⁋ Distinctionis. IX. Questio. I
CIrca distinctionem nonam in qua ma
gister agit de coeternitate patris
et filii ostendens patrem non prius fuisse quam
filius. Quero vtrum aliquo modo pater sit prior
filio.
⁋ Et arguo primo quod sic. omne enim
pro
ducens est prius producto ab illo. ergo paiter est
prior filio. consequentia patet quoniam paiter producit filium. antecede
probatur dupliciter. primo per Aug. in de immortalitate anime dicentem
nulla res se facit aut gignit: alioquin erat antequam esset. quod si hoc
falsum est: est verum illud. consequentia aut nulla esset. nisi verum sit
quod quodlibet faciens vel gignens sit antequam sit illud: quod ab eo gignitur.
Et eadem ratione omne producens etc. idem probatur per. P. 12. meta. vbi
causas agentes et mouentes. dicens differre a formalibus in hoc
quod ipse precedunt res quarum sunt cause: formales autem non prae
cedunt: sed sunt fsimul. et Commen. ibidem causa inquit agens
dicitur a formali quia agens et mouens praecedit illud quod agitur et
mouetur ab eo. formalis autem materialis est cum generatione.
Et infra exponens exemplum. P. ait quod sanitas non praecedit
hominem sanum: cum sanitas in sano est quasi forma: sanans
autem necesse est vt praecedat sanitatem. necesse etiam est secundum Com
mentatorem agens pracedere actum ab eo: et producens productum.
⁋ 2o omne eternum prius fuit eo quod habet esse post non esse.
ergo omne eternum prius fuit quolibet generato. consequentia patet: quoniam
quodlibet generatum habet esse post non esse: sicut generatio est
transitus de non esse ad esse: pater autem est eternus: et filius
est genitus. ergo etc.
⁋ 3o omne producens prius intelligitir
sue productioni agere enim et producere praesupponunt esse). ergo pae
ter pintelligitur generationi: et per consequens filio ea ambo
pre
intelliguntur spirationi: et per consequens spiritui scnd.
⁋ Ex oo
sequitur quod pater erit prior filio: et filius spum sccntio.
⁋ Confirmatur.
quoniam habitudo naturae ad suppositum et primum actum: prior est
habi
tudine eius ad actum 2m. patet illud: quia agere praesupponit esse:
et habitudo naturae ad suppositum pertinet ad esse. ergo natura
divina prius habet esse in supposito paterno: quam sit principium productionis filii.
et per consequens pater prius est quam griesenet: et per consequens prior
filio
Ad oppositum est veritas fidei quae. dicens quod
intrinita
te nihil prius aut posterius ni
hil maius aut minus etc.
Ad questionem praemito primo vnam distinctionem de
quibusdam modis: quibus vna res
dicitur prior alia. Deinde ponam conclusiones aliquas ad propositum
Quantum ad primum dico: quod multi sunt modi quibus
vel aliquo eorum vna res dicitur prior
alia: quantum tamen ad propositum sufficit: quintupliciter dicitur prius scilicet eter
nitate tempore. perfectione. nam et causalitate.
⁋ Eternitate
prior est res eterna re non eterna: Sumendo autem eternum
proprie scilicet pro incommutabili et non possibili non esse: aut aliter
se habere: quo sumit Aug. 83. q. vbi ait. quod incommutabile
est: eternum est: semper enim eiusmodi est. quod autem commutabile
est: tempori obnoxium est: non enim semper eiusmodi est: et ideo eter
num non recte dicitur.
⁋ Et. 4. de tri. ait. non enim proprie vo
catur eternum quod aliqua ex parte mutatur id est quod est aliquo modo
mutabile. Et infert inquantum ergo mutabiles sumus in tantum ab
eternitate distamus. Sic autem sumendo eternum et non eternum
deus et solus ipse eternitate prior est quam creatura: quod est verum
esset si creatura numquam incepisset. vnde Aug. 12. confess. iuxta fi
nem ponens quatuor modos poritatis. dicens quod aliquid eternitate
praecedit aliud: sicut deus omnia: et in quo consistat ratio huiusmodi
priorita
tis statim deo loquens declarat dicens. Nam rara visio est
et minus ardua cospicere domine: eternitatem tuam
incommu
tabilitatis mutabilia facientem: ac per hoc priorem. vb
patet quod ideo deus eternitate praecedit alia: quoniam incommutabilis: alia
vero mutabilia. Et consonat ei quod iam est allegatum ex. 4. de
tri. inquantum mutabiles sumus intantum ab eternitate dista
mus. Solus autem deus incommutabilis est secundum intellectum
praemissum. et omnis creatura commutabilis. Et si aliqua creatura
infi
nito tempore fuisset adhuc illa mutabilis esset: et deus
immutabi
lis: et per consequens: deus eternitate prior esset quam illa. huic
concordat sententia Boecii. 5. de consolatione. vbi dicens quod illi
errant qui cum audiunt visum fuisse platoni mundum neque ha
vere initium temporis: neque finem habiturum: putant hoc modo
sequi: quod deo sit mundus coeternus. aliud est enim inquit per
interminabilem duci vitam quod mundo Plato attribuit: ali
ud interminabilis vite totam periter connexam esse praesentiam: quod
diuine mentis proprium esse manium est: neque enim deus conditis
re
bus antiquior videri debet temporis quantitate: sed simplicis po
tius proprietate naturae. hec Boetius. Ex hoc patet vlterius:
quod auctoritas scintorum qua domint creaturam non potuisse deo esse
coeter
nam: intellecte ad mentem eorum: non sunt contra opinionem: quae ponit quod
possibile sit creaturam fuisse ab eterno seu non habuisse du
rationis initium. Rursus proprie loquendo talis creatura
que numquam incepisset et fuisset infinito tempore. non esset neque
fu
isset eternitate prior vna alia: que tantum per annum fuisset
aut nunc primo esset: quia illa non esset incommutabilis: et hinc patet hanc
prioritatem esse aliam a prioritate temporis. Nam casu posito deus
non esset tempore prior: quam illa creatura. eternitate autem
esset prior ea: et ipsa quidem non eternitate sed
tempora
litate prior esset ea que aliquando incepisset. Quia autem
dicatur prius tempore notum est.
