se habet
plenitudi
nem entitatis: aliud aut ens a se non habet plenitudinem talem: sed
limitatam entitatem hoc videretur a casu: cum non sit ratio de vno
plus quam de alio: casus aut in his quae sunt a se esse non potest: sed plenitu
do entitatis et potentie actiue: sine infinitate intensiua non potest esse
ergo etc.
⁋ 3o id quod respicit per seipsum effcantiam infinitum: vt
infini
tus est: est virtutis infinite: deus secundum P. est huiusmodi: igitur etc. maior ap
paret: quia effectus infinitus: vt infinitus est: non est nisi a causa
infinita
Minor declaratur: quia secundum intentionem. P. generatio et corruptio
inferio
rum quantum ad suam difformitatem. valet quod aliquando est generatio: aliquando non
et similiter corruptio reducitur ad motu solis in obliquo circulo
et ad alios motus inferiores: quantum ad vniformitatem aut puta
qui omni anno tali tempore est generatio: et similiter de corruptione reducitur
in superiorem motum. puta in primum. Et deinde in suu motorem. et hoc pro
tanto: quia quanto motor est superior: tanto est simplicior et magis
re
gularem et vnitam virtutem et operationem: sic suo modo est de ipso motu
celesti. Nam quantum ad diuersitatem. valet. vt cuiuslibet reuolutio
snis motus est in se infinitus: infinities tamen replicatus reducitur in me
tores secundos: nec arguit in eis infinitam virtutem: quia quaelibet reuo
lutio est infinita: duratio aut et replicatio infinita talis
effcun
reducitur in eos per accidens: quia scilicet durant in infinitum et non fatigantur:.
quantum autem ad suam vnitatem: vt scilicet est vnus et continuus reducitur in prim
motorem per se: vt sic est infinitus: et ideo secundum. P. primus motor pro primo et
per se effcum respicit motum infinitum vt infinitus est. Und quantum est
de se motum infinitum quem facit tempore infinito faceret simul in infi
nitis mobilibus. Nam simul moueret infinita si essent vel vnum
in
finitum si esset.
⁋ Constat aut quod omne quod posset mouere infinita vi
vnum infinitum si esset: est infinite virtutis intensiue. quare etc. quare patet inten
tio. P. quod autem eadem fuerit intentio Commentatoris. potest probari ex eo quod
i 2o meta. ait. quod motus celestis componitur ex duobus
motori
bus: quorum vnus est finite motionis: et est anima existens in eo: et ali
ter motionis infinite: et est potentia quae non est in materia.
⁋ Constat aut
quod illam animam non intendit astruere finite motionis indura
tione: cum sit eterna et infatigabilis secundum eum: sed virtutis fini
te in vigore mouendi intensiue. ergo eodem modo astruit illam potentia
que non est in materia infinita intensiue: illa autem secundum ipsum est deus
⁋ Mihi autem his non obstantibus videtur: sicut et multis aliis quod
ista non fuerit intentio. P. neque Commenta. Et primo ostendo hoc
de. P. supponendo primo duo: vnum est secundum opinionem. P. quod de
est motor appropratus primi orbis: et hoc declarabitur in 2o
istud etam concedunt doctoritas quorum est opinio recitata. secundum quod patet ex
probationibus eorum. Alid est quod secundum opinionem. P. deus mo
uet de necessitate naturae et non libere et contingenter: et hoc etiam communi
ter conceditur fuisse opinionis eiusdem. Et probatur est: quia alioquin
posset suum orbem mouere irregulariter scilicet tardius mouendo
quam nunc mouet: et rursus eque velociter: sicut nunc: cuius op
positum nititr ipse probare 2o celi: aut quod magis impossibile esset
motum celi cessare.
⁋ Ex his autem duobus fundamentis ma
nifeste concluditur secundum P. deum non esse infinite virtutis intensiue.
Nam sequaeretur quod de facto moueret vel volueret in instanti: patet
consequentia quia mouet celum. ex primo supposito: et ex 2o mouet naturaliter.
et per consequens secundum vltimum sue potentie. Constat autem secundum eundem et secundum
veritatem: quod si aliqua virtus naturaliter mouens esset infinita intensiue
instanti moueret: consequens patet esse falsum ad sensum: et impossibile secundum ei
opinionem.
⁋ 2o certum est vel quod. P. concederet et haberet secundum sua
principia concedere: quod si deus haberet infinitam virtutem mouendi
mo
ueret vel saltem mouere posset velocius quam nunc celum mouea
tur: nec dum hoc: sed etiam sine proportione velocius: et per consequens in no
tempore: alioquin non secundum proportionem motoris potentie ad potentiam moti:
esset velocitas et tarditas motus: cuius oppositum frequenter dicit
et similiter Commenta. 2o celi. et pluribus aliis locis.
⁋ Et rursus
constat: quod secundum ipsum consequens est falsum. Unde 2o celi dicit quod sicut
ne
que citharimare: neque ire in quocumque tempore est possibile: sed est
vni
uscuiusque actus determinatus minimum tempus ad non excedere
sic neque moueri celum in quocumque tempore est possibile: hoc autem non
potest secundum eum dici prouenire ex parte motus: sed ex parte
virtu
tis mouentis: quae non potest mouere in quocumque paruo tempore: sicut
nec cytharimans in quantolibet paruo tempore potest suas chordas
tan
gere: neque ambulans determinatum spatium potest in quocumque tempore
illud transire: sed in determinato: in cuius minore non potest: quamuis
nec illi spatio repugnet transire in minore: neque chordis
cy
thare tangi vel percuti: vt certum est: et istud scilicet quod talis
termina
tio veniat ex natura motoris: patet etiam manifeste per Commentatoris. 2o celi
in auctoritas eius infra vltimo allegata.
⁋ Confirmatur i llud per
eundem ibidem exponentem. vbi ait. Et non debet aliquis contradicere
huic inductioni: dicendo quod ho c non est nisi in potentiis finiti natura
libus: vos autem scilicet Aristo. et Commenta. dicitis quod potentia motoris
celi est infinita: quia nos intendimus per infinitum non nisi infinitatem
motionis. id est quod motio eorum non cessat: infinitas aut intensionis:
vt illic non sit proportio inter potentiam motoris et moti impossibile est
in formis inquantum sunt forme. Et in commento praecedente dicit: quod
si potentia motoris esset sic infinita motus inueniretur in instanti: vult
ergo Commentators. quod si potentia motoris esset infinita intensiue: non esset
tempus minimum in quo posset mouere. Et sic procederet
obie
ctio contra. P. et ipsum: et patet propositum.
⁋ 3o si deus esset sic infinitus
quantumcumque maius mobile quam esset primum si esset: posset mouere: quin
immo corpus actu infinitum: si illud posset moueri: et ista consequentia
concederetur a. P. et consequens negaretur. ergo et antecedens. De consequentia patet: ex eo quod
secundum quod virtus excedit virtutem: sic maius mobile potest moue
re secundum ipsum.
⁋ Item. 12o meta. ipse et Commen. ibidem. dicunt
substantias separatas mouentes excedere se in
nobilita
te secundum ordinem et magnitudinem orbium motorum ab eis:
ita quod que maiorem orbem mouet notior est aut nobilior:
et per consequens potentior: igitur si aliqua sit in infinitum
poten
tior in infinitum maius mouere posset si esset. Quia aut consequens
sit falsum secundum eum: patet 2o celi: et maxime secundum translationem
an
tiquam: ac etiam commenti qui talis est. Si in aliquo orbium
erraticorum essent plures stelle esset orbis vltimus in
labo
re: cum mouet orbes qui sunt post ipsum motu diuerso: et reuoli
uit ipsos: huius autem causam reddit ibi Commenta. quoniam tunc potentia
moti qui adderet super potentiam motoris esset infinita intensi
ue. Et ideo statim addit. P. ibi. quod iam diximus multotiens: quod ose
corpus finitum habet potentiam etiam finitam. Et nostra translatio
habet. omnis finiti corporis ad finitum virtus est. id est virtus
ipsum mouet est finita.
⁋ hoc idem Commentatoris. 12o meta. vbi ait.
quod verum est dicere corpus celeste habere potentiam finitam: et hec est in
tentio eius: quod dicit Arist. esse in celo: quoniam si in primo celo
es
sent plures stelle aut maiores. aut tardius moueretur aut
omnino non: non quia lassitudo accidat ei: sed propter defectum
propor
tionis: quae est inter motorem et motum: motor enim non mouet:
nisi quia potentia eius erit maior potentia moti. Et quanto fuerit maius
tam
to potentia eius erit maior: et cum potentia motoris non superabundaue
rit non poterit mouere ipsum: et si modicum superabundauerit
mouebit tardius. Ex quo autem patet: tam falsitas consequentis secundum istos
quam conclusionis que principaliter intendit: hanc totam rationem in virtu
te ponit Commentator secundo celi. vbi ait. visum est quod
propor
tio est terminata in corporibus celestibus: et ideo non erg
cumque motor eorum sic mouet: quodcumque corpus sic neque
mouet in quacumque velocitate: sed vnumquodque eorum
mo
uet motum proprium: et in velocitate propria. Et subdit: iam enim
declaramus quod additio potentie motoris super potentiam
moti: non est infinita: nisi in tempore scilicet in eternitate
motio
nis: neque in velocitate: neque in multitudinie motuum: neque in
magnitudinie corporum: quoniam si esset in magnitudinie corporum et
motuum multitudinie et velocitate motuum esset possibile inuenire
motum in non tempore. et corpus motum infinitum: quod est impossibile.
⁋ Sic ergo patet: non fuisse intentionis. P. deum esse infinite virtutis
intensiue: quod aut eadem fuerit intentio Commentatoris satio
patet: ex praeallegatis. Et potest hoc ex eo patere quod. 8o phy. super par
te illa in qua. P. probat quod primus motor non est virtus coniuncta
ma
gnitudini. ait enim sic. Dupliciter potentie motiue possunt dici infinie: aut
qui actio earum non cessat: aut quia motus earum est tante
velocita
tis quod non inuenitur magis scilicet quod illud quod ab his mouetur
veloci
mouetur omni mobili: quod aut aliqua potentia sit infinite motionis patet
hun
modum impossibile est nisi motus possit fieri in instanti. Et subdit
motores ergo siue materiales fuerint: siue non materiales secundum hunc
mo
dum conueniunt in hoc quod motio eorum sit finita. Et eandem sententiam
po
nit in lib. de subiecta orbis.
⁋ Item. 2o celi. Necesse est inquit vt
omnis motus nateralis et voluntarius habeat velocitatem terminatam:
qui omnis motus haberet motorem terminatum: et si esset possibile inuenire
velocitatem non terminatam: tunc motor non haberet potentiam termia
tam. ergo neque naturam terminatam: quia sic intelligerentur ex suo esse
re
proprie ei. Et post subdit quod si potentie motoris celestium
essent infinite in vigore mouendi: non esset proportio inter
mo
torem et rem motam.
⁋ Item postea infert: quod inueniretur motus in
in
stanti: et omne hoc est inquit impossibile. Et finaliter concludit sic. Et ideo
credendum est quod potentie mouentium sunt terminate proportionis ad
corpora mota: et quod infinitas non inuenitur in eis: nisi propter
eterni
tatem. Ex his patet: quod ipse Commen. non posuit talem infinitatem
potentie in deo: quin immo oppositum totis viribus conatus est
proba
re.
⁋ Pro itentione itaque. P. et Commentatoris ac solutione
pro
bationum oppositarum. Est sciendum quod deum esse infinitum potest ine
telligi dupliciter. Uno modo secundum primanentiam siue durationem est
sendi. Alio modo secundum potentiam agendi vel mouendi: et hoc dupli
citer: sicut supra tactum est per Commen scilicet extensiue: quia scilicet potest
eternaliter et sine fine mouere. Alio modo intensiue scilicet quod possit
quaecumque velocitate termiata in infinitum: et sine proportione
ve
locius mouere: aut etiam quantolibet corpore in infinitum maius
posset mouere quantum est ex se.
⁋ Item virtus motiua quaedam
est motiua localiter quadam alteratiue. Primo modo certum est quod
ipsi posuerunt deum infinitum: quin immo etiam et alias subiectas ab
stractas et cetera corpora. 2o etiam modo posuerunt ipsum infinitum
et similiter quemlibet motorem celestem. 3o autem modo nec ipsum nec
ali
quem alium posuerunt esse infinitum: sicut supra probatum est: et in
ho
sensu 3o procedit articulus iste.
⁋ Et tunc ad primam probationem
aliorum dico quod. P. numquam fecit talem consequentia: deus est infinitus. ergo non est
virtus in magnitudinie.
⁋ Sed arguit sic: nullum finitun
mouet tempore infinito: omnis virtus in magnitudine est finita. ergo
nulla virtus in magnitudinie mouet tempore infinito: sed tunc poest
sumi sub. deus mouet tempore infinito: ergo non est virtus in
ma
gnitudinie: et hec est conclusio ibi principaliter intenta: in cuius rationis prae
missis qualiter accipiatur finitum: et vtrum ratio efficaciter probet
in
tentum ad praesens pertranseo. Si tamen fieret ista consequentia. deus est infinitus
ergo non est virtus in magnitudinem: adhuc ipsa esset bona secunu
P. si antecedens intelligeretur de infinitate secundi modi scilicet extensiua
in mouendo localiter. Unde ex hoc. quod deus potest localiter mouere
per infinitum tempus. infertur quod non est virtus in magnitudinie.