⁋ Prius autem perfectione dicitur
omne perfectius respectu imperfectorum: nec aliud est esse
per
fectione prius: quam esse perfectius.
⁋ Nam prius dicitur vnum quod
potest esse sine alio ea non econverso et hocodo accipit. P. prius natura. erg
meta. c. de priori. vbi ait. Alia vero dicuntur prioritate priora secundum
naturam et subiectam: vt quecumque contingunt esse sine aliis: et illa non
sine illis. Sed hoc potest dupliciter accipi. vno modo: sumendo continge
re vel posse simpliciter vt illud dicat prius natura alio: quod per aliquam
potentiam siue diuinam siue creatam potst existere sine illo.
il
lud autem per nullam potentiam potest existere sine eo: et sic
so
lus deus est prior quam creatura. et pars est natura prior toto: cuius
est pars. Nam quelibet res creata potest per diuinam potentiam exi
stere nulla alia re creata quae non sit pars eius existente.
to
tum autem non potest existere sine sua parte intrinseca. vt sortes
sine sua anima: econverso autem anima que est pars eius potest existere: et si
sortes non fuerit. alio modo potest accipi posse et contingere per respe
ctum ad vitutem et potentiam naturale seu creatam: et hocodo estam vna res
creata est altera que non est pars eius prior secundum naturam: sicut hec
materia prior est hac eius forma subsiectali demonstrata forma
cor
porea: quoniam ipsa naturaliter potest existere sine ea et non econverso. Similiter
hoc subiectum natura prius est hoc suo accidente separabili
propter eandem rationem. Quamuis autem materia sit naturaliter prior hac for
ma: non tamen concedendum est quod sit naturaliter prior forma. siue
in primo sensu intelligatur: siue in 2o In primo quidem
non. quia etiam forma quelibet dei virtute potest praexiste
re sine materia. Nec etiam in 2o quia materia non potest
naturaliter existere sine forma: sicut nec naturaliter potest esse
nullam habens formam. non enim sequitur. potest esse sine hac for
ma: ergo sine forma. Arguitur enim ab inferiori ad superius
negatiue a parte praedicati. Si tamen aliqua talis posita vel concet
sa ab aliquo auctore inueniatur accipienda est loco huius
forma est materia prior. ita quod ly forma sit casus ablatiuis
et hec vtique vera est. Et similiter dicendum est de ista. acci
dente separabili subiectum est prius natura. vtraque enim
harum vera est: sine forma potest materia existere. sine accidente
suo separabili potest subiectum esse. iste modus
priorita
tis est secundus modus positus a. P. in predicamentis
qui est quando non conuertitur subsistendi consequentia.
⁋ Prius prgo
autem causalitate vel secundum causam dicitur illud quod est causa st
alterius et non econuerso. quod dupliciter potest esse. vel quod
illud cuius est causa nullo modo sit econtra causa eius. vel
si sit etiam causa: non tamen in eodem genere cause: et tunc dicetur
illud esse prius causalitate in illo genere in quo illud cuius est causa: non
est econverso causa eius. Exemplum primi. deus est prior causalitate quam creatura: et
materia quam compositum cuius est pars. exemplum secundi. in his quae sunt sibi
inui
cem cause. hic est ille modus prioritatis quem. P. in praedicamentis
post. 4. magis vsitatos ponit. 5o loco: quod autem ipse assignans
hunc modum dixit: eorum quae conuertuntur secundum essentie consequentia quod
alte
ri quolibet est causa digne prius natura dicitur omnino est intelligendum:
quasi hic modus prioritatis concludat in sua ratione similitudinem
oppositam prioritati nature immediate dicte: sed hoc dixit ad
innuen
dum quod aliquid potest sic esse prius alio seced causam quod non erit prius eo secundu
naturam.
⁋ Et si hoc accipiatur quantum ad terminos secundum quod inter eos
simultas et prioritas inuenitur facile est videre: sicut patet in
quibus
dam terminis relatiuis: de quorum vno non potest verificari
exi
stere quin tunc simul de altero est possit verificari. Et ad affirma
tionem vnius de aliquo: sequitur causaliter affirmatio reliqui de
ali
quo. Et non sequitur causaliter econverso. Similiter inter res ipsas inuenitur
poritas causalitatis sine prioritate nature: sicut forma substantialis
cor
ruptibilis est prior causalitate quam compositum cuius est pars. Nam est causa
eius et non econverso non tamen est prior natura accipiendo prius na: secundo modo
su
pra dicto: quia non potest naturaliter existere: si non existat compositum.
⁋ Si aut accipiatur prius natura primo modo: sic quaelibet causa efficiens
crea
ta est prior suo effectum causalitate ea non natura. Non quidem: quia possit esse
sine illo a non econverso sed quia est ille sine ea per dei virtutem potest existe.
re. hunc modum prioritatis vocat. P. prius secundum naturam in
praedica
mentis: cum tamen quem dicit ibidem prius a quo non conuertitur subsistem
di consequentia vocet 5o meta. prius secundum naturam. Sed vbi non latet sententia non
est curandum de nomine.
⁋ Nonium aut quod vna res est aliquando prior alia
pluribus modis prioritatis: sicut deus est qualibet prior homine existente omnibus
modis prioritatis dictis: et anima homnis est eo prior naura et causalitate.
Similiter aliqua res sunt se inuicem priores diuersis modis: sicut homo
prior est perfectione quam anima eius. Et illa prior est eo natura et causalitate:
vt est dictum: possunt etiam aliqua res esse se inuicem priores causalitate secundum
diuersos modos causalitatis: sicut possunt esse sibi inuicem cause: vt
patet 2o phy.
⁋ Item notandum quod hoc nomen causa potest dupliciter accipi
etiam secundum quod distiguitur a causis finali formali et materiali. vno enim
modo potest sumi generaliter vt dicitur de omni producente respectum sui producti:
et agente respectum acti: et mouente res moti. et sic nomen cause
admittitur in divinis ad intra: cum pliter vere producat filium et ambo
spiectum sanctum. vnde Augu. 83 q. dicit quod deus sue sempiterne
.
sapientie causa est sempiterna: nec tempore prior est quam sua sapientia
⁋ Item
criso. super epsluara ad hebi. exponens de filio dei illud quod ait apostolus
de melchisedech. neque initium dierum habens etc. intueris inquit
sine initio filium: non quia non habet causam: hoc enim impossibile est. habet namque
prrem: alioquin quo filius: sed quia non habet initium vite neque finem.
Sic est damen. lib. primo dicit patrem esse causam filii: vt infra statim
di
cetur. Alio modo sumitur hoc nomen causa strictius prou scilicet tantum dicitur de
eo quod proprie facit et producit aliquid a se essentia et natura diuersum
nuo: et istud communi nomine vocatur causa efficiens: et sic non admittitur
in divinis ad intra. secundum hanc considerationem loquitur Ansel. de
pro
cessu spiritus sancti. vbi cum dixisset quod spitus scus est de patre et
fi
lio tamquam de vno principio mox addit: si tamen dicitur deus habere principium
aut causam: principium namque videtur non nisi rei incipientis esse: et causa non est nisi
effcuns: et spitus secunus numquam incepit esse: nec est effcuns alicuius: quod
enim incipit esse proficiscitur de non esse ad esse: et nomen effcuns rei que
fit: aptari proprie videtur: secundum hanc considerationem loquitur Aug. 83.
q. vbi ait. quod omnis causa est efficiens: et hinc hodie doctores communius
non vtuntur hoc nomine causa in diuinis ad intra: vbi tamen habeatur
bo
nus intellectus sane et vere dicitur pater causa filii: sic dicunt Aug.
et Damen. ac Criso. sicut communius conceditur quod pater est principium filii et
vterque spiritus sancti. quamuis patedt intellectum notatum ab Ansel.
il
⁋his premissis. clud concedi non deberet
pono duas conclusiones ad q. Prima
est. quod pater non est prior filio eternitate nec tempore aut perfectione
vel na. 2a quod pater est prior filio causalitate: si secundum intellectum pre¬
missum intelligamus patrem esse causam filii et causare filium: aut si hoc
vocabulo vti nolumus: dico quod est prior productibilitate: aut
vt aliqui dicunt origine: sicut concedimus quod producit et originat
fi
lium.