⁋ Et
vlterius dico: quod talis infinitas motonis patet eum repugnat vir
tuti coniuncte magnitudini. Nam quamuis aliqua in magnitudinie
existens posset durare: ac etiam alterare per tempus infinitum: nulla
tamen ipsum potest mouere localiter tempore infinito cum quaelibet talis secundum ipsum
sit ex suo motu fatigabilis.
⁋ Ad confirmationem dicitur quod non
ex hoc solum: quod illa virtus esset in magnitudinie: infert. P. quod
mo
ueret in instanti: sed si esset in magnitudinie: et cum hoc moueret
tempore infinito: tunc sequeretur secundum ipsum quod moueret in instanti: et est ratio:
qui cum esset fatigabilis non posset tempore infinito mouere:
nis
esset infinita intensiue: et tunc vtique moueret secundum ipsum in instanti: et
hoc est: quod ait Commentatoris. in li. de subiecta orbis. dicens Et manifestum est:
quod si poneremus corpus celeste componi ex materia et forma: quod
secundum eum poneretur: si poneretur quod motor eius esset virtus
materia
lis seu in magnitudinie existens velut forma constituens per se vnum
cum corpore celesti: quemadmodum anima cum corpore in animalibus quae sunt
hic. Sequeretur inquit in ipso esse virtutem finite actionis in
ten
pore.
⁋ Et est manifestum: quod si in corpore composito ex materia et
forma esset virtus infinita in tempore: sequeret in ipso esse
virtu
tem infinitam in ipsa actione et passione: et est impossibile: quod intelligit
Aru. ex positione virtutum quibus mouentur corpora celestia in
corpore id est si ponantur tales virtutes esse in corpore: vocat autem vt
ibi patet: virtutem infinitam in tempore quae supra vocata est infinita
extensiue: et econtra vocat finitam in tempore cuius actio tempore finitur: infi
nitam autem in actione vocamus eam quam vocamus infinitam
intensi
ue.
⁋ Ad aliam probationem qua dicitur quod ratio P. demonstrat talem
infinitatem in deo: si reguletur illo modo: dico primo quod talis regu
latio non est secundum mentem. P. cum ipse ibidem et in. 12o meta. vbi
eandem petit probationem: non tantum intendebat loqui de motore
sim
pliciter primo: sed communiter de omnibus motoribus celestibus. Unde in
i2. illa probatione facta: et vt sibi videtur. concluso per illam quod est dare
aliquam subiectam immaterialem et abstractam: inquirit postea: vtrum sit vna
tantum huiusmodi subiecta vel plures: et concludit quod plures: non igitur. P. cum
dicit nullum finitum mouet tempore infinito: intendit tantum de eo
quod primo ea independenter mouet quale est primum principium: quod vnum
est tantum secundum numerum.
⁋ 2o dico: quod illa maior sumpta cum
addi
tione praedicta: quamuis vera sit: quia nihil mouet primo
independen
ter nisi deus: supposito quod moueat: et ipse vtique secundum veritatem
est infinitus intensiue: secundum tamen. P. de cuius intentione nunc quaeritur: ipsa
sic absolute sumpta et intellecta de infinitate intensiua vigo
ris est falsa: quoniam secundum ipsum qualibet virtus abstracta a materia est
im
fatigabilis: et qua ratione potest mouere per vnam diem potest per
infi
nitum tempus: quia post quamcumque motionem est equalis vigoris: et omnino
eodem modo proportionata suo mobili inuariato: quale est corpus
celeste: sicut antea erat: et per hoc eque potens in illud. Unde
Commen. 2o celi et mundi. Cum motor inquit et res mota
abscin
duntur a prima materia non abscidetur suum esse: neque suum opus quod est
mo
uere ea moueri. Et in li. de subiecta orbis. ait. quod virtus
infini
ta in actione ipsa et passione in se hoc est quam vocamus
infini
tam intensiue non exit in corpore: siue fuerit celeste: siue
ge
nerabile aut corruptibile: et subdit. virtutes vero infinite
in actione et passione in tempore esse necessrium est in corporibuscelestibus:
passione autem in moueri: quia simpliciter sunt simplicia: actione autem
in mouere: quia sue forme non constituuntur per suum subiectum: et
vtrum
que est impossibile in corporibus generabilibus et corruptibilibus: quia siunt
oposita ex materia et forma. het ipse. Ex qubus patet: quod vir
tutes motiue celorum: quia non constituuntur per subiecta:
sicut forme materiales: ideo sunt infinite in actione in tempore
li. agunt seu mouent in tempore infinito. Nec ad hoc secundum
ipsum oportet quod sint infinite intensiue.
⁋ Tunc ad primam
probationem illius maioris: patet quid dicendum. Nam ex
quo virtus est infatigabilis eque potest in finito tempore
vincere resistentiam mobilis qualiscumque debeat
intelli
gi talis resistentia: sicut vincere vna die.
⁋ Alia
proba
tio minus valet. Tum quia plenitudo entitatis et potentie
vtique est sine infinitate intensiua. Tum quia secundum eudem non
solum primum: sed etiam alie substantie abstracte habent a se
et entitatem et virtutem: cum secundum eum: vt in secundo patebit: sint
penitus improducte: et tamen nulla est infinita intensiue: nec est ita
perfecta: ac secundum modum loquendi arguentis habet tantam plenitudinem
entitatis quantam deus.
⁋ Ad 3am rationem dico quod loquendo in proposito
de effcum qui est motus: siue proprie: siue improprie motus dicat effcuns:
ipsum esse infinitum potest intelligi dupliciter. Uno modo extensiue: et sic idem est ipsum
esse infinitum quod esse durationis infinite. Alio modo intensiue: et
sic idem est quod esse velocitatis infinite. Cum ergo dicitur illud quod respicit
effcntum infinitum vt infinitus est etc. Dico quod si respicit effcntium primo modo es
virtutis infinite correspondenter extensiue secundum P. non autem intensiue:
sed tunc. P. negaret minorem. Amplius dico quod. P. ita
di
ceret quemlibet illum motorem respicere suum modum: vt infinitus et conti
nuus est: sicu primus motor suum: nec oppositum ostendi posset ex dictis. P.
Quod autem vlterius additur quod primus motor quantum est ex se
mo
tum infinitum faceret in infinitis mobilibus: aut in vno infinito si
esset: certum est quod hoc negaretur a. P. et etiam a Commentatore: sicut
expresse patet ex supra allegatis.
⁋ Ad auctoritas. Commen. respondet
vnus doctor quod Commentator loquitur de finitate et infinitate
du
rationis ex se: sic intelligendo quod motus coniunctus: qui quadammo est in
materia celi: sicut importatur per hoc nomen coniunctus: est in potentia ad mouendum:
et quantum est ex se: est eta in potentia ad quietem: ita quod quantum est ex se potest
cessare a motione actiua celi: et hoc est secundum Commentatoris. quia est forma
aliqualiter coniuncta: et in mouendo mouetur accidentaliter: sicut patet ex
pro
cessu eiusdem commenti: et ideo non est de se infinite motionis: sed
fi
nite: quia si sue naturae derelinquaeretur a primo motore cessaret a
mo
tione sua propter causam dictam: et ita infinitas motus necessario est propter alium
motorem in quo non est potentia omnino ad quietem: neque esentialiter: neque
ac
cidentaliter: quia neutro modo mouet: et illud est primum simpliciter separatum ab
omni materia: et propter suam seperationem est infinite motionis secundum duratio
nem.
⁋ Ista responsio non est secundum mentem Commentatoris: quod patet primo ex eo
quod dicit motorem coniunctum motori accidentaliter ex suo motore:
hoc enim expresse contradicit Commentatori in de subiecta orbis. vbi dit
fuse probat quod tales motores: quaes vocat formas et animas cor
porum celestium non constituuntur per sua subiecta: neque mouentur acciden
taliter per motum eorum. Unde ait: quod tunc mouere eorum esset infinitum:
quod enim mouetur quando mouet impossibile est: vt sit principium motus eterni:
vt dicit Arum. et in 2o capitio probans idem scilicet quod non constituuntur per subiecta
deducit ad hoc tamquam ad inconueniens quod tunc mouerentur ex se
per accidens.
⁋ 2o ex eo quod dicit talem motorem posse quantum est ex
se cessare a motione. Nam Commenta. 12o meta. dicit quod necess
est vt motus eternus habeat motorem qui est actio pura sine aliqua
potentia id est qua in nulla hora est motor in potentia: et post subdit quod omne
eter
num est actio pura. Unde vult ipse quod omnis motor celestis sit
omnino immotus: tam essentialiter quam accidentaliter: et semper necessario actu
mo
uens. Unde 2o celi. Ex hoc probat necessario esse motum celi: et loquitur
generaliter de omnibus motoribus: vt patet ibi. Quod etiam confirmatur ex
eo: quod postquam. 12o meta. P. et Commentatoris. probauerunt: esse subiectam
eternam mouentem qua nullo modo nec per se: nec per accidens mouetur
ne
que est in potentia ad non mouendum inquit. Utrum talis subiecta sit vna vel
plures: et determinat quod sunt plures.
⁋ 3o deficit responsio: quia cum secundum
Commenta. deus ipse sit motor coniuctus primo mobili: et anima et
for
ma ipsius quemadmodum alii motores dicuntur forme suorum
mobilium: vt patet in de subiecta orbis: et in multis aliis locis: vt
probabitur in secudo: et etiam secundum istum doctorem: cum in eadem
questione dicat: quod deus secundum intentionem philosophi et Commentatoris
effectiue mouet celum: et constat quod primum mobile non habet
du
os motores effectiue: et quod habet suum coniunctum motorem: vt
cete
ri orbes: ac per hoc deus sit secundum Commentato. motor
appro
priatus primo mobili. Sequeretur quod ipse moueretur accidentaliter:
et esset in potentia ad non mouendum: et quod infinitas sue motionis sit
ab alio motore est qui nullo modo mouetur: que omnia sunt absus
da et contra intentionem Commenta. ex toto.
⁋ Respono ergo aliter: et
di
co iuxta superius dicta: quod motor celi secundum Commenta. est vno mode
motionis finite scilicet intensiue: et alio modo infinite scilicet extensiue: et quod
isto modo habeat motionem infinitam prouenit ex eo quod ipse non est in
materia e hoc ipse intendit ibidem: sicut patet: ex eo quod nullo interposito
subdit declarans sensum praedictorum verborum. Secundum ergo inquit
quod mouetur a potentia finita mouetur in tempore: et hoc est motionem esse
infi
nitam intensiue: et in hoc dicit diuersari motus celestes in
velocita
te et tarditate: secundum diuersitatem proportionis finitatis huiusmodi
mo
toris ad sua mota. Et postea addit: et in hoc in quo conueniunum
quod moueretur a potentia non in materia habent eternitatem motus et conti
nuitatem: et sic motus celestis qui est finitus primo mod scilicet velo
citatis finite et infinitus extensiue id est eternus habet finitatem ex
fi
nitate intensiua motoris et infinitatem ex infinitate extensiua
motoris quae conuenit ex eius modi separatione a materia.
⁋ Utrum
autem sint duo motores essentialiter distincti: vel vnus secundum essen
tiam et duo secundum dispositionem iuxta modum loquendi Commentato. seu
dicitur mouens scilicet vt agens: et vt finis: et quomo ab ipso motur
habeat eternitatem: et quo non: videbitur in 2o vbi inquiretur: vtrum
secundum intentionem philosophi et Commenta. deus sit motor appropriatus
alicui orbi: ad nostrm autem propositum nunc id non est opus discutere.
Quantum ad 2m arti. dico duo.
⁋ Primum est quod
alibet insequendo naturalem rationem habet ponetur aut
saltem non negare: quod est aliqua res infiniti vigoris intensiue pror: quia
aliqua sunt naturaliter concedenda esse simpliciter possibilia vel saltem no
neganda esse possibilia quae non possunt poni: et sciuntur etia non pos
se poni in esse: nisi per virtute infinitam intensiue. ergo vel est conceden
dum esse aliquam talem virtutem: vel saltem non est negandum: patet consequentia
qui numquam consequens est negandum: nisi antecedens ad quod illud scitur esse consequens sit
negandum. Assumptum declaratur in pluribus. Nam quod aliquod corpus
intense calidum transmutetur in instanti in frigiditate intensam:
cum non appareat nec euidenter possit apparere implicare vel
in
ferre contradictionem: non apparet esse impossibile: et per consequens non est negandum
esse possibile simpliciter.
⁋ Item quod vnum corpus per prius sit in
vno loco: et in instanti terminante illud sit in alio distante: nul
la videtur contradictio: et ideo nec illud est negandum esse possibile. Similiter quod
celum in infinitum velocius posset moueri
(sincathegoreuma
tice accipiendo infinitum) non videtur implicare contradictionem: et per
con
sequens nec impossibile: et multa alia possunt commemorari: quae non
sunt neganda esse possibilia simpliciter: et tamen cum hoc non possunt poni
inesse: nisi a potentia seu virtute infinita. Et hoc etam scitur per
regu
las communiter concessas de proportionibus virtutum mouentium inter
se: secundum proportionem velocitatis motionum ipsarum.
⁋ 2m est quod
naturaliter loquendo ponendum est: vel saltem non est negandum deum esse
infinite virtutis intensiue: patet. quia ex quo non est negandum esse
aliquam virtutem infinitam: vt probatum est: et hoc videtur importare
dignita
tem et perfectionem simpliciter: non est negandum a deo cui ex coi
conce
ptione omne quod est simpliciter dignitatis et excellentie attribuitur
⁋ Confirmatur: quia supra. dis. 2. probatum est naturaliter esse ponendum
deum esse actiuum et productiuum aliorum. Cum igitur non sit negandum
aliquam vim actiuam infinitam: non videtur esse negandum diuinam virtutem
esse infinitam.