⁋ Probo primam conclusionem sic. pater et filius sunt vnus et idem nuoa
simplex deus: igitur pater non est prior filio eternitate vel
tem
pore etc. Antecedens est notum per fidem et sacram scripturam. Et consequentia
eui
dens est quantum ad singulas partes consequentis: consideratis rationibus
ta
lium modorum prioritatis. Ex his infero quod falsa est opinio cuiusdam
doctoris dicentis quod in diuinis est duplex ordo scilicet nature et
origi
nis: et in vno instanti naturae assignat plura instantia originis: vt post
dicetur. dicit autem quod in primo instanti naturae sunt omnia essentialia
abso
luta et notionalia et tota trinitas perfecta. In secundo vero instam
ti naturae est intellectio creaturarum: ita quod secundum ipsum in primo instanti nature
deus intelligit se: et in secundo intelligit creaturas: et per consequens
intelle
ctio creaturarum est natura posterior intellectione qua ipse intelligit
se. hoc autem falsum esse patet euidenter: quoniam eadem penitus ex
parte rei est intellectio qua deus intelligit se: et intellectio quod
intelligit creaturas: et per consequens non potest esse intellectio qua
deus intelligit se: non existente intellectione qua intelligit
crea
turas: nec econverso ac per hoc non est prior nam.
⁋ Praeterea quorumcumque
vnum est alio prius illa sunt plura et distincta: sed intellectio qua
deus intelligit se: et intellectio qua intelligit creaturas non sunt
distincte: ergo etc.
⁋ Confirmatur per eunde. vult enim quod differentia.
rationis non est sufficiens pro ordine naturae: vt dicit lib primo dis 10 ergo
inter quaecumque est ordo naturae: illa sunt distincta ex natura rei:
sed intellectio qua deus intelligit se: et intellectio qua intelligit
creaturas non sunt distincte ex natura rei. ergo etc.
⁋ Et si dicat quod
non est intentio huius doctoris quod illa intellectio sit naturam prior:
quam intellectio creaturarum: sed quod eadem ipsa intellectione prius natura
deus intelligit se quam intelligat creaturas.
⁋ Istud etiam falsum
est: quoniam ex hoc sequeretur quod deus posset vel potuisset
intellige
re se: non intelligendo creaturas. patet consequentia per rationem prioritatis
nature premissam: quam etiam ipsimet alibi ponunt: sed consequens est
falsum: quia si deus potuisset aut posset non intelligere
crea
turam: posset vel potuisset non esse deus: quod est falsum: est
consequentia hec patet: quia quanta necessitate deus est et fuit deus:
tan
ta necessitate semper cognouit et cognoscit omnes res qua
sunt et fuerunt et sunt possibiles esse: et eadem necessitate qua
ipse deus est potuit creaturas producere. ac per hoc
crea
ture necessario fuerunt possibiles. vnde sicut deus non potuit nec potest non esse
deus: aut non posse producere creaturas: sic non potest vel potuit
non eas nosse: necessario enim et incommutabiliter nouit
quamli
bet creaturam: sicut dicit Augu. de fi. ad petrus inquiens.
Fir
missime tene et nullatenus dubites deo incommutabiliter non
solum praesentia et praeterita: sed est futura omnia incommutabiliter esse no
tissima: cui diciter deus. qui occultorum es cognitor: qui scis omnia antequam
fiant.
⁋ 2am conclusionem probo sic. deus paiter vere producit et generat filium et no
econverso ergo pater est prior filio causalitate seu productibilitate vel origi
ne. Antecedens est certum ex fide. Et consequentia patet: quia hoc est patrem esse prius
causalitate seu origine filio: quod est patrem esse causam vel principium
produ
ctiuum filii et non econverso vt supra patet.
⁋ hec conclusio et praecedens partialiter
asseritur a Daunien. lib. primo. vbi ait. Si vero dicimus patrem esse principi
filii: et mapdilem non priorem filio esse tempore vel natura ostedimus: per ipsum
enim secula fecit: neque enim sed aliud quidem nisi secundum causam hoc est: quoniam
fi
ius ex patre genitus est: et non pater ex filio: et quoniam pater est causa filium
natura
liter.
⁋ huic concordat dictum Augu. dicens lib. 3. contra max. quod inter
patrem genitorem et filium genitum est ordo naturae: non quo alter est
prior altero: sed quo est alter ab altero: vbi patet quod negat patrem
esse natura priorem filio. affirmat autem sict Danmen quod naturaliter est fili
a patre: sed numquid paiter si prior est origine filio potest vere dici quod patur
sit in aliquo priori originis: aut in aliquo instanti originis in quo
non sit filius: aut aliquid in diuinis ad intra potest dici esse in aliquo
priori vel primo instanti aut signo et filius esse in secundo vel tertio
instanti seu signo posteriori et non esse in primo:
⁋ Ad hoc dicit
idem doctor quod sic. vnde sicut potest haberi ex dictis eius in
diuersis locis: in primo instanti naturae quod ponit in diuinis: vt
supra recitatum est ordo originis in cuius primo instanti seu
signo est prima persona perfecta cum omnibus essentiabilibus non
habentibus respectum ad extra et cum principio et fecunditate
per
fecta qua potest producere filium et spectum scentum: ita quod in primo
si
gno est in patre vtraque fecunditas. In secundo autem signo est in patre
actus prime fecunditatis: et pater producit filium: et communicat filio
se
cumdam fecunditatem scilicet qua potest producere spiectum scuendum. In tertio
vero signo est in vtroque actus secunde fecunditatis scilicet
spira
re et producere spiectum sanctum: et sic vt dicunt priter est prior origine
et prius potest gnerare filium quam generet: et tunc prius generat quam
spiret spiectum scentum: et similiter pater et filius prius possunt spirare quam
spri
rent spectum scuentdum.
⁋ In his dictis plura falsa cotinentur. Unde
arguo primo contra illud quod dicunt quod pater potest prius generare quam
generet. Si enim hoc esset verum sequeretur quod filius in secundo
si
gno in quo paiter generat actu postquam generabat tantum in potentia.
inciperet esse: et sic aliquo modo haberet initium essendi: saltem secundum
imaginationem nostram. vnde inciperet esse postquam non fuit: sed hoc
est prorsus falsum dicente Aug. lib primo de diuinitate ea
incar
natione verbi satis circa principium. nos semper deum patrem
noui
mus vnigeniti filii sui ex ipso quidem nati et quod est ab ipso tra
habentis: sine vllo tamen initio non solum eo quod aliquibus temporum spa
ciis distingui potest: sed ne illo quidem quod sola apud semetipsam
mens intueri solet ea nudo vt ita dixerim int ellectu atque
animo conspicari: extra ergo omne quod vel dici vel intelligi potest
ini
tium generatam esse sapientiam credendum est: hoc ipse.
⁋ Praeterea sup
pono: quod vt patet ex dictis. aliquid esse origine prius aliquo non
est aliud quam ipsum esse causam vel principium illius: seu originans
il
lud et non econverso: et esse posterius origine non est aliud quam esse
origina
tum ab illo quo est posterius: et non esse originans illud: et simi
liter habere aliquid origine prius idem est quod alteri
producen
do communicare: vel secundum istos idem est quod habere illud a se et non ex
alio: habere vero in secundo signo idem est quod habere ab alio ea non
a se.
⁋ hoc premisso arguo primo sic. si piter in secundo signo
priginis et non in primo producit filium: et habet actum prime
fe
cunditatis qui est gignere: ergo pater non a se: sed ab alio habet quod
pro
ducit filium: et hunc actum qui est gignere. consequentia patet: sed consequens est
fal
sum: quia aut hoc haberet a filio: aut a spium sancto: et vtrumque est
fal
sum.
⁋ Praeterea prius origine paiter generat quam spirat: ergo posterius origi
ne pater spirat quam generat. et per consequens non spirat a se: quod non est
sa
ne dictum.
⁋ Praeterea actus prime fecunditatis quem dicunt esse in pa
tre in secundo signo: aut est generatio actiua: aut generatio
passi
ua: si passiua. ergo non in patre vt dicunt: si actiua cum ipsa secundum rem
sit ipse pater: vt ipsi alibi dicunt: sequitur quod paiter non erit in primo
signo: sed in secundo: quod repugnat dictis eorum.
⁋ Rursus lib. prim
psi dicunt quod omnem realitatem tam relatiuam quam absolutam quam
potest pater habere: habet a se in primo signo originis. ergo generationem
actiuam habet in primo signo originis: supposito quod illa sit in patre:
vt ipsi dicunt: et per consequens non in secundo tantum: sed in primo signo
origi
nis est actus prime fecunditatis: et in primo signo pater generat: quod
ipsi negant.
⁋ Praeterea cum dicunt aliquid esse vel habere aliquid in
pri
mo signo et aliquid in secundo: vel per huiusmodi signa primum et secundum
vo
lunt quoquo modo aliquam durationem imaginabilem vel
exi
stentem actualiter vel possibiliter: et tunc patet euidenter homo
propo
sitiones. praiter est in primo signo et filius non in primo signo: sed in
secundo: et pater prius generat quam spirat: et alias quas ponunt esse falsas.
et contra sanam doctrinam fidei: que omnem prioritatem duratio
nis negat in divinis ad intra: aut nullam talem prioritatem
du
rationis volunt intelligi: sed praecise intendunt significare per esse
vel producere et huiusmodi in primo signo: quod illud tale conuenit illi
ex se: et non ab alio seu quod ipsum est causa quod illud alii conueniat et
non econverso Et per esse in secundo signo intendunt quod illud est tale ab
alio ea non a se.
⁋ Et si sic tunc sequitur quod paiter prius spirat: quam spi
ret filius: quia pater ex se habet et non a filio aut aliquo alio: quod ipse
spiret: filius autem hoc habet a patre. vnde Aug. 15. de tri. Quo
inquit habet filius vt sit deus: est enim deus de deo: ab illo vtique habet
vt etiam de ipso procedat spiritus sanctus. Et idem dicit in plu
ribus aliis locis eiusdem libri.