Nunc ergo est arguendum contra dicta: et hoc dupliciter. Primo probando
deum non esse virtutis infinite. 2o probando hoc non esse ponendum inse
quendo rationem naturalem.
⁋ primum probatur primo sic: si esset virtutis infinite
non haberet potentiam terminatam: et sic neque naturam terminatam: hoc aut est
fal
sum.
⁋ 2o si deus esset infinite virtutis moueret vel saltem
mo
uere posset in instanti. consequens est falsum. Tum quia motus est successio quae
in instanti esse non potest: Tum quia mobile simul esset in omnibus partibus spacii
super quo moueretur. Tum 3o quia pari ratione posset celum in instanti
ver
tere versione completa: sed hoc est falsum. Nam sequaeretur quod esset
mu
tatum per positum: et tamen non esset mutatum: quia ipsum totum et quaelibet pars eius:
esset in loco eodem primo in quo fuit prius. Unde supposito quod celum
quiesceret per tempus: et sol esset in oriente si in instanti verteret in eodem
instanti sol esset in oriente: sicut prius erat: et ita quaelibet pars celi et
to
tum celum: et per consequens non esset mutatum.
⁋ 3o si deus esset infinite
vir
tutis posset producere aliquam formam. vbi gratia. calorem infinitum
in
tensiue: similiter multitudinem infinitam et corpus aliquod infinitum: et illud
etiam mouere posset localiter: qua omnia sunt impossibilia: et consequentia quae ad omnia patet
ex proportione virtutis ad vitutem et effectum correspondentium adiui
cem. Et has rationes tres in virtute tangit Commentatoris. in diuersis
lo
cis: vt ex dictis eius allegatis supra patet.
⁋ 4o si deus esset
virtu
tis infinite esset etiam perfectionis infinite: et si sic sequeretur quod nullum
aliorum entium a deo esset aliqua modo ao perfectius vel imperfectius: sed omni
essent equae perfecta: quod est falsum. consequentia probatur: quia omnia dicuntur mag
vel minus perfecta: secundum quod magis vel minus appropinquant vel
di
stant a primo: cum aut quodlibet aliud sit finitum. sequitur quod quodlibet
dista
ret a deo in infinitum: et per consequens non vnum plus alio.
⁋ Praeterea deus est
mensura omnium aliarum subiectarum: vt patet. 10eo meta: per Commentatoris. et
ibi
dem habter: mensura est quid minimum in io genere qui est mensura. ergo
deus non est infinitus: quia tunc potius esset maxium: et iste due vltime
rto
nes discretius probant quod deus non sit infinite perfectionis vel entitatis.
⁋ Rspono. quod sicut illimitatum et infinitum secundum essentiam potest
intelli
gi dupliciter scilicet extensiue et intensiue: sic per oppositum finitum secundum
essen
tiam potest capi dupliciter: si ergo in praedicato maioris finitum capiatur vt
opponit infinito secundum essentiam extensiue: sic concedo conclusionem
accipi
endo in ea eodem modo terminum illum. Nam constat quod deus non est
quodlibet ens vel entia infinita: sed vnum singulare immo
vnici
et maxime vnum: et ideo non est infinitus extensiue secundum essentiam. Si vero
accipiatur infinitum secundum essentiam intensiue: sic quocumque modo acci
piatur in exemplis adductis prosvlleti maior est falsa.
⁋ Ad
2am respondo. quod consequentia non apparet necessaria: qualitercumque etiam in consequente
ac
cipiatur mouere scilicet siue pro motione successiua: siue pro muta
tione subita. Nam hoc solo posito: quod aliquod corpus
qualiter
cumque et quantumcumque velociter motum: vel possibile moueri: in infi
nitum velocius deus posset mouere: saluaretur optime infinitas
sue virtutis: nec sequeretur ex hoc quod posset in instanti. Secundo
di
co. quod si capiatur mouere large pro scilicet subita mutatione quod consequens
non est falsum etc.
⁋ Tunc probatio prima non est ad propositum: quia
mutatio subita non est successiua. Ad aliam aut cum dicitur quod tun
mobile esset simul in omnibus partibus spatii. potest dupliciter responderi. vno
modo vt aliqui dicunt: quod illud non sequitur. Nam posset deus corpus
de extremo ad extremum subito mutare: non mutando ipatut
per medium: sicut corpus christi: existens in celo accedit ad altare:
non accedens ad aliqua loca media.
⁋ Alio modo respondeo et di
co: quod si deus vellet: posset etiam per medium subito corpus de extre
mo ad extremum mutare: et tunc in illo instanti illud corpus simul esse
in omnibus partibus spatii: et post illud instans non esset nisi in termino
ad quem: nec illud est impossibile: sicut nec quod idem sit corpus per tempus in
pluribus locis simul: quod vtique deus potest facere.
⁋ Ad 3am proba
tionem falsitatis dicti consequentis: concedo similiter quod deus posset subito
complete reuoluere celum. Et dico: quod tunc celum esset mutatum
et cum probatur quod non dico quod non sequitur. hoc est in eodem loco in
quo prius fuit. ergo non est mutatum secundum locum: quia si simul cum hoc quod est
eodem loco in quo prius fuit: sit etiam in aliquo in quo prius non
fuit: vtique ipsum est mutatum. Exemplum in mutatione secundum formam
posito quod aer tenebrosus sit calidus: deinde nlla mutatione
facta in ipso secundum calorem: fiat lucidus: tunc verum est dicere:
aer
est sub eadem forma sub qua prius fuit: et tamen falsum est quod non
sit mutatus secundu formam: et similiter si vnum corpus existens in oriete deus
poneret in occidente non remouendo ipsum de priori loco: sicut
bene posset: adhuc illud esset mutatum secundum locum quamuis esset in eo
dem loco in quo prius fuit. Sic in proposito quamuis celum esset in
il
lo instanti ipsum et omnes eius partes in eodem loco in quo prius erant: ni
hilominus in eodem instanti ipsum et qualibet pars eius esset in alio lo
co in quo prius non fuit: et ideo non esset verum ipsum non esse mutatum
⁋ Ad 3am potest primo negari consequentia sicut et precedens. Nam
sufficeret ad infinitatem virtutis quod quantocumque calore finito
possibili posset deus facere intensiorem: et quaelibet
multitudin
possibili finita maiorem: et quantocumque possibili finito maius: et
quantocumque etiam corpore finito possibili posset maius moue
re dato quod non posset facere calorem infinitum: aut
multitudi
nem aut magnitudinem actu infinitam. Secundo concedo consequens quantum
ad singulas tres partes primas: et probabitur in sequenti quaestione:
similiter quantum ad vltimam concedo: quod deus quantum est ex sufficientia suc
virtutis vtique posset mouere corpus infinitum. Si autem non pos
set: quod non assero: hoc esset praecise: quia illud moueri non posset
⁋ Ad 4. quicquid sit de consequentia. concedo primum consequens sed
vlterio
rem nego consequentia. Ad probationem dicendum: quod illud dictum non est intel
ligendum de distantia vel propinquitate secundum excessum maiorem
ve
minorem perfectionis diuine ad alia entia. Nam quamlibet excedit
infinite libet excessu equiuoco: et ideo nec proprie vnam magis exce
dit quam aliam: sed est intelligendum secundum maiorem vel minorem similitudi
nem vel conuenientiam: secundum quam aliquid commune vniuoce dicitur de deo
aliis: et secundum talem maiore vel minorem conuenientiam debet intelligi
maior et minor perfectio aliorum.