⁋ Sed huius oppositum
expres
se dicit iste doctor libro primo dis. 12. q. 2. vbi ait quod non est
intelli
gendum quod pater spiret prius quam filius spiret: sicut prius origine
pater generat quam spiret propter ordinem principiorum: quia tunc filius non
piraret: vt argumentum deducit. argumetum autem de quo facit
mentionem est hoc. si spiritus secus praeintelligatur habere prius esse a patre
quam a filio: tunc filius produceret spiectum scuntdum iam existentem: quod consequens
iste doc. concedit esse impossibile: et satis cito infra dicit: non est ergo
or
do originis inter spirationem patris et filii: quasi spiret pater in
aliquo signo originis: in quo non spiret filius: sed in eodem
si
gno origis simul spirant: est tamen ibi ordo spirantium in spirando:
quando pater in illo signo originis spirat a se: filius autem non a se¬
⁋ Ex quibus verbis apparet quod vel non accipiunt ista signa vt habent
originis ordinem praecise: secundum hoc quod est spirare a se: et spirare non a
se: sed simul volunt intelligi quadam signa durationis: sicut innuunt verba
sua: cum dicunt: quod filius tunc spiraret spiectum scuentum iam existentem:
quasi necesse sit prius non fuisse spectum scentum: aut si precise illo
primo modo accipiunt: expressam contradictionem in allegatis eorum
verbis includut: cum dicunt quod non prius spirat pliter quam filius. Et cum
hoc inqunt quod pater spirat a se: filius aut non a se.
⁋ Praeterea cum di
cunt quod in eodem signo origis simul spirant. Quero aut simul spirant
in primo signo: et tunc sequitur quod filius spirat a se: aut simul spirant in
si
gno secundo: vel in tertio: et tunc sequitur quod pater non spiret a se
quod est falsum et contra ipsos.
⁋ Praeterea cum dicut hoc esse in primo signo: et illud
in secundo: aut ly signo. supponit pro aliquo: aut non supponit
pro
aliqua. Si detur secundum: sequitur quod quaelibet huiusmodi propositionum
affirma
tiuarum quas dicunt sit falsa: cum talis terminus in qualibet earum
denotet pro aliquo supponere. Si dicatur primum: tunc aut
sup
ponit pro aliquo: quod nec est deus nec in deo: aut pro aliquo quod
est in deo vel est deus: primum non potest dici: quia sine
quo
libet tali deus trinitas esset: et pater generaret et spiraret etc.
que vere enunciamus de deo: et per consequens vanum est
talia fingere in proposito. Si dicatur secundum: aut supponit
precise pro eodem pro quo supponit illud quod dicitur esse
in tali signo. verbi gratia. cum dicitur esentia est in primo
signo. ly primo signo. supponit pro essentiamet. Et cum dicitur
generare seu dicere non est in primo: sed in secundo signo. l
ecundo signo. supponit pro ipso dicere: et tunc idem esset dictu quod
essentia est in essentia. Et dicere non est in essentia: sed in
di
cere. Similiter cum dicitur pater est in primo signo: et filius non est
in primo signo: sed in secundo: idem esset ac si diceretur: pater est in
patre: et filius non est in patre: sed in filio: aut ly. signo.
suppo
nit in vtraque pro aliquo essentiali: aut in vtraque pro aliquo
no
tionali: aut in vna pro essentiali: et in altera pro notionali. Et
quodcumque detur exponendo propositiones secundum illam
suppo
sitione termini: apparebit quod omnes vel earum plures erunt
false vel improprie penitus et impertinentes ad propositam
dif
ficultatem.
⁋ Cum ergo dari non possit que sint huiusmodi signa
pro
quibus supponant huiusmodi termini: iccirco tales locutiones
concedi vel admitti non debent: quibus denotatur quod in
aliquo instanti vel signo priori pater est vel habet hoc
vel illud in quo filius non est etc. Sed solum dici debet quod pater
est origine prior quam filius id est originat et producit ipsum filium:
et filius est origine posterior quam pater: quoniam originatur seu
producitur a patre: et quod pater et filius sunt priores origine quam spiti
ritus scus: et ille posterior eis. id est pater et filius producunt: et
spi
rant spiectum sanctum: et ille spiratur ab eis. Et quia processio spi
ritus sancti non proprie dicitur origo: ideo ista prioritas (si
enunciari debeat communi vocabulo vtrique productioni) melius
nominatur prioritas causalitatis secundum inellectum supra datum vel
pro
ducibilitatis quam prioritas originis.
⁋ Unde notandum cir ¬
ca diuersos modos prioritatis (vt dicit quidam doctor)
quod ordiata secundum prius et posterius sunt in duplici differentia.