⁋ hoc autem non impeditur propter in
finitatem dei: sicut esto quod esset vna albedo infinita intensiue: et
vna nigredo. 10 graduum: et similiter vna rubedo 10 graduum:
quamuis ia albedo excederet excessu graduali tam nigredinem
quam rubedinem datam infinite: nec vnam plus quam aliam. Adhuc tamen
maior esset conuenientia inter illam albedinem et rubedinem: quam in
ter albedinem et nigredinem. Et propter hoc posset dici quod ia albedo
magis appropinquret et minus distaret: et per hoc esset perfectior
quam nigredo data. Ad aliud quod additur dicendum quod quamuis mensu
ra que est per replicationem: vt vlna et vncia et alie quibus quanta
mensurantur sit quid minimum secundum quantitatem: ad bonum tamen
intelle
ctum qui habetur 10 meta. mensura tamen secundum perfectionem qualis est
deus mensura aliorum entium) non oportet quod sit minimum secundum
perfe
ctionem: vnde albedo que ponitur mensura in genere colorum
non est minima secundum perfectionem inter colores: sed primaxima:
sic in proposito. Et si argumentum valeret non solum probaret
deum esse non infinite perfectionis: quin immo quod esset minime
im
ter cetera entia: quod absurdum est.
⁋ Ad rationes principales
dico: quod maior illa est falsa: quoniam naturaliter est ponendum deum intelli
gere omnia alia a se: sicut supra monstratum est: et tamen dum a
propos
to hanc materiam Arist. tractauit: oppositum sensit quamuis in hoc sibi
alibi contradixerit: vt supra. dis. 3o. patet: et sicut hec ita multa alia
sunt ponenda naturaliter loquendo de deo que ipse non posuit.
Unde potest dici quod talis argumentatio. hoc non posuit philosophus. ergo
non est ponendum: non est rotocinatiua neque demostratiua neque
probabilis: sed est tantum accusatio eius: quia hoc ponere debuit: sicut
contra negantes casum: per pea quia antiqui nihil sunt locuti de eo
dicit Comentator. 2o phy.
⁋ Ratio Ansel. ad partem
opposi
tam: quamuis verum concludat: non est tamen meo iudicio
demonstrati
ua: sicut ipse putauit dicens in prologo suo supra prososibis. quod ipsa
nullo alio indiget ad se probandum. Unde primo ostendam: quod
mo
dus arguendi non est efficax: deinde soluam rationem.
⁋ Primum
patet: quia si ille modus arguendi esset bonus: similiter posset probari. quod
est aliqua albedo qua maius aliquid cogitari non potest: patet
arguen
do in sua forma sic: albedo quae non potest aliquid maius cogitari
est in intellectu: et non in solo intellectu. ergo est in re. consequentia patet: vt
sua. Et prima pars antecedentis probatur: quia audiens hoc quod dico
albe
do qua non potest aliquid maius cogitari: intelligit quod audit. et
quod intelligit est in intellectu eius etc. Et secunda et pars similiter sue
pro
batur: quia si in solo intellectu potest cogitari esse in re quod maius est: et
sic albedinie qua maius cogitari non potest aliquid maius
cogita
ri potest: et similiter cetere probationes sue possunt ad hoc applicari
⁋ Rspono ergo ad rationem: sicut supra facta est: cum enim arguitur sic.
sequendo rationem naturalem est ponendum aliquid esse in rerum natura quae
maius non potest cogitari. ergo sequendo naturalem rationem ponendum
est aliquid infinite virtutis intensiue. Dico quod duplex potest esse
sensus antecedentis: vnus secundum quod ly. maius potest intelligi praecedere totum
illud: potest cogitari. Alius secundum quod potest sequi: et hoc bene differt: sicut patet
in exemplo: supposito quod impossibile sit aliquam esse formicam
ma
iorem elephante: hec est vera nulla formica maior elephante
potest cogitari: patet quia sua contradictoria est falsa scilicet aliqua formica
maior elephante potest cogitari: nullam enim singularem habet veram:
sed quaelibet singularis est falsa propter falsam implicationem a parte
subiecti: siue demonstraretur formica existens: siue non existens.
⁋ Et
tamen. si ly. maior postponatur sic: nulla formica potest cogitari
maior elephante. ipsa est falsa: nihil enim prohibet aliquam immo cer
te quamlibet formicam quemquam cogitare esse maiorem elephante.
Si aut antecedens sumatur primo modo. Dico quod philosophus et quilibet tenens aliquid
vnum perfectissimum in entibus: et illud esse non infinite virtutis inten
siue concederet: et antecedens et negaret consequentia: et propositionem assumptam ad
probationem consequent scilicet illam qualibet non infinite virtutis maius potest
co
gitari) diceret esse falsam: quamuis concederet istam quolibet non
infinite virtutis aliquid potest cogitari esse maius) sed per istam non
probaretur consequentia vt patet. Si aut antecedens sumatur 2o modo antecedens vtique
negan
dum est: diceret enim quod quaelibet existente: aut etiam possibili aut cogitabili
potest cogitari aliquid esse maius: seu vere seu false.
⁋ Tunc ad
probationem Ansel. cum dicitur aliquid quo maius cogitari non potest est in
intellectu: et non solum in intellectu. ergo etiam in re. Patet. quia si
de
beat esse ad propositum oportet quod ly maius intelligatur sequi ly potest cogita
ri: quia in illo sensu negaretur antecedens primum et tunc distinguo antecedens istius
consequentie Ansel. quoniam vel ipsum supponit materialiter vel significatiue et perso
naliter. Si primo modo et ipsum sit propositio quaedam vocalis conceo illud. et similiter
consequens si in ipso eodem modo supponat subiectum eius: sed tunc nihil ad
pro
positum. Nam constat quod illa vox non est infinite virtutis. Sed si in
consequente subiectum supponat significatiue. patet quod consequentia ntia est: sicut et ista. hec
vox aliquid quod non est: est. ergo aliquid quod non est: est. nam antecedens est verum.
et consequens implicat contradictionem si subiectum supponat significatiue. Si
vero in illo antecedente subiectum supponat 2o o sic dictuo quod negandum esset quam
ad primam partem ab eo qui teneret nihil esse tale. Et cum probatur quod
audiens hoc: quod dcieo aliquid quo maius cogitari non potest intelligit quod
audit: et quod intelligit est in intellectum.