Nam aliquibus correspondent aliqua extrinseca ordinata: ita
quod vnum respondet vni: et alterum alteri: sicut illis quae sunt prius
et posterius secundum tempus: vna pars temporis correspondet pori et
alia posteriori. Similiter his quae ordinantur secundum locum: quamuis ille
modus prioritatis non sit supra positus: correspondent diuer.
se partes loci vna priori alia posteriori: et in talibus quibus sic
di
uersa extrinseca correspondent: proprius modus loquendi est:
quod prius est in aliquo priori tempore in quo tempore non est illud
aliud: quo ipsum est prius: et similiter quod est prius localiter vel secundum locum
est in aliquo loco priori in quo non est illud quo ipsum dicitur esse
pri
localiter: et in talibus rationabiliter queritur. vtrum in illo priori in quo est
vel habet hoc vel illud et huiusmodi: illud quod dicitur prius sit posterius vel non:
et praecise de ordinatis patedu tempus et durationem concedi debent
distin
cta instantia vel signa. de ordinatis autem localiter distincta loca¬
⁋ Quedam vero sunt ordiata secundum prius et posterius quibus
non respondent talia diuersa extrinseca ordinata: et in talibus
non est proprius modus loquendi nec rationalis questio cum quaeritur
vtrum in illo priori in quo est prius sit posterius. verbi gratia. in prio
ritate secundum perfectionem totum dicitur prius sua parte: quae tamen prioritas
non atteditur penes aliqua extrinseca quorum vnum respondeat
to
ti: aliud vero parti: et ideo non praecise dicitur proprie: quod totum
sit in aliquo priori in quo non sit pars: nullum enim prius fingi potest in
quo sit totum et non pars: alias totum non includeret partem: immo cum
in tali prioritate nihil sit prius nisi totum: et nihil posterius nisi
pars: si talis modus loquendi reciperetur: potius deberet con
cedi quod posterius est in aliqui priori in quo non est prius: quam econtra quia
pars est in toto: et non econverso. Similiter est de poritate nare et causalitatis
Et sicut non dantur signa vel instantia perfectionis vel dignitatis:
sic non dari debent signa vel instantia naturae vel causalitatis aut
origins. De hac estm materia contra opinionem eandem aliqua dicta sunt
supra. dis. 6. ideo nunc pertranseo.
⁋ Ad rationes questionis. Ad
primam cum dicitur omne producens est pus producto. si intelligatur de
prioritate causalitatis concedo: et similiter concedo consequens in eodem
sensu. Si vero intelligatur de prioritate eternitatis vel
ten
poris aut perfectionis vel nature. nego. Ad probationem
di
co: quod sicut prius quamuis principaliter et magis proprie dicatur de
priori secundum tempus: vt dicitur 5. meta. tamen et aliis modis dicitur vt ibi
patet: et supra habitum est. Et quamuis magis proprie dicatur secundum
tempus: nihilominus sicut aliquid dicitur prius secundum causam: sic potest
dici esse ante secundum causam: ita quod prius et ante sint synonima: et quod
ante non semper denotet prioritatem temporis: patet per illud apostoli
ad ephe. Elegit nos ante constitutionem mundi. Et illud prima pe.
precogniti ante mundi constitutionem. vbi constat quod ante non
notat tempus praecedens: cum ante constitutionem mundi nullum tempus
fuerit.
⁋ Sic in proposito ad auctoritatem Augu. cum ait.
Alioquin erat antequam erat. Dico quod non accipit ante secundum tempus:
aut aliquo alio praedictorum modorum: nisi secundum causam: et hoc patet:
quoniaom aliter non valeret consequentia illa: sicut non tenet hec. a.
produ
cit b. ergo a. fuit per tempus ante b. sic nec ista. a. producit a. ergo a. fuit
per tempus ante a. Et quod prima non teneat certum est. quoniam quedam
sunt que habent effectus sibi coeuos: et cum illis fimul incipiunt
sicut ipsemet ostendit. 14. de tri. vbi ait. Quedam
cognosci
bilia cognitionem interpositione temporis antecedunt: sicut sunt
ea sensibilia que iam erant in rebus temporalibus antequam
co
gnoscerentur. Quedam vero simul esse incipiunt: velut si
aliquod visibile quod omnino non erat ante oculos nostros
oria
tur: cognitionem nostram vtique non praecedit. aut si aliquid sonet
vbi adest auditor: simul profecto incipiunt esse: simulque
de
sinunt et sonus et eius auditus: veruntamen siue tempore prece
dentia: siue simul esse incipientia cognoscibilia cogitationem
gignunt: non cogitatione gignuntur. Idem etiam ponit. 6. libro
de igne et splendore qui ab ipso diffunditur.
⁋ Et per hoc etiam
patet: quod non sequitur quod producens sit prius eternitate quam
pro
ductum: quod etiam nec perfectione nec natura ex hoc ostenditur
quod ignis producit igne eque sibi perfectum: et qui potest existere
eo destructo. Duendum ergo quod Aug. sumit ibi ante secundum causam: et tunc
optime tenet illa consequentia. Nam in quibuslibet producens est
cau
sa producti et non econverso productum est causa producentis in eodem
genere cause: et ideo sequitur. a. producit b. igitur a. est prius
causali
tate quam b. et similiter sequitur. a. producit a. ergo a. est prius causali
tate quam a. Sed dicetur quod sic dicendo: et si consequentia ostendatur esse
bo
na: probatio tamen nulla est: quoniam consequens non est magis inconueniens
quam antecedens immo nec videtur differre. Nam idem videtur significare. a.
producit a. et a. est prius causalitate vel producibilitate quam a.