⁋ Dico primo quod si inter has
duas propositiones hoc intelligitur. et hoc est in intellectu. fiat differentia sicu
videtur Ansel. facere contra insipi. Unde neganti hanc consequentiam. intel
ligitur. ergo est in intellectum. nititur illam probare. hec enim falsa est: omne quod
quis intelligit est in intellectu. Nam lapidem quis intelligit: et tamen
lapis non est in intellectum. nec probatio quam adducit Ansel. valet
ait enim quod sicut omne quod cogitatur: cogitatione cogitatur: et quod cogita
tur sicut cogitatur sic est in cogitatione: ita omne quod intelligitur in
intellectu intelligitur etc. Nam est hec assumpta. omne quod cogitatur est
in cogitatione est falsa. vt patet de lapide. non distinguendo autem
inter illas sicut et frequenter antiqui non distinguebant. Et cum
dicitur aliquid esse in intellectum. si pro eodem accipiatu. ac si dicatur quod
illud intelligitur: concedo propositionem: sed nihil ad propositum: quia audi
ens illam vtique intelligit illam: et illa intelligitur ab eo. Sed non
sequitur: hec vox: aliquid quo maius cogitari non potest intelligitur.
ergo aliquid quo maius cogitari non potest intelligit. si subiectum consequentis
supponat significatiue. Sicut etiam non sequitur hec vox. quod non potest co
gitari potest cogitari. ergo quod non potest cogitari potest cogitari. Nam
antecedens est verum. nam audiens hoc quod dico (quod non potest cogitari)
co
gitat quod audit: et quod cogitat cogitatur. et tamen consequens implicat
contradi
ctionem si subiectum supponat significatiue. Similiter audiens hanc
vo
cem maius eo quae maius cogitari non potest) intelligit quod audit:
et illa vox intelligitur ab eo: et tamen non sequitur: hec vox maius
eo etc. intelligitur. ergo maius eo quo maius cogitari non potest
intel
ligitur. Nam antecedens est verum: et consequens si subiectum supponat significatiue est
falsum etiam secundum Ansel. Nam ex ipso sequitur ex eo quod maius cogitari
non potest aliquid maius cogitari potest: quod ipse dicit esse impossibile in
prima probatione 2a partis antecedentis: et contra insipi.
⁋ Et si dicatur: quod
au
diens hanc vocem (aliquid quo maius cogitari non potest) si sit no
te lingue: non solum intelligit sicut vnam vocem non significatiuam: cum
in eius auribus formatur: sed intelligit quod ipsa significat. Unde et qui
hanc dicit esse veram: aliquid quo maius cogitari non potest est in re. et
qui eam dicit esse falsam intelligit quid significet ipsa proporitio. et per
consequens quid significet subiectum: et si sic. ergo illud quod per illam significatur
in
telligitur: et per consequens hec est vera. aliquid quo maius cogitari non potest
intelligitur subiecto supponente significatiue.
⁋ Rsponsio: et concedo quod i
lud quod significatur per illam propositionem intelligitur. sed nego vlteriorem
consequentiam. Et patet instantia quoniam etiam audiens hanc vocem: quod non potest
co
gitari. aut hanc quod non potest intelligi intelligit quod ipsa significat: sicut
etiam intelligit hanc esse falsam: quod non potest cogitari potest cogitari.
Et illud quod per eam significatur intelligit ab eo. Et tamen non sequitur. ergo quod
non potest cogitari cogitatur: aut quod non potest intelligi intelligitur.
⁋ Unde scientum est quod non omnis terminus potest pro eo supponere significa
tiue et personaliter quod ipsum significat: sicut patet de his terminis
nihi
et non aliquid: quorum vterque significat omnem rem. et omne quod est. licet
distru
ctiue non constructiue. vt ibidem Ansel. ait. de casu dyaboli. et
tamen neuter pro aliquo quod est personaliter supponere potest. ita est est de
istis termis incogitabile quod non potest cogitari: et multis aliis
et de hoc de quo agitur aliquid quo maius cogitari non potest) et per hoc
patet quod illa probatio prima illius primo partis antecedentis non valet. nec eta secunda¬.
quoniam dicens nullam rem esse. quae non posset cogitari maius.
conceda
consequens pro illa parte. deus non est quo maius cogitari non potest: nec re¬
putabit hoc falsum: si intelligitur ly maius sequi ly potest
cogita
ri.
⁋ Ad alias vero probationes Ansel. pro 2a parte antecedentis non
oportet respondere: quia omnes supponunt primam partem esse veram.
⁋ Sed contra verum
iam dictum scilicet quod hec est falsa. maius eo cogitari potest quo non potest
aliquid maius cogitari. est opinio cuiusdam moderni tenentis quod
maius cogitari potest: quo nihil maius cogitari potest: quam probat
sic. maius deo potest cogitari: et nihil maius deo potest cogitari. ergo
maius potest cogitari quo nihil maius potest cogitari. consequentia patet. Et
probatur antecedens. Primo quo ad primam partem. quia quicumque cogitat de isto
maius deo non potest esse) verum cogitat: et intelligit. et per consequens
vererum cogitatur ab eo. Et sequitur. verum cogitatur ab eo. ergo maius deo
cogitatur ab eo: quia illud est maxia pars illius veri. ergo maius deo cogi
tari potest.
⁋ 2a vero pars antecedentis probatur. quia ipsa est vna vniversalis cuius
quaelibet singularis est vera: patet discurrendo: quia nec hoc nec illud
quicumque demrato siue existente siue non: sed imaginato.
⁋ hec
di
cta videntur mihi falsa: et includere multipliciter repugnantiam.
⁋ Unde primo arguo contra conclusionem. quia si maius deo potest cogitari etc. ergo
aliquo qui non potest maius cogitari potest maius cogitari. et vltra.
ergo vel isto quo non potest maius cogitari potest maius cogitari:
vel isto quo non potest etc. et sic per disiunctiuam discurrendo per
sin
gularia quaelibet existentia vel non existentia: sed cogitabilia. Erit ergo
ali
qua talis singularis vera. isto quo non potest maius cogitari potest
maius cogitari: sed manifestum est quod ex hoc sequitur ista copulatiua.
isto potest maius cogitari: et isto non potest maius cogitari: cuius
par
tes eodem demonstrato indubitanter sunt contradictorie: eodem modo arguo
contra antecedens consequentie facte: quia si maius deo potest cogitari. ergo aliquid maius
deo potest cogitari: et nihil maius deo potest cogitari. et hanc
consequentiam concedit vt statim patebit.