⁋ Respondeo quod vtrumque est inconueniens: sed consequens est primo
attentius inconueniens. Et ad ipsum de magis proximo sequi
tur contradictio: nec est est omnino ide significatione cum antece
dente. Nam esse prius causalitate significat vltra esse causam: quod
cau
satum non sit causa cause: sicut supra habitum est. Si aut a. est
prius causalitate quam a. sequitur quod a. sit causa ipsius a. et non
sit causa illius a. quod est contradictio. quod patet. Nam sequitur. a. est prius
causalitate quam a. ergo a. quod est sic prius est causa ipsius a. et tunc
sequitur. ergo a. quo illud est prius non est causa ipsius a. loquendo semper
in eodem genere cause: et per consequens a. est causa ipsius a. et non est causa
ipsius a. et sic cum ait: alioquin erat a. antequam erat: idem intendit:
ac si diceretur erat prius causalitate seipso antequam erat.
⁋
Eo
dem modo intelligendus est Aug. primo de trini. cum ait:
si
cut in quibusdam libris reperitur: nulla enim omnino res est que se
. si quid enim seipsum gigneret seipso:
profe
ipsam gignat vt sit
cto prius et posterius esset: quamuis comunius hec probatio in
li
bris non reperiatur intelligendum est inquam de prioritate et
poste
rioritate causalitatis.
⁋ Ad philosophum dicendum quod philosophus non vult quod
quodlibet agens vel mouens praecedebat tempore illud quod
agitur vel mouetur: hoc autem falsum esset: vt iam patuit de
sensibili: quod simul incipit esse et mouere sensum et agere
si
gnificationem. Et similiter secundum. P. mouens celum non
prece
dit tempore celum quod mouetur: neque motum eius. Sed
intentio sua est quod aliquod agens precedit suum effectum
Et aliquod mouens suum motum: nulla autem forma
praece
dit rem cuius est forma. Et loquitur de precessione temporali.
⁋ Ad secundam rationem dicendum quod cuius generatio est
mu
tatio: ipsum vtique habet esse post non esse: cuius autem gene
ratio non est mutatio: qualis est generatio filum dei: ipsum
non habet esse post non esse.
⁋ Ad tertiam cum dicitur. omne
producens preintelligitur sue productioni. dicendum quod hic
potest esse sensus duplex. vnus quod prius intelligat
produ
cens esse quam intelligatur productio siue quod prius
intelliga
tur producens esse quam intelligatur producens producere: et
si
ue sic sit siue non: non est ad propositum: quia hoc concesso: non
arguitur prioritas aliqua inter producens et productum: sed
solum inter intellectionem et intellectum. Alius sensus
potest esse: quod omne producens intelligitur siue potest
ve
re intelligi esse prius quam sit sua productio: et tunc concedo
de prioritate causalitatis: si productio sit elicita: secus
autem si non. Cum probatur: quoniam agere presupponit
esse: hic etiam potest esse sensus duplex: vnus. id est agens est
prius quam sua actio: et concedo de prioritate causalitatis.
Nam agens causa est sue actionis: et non econuerso. de aliis
vero prioritatibus supra dictis. nego. Alius sensus est:
age
re presupponit esse id est agens prius est quam agat: et quamuis hec
posset concedi: quia est indefinita: hec tamen vniuersalis
rimne agens prius est quam agat: falsa est de virtute sermo
nis. Nam ipsa non videtur proprie posse intelligi: nisi de
prioritate durationis: secundum quam ipsa est falsa: vt ex dictis
patet. Si tamen isti termini agere et esse supponerent
ma
terialiter: pro istis terminis est et agit: tunc posset
conce
di propositio de prioritate communitatis et consequentiem
que est inter terminos. Nam omne quod agit est: et non omne
quod est agit. Similiter bene sequitur: hoc agit: ergo est:
quo
cumque vtrobique demonstrato. Et non sequitur hoc est: ergo hoc
agit. Sed de hac prioritate nihil ad propositum: est enim quaestio
non de terminis: sed de personis diuinis que non sunt
ter
mini neque signa.
⁋ Ex his patet quod non potest in proposito aliqua
prioritas concludi inter patrem et filium: nisi causalitatis: et illam
concedo: cum ipse sit pricipium eius et non econuerso.
⁋ Ad
confir
mationem negandum est antecedens: propter falsas implicationes:
implicat enim quod nature ad suppositum sit habitudo: et similiter quod
nature diuine ad productionem filii sit habitudo: et quod non
diuina sit principium productionis filii: que omnia falsa sunt. Nam
natura diuina est ipsum suppositum et ipsa productio filii.
⁋ Ad
probationem cum dicitur agere praesupponit esse: responsum est. Si autem
illud antecedens: habitudo naturae ad suppositum est prior habitudinie
eius ad actum secundum: non sumeretur secundum proprietatem sermonis: sed
lo
co huius: suppositum prius est quam agat: vel quam sua actio. patet quid sit
dicendum ex solutione precedentis rationis etc.