⁋ Sed vltra ex hoc infero.
ergo deo aliquid maius potest cogitari: et deo nihil maius potest
co
gitari: patet: quia cum deus sit terminus simplex non refert vtrum
praeponatur aut postponatur comperatiuo. Et vltra. ergo deo potest ali
quid maius cogitari: et deo non potest aliquid maius cogitari:
quod consequens includit duas singulares vere contradictorias adinuicem.
Et consequentia patet. quia prima pars consequentis equiualiet in significando primao parti antecedent
et 2a secunde. et ex hoc est declaratur consequentia proxime facta. Nam sequitur. deo
non potest aliquid maius cogitari: et deo potest aliquid maius
cogita
ri. ergo aliquo quo non post maius cogitari potest maius cogitari.
⁋ Praeterea arguo sicut ipsemet arguit contra se. quia sequitur. maius deo
potest cogitari. ergo aliquid maius deo potest cogitari. consequentia patet. quia
particula
ris et indefinita conuertuntur. cum ergo quicquid stat cum antecedente. stet cum consequente:
si ista. nihil maius deo potest cogitari. stat cum ista indefinita:
stabit est cum illa particulari: sed ista particularis. aliquid maius
deo potest cogitari: et ista vniversalis: nihil maius deo potest cogitari:
sunt contradictorie. ergo due contradictorie adinuicem erunt simul vere.
⁋ Respondet ipse concedendo omnia quae dicta sunt: praeter id quod dicitur
quod ille sunt contradictorie. Unde dicit quod ad hoc quod alique due
pro
positiones sint contradictorie. non sufficit quod vna sit vniversalis negatiuam
et alia particularis affirmatiua conuenientes in subiectis et
prae
dicatis: sed vltra hocrequiritur quod per illam particularem affirmatiuam
denotetur aliquid esse in re. vel etiam quod ex illa sequatur aliquid esse. sic
autem non est in proposito. quia ita bene possunt cogitari ea qui non sunt nec
esse possunt: sicut illa quae sunt vel esse possunt.
⁋ Ista responsio non valet. primo
quidem. quia si hec sit vera vt concedit. aliquod maius deo potest
cogita
ri. ergo aliqua singularis eius. ergo aliquo existente vel non existente: sed
imaginato vel cogitabili demonstrato vna talis est vera. hoc ma
ius deo cogitari potest: sed secundum eum huius vniversalis. nihil maius deo potest co
gitari: quaelibet singularis est vera: quodcumque existens vel non existens: sed ima
ginatum demonstretur. ergo hec singularis negabilia est vera. hoc maius deo non
potest cogitari: eodem demonstrato: quod in affirmata demonstratur: et sic simul de
eodem idem vere affirmatur et negatur: quod est contra primo principium.
⁋ Confirmatur quia
cum ipsa sit particularis affirmata si sit vera subiectum pro aliquao determia
te supponit: et quicquid sit illud: siue existens siue cogitabtie tantum. vere
contingit dicere. hoc maius deo potest cogitari. 2o quia hoc quod dicitut scilicet il
las non esse contradictorias est expresse contra philosophum primo pyar. si attendatur
il
le locus vbi ostendit philosophus quae propositioes sunt contradictorie et causam quam assi¬
gnat nulla est: quia tunc nec iste essent contradictorie. nullum possibile est
impossibile. aliquod possibile est impossibile: quoniam ea quae nec sunt nec possunt esse sunt in
possibilia. et ideo quia eius ratio valet per istam particularem affirmitam non denotatur
nec ex ipsa setu aliquid esse: ne iste erunt propter eandem causam. nullum
inco
gitabile cogitatur: aliquid incogitatie cogitatur. et eadem ratioe et prime due
et iste: et universaliter quacumque due propositioes: quarum scilicet vna vniversalis negabtilia est vera et
altera particularis affirmata conuenientes in subiectis et praedicatis in
ibus praedicetur aliquid quod posset verificari pro non ente possunt concedi esse
vere.
⁋ Deinde arguo contra probationem illius antecedentis. Nam per similem mo
dum probaretur quod non potens cogitari potest cogitari. quod
manife
ste contradictionem includit. declaratur autem hoc. Nam quicumque cogitati
de isto. non potens cogitari non est lapis ipse verum cogitat. et
in
telligit. et per consequens verum cogitatur ab eo. Et sequitur verum cogitatur.
ab eo. ergo non potens cogitari cogitatur ab eo. quia illud est max
pars illius veri. ergo non potens cogitari potest cogitari: totus
proces
sus similis est suo.
⁋ Ad rationem eius respondeo: et nego antecedens ratione prim
partis. si subiectum supponat personaliter: sict oportet vt arguatur ad propositum
et ita est videtur eo vti arguens cum concedat consequentiam inter illam
inde
finitam et particularem: quod verum non esset si subiectum indefinite non super
poneret personaliter. Ad probationem concedo quod qui cogitat de isto
maius deo non potest esse) verum cogitat: et verum cogitatur ab eo.
Sed cum vlterius infertur. ergo maius deo cogitatur ab eo. si in isto
consequente subiectum suppionat materialiter concedo consequens sed nihil ad propositum Si
vero personaliter nego consequentiam. Et ad probationem qua dicitur quod maius deo
est maxima pars illius veri. dico est quod est falsa. si subiectum
suppo
nat personaliter. et hoc qualitercumque accipiatur verum: cum dicitur quod verum
cogitatur ab eo. Nam si accipiatur pro ipsa enuciatione vera. hac scilicet
maius deo non potest esse) patet quod ista est falsa. maius deo. est pars
enunciationis huius maius deo non potest esse. Si vero accipiatur verum 4a
vero enunciabili seu significato illius enunciationis vere. quamuis aliqui
modo licet improprie posset concedi quod significatum per subiectum sit pars signi
ficati totalis: et et aliqua modo cogitatum. Dico quod pro illo significato
partiali nec pro aliquo alio supponit in ista. maius deo non potest
esse: nec oportet quod pro aliquo supponat. cum ipsa sit negabila sicut in
ista quae vtique vera est quod non potest cogitari non potest cogitari: subiectum
purod nullo supponit. Quecumque conr hunc doctorem dicta sunt
proce
dunt intelligendo quod ly maius praecedat ly cogitari: quo est ipse
videtur semper accipere. Si aut intelligeretur sequi vt esset sensus sue
conclusionis quod aliquid potest cogitari aliquo maius quo nihil potest co
gitari maius. adhuc conclusio esset falsa: et per easdem rationes reprobatur.
⁋ Sed tunc respondem modo ad rationem suam neganda esset 2a pars antecedentis. Nam
illius vniversalis multe singulares essent false: sicut libet false quis
multa singularia posset cogitare deo esse maiora.